in αδρομερές σκιαγράφημα δυο ιστοριών του ανθρώπινου γένους, θεωρία επανάστασης, ευρωπαϊκή Αριστερά

η μετάβαση ως διαδικασία συρρίκνωσης/διεύρυνσης: για τη συρρίκνωση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και του Κράτους

φίλες κε φίλοι, καλημέρα σας

το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Lucifugo

με την υπενθύμιση ότι η λέξη Lucifugo προέρχεται από το επίθετο της λατινικής  lucifugus, a, um: lux, luc-is είναι το φως (πρβλ.  λυκαυγές, λυκόφως) ενώ fuga είναι η φυγή: lucifugus είναι αυτός που αποφεύγει το φως. Έχουμε δείξει ήδη ότι το φως (και η λάμψη) είναι μετωνυμία της Κυριαρχίας. Ο Ζεύς είναι η λάμψη, ο Θεός είναι φως! Η Χρυσή Αυγή φέρνει το φως, είναι Lucifer, Εωσφόρος!

1. Οι εποχές της μετἀβασης

Εάν είχα το χρόνο, τη διάθεση και τις γνώσεις θα έγραφα τρία βιβλία για τις εποχές της  μετάβασης από τον έναν τρόπο παραγωγής σε έναν άλλον: θα έγραφα για τη μετάβαση από τον ποιμενικό στον δουλοκτητικό κατά την αρχαϊκή εποχή στην αρχαία Ελλάδα, από τον δουλοκτητικό στον φεουδαρχικό (4ος-7ος αιώνας) και από τον φεουδαρχικό στον καπιταλιστικό (15ος-18ος). Μιας όμως και δεν έχω ούτε χρόνο, ούτε διάθεση ούτε γνώσεις ας τα γράψουν άλλοι και άλλες. Αυτά που γράφω για την Ιλιάδα κι αυτά που θα γράψω για τη λυρική ποίηση, τον Παρμενίδη, την καταγωγή του αθλητισμού, τη γένεση της πόλεως και της δημοκρατίας, τις πρώτες μέρες της αγοράς, του εμπορεύματος και του χρήματος αφορούν τη μετάβαση από τον ποιμενικό στον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής. Για τις άλλες περιόδους τα διαβάσματά μου είναι ανεπαρκέστατα -τώρα διαβάζω κάποια κείμενα της ύστερης Αρχαιότητας, της εποχής της μετάβασης από τον δουλοκτητικό στον φεουδαρχικό τρόπο παραγωγής (Αυγουστίνος, Βοήθιος, Γρηγόριος της  Τουρ, Αμμιανός Μαρκελίνος ), ενώ η καλύτερη συνθετική εργασία που με βοήθησε να κατανοήσω πολλά πράγματα είναι το βιβλίο του μαρξιστή Πέρι Άντερσον ‘Από την αρχαιότητα στον φεουδαρχισμό’, που εκδόθηκε το 1974 και μεταφράστηκε στα ελληνικά (Ελένη Αστερίου) το 1981, από τις εκδόσεις Οδυσσέας. Όσο για τη μετάβαση από τον φεουδαρχισμό στον καπιταλισμό, το Κεφάλαιο του Μαρξ μας λέει πολλά, αλλά ο Φουκό, μεταξύ πολλών άλλων, μας λέει ότι  αυτά τα πολλά είναι πολύ λίγα. Το έξοχο βιβλίο της Σίλβια Φεντερίτσι, ‘ο Κάλιμπαν και η μάγισσα’ (μετ. Ι. Γραμμένου, Λ. Γυιόκα, Π. Μπίκας, Λ. Χασιώτης), από τις ‘εκδόσεις των ξένων’,  επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο την παραπάνω διαπίστωση.  

Το ενδιαφέρον των ιστορικών για τις εποχές της μετάβασης παραμένει αμείωτο και κάθε τόσο αναζωπυρώνεται κι αυτό ισχύει για τα τελευταία χρόνια. Διατυπώνω την άποψη ότι όσα και να μάθουμε για αυτές τις περιόδους πάντα κάτι θα μας διαφεύγει, άρα πάντα κάτι θα μαθαίνουμε και θα κατανοούμε. Αν και το ζήτημα της ανεπάρκειας των πηγών είναι ουσιώδες, δεν είναι όμως το κύριο.

