φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Πολύ συχνά, ακούμε ή διαβάζουμε μια αφήγηση, ένα μυθιστόρημα λόγου χάριν, κατά την οποία ο πρωτεύων αφηγητής εμφανίζει κάποια πρόσωπα της ιστορίας ως αφηγητές: αυτούς τους αφηγητές η αφηγηματολογία τους αποκαλεί δευτερεύοντες αφηγητές. Οι αφηγήσεις αυτών των αφηγητών ονομάζονται εγκιβωτισμένες αφηγήσεις (αλλά και μετα-αφηγήσεις, κατοπτρισμένα κείμενα, μυθολογικά παραδείγματα ή παράπλευρες αφηγήσεις). Το πιο γνωστό αφηγηματικό κείμενο που περιέχει πολλές και ενδιαφέρουσες εγκιβωτισμένες αφηγήσεις είναι ο Δον Κιχότης του Μ.Θερβάντες.
Διαβάζοντας την Ιλιάδα θα παρατηρήσουμε ότι ο αοιδός, ο πρωτεύων αφηγητής της Ιλιάδας, εμφανίζει και αυτός πολλά πρόσωπα της αφήγησής του ως δευτερεύοντες αφηγητές. Εάν όμως υπάρχει πρωτεύων αφηγητής, ο αοιδός, θα υπάρχουν και πρωτεύοντες ακροατές/αναγνώστες – άρα, οι ακροατές των δευτερευόντων αφηγητών θα είναι οι δευτερεύοντες ακροατές. Εάν ο πρωτεύων αφηγητής είναι ο αοιδός, ο συνθέτης της μνημειώδους Ιλιάδας, οι πρωτεύοντες ακροατές/αναγνώστες είναι το αριστοκρατικό ακροατήριο, είναι οι πλούσιοι και ισχυροί γαιοκτήμονες δουλοκτήτες της αρχαϊκής εποχής (700-500 π.Χ.). Και, εάν οι δευτερεύοντες αφηγητές δεν μπορεί παρά να είναι ήρωες, ήρωες θα είναι και οι δευτερεύοντες ακροατές. Οι διαπιστώσεις αυτές μας ωθούν να θέσουμε τα παρακάτω ερωτήματα και να αποπειραθούμε να διατυπώσουμε μια απάντηση.
Για ποιο λόγο ένας ήρωας της Ιλιάδας αφηγείται μια ιστορία, ένα αξιομνημόνευτο γεγονός, σε έναν άλλο ήρωα; Με άλλα λόγια, ποιος είναι ο σκοπός μιας αφήγησης; Μήπως είναι η τέρψη, η διασκέδαση και ο επηρεασμός, η πειθώ, η τροποποίηση της συμπεριφοράς του ακροατή από τον αφηγητή; Ποιο από τα δυο στοιχεία υπερισχύει;
Και εάν αυτός είναι ο σκοπός της δευτερεύουσας αφήγησης, μήπως αυτός είναι και ο σκοπός της πρωτεύουσας αφήγησης; Και τι υπερισχύει, η τέρψη ή η τροποποίηση της συμπεριφοράς;
Ποιος ήταν ο σκοπός της αφήγησης της Ιλιάδας; Αυτός ο σκοπός ισχύει και σήμερα; Εάν ο αοιδός αφηγούνταν την Ιλιάδα για να αλλάξει τον τρόπο σκέψης των ακροατών/αναγνωστών μήπως θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την Ιλιάδα ως επιχείρημα; Μιας και η λέξη μύθος σημαίνει, όπως θα δούμε, την αφήγηση μιας ιστορίας, μήπως στην χρησιμοποίηση του μύθου ως επιχειρήματος, στην εργαλειακή χρήση του μύθου, βρίσκονται τα πρώτα σπέρματα ενός τρόπου σκέψης που αποκλήθηκε ορθός λόγος; Εάν δηλαδή ο μύθος χρησιμοποιείται για να αυξήσει την ισχύ του γαιοκτήμονα/ακροατή/αναγνώστη, μήπως ο αρθός λόγος είναι ο (κάθε) λόγος που αυξάνει την ισχύ του;
