in θεωρία κομμουνισμού

‘φιλία, χαρά, παρηγοριά: ο κομμουνισμός του 21ου’

‘δεν αγαπώ κανένα λαό, ούτε τους Εβραίους· μόνο τους φίλους μου αγαπώ’

Χάνα Άρεντ

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΣΟΥΣ και πόσες μπορούμε να αγαπάμε; Μπορούμε να αγαπάμε  όλη την ανθρωπότητα; Όλον τον ελληνικό λαό; Όχι, φίλες και φίλοι, δεν μπορούμε. Εάν η αγάπη είναι κυρίως φροντίδα, είναι σχέση και όχι λεκτικά πυροτεχνήματα και αφαιρέσεις, τότε δεν μπορούμε να αγαπάμε παρά μόνο ένα μικρό, πολύ μικρό θα έλεγα, αριθμό ανθρώπων. Δεν μπορούμε να συνάψουμε σχέση, σχέσεις με όλη την ανθρωπότητα, με όλον τον ελληνικό λαό.

Η φράση του τίτλου είναι του φίλου μου του Πωλ, από σχόλιό του σε πρόσφατο διήγημα που έγραψα. Συμπυκνώνει με τον πιο λιτό, πιο άμεσο, πιο ευθύ τρόπο το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας και υποδεικνύει το περιεχόμενο του κομμουνισμού της εποχής μας. Είναι η απάντηση στο ερώτημα: τι θα κάνουμε με τον κομμουνισμό, θα τον περιμένουμε ή θα τον ζήσουμε όπως, όπου, όποτε και με όποιον και όποια μπορούμε σήμερα;

ΤΗΝ απάντησή μου την γνωρίζετε: θα τον ζήσουμε σήμερα, όπως, όπου, όποτε και με όποιον και όποια μπορούμε. Ας δούμε και τη ρήση της Χάνα Άρεντ: δεν αγαπώ κανένα λαό, ούτε τους Εβραίους· μόνο τους φίλους μου αγαπώ. Ως σχόλιο του ζωντανού, εμμενούς κομμουνισμού το διαβάζω. Τι θέλει να μας πει όταν λέει ότι μόνο τους φίλους της αγαπά;  Φιλία, χαρά, παρηγοριά – αυτό θέλει να μας πει.

ΕΑΝ σας πω ότι, εάν είμαι ζωντανός σήμερα, αυτό το οφείλω στους φίλους μου και τις φίλες μου, θα το πιστέψετε. Γνωρίζω πολύ καλά ότι όποιο πρόβλημα κι αν παρουσιαστεί θα μου παρασταθούν και θα με βοηθήσουν. Είμαι απολύτως βέβαιος – με την ίδια μου τη ζωή το υπογράφω, με αίμα από την καρδιά μου, με πόνο από την ψυχή μου. Αυτή είναι η πίστη. Δεν είναι η πίστη στον Θεό, δεν είναι η χριστιανική ή όποια άλλη πίστη. Είναι η πίστη στη φιλία. Χωρίς την πίστη δεν μπορούμε να ζήσουμε. Το ότι η πίστη μπορεί να μετακινήσει  βουνά επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ήδη έχουμε πολλές φορές μετακινήσει βουνά. Σιγά το πράγμα!

Η φιλία είναι η βάση της κοινωνίας. Δεν είναι Αριστοτέλης, και Πλάτων αυτό, είναι ανθρωπολογία. Για πολλά εκατομμύρια χρόνια ζήσαμε σε μικρές ομάδες, το πολύ 50 ανθρώπων. Η ομάδα αυτή μας έκανε ανθρώπους, ο άνθρωπος είναι δημιούργημα της ομάδας. Μερικοί και μερικές δεν το δέχεστε – τι να πω, δεν λέω τίποτα. Η κοινωνία ήταν αυτή η ομάδα, όπως και το σύνολο των ομάδων. Κάθε ομάδα ήταν μια ομάδα φίλων, η κοινωνία ήταν ένας κόσμος ομάδων φίλων. Δεν έχει αλλάξει τίποτα, απολύτως τίποτα. Δεν μπορούμε να δούμε την ομάδα φίλων με το μάτι, χάνονται, εξαφανίζονται  μέσα στο χωριό, την πόλη, τον λαό, τη διαδήλωση, το γήπεδο, το πλήθος, τον όχλο, την ανθρωπότητα. Αυτά φαίνονται, όπως φαίνεται ο άνθρωπος. Αλλά τα κύτταρα του ανθρώπου δεν μπορούμε να τα δούμε.

