κομμουνιστική πρόταση ανάγνωσης της Θείας Κωμωδίας του Ντάντε (Δάντη): το Καθαρτήριο ως μετάβαση από την Κυριαρχία (Κόλαση) στον Κομμουνισμό (Παράδεισος)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Από τους εκατό που θα δοκιμάσουν χασίσι, οι 90 δεν θα το επαναλάβουν· από τους εκατό που θα δοκιμάσουν πρέζα (ηρωίνη) και οι εκατό θα το επαναλάβουν: το χασίσι είναι ένας μεγεθυντικός φακός που μεγαλώνει αυτά που νιώθουμε –  εάν είμαστε αγχωμένοι, θα αγχωθούμε περισσότερο· εάν είμαστε χαρούμενοι, θα χαρούμε πιο πολύ· με τη πρέζα όμως κάθε πόνος και άγχος εξαφανίζονται. Η Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών είναι χασίσι, δεν είναι πρέζα: από τους εκατό επισκέπτες αναγνώστες οι 98 το βάζουν στα πόδια κι ακόμα τρέχουν, πολλοί με χεσμένα τα βρακιά.

Ασφαλώς και δεν τους κατηγορώ –  τους συμμερίζομαι, φροντίζουν όπως μπορούν την πνευματική και ψυχική τους ισορροπία. Γνωρίζω πολύ καλά τι τους ενοχλεί, και δεν είναι ένα, είναι πολλά. Είναι η κριτική στον ηρωισμό (και τον επαναστατικό),  είναι η προτεινόμενη γενεαλογία της ποιμενικής καταγωγής δυτικής Κυριαρχίας σε όλες τις εκφάνσεις της και εκδηλώσεις της, της τεχνοεπιστήμης λόγου χάριν, είναι η αποδοχή του πεπερασμένου της ύπαρξής μας, της παντελούς αδυναμίας μας να γίνουμε αθάνατοι, να γίνουμε πιο ισχυροί από τη φύση, είναι η συνειδητή απόπειρα κλονισμού αντιλήψεων, ιδεών, γνώσεων, κωδίκων συμπεριφοράς των Υποτελών που μιμούνται τον Κύριο με αμοιβή ένα πιάτο σκατά.

Εκείνο όμως που ενοχλεί πιο πολύ είναι η προσέγγιση, η ερμηνεία της φύσης και της κοινωνίας, της επιστήμης και της λογοτεχνίας, της τέχνης και της θρησκείας, της ιστορίας και της καθημερινότητας, από τη σκοπιά του κομμουνισμού. Διαβάζουν τη λέξη κομμουνισμός και κοιτάνε αριστερά και δεξιά να φύγουν με χίλια, να αποφύγουν αυτό το βδέλυγμα, αυτό το άγος, αυτή την κατάρα, αυτή την πανούκλα, αυτό το έγκλημα, αυτή την αμαρτία, αυτό το αποτρόπαιο φόβητρο.

Πόσος φόβος προκαλείται όταν η αμφιβολία πλήξει τη σιγουριά!  Δεν είναι δικά μου λόγια, είναι του Ντάντε (Καθαρτήριο, ΙΧ, 64-66, μετ. Γιωργής Κότσιρας, εκδ. Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος).