Εν τω μεταξύ υπάρχει και μια άλλη εποχή μετάβασης, η σημερινή. Θεωρώ ότι ζούμε τον οδυνηρό τοκετό της γέννησης μιας νέας εποχής, ότι ζούμε μια εποχή μετάβασης από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής σε έναν άλλον. Ποιος είναι αυτός δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε, ό,τι και να εικάζουμε. Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι η διάρκειά της  θα είναι μεγάλη αλλά όχι τόσο όσο των άλλων εποχών μετάβασης – κι αυτό λόγω της ταχύτητας που διαθέτει ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, όπως θα δείξω στη συνέχεια ( ταχύτητα παραγωγής, αρπαγής, καταστροφής, καταστολής, εξόντωσης, μεταφορών, συγκοινωνίας και επικοινωνίας). Απλά επισημαίνω ότι ο παράγοντας της ταχύτητας θα είναι καθοριστικής σημασίας και θα ήταν φρόνιμο να μην τον αφήσουμε έξω από την ματιά μας.

2. οι έννοιες του τρόπου παραγωγής και της μετάβασης

 Οι έννοιες του τρόπου παραγωγής και της μετάβασης, που αποτελούν τον σκληρό πυρήνα της μαρξιστικής θεωρίας,  είναι πολύ προβληματικές. Ο τρόπος παραγωγής δηλώνει το πως παράγουμε αλλά όχι το τι παράγουμε. Το πως παράγουμε παραπέμπει στις σχέσεις παραγωγής, δηλαδή στις σχέσεις που διαμορφώνονται κατά τη διαδικασία της παραγωγής (της εργασίας), τόσο μεταξύ των ανθρώπων όσο και των ανθρώπων με τα εργαλεία και το προϊόν της εργασίας. Οι σχέσεις αυτές αποτυπώνονται στις έννοιες της νομής, της κατοχής και της κυριότητας. Η νομή δηλώνει την ικανότητα χρησιμοποίησης των εργαλείων, των μέσων παραγωγής, η κατοχή την πραγματική ιδιοποίηση των εργαλείων, ενώ η κυριότητα την κυριαρχία επί των αντικειμένων και των αποτελεσμάτων της παραγωγικής/εργασιακής διαδικασίας. 

Όταν αυτές οι τρεις έννοιες ταυτίζονται, τότε έχουμε μια αταξική κοινωνία. Όταν δεν ταυτίζονται, έχουμε μια ταξική κοινωνία. Μπορούμε όμως και στις δυο περιπτώσεις να μιλάμε για τρόπο παραγωγής;  Όταν δεν ταυτἰζονται, με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο,  έχουμε μεν παραγωγή, έχουμε όμως και αρπαγή της παραγωγής (δουλοκτητικός, φεουδαρχικός, καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής). Έτσι λοιπόν, ένας ιστορικός τρόπος παραγωγής, όπως αποκαλούν οι μαρξιστές τους παραπάνω τρόπους παραγωγής, είναι κι ένας τρόπος αρπαγής. Αναγκαζόμαστε λοιπόν να χρησιμοποιούμε τον όρο μορφή παραγωγής όταν οι έννοιες της νομής, της κατοχής και της κυριότητας ταυτίζονται. Συμβαίνει λοιπόν να περάσουμε από έναν τρόπο παραγωγής και αρπαγής σε έναν άλλον, συμβαίνει όμως και να περάσουμε από μια μορφή παραγωγής σε έναν τρόπο παραγωγής και αρπαγής ή από ένα τρόπο παραγωγής και αρπαγής σε μια μορφή παραγωγής.

Δεν μπορούμε λοιπόν να χρησιμοποιούμε τον όρο τρόπος παραγωγής για τις τροφοσυλλεκτικές κοινωνίες αλλά τον όρο μορφή παραγωγής. Ούτε για τις αγροτικές νεολιθικές κοινότητες. Ενώ όμως οι σχέσεις παραγωγής είναι ίδιες, τα εργαλεία και το αντικείμενο της εργασίας είναι τελείως διαφορετικά. Εδώ έχουμε μια μετάβαση από μια μορφή παραγωγής σε μιαν άλλη με κριτήριο όχι τις σχέσεις παραγωγής αλλά τα εργαλεία και το αντικείμενο της παραγωγής/εργασίας. Από τις αγροτικές νεολιθικές κοινότητες περάσαμε στις ποιμενικές κοινότητες, από μια μορφή παραγωγής σε μια άλλη, στη ποιμενική μορφή παραγωγής, η οποία μετεξελίχθηκε σε τρόπο παραγωγής. Πως όμως έγινε αυτό το πέρασμα; Πως έγινε η μετεξέλιξη; Να λοιπόν δυο μορφές μετάβασης.

