φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΤΙ να καταλάβουμε όταν διαβάζουμε στην Ιλιάδα πως πατέρας ενός ήρωα είναι ο ποταμός Σπερχειός; Έχετε δει τον Σπερχειό ποταμό μετά από πολύωρη έντονη βροχόπτωση; Θα πάθετε καραπλακάρα! Θα εντυπωσιαστείτε, θα θαυμάσετε, θα φοβηθείτε, θα τρομάξετε από την ορμητικότητα, τη βουή, την ισχύ του νερού. Θα σκεφτείτε να περάσετε απέναντι; Όχι, ούτε καν θα τολμήσετε να σκεφτείτε κάτι τέτοιο. Να κι ένα άλλο ερώτημα: γιατί προσωποποιούνται οι ποταμοί στην Ιλιάδα και εμφανίζονται με ανθρώπινη μορφή; Έχουν γιους, όχι κόρες, και μιλάνε με τους ήρωες! Και πολεμούν με τον ήρωα και νικούν και ηττώνται!
ΚΑΙ τι να καταλάβουμε, φίλες και φίλοι, όταν διαβάζουμε ότι τις καταιγίδες τις προκαλεί ο Ζεύς; Τι να καταλάβουμε όταν διαβάζουμε ότι ο Ζεύς είναι αυτός που ρίχνει τους κεραυνούς; Θα εκθέσω την δική μου γνώμη, θα παραθέσω αυτό που εγώ καταλαβαίνω. Όταν κάποιος ήρωας διατείνεται ότι ο πατέρας του είναι ο Σπερχειός ποταμός, ο ορμητικός, ο ισχυρός, ο σφοδρός, ο ταχύς, ο ακαταμάχητος (αυτό σημαίνει η λέξη σπερχειός!) θέλει να μας πει δυο πράγματα: πρώτον, επιβεβαιώνει ότι πατέρας του είναι η Ισχύς και ότι, άρα, και ο ίδιος είναι ισχυρός και, δεύτερον, ότι επιθυμεί, θα ήθελε να είναι τόσο ισχυρός, ορμητικός, σφοδρός, βίαιος, ταχύς, ακαταμάχητος όσο και ο Σπερχειός ποταμός. Όταν λέει ότι ο Ζεύς προκαλεί τις καταιγίδες και ότι ο Ζεύς είναι αυτός που ρίχνει τους κεραυνούς μας λέει ότι θα ήθελε αυτός να είναι που προκαλεί τις καταιγίδες και ρίχνει τους κεραυνούς. Θα ήθελε να ελέγχει τη φύση, θα ήθελε να είχε όπλα τόσο ισχυρά όσο ο κεραυνός.
Ο δαμασμός ενός ποταμού είναι σταθερό μοτίβο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Το διαβάζουμε και στην Ιλιάδα, όταν ο Ήφαιστος δαμάζει τον Σκάμανδρο που νικάει τον Αχιλλέα στη μονομαχία τους. Ο δαμασμός αυτός, η τιθάσευση του ποταμού καταγράφει την επιθυμία καθυπόταξης του ποταμού, της φύσης γενικότερα. 2.700 χρόνια μετά, οι ποταμοί και οι ορμητικοί χείμαρροι συνεχίζουν να μας πνίγουν. Δεν κάναμε και πολλά πράγματα. Κάναμε όμως φράγματα! Γιατί τα κάναμε; Μόνο για να αρδεύουμε τα χωράφια στους κάμπους; Όχι, φίλες και φίλοι, τα κάναμε ΚΑΙ για να δαμάσουμε τους ποταμούς, να τους τιθασεύσουμε, να δαμάσουμε και να ελέγξουμε τη φύση, να την υποτάξουμε. Αποκτήσαμε όμως όπλα ισχυρότερα (καταστρεπτικότερα και φονικότερα) του κεραυνού! Τι είναι ο κεραυνός μπροστά στους διηπειρωτικούς πυραύλους με τις πυρηνικές κεφαλές; Στο πεδίο των όπλων η επιθυμία αύξησης της ισχύος εκβάλλει στα πυρηνικά όπλα. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα: το τέλος των συμβατικών πολέμων!
ΟΣΑ θα διαβάσετε παρακάτω η Ιλιάδα μας τα λέει, όχι εγώ: ο ήρωας λατρεύει την ισχύ του ποταμού και του κεραυνού, και της βροντής· θέλει να είναι ισχυρός όσο και όπως ο ποταμός και ο κεραυνός. Λατρεύει την ισχύ του ανέμου, της θύελλας, της καταιγίδας, της λαίλαπας. Την ισχύ του κύματος· λατρεύει τη δύναμη του λιονταριού και του λύκου· την πτήση και την αρπακτικότητα και την όραση του αετού και του γερακιού· τη λάμψη, τον ήλιο, τα αστέρια, τον ουρανό· το ύψος, το βάθος, το βάρος· λατρεύει την ισχύ της φωτιάς όταν κατακαίει το δάσος· λατρεύει την ισχύ της νύχτας, λατρεύει την ισχύ του σεισμού – σήμερα μπορούμε να προκαλέσουμε σεισμούς!
