ο μισθός στην Ιλιάδα, την Οδύσσεια και την Αβέστα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

θα πήγαινα να κόψω δυο νεκρά δένδρα εδώ στη γειτονιά, μια βερυκοκιά σε κήπο και μια ελιά σε πεζοδρόμιο, για το μαγείρεμα και το ψήσιμο του ψωμιού, και θα πήγαινα και στον λαχανόκηπο να σκάψω για να φυτέψω πατάτες, αλλά το τσουχτερό κρύο δεν με αφήνει. Θα φτιάξω ένα δεύτερο καφέ και θα ασχοληθώ με την αναζήτηση της αρχικής σημασίας της λέξης μισθός. Συγκεκριμένα, θα καταπιαστώ με τη μελέτη των αρχαιότερων μαρτυριών της υπό εξέταση λέξης, δηλαδή της Ιλιάδας, της Οδύσσειας και της Αβέστας, του ιερού βιβλίου του Ζωροαστρισμού.

Πριν το κάνουμε όμως αυτό, θα ήθελα να παραθέσω την εξής πολύ σημαντική λεπτομέρεια και να στρέψω την προσοχή σας σε αυτήν. Η αρχαία ελληνική λέξη μισθός εμφανίζεται στα σανσκριτικά ως midha-, στην αβεστική ως   mizda, στη γοτθική ως  mizdo και και στην αρχαία σλαβική ως   mizda. Δεν είναι εντυπωσιακό; Πως να εξηγήσουμε αυτή την ομοιότητα, που συν τοις άλλοις επιβεβαιώνει πόσο αρχαία είναι αυτή η λέξη;

Για όσους και όσες βαριούνται να διαβάσουν το κείμενο, θα παραθέσω συνοπτικά τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγω και η σκέψη βοηθός τους: ενώ φαίνεται πως η αρχική σημασία της λέξης μισθός είναι ‘η αμοιβή σε είδος (τροφή, ρούχα, υποδήματα, κλπ) που παίρνει κάποιος για την παροχή κάποιας εργασίας ή υπηρεσίας’, θα λέγαμε σήμερα μεροκάματο σε είδος, πληθώρα γλωσσικών και οικονομικών ενδείξεων μας ωθεί να υποστηρίξουμε πως άλλη ήταν η αρχική σημασία: αμοιβή για ένα πολεμικό κατόρθωμα ή βραβείο για τη νίκη σε κάποιον αγώνα. Εάν είναι έτσι, πως να εξηγήσουμε αυτή τη σημασιολογική εξέλιξη; Μήπως λανθάνει η πρόσληψη της μισθωτής  εργασίας ως ανδραγαθήματος, ως κατορθώματος, ως άθλου, ως αθλιότητας; Δεν έχουμε μια ακόμα επιβεβαίωση της άποψης ότι η ποιμενική/πολεμική σημασία ήταν η αρχική σημασία όλων των λέξεων της αρχαίας ελληνικής;

Continue reading

Avesta/εισαγωγικό σημείωμα

φίλες και φίλοι. γεια σας και χαρά σας.

Κατά τη διάρκεια της μετάβασης από την εκτροφή των ζώων και τον νομαδικό βίο στην καλλιέργεια της γης και στη μόνιμη εγκατάσταση, από τον ποιμενικό τρόπο παραγωγής σε άλλους, που καθορίζονταν από τον τρόπο παραγωγής που κυριαρχούσε στις κοινωνίες που κατακτήθηκαν, οι Κύριοι, η πολεμική αριστοκρατία,  πολλών ποιμένων εισβολέων συνέταξαν κάποια κείμενα στα οποία καταγράφεται τόσο η ασυμβατότητα των παραδοσιακών ποιμενικών αξιών με τον νέο τρόπο παραγωγής όσο και οι νέες αξίες. Τα κείμενα αυτά είναι η Ιλιάδα των ελληνόφωνων ποιμένων εισβολέων, η Παλαιά Διαθήκη των Εβραίων επιδρομέων, το Κοράνι των Αράβων κατακτητών, η Μαχαμπαράτα και οι Βέδες των Ινδών, η Αβέστα των Ιρανών. Εάν εξαιρέσουμε τα κείμενα των Ινδών, τα οποία είναι τεράστια σε έκταση (η Μαχαμπαράτα είναι πενταπλάσια της Παλαιάς Διαθήκης) τα άλλα κείμενα είναι προσιτά στον καθένα. Μετάφραση όμως της Αβέστα δεν υπάρχει, παρόλο που είναι μικρότερης έκτασης από το Κοράνι. Το κενό αυτό θα επιχειρήσει να καλύψει η Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών μεταφράζοντας από τα γερμανικά το πλήρες κείμενο. Επιλέξαμε την μετάφραση του Fritz Wolff, μαθητή του ινδοϊρανιστή Christian Bartholomae, λόγω της ακρίβειάς και της πληρότητας που την χαρακτηρίζουν. Η μετάφραση δημοσιεύτηκε το 1910 και ανατυπώθηκε το 1960 στο Στρασβούργο από τον ίδιο εκδότη (Karl J. Trűbner). Ο Wolff δεν μετέφρασε τις Γκάτες (άσματα), το αρχαιότερο και ιερότερο τμήμα της Γιάσνα (θυσία, κεφ. 28-34 και 43-51) και παραπέμπει στη μετάφραση του δασκάλου του, στην οποία και θα βασιστούμε. Η μετάφραση γίνεται από τον    ,ενώ την επιμέλεια έχει αναλάβει ο υποφαινόμενος.

Continue reading