Continue reading

The Canterbury Tales: ο Τζέφρι Τσόσερ αυτολογοκρινόμενος

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Διαβάζω αυτές τις μέρες ένα βιβλίο που περίμενα πάνω από είκοσι χρόνια να μεταφραστεί και νιώθω τέτοια ευχαρίστηση και ηδονή  λες και μου ξύνουν την πλάτη. Πρόκειται για τις Ιστορίες του Καντέρμπερι [The Canterbury Tales]  του Τζέφρι Τσόσερ [Geoffrey Chauser] εκδ. Μελάνι, μετ. Δημοσθένης Κορδοπατής. Ο Τσόσερ γεννήθηκε το 1340 και πέθανε το 1400.  Είμαστε λοιπόν στη μεσαιωνική Αγγλία, η γλώσσα είναι τα μεσαιωνικά Αγγλικά, τα οποία προήλθαν από τα αρχαία Αγγλικά, μια από τις πολλές γερμανικές διαλέκτους. Δυο αιώνες μετά, διαμορφώθηκαν τα σύγχρονα Αγγλικά (Σέξπυρ). Ο Τσόσερ ήταν μανιώδης (μανιακός) αναγνώστης, μου αρέσει να διαβάζω συγγραφείς που δεν άφηναν τα βιβλία από τα χέρια τους:  Πλάτων, Πετράρχης (πέθανε την  ώρα που διάβαζε), Μαρξ, Νίτσε, Φρόιντ, Τζόις κι άλλοι πολλοί. Ο Τσόσερ διέθετε μια από τις μεγαλύτερες προσωπικές βιβλιοθήκες της εποχής του:  60 (εξήντα) βιβλία!  Εάν θέλετε να σχηματίσετε μια πλήρη εικόνα της αγγλικής κοινωνίας του 1380, το βιβλίο αυτό θα σας την προσφέρει με χαρά και ηδονή. 

   Μια ομάδα προσκυνητών, άνδρες και γυναίκες,  ταξιδεύουν από το Λονδίνο για να πάνε στο Καντέρμπερι, 98 χιλιόμετρα απόσταση, πέντε μέρες ταξίδι, πάνω σε άλογα. Για να θεραπεύσουν την πλήξη και την ανία του ταξιδιού κάθε οδοιπόρος προσκυνητής αφηγείται μια ιστορία. Από τις 23 Ιστορίες του Καντέρμπερι ξεχωρίζουν, ξεχωρίζω δύο:  η Ιστορία της Κυρίας από το Μπαθ, μια διαολεμένα καβλιάρικη κατάφαση της Ζωής συγκλονιστική – θα ασχοληθούμε με αυτήν ένα πρωινό –  και η Ιστορία του Μάγειρα. Δεν είναι αριστούργημα, είναι αρρωστούργημα. Είναι τόσο αρρωστούργημα που ο Τσόσερ δεν άντεξε να την γράψει, να την τελειώσει!  Έγραψε την αρχή της Ιστορίας, δεν μπόρεσε να σηκώσει το βάρος της σημαντικότητάς της και της σπουδαιότητάς της και τη σταμάτησε. Η αυτολογοκρισία είναι προφανέστατη. Μια τόση δριμεία πολεμική κατά του αναδυόμενου καπιταλιστικού πνεύματος μας αφήνει άναυδους. Τον καταλαβαίνω τον Τσόσερ. Αντιλαμβάνεται τι επρόκειτο να αφήσουν πίσω τους και τρομάζει, παραλύει, δεν μπορεί να γράψει. Σιωπή που να έχει να μας πει τόσα πολλά νομίζω πως δεν υπάρχει παρόμοια στην Παγκόσμια Γραμματεία.

    Το κείμενο δεν είναι πάνω από δύο σελίδες!   Αυτές οι δύο σελίδες μας λένε τόσο πολλά που αρκούν, δεν χρειαζόμαστε περισσότερες. Μου πέρασε  μάλιστα από το μυαλό πως ο Τσόσερ δεν αυτολογοκρίθηκε αλλά συνειδητά δεν συνέχισε.  Δεν έχω τίποτα άλλο να πω, τώρα. Γιατί αύριο, μεθαύριο, θα πω πάρα πολλά, όταν θα γράψω γι΄ άλλη μια φορά για την Πανταχού Απουσία, για το ισχυρότερο μέσο διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου από τους Υποτελείς, για το  Γλέντι κατά τη διάρκεια απεργίας χωρίς αιτήματα. Το μόνο που μπορώ να κάνω προσώρας είναι να παραθέσω τα πιο χαρακτηριστικά σημεία της Ιστορίας του Μάγειρα, που είναι και το μεγαλύτερο μέρος της, σχεδόν ολόκληρη.  Μέσα σε αγκύλες σημειώσεις δικές μου.

