in Θεολογία του ποδοσφαίρου

εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου και επέκταση του καπιταλισμού

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

   Γνωρίζουμε ότι δεν υπήρξε κοινωνία που να αγνοούσε το παιχνίδι –  όχι μόνο των παιδιών αλλά κυρίως των ενηλίκων. Από τότε που εμφανίστηκαν μέχρι πριν ενάμισι αιώνα,  για εκατό χιλιάδες χρόνια, περισσότερο ή λιγότερο, οι άνθρωποι  έπαιζαν πολύ και διαφορετικά παιχνίδια –  ο Χουιζίνγκα  υποστηρίζει (Homo Ludens) ότι η βάση του πολιτισμού είναι το παιχνίδι.   Σήμερα οι άνθρωποι δεν παίζουν (τα ηλεκτρονικά παιχνίδια δεν είναι παιχνίδια)  –  πότε σταμάτησαν να παίζουν;  Όταν άρχισε η επέκταση του βιομηχανικού καπιταλισμού, στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού.

   Στον δυτικό πατριαρχικό πολιτισμό, μέχρι στις αρχές του 20ού αιώνα, έπαιζαν σχεδόν μόνο οι άνδρες. Και οι γυναίκες έπαιζαν  αλλά ο οικιακός εγκλεισμός τους δεν μας επιτρέπει να έχουμε μια εικόνα των παιχνιδιών που έπαιζαν μέσα στον σκοτεινό γυναικωνίτη, πρόκειται για μια καταχωνιασμένη κι άγνωστη παράδοση, ανεξερεύνητη ακόμα κι από τις γυναικείες σπουδές. Τί παιχνίδια έπαιζαν οι άντρες;  Πολλά και διάφορα. Μεταξύ αυτών των πάρα πολλών ομαδικών παιχνιδιών υπήρχαν και κάνα δύο στα οποία η νίκη επιτυγχάνονταν με τη διείσδυση μιας μπάλας σε έναν περιορισμένο, αφύλακτο στην αρχή, χώρο. Στις αρχές του 20ού αιώνα, τα μόνα ομαδικά παιχνίδια που υπήρχαν ήταν αυτά που αποκαλώ ομαδικά παιχνίδια διείσδυσης. Το ερώτημα που θέτω είναι το εξής:  γιατί εξαφανίστηκαν όλα τα παιχνίδια και επικράτησαν, επιβλήθηκαν, κυριάρχησαν τα παιχνίδια της διείσδυσης που όλα σχεδόν είναι παραλλαγές ενός μόνο, του μεσαιωνικού ποδοσφαίρου;

    Σήμερα λοιπόν δεν παίζουμε αλλά βλέπουμε· και το μόνο που βλέπουμε είναι ένα ανδρικό ομαδικό παιχνίδι διείσδυσης. Όλες αυτές οι αλλαγές δεν μπορεί να μην σχετίζονται με τη δυτική πατριαρχία και τον καπιταλισμό: η μεν πατριαρχία λατρεύει τη διείσδυση (όποιος διεισδύει είναι ισχυρός, νικητής, όποιος υφίσταται τη διείσδυση είναι ανίσχυρος και ηττημένος), ο δε καπιταλισμός την εμπορευματοποίηση του παιχνιδιού, την μετατροπή των ανθρώπων από ελεύθερους παίκτες σε λίγους επαγγελματίες παίκτες και σε πολλούς θεατές, οι οποίο δεν είναι τίποτα άλλο παρά εξόριστοι παίκτες. Το γήπεδο και ο καναπές είναι τόποι εξορίας με όλες τις ανέσεις.

 

     Η εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου συνέβαλε τα μάλα στην επεκταση του καπιταλισμού. Το επαγγελματικό ποδόσφαιρο είναι μια τεράστια καπιταλιστική βιομηχανία, είναι ένα σύμπλεγμα πολλών ισχυρών και μεγάλων καπιταλιστικών βιομηχανιών: κατασκευαστικές, αεροπορικές, μεταφορικές, βιομηχανίες αθλητικών ειδών (μπάλες, παπούτσια, ρούχα κτλ), ειδησεογραφικές, εκδοτικές και άλλες. Για τη χώρα που αναλαμβάνει τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλου είναι μια ευκαιρία ενίσχυσης της εμπορευματοποίησης, επέκτασης του καπιταλισμού. Η ποδοσφαιρική βιομηχανία παράγει το εμπόρευμα ‘θέαμα’ , το οποίο πωλείται είτε στους ανέργους και εξαθλιωμένους Υποτελείς είτε στους εξαντλητικά εργαζόμενους, παράγει δηλαδή και πουλάει αφενός αναστάτωση και ενθουσιασμό, χαρά και λύπη, αναψυχή και διασκέδαση,  σε Υποτελείς που είναι ανίκανοι να βιώσουν αυτές τις καταστάσεις, και  αφετέρου  ακινητοποίηση, παθητικότητα, αιχμαλωσία, απαγωγή, τα οποία δεν είναι παρά σαφής διαιώνιση και αναπαραγωγή  της κοινωνικής τους θέσης και κατάστασης, και του καπιταλισμού ασφαλώς.

