φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΑΙ προς τον Θεό και τον ρωτώ: πόσα φύλλα έχουν τα δέντρα στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου; Πόσες στα σταγόνες βροχής έπεσαν τον Μάρτιο του 2020 στην Αττική;  Ο παντογνώστης Θεός γνωρίζει τα πάντα, γνωρίζει και τις απαντήσεις στα ερωτήματα που του έθεσα. Δεν μπορεί όμως να μου τις ανακοινώσει. Ξέρουμε το γιατί: γιατί δεν υπάρχει, άρα δεν γνωρίζει.

ΜΠΟΡΟΥΜΕ να τα γνωρίζουμε όλα, θα μπορέσουμε να τα γνωρίσουμε όλα; Πώς θα τα καταφέρουμε; Τι θα κερδίσουμε εάν τα γνωρίζουμε όλα; Αυτά, φίλες και φίλοι, είναι τρία από τα ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν στο μέλλον, το προσεχές, όχι το απώτερο ή το απώτατο. Σήμερα θα διατυπώσω τις δικές μου απαντήσεις και τα ξαναλέμε.

Continue reading →

φίλες  και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ γίνουμε άνθρωποι, πριν κάνα δυο εκατομμύρια χρόνια (δεν θα μάθουμε ποτέ πότε ακριβώς) συνέβη μια πολύ μεγάλη αλλαγή στην φύση των προγόνων μας. Γινόμασταν έφηβοι στα τέσσερα με έξι έτη αλλά κάποια στιγμή, διάρκειας πολλών χιλιάδων ετών, η παιδική ηλικία παρατάθηκε και η εφηβεία άρχιζε, και αρχίζει, στα δώδεκα, πάνω κάτω. Πώς άλλαξε η φύση μας, γιατί παρατάθηκε η παιδική ηλικία; Γνωρίζουμε την απάντηση: είχαμε μάθει τόσο πολλά που για να τα μεταδώσουμε έπρεπε να αλλάξει η φύση μας, τόσο σημαντική ήταν η γνώση και η μετάδοση της γνώσης στα παιδιά- η αλλαγή αυτή ήταν η λύση κάποιου προβλήματος που προέκυψε χωρίς να το θέλουμε. Η διαδικασία της ανθρωπογένεσης/κοινωνιογένεσης ήταν μια διαδικασία υποβάθμισης του ενστίκτου και αναβάθμισης της γνώσης και της επίκτητης μάθησης, ήταν μια διαδικασία διαρκούς πρόκρισης της συμβίωσης και της συνεργασίας – είχε προηγηθεί η απώλεια του οίστρου με αποτέλεσμα να έρθουν πιο κοντά το αρσενικό και το θηλυκό. Η παράταση της παιδικής ηλικίας, αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας,  ήταν και μια περαιτέρω ενίσχυση της συμβίωσης και της συνεργασίας.

Η γνώση και η επίκτητη μάθηση είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας και της συμβίωσης, της εξάρτησης από τη φύση και τους άλλους ανθρώπους. Είναι παντελώς αδύνατον να υπάρξει γνώση και επίκτητη μάθηση με διαφορετικό τρόπο. Δεν μπορεί να υπάρξει γνώση χωρίς εξάρτηση από τη φύση και τους άλλους. Η συνθήκη αυτή διαμόρφωσε τον τρόπο σκέψης μας – τον οποίο αποκαλώ τρόπο σκέψης της εξάρτησης, ο οποίος βέβαια υπάρχει ακόμα αλλά σε διαρκή υποχώρηση έναντι ενός δεύτερου τρόπου σκέψης που εμφανίστηκε πριν 2.500 χρόνια μόνο, του τρόπου σκέψης της κατάργησης της εξάρτησης, ο οποίος μας οδηγεί ταχέως προς την καταστροφή της ζωής και της κοινωνίας.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ πολύ καλά την έκπληξη των ιθαγενών όλου του πλανήτη για τη λατρεία του χρυσού που χαρακτήριζε τους Ευρωπαίους αποίκους κατακτητές. Σκότωναν και σκοτώνονταν για το χρυσάφι, ταλαιπωρούνταν, βασάνιζαν, ανάγκαζαν τους ιθαγενείς να σκάβουν στα ορυχεία, όπου πέθαιναν εκεί σωρηδόν, οι χρυσοθήρες να ψάχνουν στα βουνά και στα ποτάμια. Δεν μπορούσαν να κατανοήσουν αυτή τη μανία με τον χρυσό. Οι ίδιοι αδιαφορούσαν πλήρως. Γνωρίζουμε επίσης ότι η λατρεία του χρυσού είναι πολύ πρόσφατη, ότι η αρχή της εντοπίζεται την εποχή που άρχισε να διαμορφώνεται ο δεύτερος τρόπος σκέψης, ο δυτικός τρόπος σκέψης της απεξάρτησης από τη φύση και τους άλλους.