Θα επιμείνω σε αυτό το σημείο γιατί παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Οι αγροτικές κοινότητες εγκατέλειψαν την καλλιέργεια της γης και στράφηκαν στην εκτροφή των ζώων όταν έφτασαν στις παρυφές της  ευρασιατικής στέπας, μια αχανής έκταση η οποία δεν προσφέρεται για καλλιέργεια της γης. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι τροφοσυλλέκτες εγκατέλειψαν την τροφοσυλλογή/κυνήγι και στράφηκαν στην καλλιέργεια της γης και την παραγωγή της τροφής. Οι αγρότες όμως που έγιναν ποιμένες δεν φαντάζονταν τι τους περίμενε. Όταν δεν υπήρχαν πια διαθέσιμες εκτάσεις της στέπας  για να επεκταθούν, για να επιβιώσουν αναγκάστηκαν να αρπάζουν τον πλούτο των γειτονικών ποιμενικών γενών στην αρχή και στη συνέχεια, πολύ σύντομα, να τα εξοντώνουν. Και ενώ μέσα στην ποιμενική κοινότητα δεν υπήρχε αρχικά κοινωνική διαφοροποίηση, υπήρχε δηλαδή ταύτιση της νομής/κατοχής/κυριότητας, μεταξύ τους υποδούλωναν και υποδουλώνονταν, έσφαζαν και σφάζονταν. Και βέβαια δεν άργησε να εμφανιστεί και η μη ταύτιση της νομής/κατοχής/κυριότητας, δηλαδή ο ποιμενικός τρόπος παραγωγής.

Μέχρι εδώ δεν είδαμε καμιά ταξική πάλη. Δεν θα δούμε ούτε και κατά την μετάβαση από τον ποιμενικό τρόπο παραγωγής στον δουλοκτητικό, μια διαδικασία την οποία μελετώ εδώ και πολλά χρόνια. Και σε αυτήν την περίπτωση έχουμε την εγκατάλειψη του ποιμενισμού,  που εμφανίζει στοιχεία και μορφής και τρόπου παραγωγής, και τη στροφή προς την καλλιέργεια της γης με τη χρήση δούλων, απαχθέντων παραγωγών από μακρινές περιοχές, αν και στην Αθήνα έγινε μια προσπάθεια δουλοποίησης των μικρών ιδιοκτητών γης, μια προσπάθεια όμως που απέτυχε. Η εγκατάλειψη όμως δεν ήταν ριζική και αιφνίδια αλλά σταδιακή. Ήταν όμως συνειδητή. Το γεγονός ότι ήταν μια σταδιακή, αργή διαδικασία μας επιτρέπει να κάνουμε λόγο για συρρίκνωση του ποιμενικού τρόπου παραγωγής.  Εάν όμως η εγκατάλειψη του ποιμενισμού ήταν σταδιακή και μακράς διάρκειας, το ίδιο ήταν και η υιοθέτηση της καλλιέργειας της γης με δούλους. Έχουμε λοιπόν την διεύρυνση του δουλοκτητικού τρόπου παραγωγής, άρα την συνύπαρξη των δυο αυτών τρόπων παραγωγής. Η συνύπαρξη ως συρρίκνωση/διεύρυνση, ως μειονική/πλεονική σπείρα, υπήρχε και κατά τη μετάβαση από την τροφοσυλλογή στην καλλιέργεια της γης, υπήρχε και κατά τη μετάβαση από την καλλιέργεια της γης στην εκτροφή των ζώων, από μια μορφή παραγωγής σε μιαν άλλην. Και υπήρχε προφανώς και κατά την μετεξέλιξη της ποιμενικής μορφής παραγωγής στον ποιμενικό τρόπο παραγωγής. Η διάρκεια βέβαια της συνύπαρξης διαφέρει σε κάθε περίπτωση.

Η μετάβαση λοιπόν είναι μια εποχή το κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η συνύπαρξη της συρρίκνωσης μιας μορφής, ενός τρόπου παραγωγής με τη διεύρυνση μιας άλλης, ενός άλλου τρόπου παραγωγής. Ο υφιστάμενος τρόπος παραγωγής (ή μορφή παραγωγής) δεν μπορεί να αναπαραχθεί και έτσι εγκαινιάζεται μια νέα εποχή δοκιμών και πειραματισμών. Το γιατί δεν μπορεί να αναπαραχθεί δεν μπορεί να αποτυπωθεί σε ένα νόμο που έχει ισχύ για όλες τις περιπτώσεις κι αυτός είναι ο λόγος που μια θεωρία της μετάβασης που θα μπορούσαμε να αντλήσουμε από το έργο του Μαρξ πάντα θα είναι ανεπαρκής και θα χωλαίνει.

