από τα πρόβατα μάθαμε να διαμαρτυρόμαστε: διαμαρτυρία και Πρόοδος

φίλες και φίλοι, καλημέρα σας

Ο Κύριος είναι σαφής, όταν απευθύνεται προς τους Υποτελείς Του: θα διαμαρτύρεστε (ειρηνικά, ασφαλώς) και θα ψηφίζετε – τίποτε άλλο. Όταν μας λέει ο Κύριος τι πρέπει να κάνουμε, εμείς αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να  μην κάνουμε αυτό που μας λέει να κάνουμε: να μην διαμαρτυρόμαστε και να μην ψηφίζουμε.

Το αίτημα (η διεκδίκηση, η ικεσία, η  πολιτική λιτανεία, ο κοινωνικός θρήνος [αγανακτισμένοι]) και η  διαμαρτυρία, δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, εμφανίστηκαν μαζί με την Κυριαρχία ως εκφάνσεις της υποτέλειας. Επί 90.000 χρόνια το αίτημα και η διαμαρτυρία ήταν κάτι το παντελώς άγνωστο διότι άγνωστη ήταν η Κυριαρχία/Υποτέλεια. Μιας και η δυτική Κυριαρχία είναι σαφέστατα ποιμενικής προέλευσης, μιας και ο καπιταλισμός είναι μια μορφή ποιμενισμού, μιας και ο παροξυσμός του καπιταλισμού (φασισμός, ναζισμός, σταλινισμός) δεν μπορεί παρά να εμφανιστεί ως παροξυσμός του ποιμενισμού (εξόντωση),  μιας και κάθε δυτικός Κύριος είναι και ποιμήν, ανθρωποβοσκός και ήρωας, δεν μπορούμε παρά να συσχετίσουμε τη γένεση του αιτήματος και της διαμαρτυρίας με τον ποιμενικό τρόπο παραγωγής, μέσα στα πλαίσια του οποίου εμφανίστηκε ο δουλοκτητικός κατά τη διάρκεια της αρχαϊκής εποχής στην ελλαδική χερσόνησο (750-500 π.Χ.). Και δεν μπορούμε να μην υποκύψουμε στον πειρασμό να εντοπίσουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ του βελάσματος των προβάτων και της ανθρώπινης διαμαρτυρίας.

Διατυπώνουμε το εξής ερώτημα: διεκδικούν και διαμαρτύρονται τα πρόβατα;

Ναι, τα πρόβατα και ζητάνε και διαμαρτύρονται. Όταν πεινάνε, βελάζουν, ζητάνε από το βοσκό τους ή χορτάρι ή να τα πάει να βοσκήσουν. Εάν δεν το γνωρίζετε, να σας πω ότι η στάνη δεν είναι ένας αριθμός μεμονωμένων προβάτων. Τα πρόβατα ζουν σε οικογένειες και ομάδες. Εάν ένα μέλος μιας οικογένειας πάει σε μια άλλη, αυτή το απομακρύνει. Αν δε με πιστεύετε,  ρωτείστε όποιον βοσκό ή κτηνοτρόφο βρείτε ποτέ μπροστά σας και θα σας το επιβεβαιώσει. Η στάνη είναι ένα άθροισμα διευρυμένων οικογενειών. Εδώ έχουμε την ομάδα συγγένειας, η οποία υπάρχει και στους ανθρώπους (οικογένεια, σόι, κλπ). Στους ανθρώπους όμως υπάρχει και η ομάδα της ελεύθερης επιλογής.  Μια πολύ σημαντική πτυχή της κοινωνικής επανάστασης είναι και  (η πολιτισμική) σύγκρουση μεταξύ αυτών των δύο τύπων ομάδων. Η ομάδα συγγένειας έχει τους πολιτικούς και πολιτισμικούς εκφραστές και υποστηρικτές της, είναι όμως γεγονός ότι εκφυλίζεται, ότι  πνέει τα λοίσθια. Τη θέση της την παίρνει αφενός η ομάδα ελεύθερης επιλογής, η οποία έχει κι αυτή τους πολιτικούς εκφραστές της (αυτονομία, αναρχισμός, αναρχοκομμουνισμός, Τέχνη, κλπ), κι αφετέρου ο όχλος. Ο όχλος δεν υπάρχει στα ζώα, είναι καθαρά ανθρώπινο ιδιάζον χαρακτηριστικό. Ο όχλος είναι η αρνητική εκδήλωση της αποσύνθεσης της ομάδας συγγένειας, είναι ένα παραπροϊόν αυτής της διαδικασίας διάλυσης. Είναι ένα άθροισμα μεμονωμένων ατόμων, αυτός είναι και ο λόγος που αποκαλείται και μάζα και πλήθος. Η λέξη μάζα σημαίνει ‘κριθαρένιο ζυμάρι’, το οποίο μπορείς να το πλάσεις όπως θέλεις: να κάνεις καρβελάκι, φραντζόλα, παξιμάδι, πίτσα, κουλουράκια και άλλα πολλά. Η μάζα πλάθεται, καθοδηγείται. Η λέξη πλήθος είναι ποιμενικής προέλευσης: το πλήθος είναι ένας μεγάλος αριθμός, ανθρώπων ή ζώων, που γεμίζει (πλήθει) ένα χώρο: είναι πληθυσμός (ανθρώπων ή ζώων), λόγου χάριν, ή (η) (πληθύς (πλήθος).

