φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΔΕΝ θα μάθουμε ποτέ, μάλλον, ποιες προϋποθέσεις συνέπεσαν και κάτω από ποιες συνθήκες ο άνθρωπος επινόησε το βλήμα και άρχισε να το χρησιμοποιεί συνειδητά και συστηματικά και να το εξελίσσει. Το ζήτημα του βλήματος μας ενδιαφέρει διότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό της Τεχνικής, της Αποτελεσματικότητας, της επιβίωσης αρχικά και της καθυπόταξης και ελέγχου της φύσης αργότερα, με την εμφάνιση της Κυριαρχίας. Δύο είναι οι πηγές της Τεχνικής: τα εργαλεία και το βλήμα. Ενώ όμως για τα πρώτα έχουν γραφτεί τόσα πολλά, έχουν γίνει τόσες πολλές έρευνες, για το βλήμα υπάρχει μια δικαιολογημένη σιωπή, μιας και αναγκαζόμαστε, λόγω της έλλειψης στοιχείων, να καταφύγουμε σε άχρηστες, πιθανόν, εικασίες παρά σε εύλογες υποθέσεις. Να άλλο ένα αντικείμενο έρευνας – για τους λάτρεις της αχρηστίας,
ΘΑ πρέπει, φίλες και φίλοι, μάλλον να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο ότι η επινόηση του βλήματος ήταν μια τυχαία πράξη. Υποθέτουμε εύλογα ότι ο άνθρωπος κατασκεύαζε ήδη εργαλεία όταν άρχισε να χρησιμοποιεί το βλήμα. Το ότι υπήρξε μια περίοδος μακραίωνη κατά την οποία κυνηγούσε ομαδικά χωρίς τη χρήση βλήματος είναι μια υπόθεση η οποία αγγίζει τα όρια της βεβαιότητας. Άρα, σκέφτονταν. Υποτυπωδώς αλλά σκέφτονταν. Μιλούσαν; Εάν εικάσουμε ότι είναι δυνατόν να υπάρχει υποτυπώδης σκέψη χωρίς γλώσσα, δεν μιλούσαν. Άρα, ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί το βλήμα πριν αρχίσει να μιλάει. Αφού σκέφτονταν υποτυπωδώς, θα διέθετε και μια υποτυπώδη φαντασία, αφού δεν μπορεί να υπάρξει φαντασία χωρίς σκέψη. Η φαντασίωση, ως θυγατέρα του Ασυνειδήτου, προηγείται λογικά και χρονικά και της σκέψης και της φαντασίας. Είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι το βλήμα χρησιμοποιούνταν πολύ πριν την εμφάνιση της Τέχνης, της έκφρασης δηλαδή των παντοίων συναισθημάτων των τροφοσυλλεκτών και κυνηγών. Τώρα, ποια είναι η σχέση του βλήματος με το γέλιο και την επίγνωση του θανάτου είναι ζητήματα τόσο ακανθώδη που δεν μπορώ ούτε άχρηστες εικασίες να διατυπώσω – τόσο άχρηστος είμαι. Η χρήση του βλήματος προηγείται από αυτήν της φωτιάς και του ψησίματος του κρέατος; Διατυπώνω τη βεβαιότητα πως δεν προηγείται, έχοντας επίγνωση της βεβαιότητας ότι ενδέχεται να κάνω λάθος.
ΕΠΙΔΙΩΞΗ μου είναι να τοποθετήσω την έναρξη της χρήσης του βλήματος στη χρονική σειρά εμφάνισης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ανθρώπου. Κι αυτό για δύο λόγους. Εάν κάθε χαρακτηριστικό είναι ή επίλυση ενός προβλήματος ή συνέπεια επίλυσης προβλήματος, τι μας επιτρέπεται να εικάσουμε για το βλήμα; Ήταν πρωτογενής επινόηση ή ήταν συνέπεια επίλυσης κάποιου άλλου προβλήματος και ποιου; Ο δεύτερος: συνέβαλε στην εμφάνιση νέων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ή μήπως επηρέασε τα ήδη υπάρχοντα;
ΜΑΣ επιτρέπεται, νομίζω, να υποθέσουμε ότι η επινόηση του βλήματος ήταν επίλυση κάποιου προβλήματος και ως επίλυση προβλήματος θα επηρέασε οπωσδήποτε άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Το βλήμα προέρχεται από την πρακτική του κυνηγιού, όχι του παιχνιδιού ούτε του πολέμου. Εδώ πατάμε σε κάπως πιο στέρεο έδαφος. Λύση τίνος προβλήματος ήταν το βλήμα; Η βραδύτητα του θηρευτή ανθρώπου. Διατύπωσα τη γνώμη ότι υπήρξε μια περίοδος κατά την οποία ο θηρευτής άνθρωπος κυνηγούσε χωρίς βλήμα: η παγίδα και η ομαδική σύλληψη του θηράματος προϋπήρξαν – η απάτη και η συνεργασία (και η συνεργασιακή απάτη). Και ενώ αυτές οι μέθοδοι ακυρώνουν, εξουδετερώνουν την ταχύτητα του θηράματος, δεν κάνουν τον κυνηγό πιο ταχύ από το θήραμα. Πιο ταχύ τον κάνει το βλήμα.
