φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΙΝΑΙ πολύ σαφές γιατί η λατινικής προέλευσης αγγλική λέξη investment σημαίνει και πολιορκία και επένδυση. Αυτό το vest- είναι ανάμνηση της λέξης vestis – το χοντρό μάλλινο επανωφόρι, το σημερινό παλτό, η κάπα (πρβλ. βεστιάριο). Investio σημαίνει κοσμώ, στολίζω με την αμφίεση αλλά και περιβάλλω, περικυκλώνω. Όταν πολιορκούμε μια πόλη, την περιβάλλουμε όπως η κάπα περιβάλλει το σώμα. Η επένδυση κεφαλαίου είναι ένα είδος πολιορκίας αφού ο σκοπός μας είναι η λεία, το κέρδος. Η επένδυση κεφαλαίου είναι πολιορκία. Η δε πολιορκία ήταν για χιλιάδες χρόνια η πιο αποδοτική επένδυση κεφαλαίου.
Η πρακτική αυτή έχει αφήσει τα αποτυπώματά της στην αρχαία ελληνική γλώσσα, της ελληνιστικής εποχής συγκεκριμένα. Τα αποτυπώματα αυτά επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Λέμε έσοδα, έξοδα και εισόδημα – τι σχέση έχει η οδός με την οικονομία; Είχε, και έχει (λόγω της κυκλοφορίας του εμπορεύματος και του χρήματος): το κόστος, οι δαπάνες μιας πολιορκίας είναι μεγαλύτερες εάν η πόλη που πρόκειται να πολιορκηθεί είναι μακριά, οπότε και τα κέρδη θα είναι λιγότερα, μιας και οι μετακινήσεις ήταν βραδείες και χρονοβόρες. Οι δαπάνες και τα κέρδη ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με την οδό.
ΜΟΛΙΣ οι νικητές πολιορκητές πηδούσαν τα τείχη της πόλης έτρεχαν να προλάβουν να αρπάξουν την πολύτιμη λεία. Ο πιο γρήγορος έπαιρνε τα πιο πολύτιμα – χρήμα, πολύτιμα σκεύη και άλλα αντικείμενα – ενώ οι αιχμάλωτοι ήταν συλλογική λεία που πωλούνταν στους εμπόρους, τους δουλεμπόρους που ακολουθούσαν ένα στράτευμα, για να πουλήσουν στους στρατιώτες και να αγοράσουν από αυτούς. Δεν υπήρξε πολεμική επιχείρηση στην οποία δεν συμμετείχαν έμποροι – ήταν αδιανόητο.
ΘΑ μπορούσαμε να πούμε ότι η οικονομία είναι συνέχεια του πολέμου με άλλα μέσα. Εκεί τα όπλα, εδώ το χρήμα· εκεί η σύρραξη, εδώ ο ανταγωνισμός· εκεί η λεία, εδώ το κέρδος. Και εάν ο πόλεμος είναι ταλαιπωρία, πολύ περπάτημα και τρεχαλητό, ταλαιπωρία είναι και η οικονομία – καθαρή ταλαιπωρία, πολύ περπάτημα, πολύ τρεχαλητό, αν και, όπως θα δούμε, η πιο μεγάλη ταλαιπωρία είναι η ακινητοποιημένη τρεχάλα. Η πολεμική ταλαιπωρία και τρεχάλα δεν αποίκισε μόνο την οικονομία αλλά κάθε κοινωνική πρακτική, κάθε κοινωνική δραστηριότητα. Ό,τι και να κάνουμε, το κάνουμε λες και πολεμάμε – αυτή είναι η πηγή της ταλαιπωρίας και του τρεχαλητού του καθημερινού. Πολεμοποίηση της καθημερινότητας.