Πως όμως περάσαμε από τον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής και αρπαγής στον φεουδαρχικό; Εγκαταλείφθηκε ο δουλοκτητικός και υιοθετήθηκε ο φεουδαρχικός; Γιατί έγινε αυτό; Η εποχή της μετάβασης ήταν μια εποχή συνύπαρξης της συρρίκνωσης της δουλοκτησίας και της διεύρυνσης του φεουδαρχισμού; Έπαιξε κάποιο ρόλο η ταξική πάλη;

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι κατά την εποχή της παρακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η ανανέωση του δουλικού πληθυσμού απέβη δυσχερέστατη. Η αναπαραγωγή του κρατικού μηχανισμού, κυρίως του στρατού,  μέσω της αρπαγής έφτασε στα όρια της κι αυτός ήταν ο λόγος που τα τεράστια λατιφούντια αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα ανανέωσης των δούλων. Οι εξεγέρσεις των επαρχιών και οι εισβολές των γερμανικών κι άλλων ποιμενικών φύλων όξυναν το πρόβλημα. Οι δουλοκτήτες αντιμετώπισαν το εξής δίλημμα: ή θα ξέμεναν από υποτελείς παραγωγούς ή θα πρόκριναν την αναπαραγωγή των ίδιων των υποτελών. Δεν μπορούσαν παρά να επέλεγαν το δεύτερο.

Για να κατανοήσουμε το τι συνέβη εκείνη την εποχή ας δούμε τι ήταν ο δούλος. Ο δούλος ήταν ένα εμπόρευμα το οποίο αγόραζε ο γαιοκτήμονας. Εγείρεται το ερώτημα: γιατί να αγοραστεί ένας παραγωγός αντί να αναπαραχθεί; Υπήρχαν δυο λόγοι που δεν μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο. Ένας μεγάλος γαιοκτήμονας χρειαζόταν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες δούλους. Καμιά οικογένεια, όσο μεγάλη κι αν ήταν δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει έναν τόσο μεγάλο αριθμό παραγωγών. Και, δεύτερον, το κόστος αγοράς ήταν πολύ μικρότερο από το κόστος αναπαραγωγής -να λάβουμε υπόχη μας ότι μόνο το ένα στα δύο παιδιά έφταναν στα είκοσι εκείνη την εποχή! Να τον ταΐζεις και να τον ντύνεις και να σου πεθαίνει στα δέκα ή στα δεκαπέντε! Σπατάλη πλούτου!

Με λίγα λόγια,  είπαν οι δουλοκτήτες στους δούλους: αναλάβετε εσείς το κόστος της αναπαραγωγής, εργαστείτε όπως θέλετε, ζήστε όπως θέλετε αρκεί να μου παραχωρείτε ένα μέρος της παραγωγής. Κι ενώ στον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής, η νομή ανήκε στους δούλους και η κατοχή (ακόμα και των παραγωγών)/κυριότητα ανήκε στους δουλοκτήτες, στον φεουδαρχισμό η νομή συμπίπτει με την κατοχή, ενώ μόνο η  κυριότητα της γης  ανήκει στον φεουδάρχη, η οποία του εξασφαλίζει ένα μέρος της παραγωγής (γαιοπρόσοδος) και η οποία αποσπάται με τη βία, τα όπλα. Η δε  κυριότητα επί των αντικειμένων και των αποτελεσμάτων της παραγωγής/εργασίας δεν ανήκει ούτε στον Κύριο φεουδάρχη ούτε στον υποτελή δουλοπάροικο.

Εικάζουμε ότι η εποχή της μετάβασης από τον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής και αρπαγής στον φεουδαρχικό ήταν μια εποχἠ συνύπαρξης της συρρίκνωσης του πρώτου και διεύρυνσης του δευτέρου. Οι εισβολές των γερμανικών φύλων επιτάχυναν τη διαδικασία της συρρίκνωσης/διεύρυνσης με αποτέλεσμα κατά τον 7ο αιώνα να επικρατεί ο φεουδαρχισμός, κάτι που δεν έγινε στην Ανατολή, στο Βυζάντιο.

Κατά τον 14ο και 15ο αιώνα διαπιστώνουμε μια συρρίκνωση του φεουδαρχισμού και μια διεύρυνση του καπιταλισμού. Καθοριστικοί παράγοντες, αλλά όχι οι μόνοι και οι αποκλειστικοί ήταν η ανάπτυξη του εμπορίου, των πόλεων και της τεχνολογίας. Τη εποχή αυτή εμφανίζονται περιττοί πληθυσμοί.  Οι δουλοπάροικοι εκδιώκονται από τα χτήματα των φεουδαρχών και συρρέουν στις πόλεις ή  περιπλανώνται στην ύπαιθρο. Γιατί είναι περιττοί; Λόγω της στροφής στην κτηνοτροφία στην αρχή και λόγω της τεχνολογίας αργότερα. Τι είναι ένας εκδιωγμένος δουλοπάροικος; Τι μπορεί να γίνει; Είναι ελεύθερος; Εἰναι δούλος; Τι έγινε τελικά; Ο Μαρξ μας λέει ότι συναντήθηκε με τον άνθρωπο με τα σκούδα, με τον πρώιμο έμπορο-καπιταλιστή. Πούλησε το κορμί του, αναγκάστηκε να γίνει δούλος με τη θέλησή του, αναγκάστηκε να αυτο-απαχθεί, μιας και ο δούλος είναι θύμα απαγωγής.

