ο Μαρξ, η ιστορία, η θεωρία του ζωντανού (εμμενούς) κομμουνισμού

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η βασική ένσταση, διαφωνία, απορριπτική επιχειρηματολογία κατά της θεωρίας του ζωντανού κομμουνισμού είναι ότι πρόκειται για μια ανιστορική, υπεριστορική επινόηση, κατασκεύασμα. Πρόκειται για ανιστορικές απόψεις, πρόκειται για ανιστορικό τρόπο σκέψης. Είναι ανιστορική γιατί δεν ταιριάζει στην ιστορία, εάν κατανοώ σωστά το επίθετο ανιστορικός. Την ίδια σημασία πάνω κάτω έχει και το αδόκιμο επίθετο υπεριστορικός: δεν λαμβάνει υπ΄ όψει την ιστορία, κινείται πέραν αυτής. Η αναφορά στην ιστορία μαρτυρά την θεωρητική προέλευση της ένστασης: είναι μαρξιστική. Κατά συνέπεια, η θεωρία του ζωντανού κομμουνισμού δεν είναι μαρξιστική, δεν είναι αποτέλεσμα της εφαρμογής της μαρξιστικής μεθόδου.

ΔΥΟ μεγάλα ζητήματα έρχονται στο προσκήνιο με αυτή την ένσταση και την παραδοχή ότι η θεωρία του ζωντανού κομμουνισμού δεν είναι μαρξιστική. Το ζήτημα της ιστορίας και το ζήτημα του ιστορικού υλισμού, δηλαδή της πρόσληψης του μαρξισμού ως επιστήμης της Ιστορίας. Μήπως είναι εμπνευσμένη από την αναρχική θεωρία; Όχι, δεν φαίνεται να είναι. Λογικό και επόμενο είναι λοιπόν οι βασικοί πολέμιοι της θεωρίας του ζωντανού μαρξισμού να είναι μαρξιστές και αναρχικοί. Και άλλοι είναι, όπως οι καστοριαδικοί, οι αναρχοσυνδικαλιστές και άλλοι και άλλοι.

ΔΕΝ δέχονται όλοι οι μαρξιστές ότι ο μαρξισμός είναι μια επιστήμη της Ιστορίας – το δέχονται οι της σχολής του Αλτουσέρ. Ο μαρξισμός είναι ένα νέο επιστημονικό πεδίο με ένα νέο αντικείμενο, την Ιστορία, και νέες και καινοτόμες επιστημονικές έννοιες. Πρόκειται για τη σκέψη του Μαρξ μετά την τομή της Γερμανικής Ιδεολογίας. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ως κεντρικό σημείο αυτής της νέας επιστήμης μια διατύπωση από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο: η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων. Θα δείξω ότι αυτή η απόφανση είναι, λίαν επιεικώς, απαράδεκτη. Εάν είναι έτσι, ο μαρξισμός δεν είναι μια νέα επιστήμη, η επιστήμη  της Ιστορίας. Τι είναι τότε; Και τι είναι ιστορία;

ΥΠΑΡΧΕΙ και μια άλλη εκδοχή για την ιστορία: θα αρχίσει όταν θα υπάρξει ο κομμουνισμός. Τώρα ζούμε ακόμα στην προϊστορία. Ο Μαρξ, μόνος του ή μαζί με τον Ένγκελς, δεν θυμάμαι, δεν τα έχει γράψει αυτά; Ναι, έχουν γραφεί όλα αυτά. Έχουμε λοιπόν δύο διαφορετικές εκδοχές για το πότε αρχίζει η ιστορία – θα δούμε παρακάτω τι είναι ιστορία. Η μία ισχυρίζεται ότι δεν έχει αρχίσει ακόμα. Εάν δούμε από αυτό το πρίσμα τη θεωρία του ζωντανού κομμουνισμού, τότε αυτή δεν μπορεί να είναι ανιστορική/υπεριστορική αφού η ιστορία δεν έχει αρχίσει ακόμα.

Η ιστορία θα αρχίσει με τον μελλοντικό κομμουνισμό. Τότε δεν θα είμαστε αλλοτριωμένοι, θα είμαστε υποκείμενα της ιστορίας, όχι αντικείμενα, θα βρούμε την ουσία μας. Πρόκειται για τον νεαρό Μαρξ. Πώς έφτασε σε αυτή την απόφανση; Επηρεασμένος από τον Χέγκελ (ουσία) και τον Φόιερμπαχ (υποκείμενο). Και βέβαια από την παράδοση του εβραϊκού μεσσιανισμού.

