φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Οι διάφοροι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα ποικίλα Παγκόσμια Πρωταθλήματα είναι ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο πρέπει να επιλυθεί. Και θα επιλυθεί μόνο εάν σταματήσει η διεξαγωγή τους. Είναι μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα διότι η διεξαγωγή τους δεν είναι τίποτα άλλο από μια τεράστια καταστροφή κοινωνικού πλούτου σε μια εποχή παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, σε μια εποχή που χρειαζόμαστε αυτόν τον πλούτο για να επιλύσουμε άλλα παγκόσμια κοινωνικά (τοπικά, προσωπικά) προβλήματα. Η επιδείνωση δε της κρίσης και η επιτάχυνση της συρρίκνωσης του καπιταλισμού μας επιτρέπει να αναρωτηθούμε: Θα γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 2012; Εάν γίνουν, το ερώτημα θα αφορά πλέον τους επόμενους, κοκ. Είμαι της γνώμης, ότι κάποιοι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν θα γίνουν, κι αυτό ισχύει και για άλλους πολλούς αθλητικούς, πολιτικούς, κλπ. καπιταλιστικούς θεσμούς. Θα γίνουν, λ.χ., οι ευρωεκλογές του 2014; Εάν υπάρχει η ευρωζώνη, θα γίνουν. . .
Όπως και να ‘χουν τα πράγματα, θεωρώ ότι το ενδιαφέρον για την κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων θα αναζωπυρωθεί και θα επεκταθεί. Αυτός είναι ο λόγος που το διάστημα μέχρι την διεξαγωγή των Ολυμπαικών Αγώνων του 2012 στο Λονδίνο θα ασχοληθούμε με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του καπιταλιστικού αθλητισμού.
Η καταγωγή και η λειτουργία των αθλητικών αγώνων στην αρχαία Ελλάδα παραμένει εν πολλοίς ένα μυστήριο. Ο βασικός λόγος δεν είναι τόσο η έλλειψη ιστορικών πηγών όσο η συγκρότηση μιας συνεκτικής θεωρητικής ανάλυσης της εξέλιξης των ποικίλων κοινωνικών σχηματισμών της ύστερης γεωμετρικής και αρχαϊκής εποχής, κατά την οποία εμφανίστηκαν οι αθλητικοί αγώνες. Τα βασικά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή θεωρία. Πως προέκυψε η διεξαγωγή των αθλητικών αγώνων; Ποια ήταν η λειτουργία τους; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα. Υπάρχει όμως κι ένα τρίτο, το οποίο, από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, δεν έχει διατυπωθεί: γιατί οι αθλητικοί αγώνες της Ολυμπίας ήταν οι πιο ξακουστοί; Γιατί δεν ήταν τα Πύθια ή τα Παναθήναια; Γνωρίζουμε ότι στην Ηλεία δεν υπήρχε κάποια ισχυρή πόλη που να επιβάλλει τους δικούς της αγώνες ως πρότυπο. Πως λοιπόν να εξηγήσουμε την πρωτοκαθεδρία της Ολυμπίας; Το ερώτημα αυτό γεννά ένα άλλο: η απάντηση σε αυτό το πρόβλημα μπορεί να μας βοηθήσει να διατυπώσουμε και κάποιες άλλες απαντήσεις στα άλλα ερωτήματα;
Με την αναβίωση, την ιδεολογική κυρίως λειτουργία και το μέλλον του καπιταλιστικού αθλητισμού καταπιάνομαι στη μελέτη citius, altius, fortius (πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά). Νομίζω πως η σχέση μεταξύ του αθλητισμού και της λατρείας της ταχύτητας, του ύψους και της δύναμης είναι σαφέστατη. Δεν είναι όμως οι μόνες: η λατρεία της επίδοσης, η λατρεία της πτήσης (άλματα), η λατρεία του βεληνεκούς (ρίψεις) είναι κι αυτές παρούσες. Οπότε, ο λόγος περί του αθλητισμού είναι ο λόγος περί αυτών όλων των λατρειών (επιθυμιών) κατά την καπιταλιστική εποχή, κι αυτό σημαίνει ότι το μέλλον αυτών των λατρειών σχετίζεται σαφώς με τον μέλλον του αθλητισμού. Κατά συνέπεια, το ζήτημα του καπιταλιστικού αθλητισμού είναι μια πλευρά του ζητήματος της γένεσης του θεού, της πραγματοποίησης των επιθυμιών του καπιταλιστή Κυρίου.
Στη μελέτη πόλεμος και αθλητισμός στην αρχαϊκή Ελλάδα δίνω τις δικές μου απαντήσεις στα ερωτήματα περί της προέλευσης και λειτουργίας του αθλητισμού στην αρχαϊκή Ελλάδα και στο ερώτημα της πρωτοκαθεδρίας των αθλητικών αγώνων της Ολυμπίας. Παραθέτω συνοπτικά την άποψή μου: οι αθλητικοί αγώνες εμφανίστηκαν κατά τη μετάβαση από τον ποιμενικό στον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής, είναι δηλαδή μια δραστηριότητα αφηρωισμού – οι ποιμένες συνεχίζουν τον πόλεμο με τον αθλητισμό, από πολεμιστές γίνονται αθλητές. Η λειτουργία τους συνίσταται στην παραγωγή και επίδειξη Ισχύος κατά την διάρκεια των τοπικών εορτών και διατοπικών εορτών. Η Ηλεία και όλη η δυτική Πελοπόννησος ήταν η περιοχή στην οποία ζούσαν οι πιο ισχυροί ποιμένες της αρχαϊκής εποχής, με την Ολυμπία να είναι ο χώρος τέλεσης μιας τοπικής εορτής, μέσα από την οποία προέκυψαν και αθλητικοί αγώνες, που με το πέρασμα του χρόνου έγινε πόλος έλξης για όλους τους αριστοκράτες της Πελοποννήσου και αργότερα όλης της ελλαδικής χερσονήσου, των νησιών του Αιγαίου, των μικρασιατικων παραλίων και κατά την ελληνιστική εποχή όλης της Μεσογείου.
