φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Γιώργο, καλή σου μέρα.
Θα αφιερώσω το σημερινό σημείωμα σε σένα – το θέμα του θα είναι η ιερότητα της διαφωνίας: η διαφωνία, και μόνο αυτή, μπορεί να είναι η λύση σε κάποιο πολύ μεγάλο πρόβλημα, μπορεί να είναι η σωτηρία της κοινότητας σε κάποια δεδομένη περίσταση. Έγραψα ένα κείμενο, διαφωνείς, εξέφρασες την διαφωνία σου. Θα υπερασπιστώ τις απόψεις μου αλλά σκέφτηκα ότι θα ήταν πιο γόνιμο, πιο επικίνδυνο δηλαδή (για τον Κύριο), να διατυπώσω κάποιες σκέψεις για την ιερότητα της διαφωνίας και με την ευκαιρία να θέσω και κάποια ερωτήματα που θα μας βοηθήσουν να προσεγγίσουμε άγνωστες ή αθέατες πτυχές της κατάστασης της διαφωνίας.
Σμήνος εννιά αεροπλάνων πετάει στον ουρανό. Ξαφνικά το ένα πάει από εκεί, τα οχτώ από δω. Ποιο ακολουθεί τη σωστή πορεία; Μήπως κάνουν λάθος και το ένα και τα οχτώ;
Θα αφήσουμε αναπάντητα προσώρας αυτά τα ερωτήματα και θα καταπιαστώ να απαντήσω στο εξής ερώτημα: γιατί διαφωνούμε; Όχι εμείς οι δυο, αλλά γενικά οι άνθρωποι.
Υπάρχουν τρεις εξηγήσεις.
Διαφωνούμε γιατί είμαστε άνθρωποι. Ο καθένας μας και η καθεμιά μας βλέπει, ή μπορεί να δει, τα πράγματα και τα ερμηνεύει με τον δικό του ανεπανάληπτο τρόπο, με τις δικές του ικανότητες, με τα δικά του μάτια. Περπατάμε στο δάσος, εσύ μπορείς να δεις πουλιά, τη θέση τους, το είδος τους, το φύλο τους που εγώ με καμιά Παναγία δεν θα δω. Κι εγώ θα δω βότανα και φυτά που εσύ δεν θα τα δεις όσο και να κοιτάς από δω κι από κει. Η γνώση είναι συλλογικό προϊόν κι αυτός είναι ο μοναδικός λόγος που πρέπει να είναι ελεύθερη – αλλά αυτό δεν είναι αίτημα, αυτό δεν είναι κάτι που διεκδικείται και χαρίζεται, είναι κάτι που ασκείται και επιβεβαιώνεται, όπως η ελευθερία, η ισότητα, ο κομμουνισμός. Είναι σημείο εκκίνησης, όχι αίτημα προς ικανοποίηση. Αυτή θα έλεγα είναι η ανθρωπολογική εξήγηση της διαφωνίας. Πολύ γενική, όχι καθοριστική, αλλά υπάρχει και πρέπει να τη λάβουμε υπόψη μας. Διαφωνούμε λοιπόν Γιώργο καταρχήν και καταρχάς γιατί είμαστε άνθρωποι – χωρίς την παραμικρή ηθικολογική χροιά της λέξης. Δεν είμαι εργολάβος της ηθικής.
Ο δεύτερος λόγος που διαφωνούμε είναι και ο σημαντικότερος. Πρόκειται για την κοινωνική μας καταγωγή, την ταξική μας προέλευση. Εάν, Γιώργο, είσαι βιομήχανος ή τραπεζίτης ή χρηματιστής είναι λογικό να διαφωνήσουμε και δεν θα συμφωνήσουμε ποτέ. Θα συμφωνήσουμε στο ότι ο ήλιος σε λίγο θα ανατείλει και ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο, σε κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά, πολιτιστικά, ιδεολογικά, θεωρητικά, επιστιμολογικά, μεθοδολογικά ζητήματα δεν υπάρχει περίπτωση να συμφωνήσουμε, μα τη σπλήνα του Θεού! Εάν, Γιώργο, είσαι αυταπασχολομενος, σε άλλα θέματα θα συμφωνήσουμε και σε άλλα θα διαφωνήσουμε. Ο αυταπασχολούμενος, ο πολίτης, είναι και Κύριος και Υποτελής, είναι Κύριος του Υποτελούς Εαυτού του. Η ελευθερία του τελειώνει όταν κλείνει το μαγαζί του, ανοίγει το συρτάρι με τις εισπράξεις και βρίσκει μέσα αέρα κοπανιστό. Αυτό που συμβαίνει στις μέρες μας – κι έφτασαν στο σημείο να παρακαλάν να ήταν δημόσιοι υπάλληλοι!
Εάν, Γιώργο, είσαι εργάτης, υπάλληλος, σε περισσότερα ζητήματα θα συμφωνήσουμε και σε λιγότερα θα διαφωνήσουμε. Είμαι εργάτης, κάνω παρέα με εργάτες και υπαλλήλους, συζητάμε και συμφωνούμε σε πάρα πολλά ζητήματα. Σε πολλά ζητήματα διαφωνούμε, συγκρουόμαστε αλλά η σύγκρουση είναι το οξυγόνο της κοινωνικής ζωής. Δεν τα βρίσκεις, χωρίζεις – τα βρίσκεις, αναβαθμίζεις τη σχέση και μεγαλουργείς.Αυτή είναι η τέχνη της σύγκρουσης, αυτή είναι η δημιουργική σύγκρουση, η κομμουνιστική σύγκρουση.