Ο ώριμος Μαρξ, ο μαρξισμός ως επιστήμη της Ιστορίας, ταυτίζει την ιστορία της ανθρωπότητας με την ιστορία της ταξικής πάλης, των ταξικών κοινωνιών. Πριν την εμφάνιση της ταξικής πάλης δεν υπάρχει ιστορία της ανθρωπότητας. Δεν υπάρχει; Η μετάβαση των τροφοσυλλεκτικών ομάδων από τη συλλογή της τροφής και το κυνήγι (και αλιεία) στη καλλιέργεια της γης δεν είναι ιστορία; Ιστορία υπάρχει μόνο όταν διαθέτουμε γραπτές μαρτυρίες; Σε αυτό το ερώτημα πρέπει να απαντήσουμε. Απαντώ: υπάρχει Ιστορία. Οι γραπτές μαρτυρίες δεν είναι απαραίτητες, ούτε αναγκαίες ούτε επαρκείς. Εάν εκλάβουμε τον μαρξισμό ως κάτι πέραν όλων αυτών των δύο εκδοχών, ως μια μέθοδο που μας βοηθά να κατανοήσουμε την ιστορία, όχι μόνο των ταξικών κοινωνιών, τότε διαπιστώνουμε ότι η μέθοδος αυτή έχει τα όριά της. Και κάτι πιο σημαντικό. Η εμφάνιση του δουλοκτητικού τρόπου παραγωγής δεν ήταν το αποτέλεσμα της ταξικής πάλης. Ούτε η μετάβαση στην φεουδαρχία, ούτε στον καπιταλισμό.

ΓΙΑ να κρίνουμε τη θεωρία του ζωντανού (εμμενούς κομμουνισμού) ως ανιστορική και υπεριστορική θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με τον όρο Ιστορία και πότε αυτή αρχίζει. Ο μαρξισμός δεν μας βοηθά, όποια εκδοχή του περί ιστορίας και έναρξής της αν υιοθετήσουμε. Η κοινωνιογένεση/ανθρωπογένεση δεν είναι ιστορία; Το ότι κάποτε γινόμασταν έφηβοι στα 6 και τώρα στα 12, το ότι παρατάθηκε η παιδική ηλικία, δεν είναι ιστορία; Τι είναι, σαπουνόπερα; Το ότι το ανθρώπινο θηλυκό απώλεσε τον οίστρο του, δεν είναι ιστορία; Το γεγονός ότι είμαστε το μόνο ον που έχουμε επίγνωση του θανάτου μας, δεν είναι ιστορία; Η γένεση της μουσικής και του χορού, το ότι αρχίσαμε κάποτε να τραγουδάμε και να χορεύουμε δεν είναι Ιστορία; Είναι Ιστορία όλα αυτά. Γιατί;

ΔΙΟΤΙ άλλαξε η ανθρώπινη φύση! Πώς άλλαξε; Γιατί παρατάθηκε η παιδική ηλικία, γιατί το θηλυκό απώλεσε τον οίστρο του; Μπορεί να μας βοηθήσει ο μαρξισμός να κατανοήσουμε αυτές τις εξελίξεις; Όχι, φίλες και φίλοι, δεν μπορεί να μας βοηθήσει, κατά κανένα τρόπο. Οι κοινωνικές σχέσεις άλλαξαν τη φύση μας: οι επίκτητες γνώσεις έγιναν τόσο πολλές που έπρεπε η παιδική ηλικία να παραταθεί. Η πύκνωση των σχέσεων αρσενικών – θηλυκών συνέβαλε στην απώλεια του οίστρου.

Η Ιστορία της ανθρωπότητας αρχίζει με την κοινωνιογένεση/ανθρωπογένεση και συνεχίζεται. Κατά την διάρκεια της συνέβησαν πολλές αλλαγές, μέχρι και η φύση μας άλλαξε, και όλες αυτές οι αλλαγές, οι μεταβάσεις, οι εξελίξεις είναι η Ιστορία της ανθρωπότητας. Ασφαλώς και μπορούμε να την συμπυκνώσουμε σε λίγες γραμμές. Να ποιο είναι το δικό μου μοντελάκι.