Ο ήρωας, ο ποιμένας πολεμιστής της Ιλιάδας, επιθυμεί να είναι ισχυρός, να επιβάλει δηλαδή τη θέλησή του αλλά αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί. Αντιλαμβάνεται ότι απέναντι στους αντιπάλους του άλλοτε είναι πιο ισχυρός άλλοτε όχι. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τη φύση: εδώ, η φύση είναι πάντα πιο ισχυρή. Η επιθυμία της ισχύος δεν είναι στατική αλλά δυναμική: η επιθυμία της ισχύος αναπόφευκτα προκαλεί την επιθυμία της αύξησης της ισχύος. Πόσο όμως μπορεί να αυξηθεί η ισχύς, ποιο είναι το όριό της, πόσο ισχυρός μπορεί να γίνει;
ΟΙ απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα έχουν αποτυπωθεί στην φαντασιακή εκπλήρωση της επιθυμίας αύξησης της ισχύος: ο θεός. Ο θεός είναι αυτό που θα ήθελε να ήταν ο ήρωας, μόνο που δεν μπορεί: αθάνατος, δηλαδή πανίσχυρος απέναντι και στους αντιπάλους του και στη φύση. Το παρακάτω ερώτημα δεν μπορούμε να το αποφύγουμε: γιατί θέλει να είναι ισχυρός, γιατί θέλει να αυξάνει την ισχύ του έως ότου γίνει πανίσχυρος, αθάνατος; Γιατί είναι ποιμένας. Η επιβίωση στον ποιμενισμό είναι το αποτέλεσμα της νίκης στο πεδίο της μάχης: όποιος νικάει, όποιος φονεύει τον άλλον επιβιώνει. Κι αυτός είναι ο ισχυρότερος: τα παίρνει όλα. Νίκη σημαίνει επιβίωση – φόνος και αρπαγή· ήττα σημαίνει θάνατος, απώλεια δηλαδή.
ΑΠΟ τη στιγμή που ήττα σημαίνει θάνατος, θάνατος σημαίνει ήττα. Όχι ο θάνατος του πεδίου της μάχης αλλά ο θάνατος ως φυσικό φαινόμενο. Όταν πεθαίνει ο ήρωας, γέρος πια, εάν προλάβει να γεράσει, θεωρεί ότι τα χάνει όλα, ότι ηττάται: ζωή, πλούτο, γυναίκες, ισχύ, δόξα (κλέος, κύδος). Κι ενώ μπορεί να νικήσει τον αντίπαλο στο πεδίο της μάχης, τη φύση, τον θάνατο δεν μπορεί να τους νικήσει. Ένας αντίπαλος μπορεί να είναι, μπορεί και να μην είναι πιο ισχυρός αλλά η φύση είναι πάντα πιο ισχυρή από αυτόν. Ο ήρωας θαυμάζει την ισχύ της φύσης, θα ήθελε να ήταν κι αυτός τόσο ισχυρός όσο η φύση, θα ήθελε να ήταν πιο ισχυρός από τη φύση. Αυτή είναι η λατρεία της ισχύος της φύσης.
Ο μόνος πολιτισμός που θέλει να υποτάξει, να ελέγξει τη φύση, και προσπαθεί άλλοτε επιτυχώς κι άλλοτε όχι, είναι ο δυτικός πολιτισμός, αυτός που σήμερα, ως καπιταλιστικός πολιτισμός, επικρατεί σε όλες σχεδόν τις κοινωνίες του πλανήτη. Η επιθυμία αυτή εμφανίστηκε στην αρχαϊκή Ελλάδα και ήταν αρχικά επιθυμία ενός μικρού αριθμού πλούσιων και ισχυρών γαιοκτημόνων. Θα την εντοπίσουμε στα πρώτα βήματα της φιλοσοφίας (φυσική φιλοσοφία), θα την εντοπίσουμε στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και μετά από ένα χάσμα πολλών αιώνων (φιλοσοφία της ευδαιμονίας!) θα αναβιώσει την εποχή της Αναγέννησης, τουτέστιν της αναγέννησης της επιθυμίας καθυπόταξης της φύσης. Η επιθυμία αυτή θα προκαλέσει την επιστημονική επανάσταση (1600-1900), θα προκαλέσει την συγκρότηση της επιστήμης στον δυτικό πολιτισμό. Σήμερα, ο δυτικός Κύριος αντιλαμβάνεται για δεύτερη φορά (πρώτη φορά: Πλάτων, Αριστοτέλης) ότι δεν μπορεί να γίνει πιο ισχυρός από τη φύση, ότι προσέγγισε τα όρια της επιθυμίας αύξησης της ισχύος, ότι δεν μπορεί να γίνει αθάνατος. Αυτό είναι το αδιέξοδο της δυτικής Κυριαρχίας. Κατά συνέπεια, αρχίζει μια νέα φάση της δυτικής φιλοσοφίας: η δεύτερη φάση της φιλοσοφίας της ισχύος (1600- 20ός αιώνας) θα παραχωρήσει τη θέση της σε μια δεύτερη φάση της φιλοσοφίας της ευδαιμονίας, που αρχίζει με την φαινομενολογία και τον υπαρξισμό του εικοστού αιώνα.
Ο Κύριος (καπιταλιστής) λέει τώρα προς τους Υποτελείς Του – οι διαφημίσεις στην τηλεόραση το λένε: ηδονή, απόλαυση, ευχαρίστηση, να περνάτε καλά, να τα θέλετε όλα, just do it! Μια νέα φάση της σκλαβιάς αρχίζει! Μια σκλαβιά με όλες τις ανέσεις των καπιταλιστικών παραδείσων. Δηλαδή, μια πολυτελής σκλαβιά με όλα τα βάσανα και τις ταλαιπωρίες της γνήσιας σκλαβιάς: κανένα όριο στην επιθυμία και την ελευθερία! Και μιας και η κατάργηση αυτών των ορίων είναι ιδιάζον χαρακτηριστικό της ισχύος, η ισχύς προτείνεται για να χρησιμοποιηθεί ως μέσον επιβολής της πιο βάναυσης και πολυτελούς, άνετης σκλαβιάς που υπήρξε ποτέ. Αλλά: άλλο η ευδαιμονία του Ισχυρού κι άλλο η ευδαιμονία του Υποτελούς.
Σχολιάστε ελεύθερα!