ΟΙ ιθαγενείς, τροφοσυλλέκτες και κυνηγοί και αγροτικές κοινότητες αδιαφορούσαν για τον χρυσό διότι τους ήταν παντελώς άχρηστος. Ο χρυσός είναι ένα πολύ μαλακό μέταλλο – αυτό που χρειάζονταν ήταν σκληρά υλικά για να τα χρησιμοποιούν ως εργαλεία και για να κατασκευάζουν άλλα εργαλεία. Διάλεγαν σκληρές πέτρες  – ο οψιδιανός που χρησιμοποιούσαν οι νεολιθικές κοινότητες γύρω από το Αιγαίο προέρχονταν από τη Μήλο και τη Νίσυρο. Χρησιμοποιούσαν επίσης οστά ενώ διάλεγαν σκληρό ξύλο το οποίο σκλήρυναν επιπλέον με τη φωτιά. Ο ορείχαλκος, μια μείξη χαλκού και κασσιτέρου, επινοήθηκε περί το 3.000 π. Χ. αλλά ήταν λίγος και πολύ σπάνιος, ενώ ο σίδηρος άρχισε να χρησιμοποιείται περί το 1500 π. Χ. Οι αρχαιολόγοι δεν έχουν βρει και δεν θα βρουν εργαλεία από χρυσό, άργυρο και χαλκό. Θα βρουν όμως πολλά αντικείμενα από αυτά τα μέταλλα, όπως και όπλα διακοσμημένα με χρυσάφι και ασήμι.

ΠΟΥ τα έχουν βρει αυτά τα αντικείμενα, τι ήταν; Τα έχουν βρει και συνεχίζουν να τα βρίσκουν σε τάφους. Από την αναζήτηση αυτών των θησαυρών συγκροτήθηκε σταδιακά η αρχαιολογία. Όλοι οι πρώτοι ‘αρχαιολόγοι’ ήταν κυνηγοί θησαυρών, χρυσάφι έψαχναν. Χρυσάφι έψαχνε στη Τροία και στις Μυκήνες ο γερμανός έμπορος Σλίμαν, το γνωρίζουμε πολύ καλά. Στις Μυκήνες, τα αντικείμενα αυτά ήταν πολυτελή οικιακά σκεύη (αγγεία, ποτήρια, μαχαίρια), ήταν κοσμήματα και στολίδια ενδυμασιών, χρυσά νεκρικά προσωπεία. Ήταν στέμματα, διαδήματα, περιδέραια, καρφίτσες, δαχτυλίδια, ατελείωτος ο κατάλογος- όλα σύμβολα ισχύος και κυριαρχίας. Δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι οι νεκροί, άντρες, γυναίκες και παιδιά,  στα δύο νεκροταφεία δυτικά των Μυκηνών, ο ταφικός περίβολος Β ( 1650-1550 π. Χ.)  και ο ταφικός περίβολος Α (1570-1500 π. Χ.), ήταν μέλη της ισχυρότατης άρχουσας τάξης που κατοικούσε στο ανάκτορο, πάνω στην οχυρωμένη ακρόπολη. Η ποσότητα του χρυσού, του αργύρου, του χαλκού και του ήλεκτρου (μείγμα χρυσού και αργύρου)  που έχει ανασκαφεί σε αυτά τα δύο νεκροταφεία ξεπερνάει κάθε φαντασία!

