η λατρεία του ήλιου

Φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Θα ήθελα να σας ρωτήσω κάτι: πόση ώρα μπορείτε να αντικρύσετε τον ήλιο; Όπως κι εγώ, όπως όλοι μας και όλες μας, όπως και οι ήρωες της Ιλιάδας, μερικά δευτερόλεπτα μόνο. Θα αναγκαστούμε να τα κλείσουμε, ενστικτωδώς. Τι θα γίνει εάν δεν μπορέσουμε, εάν μας εξαναγκάσουν,  να τα κλείσουμε; Θα τυφλωθούμε. Και ο ήρωας θα τυφλωνόταν, είναι βέβαιο. Γιατί; Γιατί το φως, οι ακτίνες του ήλιου είναι τόσο ισχυρό που θα επιφέρει βλάβες στα οπτικά νεύρα. Έχει υπάρξει ποτέ ήρωας που να ήταν τυφλός; Υπήρχε στην αρχαία Σπάρτη τυφλός άνδρας;

Όχι, φίλες και φίλοι, δεν υπήρχε. Γνωρίζετε πολύ καλά που πετούσαν τα παιδιά τα οποία δεν θα μπορούσαν να γίνουν πολεμιστές. Δεν υπάρχει στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό τυφλός πολεμιστής. Πως θα πολεμήσει, εάν δεν βλέπει; Πως θα τρέξει, πως θα δει τον αντίπαλο, προς τα που θα εφορμήσει ή θα ρίξει το δόρυ του; Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η τύφλωση των αιχμαλώτων πολεμιστών ή των πολιτικών αντιπάλων  ήταν μια πολύ διαδεδομένη πρακτική στην αρχαιότητα – ανατολή και δύση (τι να πούμε για τους βυζαντινούς Κυρίους!). Η τυφλότητα είναι συνώνυμο της παντελούς απουσίας ισχύος, είναι ταυτόσημο με την ήττα.

Εάν κοιτάξουμε τον ήλιο, πολύ γρήγορα θα αντιληφτούμε ότι ο ήλιος είναι πιο ισχυρός από μας. Και θα κλείσουμε τα μάτια. Αναρωτιέμαι: θα εκλάβουμε το κλείσιμο των ματιών ως ένδειξη αδυναμίας, ώς ήττα; Ο ήλιος νικητής, εγώ ηττημένος; Κατά κανένα τρόπο, φίλες και φίλοι. Ο ήρωας όμως ένιωθε ηττημένος. Θεωρούσε τον ήλιο νικητή και τον εαυτό του ηττημένο. Έβλεπε τη ζωή με όρους ανταγωνισμού, νίκης/ήττας. Και δεν τον θεωρούσε μόνο νικητή αλλά και αήττητο. Να σας υπενθυμίσω ότι ο Κωνσταντίνος, πριν βαφτιστεί χριστιανός (λίγο πριν πεθάνει), λάτρευε μια ρωμαϊκή θεότητα που ονομάζονταν Sol Invictus, Αήττητος Ήλιος. Τι σημαίνει ‘λατρεύω’ μια θεότητα; Σημαίνει ‘θέλω να γίνω σαν κι αυτήν’. Για τον ήρωα, τον αρχαϊκό Κύριο, τον πρόγονο όλων των Κυρίων του δυτικού πολιτισμού (του δουλοκτήτη, του φεουδάρχη, του καπιταλιστή), ο ήλιος ήταν το πρότυπο του εξοβελισμού της ήττας. Λατρεύει τον ήλιο γιατί λατρεύει, ποθεί το αήττητο.

Γιατί ο ήλιος είναι αήττητος; Γιατί βρίσκεται πολύ μακριά, πολύ ψηλά, είναι εκτυφλωτικά λαμπρός, τα βλήματα του (οι ακτίνες) διαθέτουν μεγάλο βεληνεκές, είναι οξύτατα, άρα διεισδυτικά. Η λατρεία του ήλιου είναι ο τόπος σύγκλισης, συνάντησης άλλων λατρειών της δύσης: της λατρείας της απόστασης, του ύψους, του βλήματος, της οξύτητας, της λάμψης, της διείσδυσης. Όλες αυτές οι λατρείες είναι επιθυμίες του ήρωα, που πολλές από ο αυτές σήμερα έχουν εκπληρωθεί.

Στην αρχαία ελληνική επική ποίηση ο ήλιος έχει προσωποποιηθεί. Τι είναι η προσωποποίηση; Όταν βλέπουμε τον ήλιο σαν άνδρα, μεγαλοκτηνοτρόφο στην Οδύσσεια, που έχει δυο κόρες, τη Φωτεινή και τη Λαμπρινή, δεν κάνουμε τίποτα άλλο από το να εκφράζουμε την επιθυμία μας να ήμασταν σαν τον ήλιο,να ήμασταν εμείς ο ήλιος, να ήμασταν εμείς πίσω από αυτό το αήττητο φυσικό φαινόμενο, να το ελέγχαμε εμείς.

Πρέπει να σταματήσω.Θα συνεχίσω αύριο το πρωί με την αντίληψη της καταγωγής του Κυρίου από τον ήλιο και με την ετυμολογία της λέξης Ζεύς.