 

Continue reading

σύντομη εισαγωγή στην Οδύσσεια

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Σήμερα, 2 Φεβρουαρίου, ο Μιχάλης έχει γενέθλια. Όταν γεννήθηκε, το 1959, ήμουνα 14 ημερών – κι αυτό σημαίνει ότι αρχίσαμε να μπουσουλάμε την ίδια εποχή, την ίδια εποχή περπατήσαμε, πήγαμε στο σχολείο το 1964, την ίδια εποχή βγάλαμε τρίχες στ’ αρχίδια, κλπ., κλπ. Αισθανόμαστε μια ιδιαίτερη συμπάθεια προς τους συνομηλίκους μας, μια τρυφερότητα: βγήκαμε από το Τίποτα τον ίδιο χρόνο, διανύουμε το Ατίποτα ταυτόχρονα, και ζωή να ‘χουμε, ενδέχεται, επαναλαμβάνω, ενδέχεται,  να επιστρέψουμε  στο Τίποτα την ίδια εποχή, αν και ο Μιχάλης δικαιούται τουλάχιστον 14 μέρες επιπλέον.

Του εύχομαι να μη χάσει την παιδικότητα και την εφηβικότητα της ματιάς του. Θα μου πείτε, μα δεν την έχεις δει τη ματιά του. Ωραία, εάν η ευχή μου είναι άστοχη, ας μας διαβεβαιώσει: Αθανάσιε, η ματιά μου δεν έχει ίχνος παιδικότητας και εφηβικότητας. Σε αυτή τη περίπτωση, θα κάνουμε μια άλλη ευχή. Για δώρο, του έχω μια αποκλειστική είδηση. Μου τηλεφώνησε ο Κύριος Ευα. Βενιζέλος και μου είπε ότι η εκλογή του νέου αρχηγού του ΠαΣοΚ δεν θα γίνει από τη βάση στις 18 Μαρτίου. ‘Δε θα γίνουμε ρεζίλι, Αθανάσιε, εάν πάνε να ψηφίσουν 45.000 ή 70.000;’ Ναι, του λέω, θα γελάνε και τα γιδοπρόβατα στις στάνες. Οπότε, Μιχάλη, αποσύρω την υποψηφιότητά μου και δεν θα έρθω στη δύσκολη θέση να σου ζητήσω να με ψηφίσεις.

Και κάτι άλλο. Θα τα ξαναπούμε στις 2 Μάρτη, σέ ένα μήνα.

Πριν από μερικά χρόνια ξεκίνησα το γράψιμο ενός βιβλίου με τον τίτλο ‘το διάβασες;’ στο οποίο παρουσιάζω τα 200 σημαντικότερα κείμενα της παγκόσμιας γραμματείας. Αρχίζω με το Έπος του Γκιλγκαμές και τελειώνω με το Τέλος του Παιχνιδιού του Σάμουελ Μπέκετ. Πρόκειται για μια ματιά στην παγκόσμια ιστορία μέσω αυτών των κειμένων. Μέσα σε αυτά τα 200 κείμενα, συγκαταλέγω και την Οδύσσεια. Εάν τα περιόριζα στα είκοσι, θα έβαζα την Ιλιάδα, όχι όμως την Οδύσσεια. Ο Μιχάλης ενδιαφέρθηκε να μάθει τη γνώμη μου για την Οδύσσεια. Σήμερα είναι η κατάλληλη μέρα.

Continue reading

(συνοπτικός) οδηγός ανάγνωσης και μελέτης του Πλάτωνα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Εάν συγκρίνουμε την ανάγνωση του Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ του Ραμπελέ ή του Δον Κιχότη του Θερβάντες με τον Οδυσσέα του Τζόις, θα παρατηρήσουμε ότι ενώ τα δυο πρώτα είναι έργα προσιτά, (δεν είναι εχθρικά), στον αναγνώστη, το δεύτερο είναι απρόσιτο και απροσπέλαστο. Ως διεστραμμένος βιβλιομανής, (η ανάγνωση είναι κοινωνικά χρήσιμη διαστροφή – είναι καλύτερα να είσαι χειρουργός ή χασάπης παρά βασανιστής, μισθοφόρος  ή στρατηγός. . . ), έχω διαβάσει τα δυο πρώτα δυο φορές και μία τον Οδυσσέα. Ομολογώ ότι διατελώ εν πλήρει συγχύσει, ως προς το τελευταίο. Για να το κατανοήσω χρειάζομαι μια μεσολαβητική βοήθεια: θα ξαναδιαβάσω τον Οδυσσέα αφού πρώτα διαβάσω την Ποιητική του Τζέιμς Τζόις του Ουμπέρτο Έκο, το έχω κάνει ήδη, και βεβαίως, το έργο του Άρη Μαραγκόπουλου Ulisses: οδηγός ανάγνωσης.