Είμαστε βέβαιοι ότι η εποχή της μετάβασης από τον φεουδαρχικό στον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής ήταν μια  μακράς διάρκειας  εποχή συνύπαρξης της συρρίκνωσης του πρώτου και διεύρυνσης του δεύτερου. Τα τελευταία απομεινάρια του φεουδαρχισμού εξέλιπαν κατά τον . . . 19ο αιώνα! Αυτός είναι ο μακρός Μεσαίωνας των ιστορικών.

3. για τη συρρίκνωση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και του καπιταλιστικού Κράτους

Σε 23 χρόνια, το 2035 συμπληρώνονται 300 χρόνια από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης: το 1735 ο Τζον Ουάιτ επινοεί μια κλωστική μηχανή, μια μηχανή για ‘να κλώθουν κλωστές  χωρίς δάχτυλα’, όπως έλεγε ίδιος. 23 χρόνια δεν είναι πολλά, ας πούμε ότι είναι σήμερα. Θα μπορούσαμε λοιπόν να σκιαγραφήσουμε άκρως αδρομερώς τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της περιὀδου.

α) Από τὀτε μέχρι σήμερα έχουμε την συνεχή αντικατάσταση της ζωντανής ανθρώπινης εργασίας με τις μηχανές, με τη νεκρή εργασία, έχουμε δηλαδή την συνεχή διεύρυνση της αυτοματοποίησης, με την εφαρμογή της τεχνοεπιστήμης στην παραγωγή, έχουμε τη συνεχή αύξηση της ταχύτητας της παραγωγής. Ο πλούτος, ο σωρός των εμπορευμάτων παράγεται ολοένα και πιο γρήγορα.

β) Από τότε μέχρι σήμερα,   ο κοινωνικός πλούτος που παράγεται, ο οποίος εμφανίζεται ως ένας τεράστιος σωρός εμπορευμάτων, είναι όλο και περισσότερος. Τόσος που φτάνει και περισσεύει για να καλύψει τις βασικές ανάγκες όλου του πληθυσμού του πλανήτη.

γ) Το 1735, ο παγκόσμιος πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τα 300 εκ., πανω κάτω.  Μετά από 300 χρόνια, σήμερα, είμαστε πάνω από 7 δις! Ποτέ άλλοτε στην παγκόσμια ιστορία δεν είχαμε τέτοια αύξηση, ποτέ!

δ) Από τότε μέχρι σήμερα, η ταχύτητα των μεταφορών, των συγκοινωνιών, των επικοινωνιών έχει αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε η επικοινωνία να είναι σχεδόν ακαριαία, ενώ ο πλούτος μεταφέρεται από ένα σημείο της Γης σε ένα άλλο μέσα σε λίγες ώρες και μέρες. Κατά συνέπεια, έχει αυξηθεί και η ταχύτητα καταστολής του Κράτους, έχει αυξηθεί και η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα της επιτήρησης και της εξαπάτησης των Υποτελών

ε) Το 1735 τα πυροβόλα όπλα ήταν εμπροσθογεμή και απαιτούνταν εκατοντάδες βολές για να σκοτωθεί ένας στρατιώτης. Σήμερα, μια βόμβα μπορεί να ισοπεδώσει μια πόλη και να εξοντώσει εκατοντάδες χιλιάδες, ίσως και πάνω από ένα εκ. Εάν πέσουν όλα τα πυρηνικά μέσα σε μια δυο ώρες, ίσως να μη μείνει άνθρωπος ζωντανός πάνω στη Γη. Κατά συνέπεια, από τότε μέχρι σήμερα, ολοένα και περισσότεροι πεθαίνουν κατά τη διάρκεια των πολέμων.

ζ)  Από τότε μέχρι σήμερα, καταστρέφεται ολοένα και περισσότερος κοινωνικός πλούτος, είτε με την απόσυρση από την κυκλοφορία μέρους των εμπορευμάτων για λόγους κερδοφορίας, είτε με την ενσωματωμένη φθορά είτε με τον πόλεμο. Ο κοινωνικός πλούτος που καταστράφηκε κατά τον εικοστό αιώνα ήταν τεράστιος.