     Για να παραχθεί το εμπόρευμα θέαμα, διασκέδαση που διαιωνίζει την κοινωνική αιχμαλωσία,  χρειάζεται χώρος, χρόνος, πρώτες ύλες, ενέργεια, εργασία, γνώση, απαιτείται δηλαδή δημιουργική καταστροφή του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Η δημιουργία αφορά την επέκταση του καπιταλισμού –  δεν νοείται η οποιαδήποτε επέκταση του καπιταλισμού χωρίς ευρεία καταστροφή  του κοινωνικού πλούτου. Η αλάνα είναι κοινωνικός πλούτος, κοινόκτητος και κοινόχρηστος, θα γίνει όμως ιδιόκτητο αλλά κοινόχρηστο γήπεδο –  αυτή είναι η δημιουργική καταστροφή του κοινωνικού πλούτου με δράστη τον Κύριο καπιταλιστή.

    Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες παράγεται ολοένα και περισσότερο ποδοσφαιρικό εμπόρευμα-θέαμα, καταστρέφεται ολοένα και περισσότερος κοινωνικός πλούτος, ο οποίος θα μπορούσε να ικανοποίησει ένα πολύ ευρύ φάσμα κοινωνικών αναγκών. Πρόκειται για έναν πολύ αποτελεσματικό και συνειδητό και οργανωμένο εγχείρημα ανάσχεσης της μείωσης της καπιταλιστικής παραγωγής και κερδοφορίας. Πρόκειται για μια στρατηγική του καπιταλιστή Κυρίου που θα επεκταθεί καθ΄ όλη τη διάρκεια του 21ου αιώνα.

    Οι Υποτελείς αρχίζουν δειλά δειλά να συνειδητοποιούν την καταστροφή του κοινωνικού πλούτου και διαμαρτύρονται. Η καταστροφή του κοινωνικού πλούτου θα γίνει ένα νέο πεδίο του παγκόσμιου κοινωνικού πολέμου κατά τον 21ο αιώνα.  Η στάση όμως της ιστορικής Αριστεράς χαρακτηρίζεται κι από μια καθυστέρηση, ως προς την κατανόηση του ανδρικού ποδοσφαίρου ως ομαδικού παιχνιδιού διείσδυσης,  κι από μια ολοφάνερη αντίφαση που την παραλύει:  αγνοεί και αδιαφορεί για την πρακτική, ιδεολογία και λατρεία της διείσδυσης, είναι όμως και  ποδοσφαιρόφιλη, μιας και το ποδόσφαιρο είναι λαϊκό παιχνίδι (δεν είναι), άθλημα (δεν είναι)  και θέαμα (είναι αλλά όχι λαϊκό, μα καπιταλιστικό εμπόρευμα)· κάθεται στον καναπέ, τρώει πίτσα και πίνει μπίρες,  συνειδητοποεί  όμως την καταστροφή του κοινωνικού πλούτου και την ανάγκη αποτροπής της. Να γίνει το γήπεδο της ΑΕΚ αλλά να προσέξουμε και το περιβάλλοντα χώρο, χωρις φυσικά να γίνει δημοψήφισμα για το άν θα γίνει ή όχι το γήπεδο! Δεν φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της κατάργησης του Μουντιάλ, του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, των πρωταθλημάτων, το ζήτημα της κατεδάφισης των γηπέδων, όχι, όχ!

    Θα το κάνει η αναρχοκομμουνιστική Αριστερά του μέλλοντος.   

    Κι ενώ ο  άνεργος, εξαθλιωμένος και εξαντλημένος θεατής είναι αιχμάλωτος και θύμα απαγωγής, εξόριστος και έγκλειστος, σε γήπεδο, καφετέρια και σπίτι, ο ποδοσφαιριστής είναι ένας μεταμοντέρνος  ήρωας αλλά και δούλος ταυτόχρονα. Είναι ήρωας γιατί εξασφαλίζει ισχύ, πλούτο και φήμη, κλέος. Ο Μέσι είναι θεός! Είναι όμως και δούλος –  τους επαγγελματίες ποδοσφαιστές τους αγοράζουν και τους πουλάνε, ας μην το ξεχνάμε. Το ότι υπήρξαν στις ποιμενικές κοινωνίες (ινδοευρωπαϊκές, αραβικές και τουρκομογγολικές) δούλοι πανίσχυροι και πολύ συχνά και πλούσιοι, πολύ πιο ισχυροί και πιο πλούσιοι από τους ελεύθερους, είναι κάτι που το γνωρίζουμε πολύ καλά. Ένας ισχυρός δούλος είναι ισχυρός γιατί του έχει παραχωρήσει ισχύ ο Κύριός του και το κάνει επειδή η παραχώρηση αυτή αυξάνει την δική του ισχύ.

       Φίλες και φίλοι, μιας κι άρχισε το Μουντιάλ θα ασχοληθούμε με το ποδόσφαιρο και θα αναδημοσιεύσουμε κείμενα που έχουν ήδη αναρτηθεί. Το σημερινό σημείωμα είναι μια συνόψιση των ζητημάτων που θα μας απασχολήσουν.  

   Τώρα όμως ξημέρωσε, η γη με περιμένει –  να μου πει και να τις πω ιστορίες, ευχάριστες και θλιβερές.

Σχολιάστε ελεύθερα!