Υπάρχουν κάποια αναγνώσματα, φίλες και φίλοι, που είναι πράγματι δύσκολα, απαιτητικά, απροσπέλαστα. Εάν επιχειρήσετε να διαβάσετε την Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ, πολύ σύντομα θα αντιληφθείτε ότι απαιτείται τεράστιος πνευματικός κόπος. Εάν επιχειρήσετε να διαβάσετε τον Παρμενίδη του Πλάτωνα, είμαι κάτι παραπάνω από βέβαιος ότι θα διαβάσετε 3-4 σελίδες, αν τις διαβάσετε κι αυτές, θα το κλείσετε και θα το πετάξετε. Την Πολιτεία του ή τους Νόμους όμως θα μπορέσετε να τα διαβάσετε και να τα κατανοήσετε, δεν είναι απρόσιτα, αλλά η κατανόησή τους θα είναι ελλιπής. Ελλιπής θα είναι η κατανόηση ακόμα και του Κρίτωνα, ο οποίος είναι σύντομος και σαφής. Γιατί;

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος, κάποια αρχίζει την ανάγνωση και τη μελέτη των έργων του Πλάτωνα με τη σειρά που τα έγραψεή υποθέτουμε ότι τα έγραψε. Η ανάγνωση και η μελέτη όλου του πλατωνικού έργου θα μας επιτρέψει να το κατανοήσουμε; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Για να το κατανοήσουμε θα πρέπει, πρώτον,  να διαβάσουμε τουλαχιστον μερικά από τα βασικά διασωθέντα αναγνώσματα του Πλάτωνα, εννοώ την Ιλιάδα και τον Παρμενίδη, και, δεύτερον, να σχηματίσουμε μια ευκρινή κατά τον δυνατόν εικόνα τόσο της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής εξέλιξης της αρχαιοελληνικής κοινωνίας όσο και των αντίστοιχων εξελίξεων που εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του Πλάτωνα.

Continue reading

there’s daggers in men’s smiles (Macbeth, ACT II SCENE III)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Χτες, ο Αντιφάτης μου χάρισε τρανή χαρά.

Επισκέπτομαι μια φορά το χρόνο την Αθήνα, δυο τρεις τη Θεσσαλονίκη, αγοράζω (δυστυχώς) μερικά βιβλία που χρειάζομαι, κάνω καμιά βόλτα στα βιβλιοπωλεία, τυχαίνει και πιάνω στα χέρια μου τον Μάκβεθ στο πρωτότυπο, τον Άμλετ, τον Βασιλιά Λιρ, τον Οθέλο, δεν φτάνουν τα ρημάδια τα λεφτά, λέω, μια άλλη φορά, έγινα 53 κι ακόμα ένα έργο του Σέξπυρ,  όπως προτείνει ο Θόδωρας, δεν έχω διαβάσει.  Μόνο μεταφρασμένα. Και χτες, ο Αντιφάτης μου υποδεικνύει ένα site με το κείμενο του Μάκβεθ. Κάνω ένα κλίκ και εμφανίζεται μπροστά στα μάτια μου ένας κατάλογος με όλα τα έργα του Σέξπυρ. Πάω στον Άμλετ, διαβάζω, Who’s there? Nay, answer me. Hand, and unfold yourself. Πάω στον Οθέλο, διαβάζω, Tush! never tell me; Τυπώνω τις δυο πρώτες σκηνές του Μάκβεθ και με τη βοήθεια λεξικού και μετάφρασης, με το μολύβι στο χέρι, διαβάζω. Μου αρέσει πολύ το διάβασμα.