Ενώ τα πρόβατα διαμαρτύρονται με το βέλασμά τους, δεν είναι και λίγα τα περιστατικά που πρόβατα επιτέθηκαν κατά του βοσκού τους ή τη κοπάνησαν από το κοπάδι. Τα ζώα όμως των ζωολογικών κήπων ή των τσίρκων, μέχρι πρόσφατα, δεν διεκδικούν: υπακούουν τους θηριοδαμαστές τους μέχρι να επιτεθούν: να τους φάνε, να τους ποδοπατήσουν, να τους ακρωτηριάσουν. Δεν είναι επίσης και λίγα τα περιστατικά της απόδρασης αιχμαλώτων άγριων ζώων. Από την άλλη, τα μουλάρια, τα γαϊδούρια και τα άλογα που πεισματώνουν, τσινάνε, μουλαρώνουν δεν διαμαρτύρονται αλλά αρνούνται να εκτελέσουν διαταγές. Βέβαια, ο ιδιοκτήτης τους θα βρει κάποιο τρόπο να τροποποιήσει τη συμπεριφορά τους – σε αυτούς τους τρόπους της θηριοδαμαστικής άλλωστε βασίζεται εν πολλοίς και η ψυχοπαιδιαγωγική.

Από την εκτροφή των ζώων και την εξημέρωση των άγριων ζώων, ο Κύριος έμαθε πολλά, πάρα πολλά, και τα εφαρμόζει για τη τιθάσευση, την αιχμαλώτιση και την εκτροφή του πλήθους των υποτελών. Αύριο, θα μελετήσουμε τη σημασιολογική εξέλιξη του ρήματος δαμάζω, όπως την καταγράφει η Ιλιάδα, το οποίο εκτός απο το να σημαίνει ‘δαμάζω’ σημαίνει και ‘παντρεύω’ και ‘πεθαίνω’: γιατί άραγε;

Όταν δεν υπάρχει Κυριαρχία/Υποτέλεια, δεν υπάρχει και αίτημα/διαμαρτυρία. Κυριαρχία και αίτημα/διαμαρτυρία εμφανίζονται μαζί. Κυριαρχία σημαίνει εξάρτηση και των δυο μερών της κοινωνικής σχέσης (Κύριος και Υποτελής). Εξάρτηση σημαίνει και παραχώρηση: ο ποιμένας οφείλει να εξασφαλίσει τη τροφή στα ζα του: εάν δεν το κάνει, θα πεθάνει και ο ίδιος. Εάν ένας βοσκός δεν ταΐσει τα ζώα του το χειμώνα, αυτά θα ψοφήσουν, έτσι δεν είναι; Ο ένας εξαρτάται από τον άλλον, ο ένας δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον άλλον. Εάν δεν τα ταΐσει και δεν τα βγάλει για βοσκή, αυτά θα αρχίσουν να βελάζουν, να διαμαρτύρονται. Όταν τη θέση των ζώων την πήραν οι άνθρωποι (δουλοκτησία), οι παραγωγοί του κοινωνικού πλούτου, οι δούλοι υποτελείς, εκλήφθηκαν ως ζώα: η λέξη ανδράποδα πλάστηκε με πρότυπο τη λέξη τετράποδα!

Ενώ όμως δεν μπορείς να κάνεις τα ζώα να μην βελάζουν, να μην διαμαρτύρονται, αυτό μπορείς να το επιβάλλεις στον Υποτελή σου: μπορείς να του απαγορέψεις να ζητάει και να διαμαρτύρεται.  Κι επειδή μπορείς να το κάνεις, η διαμαρτυρία και η διεκδίκηση θεωρείται μια μορφή εξέγερσης ή επανάστασης. Θεωρείται αγωνιστικό, επαναστατικό να διεκδικείς και να διαμαρτύρεσαι. Πάνω σε αυτά τα θεμέλια έχει κτιστεί η ιστορική Αριστερά. Αυτό το οποίο δεν μπορούν να δουν να πρεζάκια του αιτήματος/διαμαρτυρίας είναι ότι με τη διαμαρτυρία δεν επαναστατείς αλλά εξεγείρεσαι, δηλαδή επανέρχεσαι στην κατάσταση τοου ζώου που μπορεί να βελάξει, να διαμαρτυρηθεί δηλαδή. Η κατάσταση του δούλου που δεν μπορεί να διαμαρτηρηθεί είναι μια βαθμίδα πιο κάτω από αυτήν του ζώου που μπορεί να διαμαρτυρηθεί. Θα μπορούσαμε να αναπαραστήσουμε τις τρεις βαθμίδες ως εξής:

1. δεν μπορεί να διαμαρτυρηθεί (Υποτελής, δούλος, φυλακισμένος, κλπ)

2. μπορεί να διαμαρτυρηθεί (ζώο, Υποτελεής, εξεγερμένος)

3. δεν θέλει να διαμαρτυρηθεί (αιχμάλωτο άγριο ζώο, Υποτελής, επαναστάτης) – όχι επειδή φοβάται!