ΤΟ βλήμα σχετίζεται με την ταχύτητα, όπως άλλωστε, αλλά δευτερευόντως, και τα τα εργαλεία (ταχύτητα κοπής του κρέατος). Εφόσον τα εργαλεία και το βλήμα είναι οι πηγές της Τεχνικής, η υπέρβαση της βραδύτητας, η επίτευξη δηλαδή της ταχύτητας, ήταν, και είναι, και θα είναι, το περιεχόμενο της Τεχνικής. Μας το επιβεβαιώνει η πρόσφατη βελτίωση της ταχύτητας των υπολογιστών. Το βλήμα είναι προέκταση του θηρευτή ανθρώπου: είναι ένα χέρι πολύ μακρύ, ένα χέρι που πλησιάζει πολύ γρήγορα το θήραμα και το φονεύει. Η επινόηση του βλήματος, η επίλυση του προβλήματος της βραδύτητας του θηρευτή, η αύξηση της ταχύτητάς του ήταν μία πολύ μεγάλη καινοτομία. Εάν δεν ήταν ακόμα άνθρωπος όταν επινόησε το βλήμα, εάν δηλαδή δεν είχε επίγνωση του θανάτου, δεν γνώριζε ότι μια μέρα θα πεθάνει, θα πρέπει να εικάσουμε ότι συνέβαλε κατά πολύ στην εμφάνιση αυτού του μοναδικού και ανεπανάληπτου χαρακτηριστικού.
ΑΥΞΗΘΗΚΕ κατά πολύ η φονική παραγωγικότητα, η αποτελεσματικότητα του κυνηγιού. Ετέθησαν δηλαδή οι θεμελιώδεις βάσεις της Τεχνικής. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσος χρόνος πέρασε μέχρις ότου αρχίσει η χρήση του βλήματος στον πόλεμο. Εκείνο όμως το οποίο γνωρίζουμε, υποθέτουμε εύλογα δηλαδή, είναι ότι το βλήμα, η αύξηση της ταχύτητας, επηρέασε ολόκληρη τη ζωή και την ύπαρξη του ανθρώπου. Διότι πολύ σύντομα η διαρκής χρήση και ενασχόληση με το βλήμα επηρέασε κατά πολύ τη σκέψη. Διότι πολύ σύντομα έγινε σαφές ότι η διείσδυση (ακόντιο) ήταν πιο αποτελεσματική από την κρούση (πέτρα), ακόμα κι αν προηγήθηκε. Η λίθινη αιχμή δεν θα άργησε να εμφανιστεί. Εμφανίστηκαν νέα πτυχές του ζητήματος: η ευστοχία, το βεληνεκές και η επαναληπτικότητα είναι οι σημαντικότερες. Αν το ακόντιο ήταν το πρώτο βλήμα, η επινόηση του τόξου και του φυσοκάλαμου σηματοδοτεί την επινόηση της μηχανής – το τόξο και το φυσοκάλαμο είναι μηχανές, ας μην το ξεχνάμε. Με αυτές τις δύο μηχανές βελτιώνονται και η ευστοχία, και το βεληνεκές και η επαναληπτικότητα. Η αποτελεσματικότητα απογειώνεται! Με την ελάχιστη ενέργεια όσο γίνεται περισσότερα αποτελέσματα. Το φυσοκάλαμο λειτουργεί με τον αέρα της εκπνοής, δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πόσο θαυμαστό, και πόσο αποτελεσματικό, είναι – απίστευτο! Το πιο θαυμαστό όμως από όλα είναι το βλήμα που, εάν αποτύχει, επιστρέφει στον θηρευτή: το μπούμερανγκ, το αυτεπίστροφο βλήμα. Το βλήμα αυτό κάνει τη μεγαλύτερη δυνατή εξοικονόμηση υλικού! Αδυνατώ πλήρως να φανταστώ πως μπόρεσαν άνθρωποι να κατασκευάσουν ένα τέτοιο βλήμα, αδυνατώ – τόσο μεγάλος είναι ο θαυμασμός μου! Το μπούμερανγκ είναι η κατάληξη μιας παράδοσης διαρκούς ενασχόλησης και πειραματισμού με το βλήμα – είναι το πρώτο έξυπνο βλήμα!
ΤΟ βλήμα συνέβαλε πολύ στην γνώση των δηλητηριωδών φυτών, καρπών, ριζών και σπόρων. Η γνώση αυτή επέτρεψε τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του βλήματος: εάν το μικροσκοπικό βέλος του φυσοκάλαμου δεν μπορεί να σκοτώσει ένα μεγάλο θήραμα, μπορεί όμως να το παραλύσει και να το ακινητοποιήσει. Η γνώση των δηλητηριωδών φυτών προέρχεται από τη γυναίκα και η παραγωγή των δηλητηρίων είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας άνδρα και γυναίκας. Διότι η επινόηση και η χρήση και η βελτίωση του βλήματος ήταν έργο των ανδρών – αυτή είναι μία από τις ελάχιστες βεβαιότητες που διαθέτουμε σχετικά με το ζήτημα.
Η εξέλιξη του βλήματος σταμάτησε με την εγκατάλειψη του κυνηγιού και την καλλιέργεια της γης. Η μόνη αξιόλογη βελτίωση είναι η επινόηση του σύνθετου τόξου, το οποίο αύξησε κατά πολύ το βεληνεκές ( γύρω στα 120 μέτρα – στα εξήντα διαπερνούσε τον αντίπαλο όπως η οδοντογλυφίδα τον μεζέ του ούζου) και τη διεισδυτικότητα του βλήματος (βέλος σημαίνει βλήμα). Οι κοινωνίες που άρχισαν να ενδιαφέρονται και πάλι για το βλήμα ήταν οι ποιμενικές, μιας και ήταν εξόχως πολεμικές. Είναι όμως ένα ζήτημα που θα μας απασχολήσει ένα άλλο πρωινό.
Τώρα μόλις ξημέρωσε και σπεύδω να πάω στην μεγάλη μου αγάπη, το χώμα.
Σχολιάστε ελεύθερα!