Πάω στη δεύτερη πράξη του Μάκβεθ, στο τέλος της τρίτης σκηνής και διαβάζω There’s daggers in men’s smiles. Ο Β. Ρώτας μεταφράζει: Εδώ ‘χουν  τα χαμόγελα λεπίδες: όσο πιο στενή / συγγένεια από αίμα, τόσο πιο αιμοβόρα. Πολλοί ισχυρίζονται, και συντάσσομαι μαζί τους, ότι το χαμόγελο και το γέλιο είναι μετεξέλιξη μιας γκριμάτσας εκφοβισμού. Ίσως να μην μάθουμε ποτέ κάτω από ποιες συνθήκες έγινε αυτή η μετεξέλιξη. Πάντως, τα daggers, οι λεπίδες, είναι τα δόντια, και όχι μόνο, αλλά κυρίως αυτά. Όταν (χαμο)γελάμε δείχνουμε τα δόντια μας – ο εκφοβισμός πάντα υπάρχει. Τρόμος δηλαδή, και αυτού που γελάει και αυτού που το βλέπει. Τα  δόντια είναι ένα αρχέγονο όπλο. Δεν είναι τυχαίο που τα παιδιά το χρησιμοποιούν ενστικτωδώς , αμείλικτα, αλύπητα, αδίστακτα, μα πάντα αποτελεσματικά. Άλλωστε, οι περισσότεροι φόνοι, το 97%, γίνονται μεταξύ ανθρώπων που είναι συγγενείς, φίλοι, γνωστοί, συνέταιροι. Γιατί να σκοτώσεις έναν ξένο; Έχει λόγους κάποιος να σκοτώσει τον πατέρα του ή τη μάνα του, έχει λόγους να σκοτώσει κάποιος τη γυναίκα του η τον εραστή της, έχει λόγους να σκοτώσει κάποιος τον συνεταίρο του που τον έριξε. Έτσι δεν είναι;

Μια χαρά χαρίζεις, εφτά σου χαρίζει η ζωή. Ένα κακό κάνεις, εφτά πέφτουν στο κεφάλι σου. Έχει υπάρξει όμως άνθρωπος που να μην έχει κάνει κακό; ΟΧΙ!  Είμαστε και καλοί και κακοί. Για τον Σέξπυρ, Κακό είναι η κατάργηση των ορίων της ελευθερίας και της επιθυμίας. Αυτό είναι σαφέστατο στον Μάκβεθ. Και το να κάνεις ή να βλέπεις τον άλλον να υποφέρει. (Αυτό είναι ο Θεός, το Ύψιστο Κακό, η πλήρης κατάργηση των ορίων της ελευθερίας και της επιθυμίας).

Δυο μπουκάλια κρασί τα άφησα στην άκρη. Δεν είναι για μένα.

το διάβασες; Μάκμπεθ, η αθλιότητα να είσαι Κύριος

φίλες και φίλοι,  καλή σας μέρα.

Στην κατηγορία το διάβασες; θα παρουσιάσουμε  τα κατά τη γνωμη μας σημαντικότερα, καμιά διακοσαριά,  κείμενα της παγκόσμιας γραμματείας – αφού διευκρινίσουμε ότι σημαντικό κείμενο είναι αυτό που  έχει κάτι να μας για την ανθρωπογένεση (τον έρωτα, τον θάνατο, την αθανασία, την επιθυμία, τη διεκδίκηση, τη σύγκρουση, τον φόνο,  το γέλιο, τη σκέψη, τη φαντασία, τη συνείδηση, τη φαντασίωση, κλπ) , για  την κοινωνιογένεση (το παιχνίδι, την τέχνη,  τη θρησκεία, την γνώση, κλπ) για τον κομμουνισμό ( την συμβίωση, τη συνεργασία, την κοινοχρησία, την κοινοκτησία, την ισότητα, την ελευθερία, την δικαιοσύνη, κλπ) και την Κυριαρχία (αρπαγή, καταστροφή, ανταγωνισμός, εξόντωση, διαταγή, υπακοή, ικεσία, υποταγή, κράτος, γραφειοκρατία, δημοκρατία, κλπ).

Continue reading