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ λίγες μέρες διατύπωσα τη γνώμη πως ο άνθρωπος σκέφτεται με δύο διαφορετικούς τρόπους, ότι υπάρχουν μόνο δύο τρόποι σκέψης. Ο πρώτος, ο τρόπος σκέψης της εξάρτησης,  καλύπτει όλη τη περίοδο της ανθρωπογένεσης/κοινωνιονέγενεσης και το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του ανθρώπινου γένους. Ο τρόπος αυτός σκέψης προήλθε από τον τρόπο ζωής της εξάρτησης από τη φύση και από τους άλλους ανθρώπους, χωρίς αυτή η εξάρτηση να γίνεται εμμονή και τυραννία. Καλή η ασφάλεια αλλά καλή και η ελευθερία. Εξαρτώμαι από τη φύση αλλά δεν θα εγκαταλείψω το άρρωστο παιδί, όπως η τίγρη το αδύναμο τιγράκι. Θα συνεργαστώ μαζί σου για να κυνηγήσουμε αλλά δεν θα κάνω και ό,τι μου πεις, δεν θα γίνω υπηρέτης σου.

ΚΑΠΟΙΑ στιγμή, πριν τρεις μόνο χιλιάδες χρόνια, εμφανίστηκε ένας άλλος τρόπος σκέψης, ο οποίος ερείδεται πάνω σε μια επιθυμία, την επιθυμία κατάργησης της εξάρτησης από τη φύση και τους άλλους ανθρώπους. Τι σημαίνει κατάργηση της εξάρτησης από τη φύση και από τους άλλους ανθρώπους; Ποια είναι η σχέση μεταξύ αυτών των δύο τρόπων σκέψης; Μπορεί ο δεύτερος αυτός  τρόπος σκέψης να υπάρχει αυτόνομα ή εξαρτάται από τον πρώτο; Εάν εξαρτάται από τον πρώτο, δεν αυτοακυρώνεται; Που, πότε, από ποιους, πώς εμφανίστηκε;  Υπάρχουν κάποια κείμενα τα οποία μας παρέχουν τις πρώτες ενδείξεις; Αν ναι, ποια είναι αυτά; 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΑ μέρος της μελέτης Η γένεση του θεού θα έχει τον τίτλο Η Ισχύς. Μερικά από τα κεφάλαια αυτού του μέρους θα είναι: το λεξιλόγιο της  Ισχύος, η λατρεία της Ισχύος, η επιθυμία της διαρκούς αύξησης της ισχύος  –  η επιθυμία αυτή, θα υποστηρίξω, είναι  το κομβικό, το χαρακτηριστικό γνώρισμα της δυτικής Κυριαρχίας, του αρχαίου ελληνικού, του δυτικού πολιτισμού. Εάν δούμε από αυτή την οπτική γωνία τη γένεση της φιλοσοφίας, λόγου χάριν, θα έχουμε παρά πολλά και πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα – θα κατανοήσουμε την εμφάνιση της φιλοσοφίας όσο και όπως δεν έχει κατανοηθεί μέχρι τώρα. Γι αυτό το ζήτημα όμως μια άλλη μέρα.