η) Αφού φτάσαμε στο σημείο ο παγκόσμιος κοινωνικός πλούτος να παράγεται από τις μηχανές και η ισχύς του Κράτους να κάνει την αρπακτικότητα άκρως αποτελεσματική, ο αριθμός των ακτημόνων, των ανέστιων, των φτωχών και των ανέργων σήμερα πάνω στη Γη είναι τεράστιος, πάνω από 2 δισ. Καμιά άλλη μορφή Κυριαρχίας δεν παράγει τόσο περιττό πληθυσμό, άχρηστο για την παραγωγή και την κατανάλωση.

θ) Από τότε μέχρι σήμερα, αυξάνει η  συχνότητα και η διάρκεια των υφέσεων του καπιταλισμού. Κατά τον εικοστό αιώνα η ύφεση διήρκησε σχεδόν πενήντα χρόνια συνολικά! Από τα δώδεκα χρόνια του αιώνα μας, τα περισσότερα είναι χρόνια ύφεσης!

Αυτἀ, φίλες και φίλοι, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της περιόδου 1735-2012. Προτείνω το εξής: ας τα λάβουμε υπόψη μας, ας τα λάβουμε υπόψη μας ως τάσεις,  κι ας επιχειρήσουμε να δούμε πως θα εξελιχθεί ο αιώνας μας.

Θα είναι τα περισσότερα χρόνια, χρόνια ύφεσης; Θα είναι! Εάν μέχρι τώρα η ανάπτυξη, η επέκταση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής ήταν συνεχής και διακόπτονταν από μικρές και μεγάλες περιόδους ύφεσης, από δω και πέρα, η ύφεση θα διακόπτεται από βραχύβιες εκλάμψεις ανάπτυξης. Τι σημαίνει όμως ύφεση; Σημαίνει μείωση της παραγωγής εμπορευμάτων. Που θα οφείλεται αυτή η μείωση; Στην μη κατανάλωση της παραχθείσας τεράστιας ποσότητας εμπορευμάτων. Γιατί δεν θα καταναλώνονται τα εμπορεύματα; Διότι θα αυξάνει διαρκώς ο αριθμός των ανέργων. Λόγω της υπερσυσσώρρευσης του κεφαλαίου; Ναι, μόνο που η συγκεκριμένη υπερσυσσώρευση πετάει εκτός παραγωγής ολοένα και περισσότερους. Υποκατανάλωση; Μήπως ήρθε η ώρα να συνδυάσουμε και τις δυο θεωρίες του Μαξ για την κρίση του καπιταλισμού; Και υπερσυσσώρευση και υποκατανάλωση!  Μήπως ήρθε η ώρα να ξεσκονίσουμε την θεωρία του Μαρξ για την απόλυτη εξαθλίωση του προλεταριάτου, το οποίο, ως άνεργο,  δεν είναι πια προλεταριάτο;  

Το μοντελάκι που γνωρίζαμε μέχρι τώρα, ότι δηλαδή η νέα τεχνολογία που αντικαθιστά την απηρχαιωμένη δημιουργούσε  θέσεις εργασίας με αποτέλεσμα να μειώνεται η ανεργία, είναι πια μπανάλ, ντεμοντέ. Από δω και πέρα, η ανεργία θα αυξάνεται διαρκώς. Η πλάκα είναι ότι η ανάπτυξη, δηλαδή η αύξηση της παραγωγής μέσω της ενίσχυσης της αυτοματοποίησης, θα αυξάνει τον αριθμό των ανέργων και θα προκαλεί μεγαλύτερης διάρκειας και έντασης περιόδιους ύφέσης. Το γνωρίζουν αυτό ο  Σαμαράς και ο Βενιζέλος; Και βέβαια το γνωρίζουν. Ας υποθέσουμε ότι θα υπάρξει ανάπτυξη. Η επιτυχία της ανάπτυξης θα είναι ο εφιάλτης τους!

Όλος ο 21ός αιώνας θα είναι μια μεγάλη περίοδος ύφεσης.  Οι περιττοί πληθυσμοί θα είναι τεράστιοι, εν μέσω τεράστιου πλούτου. Μέχρι τώρα, ο Κύριος χρειαζόταν τους Παραγωγούς. Είδαμε ότι με την παρακμή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας παρ΄ολίγο να ξεμείνει από Υποτελείς και αναγκάστηκε να τους παραχωρήσει το δικαίωμα να . . .γαμάνε και να αναπαράγονται. Από δούλοι έγιναν δουλοπάροικοι. Θα προτιμούσα να ήμουν δουλοπάροικος παρά δούλος. Νομίζω και εσείς. Περιττοί πληθυσμοί εμφανίζονται πρώτη φορά με την συρρίκνωση του φεουδαρχισμού. Τους περιττούς αυτούς πληθυσμούς ο άνθρωπος με τα σκούδα τους έκανε προλετάριους. Πολλές φορές ο καπιταλισμός ξέμεινε από εργατικά χέρια. Πρώτη φορά που διέθετε περισσότερα από ό,τι χρειαζόταν ήταν στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα και γνωρίζουμε πολύ καλά πως αντιμετώπισε αυτό το πρόβλημά του: τα εξόντωσε.