Ο τρίτος λόγος που διαφωνούμε είναι η ηλικία. Προκαταβολικά ξεκαθαρίζω ότι δεν υπάρχει χάσμα γενεών, δεν είναι όμως του παρόντος να σχολιάσουμε αυτήν την άποψη. Υπάρχει μια ανθρωπολογική κατάσταση, την οποία δεν έχουμε προσέξει όσο θα έπρεπε.
Γεννιόμαστε απολύτως ανεύθυνοι και πεθαίνουμε απολύτως υπεύθυνοι. Ο Χίτλερ γεννήθηκε τελείως ανεύθυνος και πέθανε τελείως υπεύθυνος – αυτοκτόνησε, μας απάλλαξε από την ύπαρξή Του. Η ευθύνη είναι μια άλλη λέξη για τη μέριμνα, για τη φροντίδα. Έτσι, η ζωή μας είναι μια διαδικασία μείωσης, περιορισμού της ανευθυνότητας και αύξησης, ανάπτυξης της υπευθυνότητας. Όταν γεννιόμαστε, είμαστε τόσο αδύναμοι που εάν δεν μας φροντίσουν, θα πεθάνουμε. Εάν μας φροντίσουν, εάν μεριμνήσουν για μας, θα ζήσουμε, κι αφού ζήσουμε, θα πεθάνουμε. Εάν δεν ζούσαμε, δεν θα πεθαίναμε. Όταν θα πεθάνουμε, θα φροντίσουμε με τον πιο απόλυτο τρόπο τη φύση και την κοινωνία: θα επιστρέψουμε στη φύση τα οργανικά και ανόργανα υλικά που έχουμε κατακρατήσει για τους άλλους. Όταν εγώ θα πεθάνω, δεν θα πάρω μαζί μου τα βιβλία, τις γνώσεις, το αμπέλι, το λαχανόκηπο, το σπίτι στο χωριό. Τι λέει ο λαός; Μαζί σου θα τα πάρεις; Όσο μεγαλώνουμε, ξεφορτωνόμαστε πράγματα και είναι τελείως άλλο πράγμα να πεθαίνεις με μια τεράστια περιουσία κι άλλο να πεθαίνεις με ένα βιβλίο και μια γωνιά – με φίλους κοντά σου. Όσοι δεν θέλουν να αποχωριστούν αυτά που έχουν αρπάξει και κατακρατήσει, διατυπώνουν θεωρίες περί μετεμψύχωσης και άλλης ζωής κλπ. Η πηγή αυτών των αντιλήψεων είναι ο πόνος τους, ότι δηλαδή θα τα χάσουν όλα και θα περιοριστούν σε ένα λάκκο 2Χ1Χ1! Από το SUV 4Χ4 στο λάκκο 2Χ1Χ1! Τι φρίκη, τι απόγνωση! Σε μια μετακόμιση που έκανα, γνώρισα μια γριά που είχε στη ντουλάπα της 90 παλτά! Μα τα νεφρά του Θεού! Τι τα θέλεις όλα αυτά, τη ρώτησα; Για τα γεράματα, μου απάντησε.
Διαφωνούμε λοιπόν Γιώργο γιατί είμαστε άνθρωποι, γιατί η κοινωνική μας προέλευση είναι διαφορετική (μπορεί όμως και να μην είναι), γιατί έχουμε διαφορετική ηλικία. Δεν νομίζω να γεννήθηκες στις 18 Ιανουαρίου του 1959, το απόγευμα, λίγο πριν νυχτώσει. Εικάζω ότι είσαι νεώτερος, οπότε είσαι πιο ανεύθυνος – υπήρξα νεώτερος, δηλαδή, λιγότερο υπεύθυνος. Όσο μεγαλώνουμε πετάμε στην ανευθυνότητα και γινόμαστε πιο υπεύθυνοι. Φροντίζουμε τη ζωή, την ενισχύουμε, τη συνεχίζουμε. Διατηρούμε πάντα στοιχεία ανευθυνότητας, στοιχεία δηλαδή παιδικής ηλικίας και ο άνδρας είναι ένα υπεύθυνο παιδί. Είναι θέμα ισορροπίας: είμαστε τόσο ανευθυνοϋπεύθυνοι όσο χρειαζόμαστε. Εάν στα είκοσι είσαι φοιτητής ιατρικής, αναρχικός, και στα σαράντα γιατρός που παίρνει φακελάκι, τότε είσαι πάρα πολύ υπεύθυνος! Εάν ζεις με γυναίκα με δυο μικρά παιδιά, βγαίνεις για ένα ποτό κι έρχεσαι μετά από δυο μέρες, τότε είσαι πάρα πολύ ανεύθυνος.
Αυτά ήθελα να πω, πρέπει να πάω στη δουλειά. Αύριο το πρωί, θα σχολιάσω το σχόλιο σου υπό το πρίσμα του σημερινού σημειώματος.
Είναι μια καλή ευκαιρία να γνωριστούμε. Εάν δεν το επιθυμείς, με ένα σου ηλεκτρονικό νεύμα, θα σταματήσω πάραυτα. Μα το συκώτι του Θεού!
Α, να μην το ξεχάσω. Ο τίτλος του σημείωματος είναι λόγια του Μάνου Χατζηδάκι.
Σχολιάστε ελεύθερα!