Ο φόνος, η αιμομειξία και η ανθρωποφαγία μας έφεραν στο χείλος της καταστροφής και ο περιορισμός αυτών των επιθυμιών και η συνεργασία σε συνδυασμό με το μοίρασμα της τροφής μάς έκανε ανθρώπους και δημιούργησε την ανθρώπινη κοινωνία, βασισμένη σε απαγορεύσεις. Για 90.000 χρόνια ζούσαμε σε κομμουνιστικές ομάδες των 20-40 ανθρώπων συλλέγοντας την τροφή μας (φυτική και ζωική) άμεσα από τη φύση αλλά κάποια στιγμή,  λόγω της αύξησης του πληθυσμού και του περιορισμένου χώρου, περάσαμε στη καλλιέργεια της γης και την εκτροφή των ζώων. Ζούσαμε σε μικρές κοινότητες, κομμουνιστικές. Δύο εξελίξεις συνέβησαν μετά, καθοριστικής σημασίας. Η συνεργασία των κοινοτήτων δημιούργησε τον Ναό, από τον οποίο προήλθε το Κράτος των αγροτικών κοινοτήτων (Σουμερία, Αίγυπτος, Κίνα, Ινδία, κτλ.) και η κυριαρχία, η αρπαγή ενός μέρους του κοινωνικού πλούτου από μία μειονότητα· η εκτροφή των ζώων σε περιοχές που δεν προσφέρονταν για την καλλιέργεια της γης δημιούργησε τον ποιμενικό τρόπο παραγωγής.  Για πολλές χιλιάδες χρόνια, από τις στέπες ξεχύνονταν ποιμενικοί λαοί που εισέβαλλαν στις περιοχές των αγροτικών κοινοτήτων. Σε μία από τις πολλές αυτές περιοχές, στην ελλαδική χερσόνησο, εμφανίστηκε o ο δυτικός πολιτισμός, η δυτική Κυριαρχία, με πρώτη της μορφή την δουλοκτησία -ακολούθησε η φεουδαρχία και μετά ο καπιταλισμός . Μιας και το εντονότερο χαρακτηριστικό αυτής της Κυριαρχίας είναι η αύξηση της διαθέσιμης ισχύος με την καθυπόταξη της φύσης (σωματική αθανασία) και την αρπαγή του κοινωνικού πλούτου (ελευθερία αρπαγής, μεγέθυνση, πλεονεξία, πρόοδος), δεν είναι παράλογο που σήμερα ο δυτικός πολιτισμός έχει επεκταθεί πάνω σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και όπου υπήρξε και υπάρχει Κυριαρχία εκεί ο ζωντανός, ο υπάρχων κομμουνισμός συρρικνώνεται αλλά και διευρύνεται (φεουδαρχία).

ΔΕΝ νοείται η ιστορία της ανθρωπότητας χωρίς τον ζωντανό, εμμενή κομμουνισμό. Η θεωρία του ζωντανού κομμουνισμού δεν είναι ανιστορική, δεν είναι υπεριστορική. Παίρνει υπ΄ όψει της την Ιστορία αλλά όχι μόνο αυτή: την ανθρωπολογία, την εθνολογία, την λαογραφία, την γλωσσολογία, την κοινωνιολογία, τη θρησκειολογία και άλλες επιστήμες και επιστημονικούς κλάδους. Η εν λόγω θεωρία δεν είναι μαρξιστική, δεν είναι αναρχική.

Ο όρος κομμουνισμός όταν επινοήθηκε, στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, δεν είχε τη σημασία που απέκτησε μετά. Δήλωνε την υπάρχουσα κοινοχρησία και κοινοκτησία. Ο Μαρξ ευθύνεται κυρίως για την μετεξέλιξη της σημασίας του όρου. Και πάλι, κάτω από το βάρος της πολιτισμικής παράδοσης της εβραϊκής εσχατολογίας και εβραϊκού μεσσιανισμού, μετέτρεψε τον κομμουνισμό σε επιθυμία, σε προσδοκία, σε αναμονή, σε πρόταγμα και σε όραμα. Ο μαλλιάς και γενειοφόρος μεγαλομανιακός Μαρξ θα άκουγε τη θεωρία του ζωντανού κομμουνισμού και θα ξεσπούσε σε τρανταχτά γέλια, θα έβαζε τις φωνές, θα έβριζε, θα ταπείνωσε και θα χλεύαζε. Μόνο ο Παναγιώτης Κονδύλης, που εμιμείτο τον Μαρξ σε αυτό το σημείο, θα ήταν χειρότερος. Αλλά ο κουρεμένος γέρος Μαρξ, αυτή η χαμηλοβλεπούσα μορφή,  θα το σκεφτόταν. Έχετε δει τη φωτογραφία που είναι κουρεμένος; Τι γλυκούλης που είναι, λίγα χρόνια πριν τον θάνατό του, όταν σταμάτησε να περιμένει το ξέσπασμα της επανάστασης και την έλευση του κομμουνισμού, του βασιλείου της ελευθερίας,  και συνομιλούσε με ρώσους και ρωσίδες για τον υπαρκτό (ζωντανό) κομμουνισμό των αγροτικών κοινοτήτων! Εάν ξεκινάω από αυτό το σημείο, τότε η θεωρία του ζωντανού κομμουνισμού είναι μαρξιστικές προέλευσης. Και δεν ντρέπομαι γι΄ αυτό.