Το πρόβλημα του Κυρίου σήμερα είναι το τι θα κάνει με τους περιττούς πληθυσμούς. Εάν σκεφτούμε ότι η λιτότητα είναι μια μορφή εξόντωσης, μάλλον η αρχή της εξόντωσης, μας επιτρέπεται να εικάσουμε ότο ο Κύριος έχει προκρίνει την εξόντωση των περιττών πληθυσμών. Η βιοπολιτική της ζωής αντικαθίσταται από τη βιοπολιτική της εξόντωσης, όχι απλά τη βιοπολιτική του θανάτου. Σύμφωνα με τις αρχές της Εξοντωτικής Τέχνης και Επιστήμης, μίας εκ των Κακών Τεχνών, η εξόντωση γίνεται με δύο τρόπους: εμφανώς και αφανώς. Με τον πόλεμο και με τον . . . πολιτισμό.

Σύμφωνα με όσα έχουμε εκθέσει, η ύφεση, και οι συνέπειές της, δεν είναι παρά συρρίκνωση του  καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και όλος ο 21ός αιώνας θα είναι μια περίοδος συρρίκνωσης. Θα εφμανιστεί μια νέα μορφή Κυριαρχίας, ένας νέος τρόπος παραγωγής; Δεν το γνωρίζουμε. Εάν εμφανιστεί, υποστηρίζω ότι θα μοιάζει περισσότερο με τη δουλεία παρά με την φεουδαρχία, μιας και η δουλεία συνυπάρχει με την παραγωγή εμπορευμάτων, μιας και ο δούλος, όπως και η εργασιακή δύναμη, είναι κι αυτά εμπορεύματα.

 

Η έναρξη της συρρίκνωσης δεν σηματοδοτεί και την εμφάνιση ενός νέου τρόπου παραγωγής, όπως έγινε στο παρελθόν. Θεωρώ ότι η περίοδος της συρρίκνωσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής θα είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Ένας καπιταλισμός υπό συρρίκνωση μπορεί να διαρκέσει και πέραν του 21ού και 22ου!  Και βλέπουμε! Κι αυτό λόγω της ισχύος του Κράτους! Λόγω της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του κρατικού μηχανισμού: της επιτήρησης, της πειθάρχησης, της καταστολής, της εξαπάτησης, της επιλεκτικής εξόντωσης. Κατά συνέπεια, το ενδιαφέρον του Κυρίου μετατίθεται: από την αρπαγή και το κέρδος στην άσκηση βίας. Από την ενίσχυση της Κυριαρχίας θα περάσουμε στην διαιώνιση με κάθε τίμημα της Κυριαρχίας.

Από δω και πέρα δεν θα μιλάει το χρήμα και η συναίνεση, αλλά  η εξαπάτηση, η απειλή, ο εκφοβισμός και τα όπλα!

Δεν αργήσουμε να αποχαιρετήσουμε τη δημοκρατία.

Το πέταγμα της δημοκρατίας στα σκουπίδια, εκεί  όπου τη βρήκε δηλαδή, σημαίνει τη συρρίκνωση του Κράτους. Θα πιω ένα καφεδάκι, θα καπνίσω ένα τσιγαράκι και θα συνεχίσω, καλέ μου Γιάννη. 

Η συρρίκνωση του Κράτους είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια της συρρίκνωσης του καπιταλισμού. Η αναπόφευκτη, λόγω της ύφεσης, μείωση των εσόδων του Κράτους συνδυάζεται με την αναγκαιότητα αντιμετώπισης των κοινωνικών προβλημάτων που προκαλεί η καταστροφικότητα και η αρπακτικότητα του καπιταλισμού. Μιας και δεν υπάρχουν έσοδα, τό Κράτος απεμπολεί όχι απλά την αντιμετώπιση των προβλημάτων αλλά την ίδια τη διεχείρισή τους ακόμα και προς όφελος της καπιταλιστικής Κυριαρχίας. Το Κράτος αναγκάζεται να αποχωρεί από ολοένα και περισσότερα κοινωνικά πεδία,τα οποία έχει αποικίσει με σκοπό να τα επιτηρεί και να τα ελέγχει. Πολύ σύντομα, δεν εννοώ αύριο, μεθαύριο, εννοώ εντός των προσεχών δεκαετιών, ένα ένα τα υπουργεία θα καταργούνται. Έχω υποστηρίξει ότι το Κράτος θα αποκαλυφθεί και θα εμφανιστεί ως αυτό που είναι και θα περιοριστεί σε ένα υπουργείο αρπαγής του κοινωνικού πλούτου (‘Οικονομικών’) και σε ένα υπουργείο επιτήρησης, πειθάρχησης, καταστολής και εξόντωσης (Προστασίας του Πολίτη, Δικαιοσύνης, Εσωτερικών, Εθνικής Άμυνας). Κράτος με δυο υπουργεία, έξοχα, πολύ έξοχα!