ΤΟ πόσο στενά συνδεδεμένη είναι η οικονομία και η καθημερινή ζωή με τον πόλεμο φαίνεται από το γεγονός ότι κάθε φορά που αλλάζει ο τρόπος διεξαγωγής του πολέμου, αλλάζει και η οικονομία και η καθημερινή ζωή. Ο πόλεμος με την τρεχάλα και την ταλαιπωρία του πλήθους των πολεμιστών αντιστοιχούσε στην τρεχάλα και την ταλαιπωρία του πλήθους των παραγωγών· όσο μειωνόταν η τρεχάλα και το πλήθος στον πόλεμο (δεν πήγαιναν με τα πόδια αλλά με το τρένο, με βαγόνια που στην περίοδο της ειρηνικής κουβαλούσαν ζώα στα σφαγεία), τόσο μειωνόταν και η τρεχάλα του πλήθους των παραγωγών (κυλιόμενες σκάλες!)· τώρα, ο πόλεμος διεξάγεται και από μακριά: δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ο Τηλέμαχος, αυτός που πολεμάει από μακριά (τήλε, από μακριά), από πόσο μακριά θα πολεμούσαν οι άνθρωποι. Με όλες τους τις ανέσεις: εξαερισμός, κρύα κόκα κόλα, καφέ. Σε αυτόν τον πολεμιστή αντιστοιχεί ο εργαζόμενος μπροστά στον υπολογιστή. Είναι ακινητοποιημένος, άρα δεν τρέχει. Που είναι η τρεχάλα, Αθανάσιε;
ΝΑ που είναι: βρίσκεται στην μετατροπή της ποσότητας σε ποιότητα: η πολλή ακινητοποίηση, δέκα, δέκα πέντε ώρες τη μέρα, γίνεται τρεχάλα. Τη διαπίστωση αυτή μπορεί να μας την επιβεβαιώσουν πάρα πολλοί και πάρα πολλές. Διότι ενώ μπορεί η ακινητοποίηση να μην είναι χειρωνακτική εργασία που όλοι και όλες θέλουν να αποφεύγουν, μπορεί να μην είναι τόσο κουραστική, είναι βέβαιο όμως ότι είναι πολύ περισσότερο καταστροφική. Ο χειρώνακτας είναι πιο κοντά στη φύση του ανθρώπου, από ό, τι ο ακινητοποιημένος υπολογιστόπληκτος. Και όταν λέω φύση του ανθρώπου εννοώ την ενεργητικότητα και τη ζωτικότητα που ξεχειλίζει από κάθε ανθρώπινο κορμί και βρίσκει διάφορους και ποικίλους τρόπους εκτόνωσης.
Η λατρεία του τρεξίματος είναι πολεμικής και ποιμενικής προέλευσης. Ο γεωργός δεν τρέχει. Η διάχυση του πολέμου σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες, της πολιτικής και της οικονομίας συμπεριλαμβανομένων, είναι ένα από τα εντονότερα χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού, τόσο έντονο που εάν σταματήσει το τρέξιμο, γενικά, ο πολιτισμός αυτός θα καταρρεύσει. Το τρεχαλητό αυτό έχει ενσωματωθεί στον υπολογιστή, ο οποίος τρέχει με πολύ μεγάλες ταχύτητες. Ο υπολογιστής μάς άρπαξε την κίνηση, την ταχύτητα, την ενεργητικότητα. Θα μου πείτε, μας ξεκούρασε, μας απάλλαξε από πολύ μόχθο. Και βεβαίως θα συμφωνήσω. Μαζί όμως με τον μόχθο μας ρούφηξε, μας ρουφάει όμως και την στοιχειώδη κίνηση, και την τελευταία σταγόνα της ενεργητικότητας – αυτό είναι το πρόβλημα.
ΔΕΝ είναι υπερβολή. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι, μιας και δεν είμαστε χριστιανοί, η θεά μας είναι η Τρεχάλα, η προσωποποίηση της τρεχάλας. Είμαι πιστός της Τρεχάλας, θα μπορούσε κάποιος να πει. Ναός της το σπίτι μας, βωμός της ο υπολογιστής. Υπάρχει τελετουργία, υπάρχει μύθος. Το μόνο που απομένει είναι να ορκιζόμαστε σε αυτήν, μα την Τρεχάλα!
Σχολιάστε ελεύθερα!