Μιας και ένα από τα αιτήματα αφορά την παροχή τροφής, η οποία παίρνει διάφορες μορφές (χορτάρι, μεροκάματο, μισθός, επιδόματα, κλπ), η διαμαρτυρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ποσότητα και τον υπολογισμό. Πόση τροφή πρέπει να δώσω σε κάθε κεφάλι, πόση τροφή πρέπει να εξασφαλίσω συνολικά; Εάν μου ζητήσει περισσότερη τροφή (αύξηση στο μισθό, επιδόματα, μπόνους, κλπ), θα μπορέσω να τη δώσω; Έναν μισθό μπορείς να τον μειώσεις κατά 50%, αλλά εάν μειώσεις κατά 50% την τροφή μιας αγελάδας ή ενός προβάτου, το ζώο θα ψοφήσει! Ο υποτελής όμως δεν ψοφάει!

Η ιδεολογία της Προόδου, η οποία είναι μια λατρεία της επιστήμης και της τεχνολογίας, της διαρκούς ποσοτικής αύξησης, εξέλιξης και βελτίωσης,  δεν θα μπορούσε παρά να εκθρέψει αιτήματα/διαμαρτυρίες. Η ιδεολογία αυτή εμφανίστηκε μαζί με τον βιομηχανικό καπιταλισμό, στα μέσα του 19ου αιώνα. Την εποχή αυτή εμφανίζονται και οι έννοιες της ορθολογικότητας, της εκλογίκευσης και του ορθολογισμού, που σχετίζονται με την υστερολατινική έννοια της ratio (‘λόγο’ς, δηλαδή, υπολογισμός) – έννοιες οι οποίες δεν υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα: η φράση ορθός λόγος δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με τον υπολογισμό αλλά δηλώνει το λόγο (διαταγές, επιχειρήματα, ρητορική) ο οποίος συμβάλλει στηην ενίσχυση της Κυριαρχίας. Ταυτόχρονα, εμφανίζεται και η  υιοθέτηση της ιδεολογίας της Προόδου από την Πολιτική όλων των αποχρώσεων. Μετά από μερικές δεκαετίες αποθέωσης, στα μέσα του 20ου αιώνα η ιδεολογία αυτή υφίσταται τους πρώτους κλυδωνισμούς και δέχεται την πρώτη αρνητική κριτική, ειδικά από την εβραίους θρησκευόμενους και μή, αναρχικούς και μαρξιστές, μεσσιανιστές και ουτοπιστές στοχαστές της Κεντρικής Ευρώπης. ο Μπένγιαμιν είδε τον Πρόοδο ως Καταστροφή και την Ιστορία ως ένα σωρό ερειπίων.

Η συρρίκνωση του καπιταλισμού και του κράτους, σε συνδυασμό με την βιοκλιματική Αποκάλυψη, διαδικασίες που θα επικρατήσουν και θα γενικευτούν σε απόλυτο βαθμό καθ’ όλο τον 21ο αιώνα,  θα επιφέρει αναπόφευκτα και τη οριστική κατάρρευση της ιδεολογίας της λατρείας της τεχνοεπιστήμης και της συνεχούς ποσοτικής αύξησης και βελτίωσης. Μαζί με αυτή την κατάρρευση θα καταρρεύσει και κάθε τι που συνδέεται εγγενώς με την Πρόοδο: ο ορθολογισμός, ο προοδευτισμός, η ιστορική Αριστερά της Προόδου, τα αιτήματα και η διαμαρτυρία.

Τα αιτήματα και οι διαμαρτυρίες πεθαίνουν. Το ζήτημα είναι τι θα τα αντικαταστήσει. Η κατάσταση 1 (ο Υποτελής δεν μπορεί να διαμαρτυρηθεί) ή η κατάσταση 3: ο Υποτελής δεν θέλει να διεκδικήσει και να διαμαρτυρηθεί  όχι γιατί  είναι βέβαιο ότι τα αιτήματα δεν θα ικανοποιηθούν και οι διαμαρτυρόμενοι δεν θα εισακουστούν αλλά διότι οι πρακτικές αυτές ενισχύουν την καπιταλιστική Κυριαρχία και την νομιμοποιούν.

Τη θέση τους θα την πάρουν η καταστροφή, ο εμπρησμός, η φυγή, η απόδραση, η απουσία, το πέρασμα στη πράξη.

Το ξεπέρασμα της Ιδεολογίας της Προόδου και όλων  πτυχών της και η εμφάνιση  νέων μορφών κοινωνικής οργάνωσης (ομάδα της ελεύθερης επιλογής) θα συμβάλλει στη συλλογική διαμόρφωση εντός των δυο τριών προσεχών δεκαετιών ενός νέου τρόπου σκέψη σε όλα τα κοινωνικά πεδία.

tamistas και Χάρη, καλή σας μέρα.