Γράφω αυτό το κείμενο δίκην εισαγωγής στα δυο επόμενα. Ένα για τη δυνατότητα και τον τρόπο διάλυσης του Συριζα και ένα άλλο που θα εκθέτω προτάσεις-θέσεις για τη συγκρότηση μιας Αριστεράς του μέλλοντος. Επιχειρώ να δω το μέλλον της ιστορικής Αριστεράς υπό το πρίσμα αυτών που έχω εκθέσει στο προκείμενο σημείωμα. Έχω υποστηρίξει ότι οι μέρες της ιστορικής Αριστεράς είναι μετρημένες. Ενώ συρρικνώνεται ο καπιταλισμός και το Κράτος, η ιστορική Αριστερά επιδιώκει την καπιταλιστική ανάπτυξη μέσω της κοινωνικής δικαιοσύνης και να διαχειριστεί το Κράτος,το οποίο αποχωρεί από τα κοινωνικά πεδία στα οποία δραστηριοποιείται! Αντιλαμβάνεστε το δράμα της;

Συγχωρέστε με για τη φρασεολογία μου αλλά νιώθω την ανάγκη να μιλάω και να γράφω κάπου κάπου ως καλουπατζής. Το μόνο που μας μένει σήμερα είναι να τους πάμε γαμιώντας! Συρρικνώνεται ο καπιταλισμός; Εμείς θα κάνουμε το κάθε τι για να συρρικνωθεί ακόμα περισσότερο! Συρρικνώνετε το Κράτος; Εμείς θέλουμε να το καταστρέψουμε και να το καταργήσουμε! Δυο υπουργεία; Κανένα Υπουργείο! Θα απολύσετε κρατικούς- δημόσιους υπαλλήλους; Εμείς δεν θέλουμε ούτε έναν!  Πετάτε τη δημοκρατία; Στ΄αρχίδια μας! Δεν θα ξανακάνετε εκλογές; Εάν φτάσει το ποσοστό της αποχής στο 70%, να κι αν κάνετε, να κι αν δεν κάνετε!

Με την προϋπόθεση ασφαλώς ότι θα φέρουμε στο προσκήνιο τις δυνατότητες της εποχής και τις επιθυμίες των Υποτελών Παραγωγὠν: μπορούμε να εργαζόμαστε όλοι και όλες δυο μήνες το χρόνο και να ζούμε μια χαρά. Ο χρόνος που μας μένει θα είναι χρόνος απόλαυσης ης ζωής, διαχείρισης των κοινών, συζήτησης και λήψης αποφάσεων. Αλλά δεν θέλετε να μας αφήσετε, δεν θέλετε να μας αφήσετε να ζήσουμε και να χαρούμε τη ζωή! Χαίρεστε όταν υποφέρουμε, υποφέρετε όταν χαιρόμαστε!

 Γι αυτό κι εμείς θα σας γράψουμε στο μουνί μας και στ΄αρχίδια μας!

Αδυσώπητα – δηλαδή, ανυποχώρητα!

Ουγκ!

 

 

 

 

 

 

 

Σχολιάστε ελεύθερα!

  1. Όχι ρε φίλε, πάνω στο καλύτερο το κοψες. Άμα μπορείς τελείωσέ το.

  2. Γιάννη, αύριο το πρωί θα συνεχίσω. Έχω πρόβλημα με τη μέση μου, ο γιατρός μου είπε να μην κάθομαι πολύ στην καρέκλα. Σήμερα μάλιστα το παράκανα, ξεχάστηκα.

  3. Συγγνώμη, σε καμία περίπτωση δεν ήθελα να νιώσεις πίεση ή υποχρέωση, απλώς πραγματικά παρασύρθηκα από το γοητευτικό και ενδιαφέρον κείμενο. Στο κάτω κάτω, αφού εσύ μας έδωσες το αρχικό ερέθισμα, μπορούμε και πρέπει και μόνοι μας να το ψάξουμε. Θέληση και όρεξη να υπάρχει. Σ΄ ευχαριστώ έτσι κι αλλιώς.