Παράλληλα με αυτές τις μελέτες καταπιάνομαι με τη μελέτη της μοναδικής λεπτομερούς περιγραφής αθλητικών αγώνων που διαθέτουμε, την οποία διαβάζουμε στην Ιλιάδα, στη ραψωδία Ψ (στίχοι 258-897). Πρόκειται για τα άθλα επί Πατρόκλω, αυτός είναι και ο τίτλος της μελέτης. Αυτή η μοναδική λεπτομερής περιγραφή αθλητικών αγώνων εγείρει το εξής ερώτημα: μας επιτρέπεται να την εκλάβουμε ως ιστορική πηγή; Εάν μας επιτρέπεται, τότε πιθανόν να μπορέσουμε να αντλήσουμε πολύτιμες πληροφορίες για τη γένεση και τη λειτουργία του αρχαϊκού αθλητισμού. Γιατί όμως αναρωτιόμαστε, γιατί δεν είμαστε βέβαιοι ότι έχει αξία ιστορικής πηγής;
Δεν είμαστε βέβαιοι διότι δεν διαθέτουμε μια απάντηση στο εξής ερώτημα: αυτή η περιγραφή που διαβάζουμε και πολύ συχνά εντυπωσιαζόμαστε από την ζωντάνια, την αμεσότητα και την ακρίβεια της περιγραφής είναι επινόηση του ποιητή ή μήπως πρόκειται για μια αναμετάδοση, θα λέγαμε σήμερα, αθλητικών αγώνων που παρακολούθησε ο ποιητής;
Πληθώρα ενδείξεων συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι η περιγραφή των αθλητικών αγώνων δεν είναι επινόηση του ποιητή. Ο συνθέτης είναι πλήρως εξοικειωμένος με την αθλητική δραστηριότητα, το αθλητικό λεξιλόγιο, την ψυχοσύνθεση και τη συμπεριφορά τόσο των αθλητών όσο και των θεατών. (Εδώ, διαβάζουμε μάλιστα και το πρώτο στοίχημα!). Όση φαντασία και να διέθετε ο συνθέτης αυτών των στίχων, ποτέ δεν θα ήταν σε θέση να περιγράψει με αυτό τον τρόπο αθλητικούς αγώνες. Άλλωστε, η φαντασία ερείδεται επί της πραγματικότητας, δεν εμφανίζεται in vacuum, στο κενό: για να φανταστείς τον Κένταυρο, πρέπει να γνωρίζεις το άλογο και τον άνθρωπο, έτσι δεν είναι;
Δεν θα ήταν λοιπόν ατόπημα και εικασία να δεχτούμε ότι ο συνθέτης παρακολούθησε κάποιους αθλητικούς αγώνες, πιθανόν όχι μόνο μια φορά. Η βεβαιότητα αυτή είναι πηγή νέων ερωτημάτων. Την διεξαγωγή ποιων αθλητικών αγώνων παρακολούθησε; Πότε; Αυτά που είδε τα αναμετέδωσε πιστά;
Σε αυτά τα ερωτήματα επιχειρώ να απαντήσω στη μελέτη ‘άθλα επί Πατρόκλω’. Και το κάνω βασιζόμενος στο ίδιο το κείμενο: διαθέτουμε κάποιες ενδείξεις που θα μας επιτρέψουν να διατυπώσουμε εύλογες απαντήσεις, δηλαδή, βάσιμες εικασίες; Δεν θα μάθουμε ποτέ ποιους αγώνες παρακολούθησε, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Στα άλλα δυο ερωτήματα όμως είμαστε σε θέση να διατυπώσουμε κάποιες εικασίες.
Υπάρχουν δυο τρόποι να προσδιορίσουμε τον χρόνο, με απόκλιση μερικών δεκαετιών, κατά τον οποίο ο συνθέτης ήταν θεατής σε κάποιους αθλητικούς αγώνες. Εάν εντοπίσουμε σε ποιους αγώνες διεξάγονταν τα αγωνίσματα που περιγράφονται στα ‘άθλα επι Πατρόκλω’, τότε θα μπορέσουμε να περιορίσουμε την ασάφεια. Λόγου χάριν, το πρώτο αγώνισμα που περιγράφεται είναι η αρματοδρομία, η οποία για πρώτη φορά διεξάχθηκε στην Ολυμπία το 680 π. Χ. Κατά συνέπεια, εάν υποθέσουμε ότι πήγε στην Ολυμπία, θα πήγε μετά το 68ο.
Ο δεύτερος τρόπος είναι να προσδιορίσουμε το χρόνο σύνθεσης των ‘άθλων επί Πατρόκλω’, βασιζόμενοι στο ίδιο το κείμενο, σε εσωτερικές μαρτυρίες γλωσσικές και υφολογικές.
συνεχίζεται. . .
Σχολιάστε ελεύθερα!