ΤΟ μεγαλείο της φιλίας είναι ότι μας χαρίζει χαρά και παρηγοριά. Είμαστε αδύναμοι, γι΄αυτό υπάρχει η φιλία. Όταν δεν είμαστε αδύναμοι, είμαστε χαρούμενοι. Εάν, συμβαίνει συχνά, είμαστε αδύναμοι, δεν υπάρχει άλλη παρηγοριά από τη φιλία. Εκτός εάν θεωρείτε το αλκοόλ ή την πρέζα παρηγοριά.

ΕΙΜΑΙ αισιόδοξος γιατί φροντίζω τους φίλους μου κι αυτοί με φροντίζουν. Είμαι αισιόδοξος γιατί η φιλία τείνει να μετατραπεί δε αθάνατα καρκινικά κύτταρα που προσβάλλουν ολοένα και συχνότερα, ολοένα και σε πιο πολλά ζωτικά σημεία έναν επικίνδυνο πολιτισμό, τον πολιτισμό μας. Είμαι απαισιόδοξος όταν βλέπω ότι η διαδικασία αυτή δεν επιταχύνεται, δεν κλιμακώνεται, δεν συντονίζεται. Όταν βλέπω απομόνωση και κατάθλιψη και μοναξιά και όχλο. Αλλά γι΄ αυτό, όπως και για πολλά άλλα, δεν μπορούμε να κάνουμε απολύτως τίποτα. Υπομονή, που λέει ο Κίρκεγκωρ, και ο Κάφκα. Και πίστη – ξέρετε που.

ΤΙ θέλουμε στη ζωή μας, φίλες και φίλοι; Τι θέλετε; Χαρά και παρηγοριά θέλουμε, τι να θέλουμε; Λεφτά και αξιώματα; Εάν τα θέλαμε, θα τα είχαμε, το έχουμε τελειώσει το Δημοτικό, το μυαλό μας παίρνει κάποιες στροφές. Μόνο χαρά, δεν γίνεται. Για να περάσεις από χαρά σε χαρά πρέπει να πονέσεις. Ναι, αλλά εάν δεν χαίρομαι, δεν θα πονέσω κιόλας. Όχι, όχι – εάν δεν χαίρεσαι, μόνο θα πονάς! Είμεθα μαλάκες; Η παρηγοριά είναι η φιλία στις δύσκολες στιγμές του πόνου – και δεν είναι ένας, που να πάρει ο διάολος, δεν είναι ένας, δεν είναι μια φορά, είναι πολλοί και μια ζωή. Τι κούραση αυτός ο πόνος, τι κούραση! Τι ελαφράδα αυτή η χαρά. Η παρηγοριά είναι ξεκούραση ψυχική, τους φίλους μας θέλουμε να τους ξεκουράζουμε, όχι να τους κουράζουμε. Και δεν είναι κούραση να πούμε τον πόνο μας, ποτέ δεν με κούρασε αυτό, ποτέ, κι ούτε θα με κουράσει. Τον πόνο μου θέλω να πω, τίποτα άλλο – ξέρουν οι φίλοι τι θα κάνουν, δεν χρειάζεται να ζητήσω τίποτα, να παραπονεθώ, να απαιτήσω, να γκρινιάξω, να διαμαρτυρηθώ. Ποτέ, ποτέ!

ΘΕΛΕΤΕ ζωή, θέλετε μέλλον, θέλετε δημιουργία, θέλετε πολιτική, θέλετε επανάσταση;  Η απάντησή μου, η απάντηση κάποιων φίλων είναι: φιλία, χαρά, παρηγοριά. Αυτός είναι ο κομμουνισμός των ημερών μας, αυτός είναι ο κομμουνισμός του μέλλοντος. Εάν σας ενοχλεί, εμένα καθόλου, η λέξη κομμουνισμός, σβήστε την, ξεχάστε την, διαγράψτε την, δεν τρέχει τίποτα. Τι με νοιάζει η λέξη, εάν δεν περιμένετε αλλά ζείτε;

Η ‘φιλία, χαρά, παρηγοριά’ είναι τα θεμέλια, η βάση, η ζωή ή ίδια. Χωρίς αυτά τίποτα δεν θα μπορέσουμε να οικοδομήσουμε. Ούτε τη ζωή να χαρούμε, ούτε  πολιτική να κάνουμε, ούτε επανάσταση να ζήσουμε.

Σας καλημερίζω με τον τελευταίο στίχο του ποιήματος ‘Το ταξίδι’ του Μποντλέρ:

Au Fond de l΄Inconnu, pour trouver du Nouveau

Σχολιάστε ελεύθερα!