ΜΙΑ από τις πηγές που θα ερευνήσω θα είναι η γλώσσα. Η αρχαία ελληνική γλώσσα διαθέτει ένα πλουσιότατο λεξιλόγιο για την ισχύ, το σθένος, τη ρώμη, τη δύναμη και δεν μας επιτρέπεται να μην αναρωτηθούμε γιατί αυτό το λεξιλόγιο να είναι τόσο πλούσιο, εάν σκεφτούμε επιπλέον ότι το λεξιλόγιο της αγάπης, της ειρήνης, της φιλίας είναι τόσο φτωχό. Το λεξιλόγιο της Ισχύος μας δείχνει ότι η ισχύς και η βία εμπότιζε σε τέτοιο βαθμό την καθημερινή ζωή ώστε η λέξη βίος να δηλώνει την κοινωνική ζωή που έχει αποικιστεί από την βίαν, που η αρχική σημασία του όρου ήταν ισχύς. Την εκτιμούσαν τόσο πολύ την βίαν, την ισχύ, ώστε πολύ συχνά, όπως διαβάζουμε στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια,  δεν έλεγαν Πρίαμος, Ηρακλής, Διομήδης, Έλενος αλλά βίη Πριάμοιο, βίη Ηρακλήος, βίη Διομήδεος, βίη Ελένοιο. Για να κατανοήσουμε πλήρως αυτή την πρακτική: αντί να λέγαμε σήμερα  συνάντησα τον Νικόλα, θα λέγαμε, και θα ήταν απολύτως ταυτόσημο, συνάντησα την ισχύ του Νικόλα! 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΝΑΙ επιστήμη η Ιατρική; Αυτό το ερώτημα εγείρει η φιλοσοφία της Ιατρικής και απαντά. Γιατί όμως και πότε διατυπώθηκε αυτό το ερώτημα; Πώς εμφανίζεται η φιλοσοφία της Ιατρικής; 

ΜΕΧΡΙ τα μέσα του 19ου αιώνα δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι η Ιατρική είναι επιστήμη, με θεμελιωτή της τον Ιπποκράτη. Από τα μέσα όμως του 19ου αιώνα αρχίζει η διατύπωση επιφυλάξεων και ενστάσεων. Αυτή η παράδοση της αμφιβολίας εκβάλλει το 1943 στη διδακτορική διατριβή ενός γιατρού, που  επρόκειτο να γίνει ένα από τα βασικά κείμενα πάνω στα οποία στηρίχθηκε η γαλλική φιλοσοφία. Ο τίτλος της διατριβής είναι Δοκίμια επί ορισμένων προβλημάτων που αφορούν το κανονικό και το παθολογικό. Ο γιατρός ονομάζεται Ζορζ Κανγκιλέμ (1901 – 1995), στρατεύθηκε στην αντιναζιστική αντίσταση ως γιατρός των ανταρτών, έγινε καθηγητής Πανεπιστημίου και ήταν ένας από τους δασκάλους, για να μη πω ο δάσκαλος, των Φουκό, Αλτουσέρ, Λακάν, Ντελέζ, Μασερέ, Μπολιμπάρ, Λεκούρ, Μπουρντιέ, Μπαντιού και άλλων. (Δάσκαλοί του ήταν ο Μπερξόν και ο Μπασελάρ).  Το 1963 γράφει ένα συμπληρωματικό κείμενο (Νέες σκέψεις σχετικά με το παθολογικό και το κανονικό) και τα δύο αυτά κείμενα αποτελούν το βιβλίο Το κανονικό και το παθολογικό που εκδόθηκε το 2007 από τις εκδόσεις Νήσος σε μετάφραση, προλογικό σημείωμα και επίμετρο του Γιώργου Φουρτούνη, από όπου αντλώ και τις πληροφορίες που παραθέτω, και μια εισαγωγή  του Μισέλ Φουκό (Ζορζ Κανγκιλέμ: ο φιλόσοφος του σφάλματος). Εάν δεν το έχετε διαβάσει, και εάν θέλετε να αλλάξετε τρόπο σκέψης πάνω σε πολλά ζητήματα που αφορούν την Ιατρική, την υγεία, την ασθένεια, το κανονικό, το παθολογικό, το φυσιολογικό, το ανώμαλο, το νοσηρό, το τερατόμορφο, να το διαβάσετε – για να δοκιμάσετε άλλωστε και την διανοητική σας τόλμη. Η αλλαγή είναι ένα πολύ καλό, πολύ ωραίο, πολύ όμορφο πρόβλημα.

Continue reading →