[Τετάρτη, 13 Ιουνίου 2012]
φίλες κε φίλοι, καλή σας μέρα
Σπεύδω βραδέως να ανταποκριθώ, με πολλή ευχαρίστηση, στο ενδιαφέρον του Γιώργου Πύλιου για τον οικισμό/διαμέρισμα a-ke-re-wa της μυκηναϊκής επικράτειας της Πύλου και για τη συλλογή Ng, που περιλαμβάνει μόνο δυο πινακίδες, οι οποίες ίσως να ήταν και μία, όπως θα δούμε. Λέω βραδέως διότι το κείμενο θα γραφτεἰ σταδιακά μιας και χρειάζομαι πολύ χρόνο για να ψάχνω σε πολλά βιβλία, λεξικά, γραμματικές, άρθρα, κτλ. Και λέω με πολλή ευχαρίστηση διότι εκπληρώνεται ένας από τους σκοπούς της Ανωτάτης Σχολής Κακών Τεχνών: της ελεύθερης κυκλοφορίας της γνώσης, του ελέγχου της και της σύμπηξης πνευματικής φιλίας εν πνεύματι ελευθερίας πνεύματος και σκέψης, τουλάχιστον, με άνδρες και γυναίκες που έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, όποια κι αν είναι αυτά. Από τις πρώτες μέρες ήδη διατύπωσα με απλότητα και σαφήνεια τις προθέσεις μου: έστησα την Κακιά Σχολή όχι μόνο για να δημοσιεύσω κείμενα που δεν μπορούσα με άλλο τρόπο να το κάνω αλλά, κυρίως, για να γνωριστούμε και να τα πούμε και από κοντά, εάν υπάρχει ασφαλώς διάθεση και από τα δύο μέρη.
Μιας και μου δίνεται η ευκαιρία, θα δημοσιεύσω και της τρεις συλλογές της σειράς Ν της Πύλου. Το αντικείμενο αυτών των συλλογών είναι η καταγραφή τών ποσοτήτων ινών λιναριού που έχει καλλιεργηθεί σε οικισμούς της επικράτειας, η καταγραφή των ποσοτήτων που πρέπει να καταβάλει ως φόρο κάθε οικισμός και συνολικά οι δυο επαρχίες της μυκηναϊκής Πύλου, η καταγραφή των φοροαπαλλαγών και η καταγραφή των ποσοτήτων που δεν παραδόθηκαν από τους οικισμούς στον κρατικό μηχανισμό. Σε ένα μελλοντικό ξεχωριστό κείμενο θα συγκεντρώσω όλες τις πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες που αντλούμε από αυτές τις συλλογές.
Εάν ρἰξετε μια ματιά στο ευρετήριο των λέξεων των κρατικών αρχείων της μυκηναϊκής Πύλου, δημοσίευσα ήδη αυτές που αρχίζουν από α, θα δείτε ότι διαβάζουμε τη λέξη a-ke-re-wa 17 φορές. Είμαστε βέβαιοι ότι πρόκειται για έναν οικισμό και για το όνομα ένος ευρύτερου γεωγραφικού και διοικητικού διαμερίσματος το οποίο περιλαμβάνει μικρότερους οικισμούς και κτήματα, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ποιοι είναι αυτοί. Εάν λάβουμε υπόψη μας ότι οι περισσότεροι οικισμοί και τα περισσότερα τοπωνύμια αναφέρονται μια φορά, θα εικάσουμε βάσιμα ότι η η μεγάλη συχνότητα της λέξης στα αρχεία μαρτυρεί ότι πρόκειται για έναν οικισμό/διαμέρισμα με μεγάλη δραστηριότητα, κατά συνέπεια, για έναν οικισμό που εξασφαλίζει το ενδιαφέρον του κρατικού μηχανισμού. Θα μελετήσουμε λοιπόν τις αναφορές των αρχείων για να εντοπίσουμε τη θέση του οικισμού και τις δραστηριότητες οι οποίες εκτυλίσσονται σε αυτόν.
Δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή ανάγνωση της λέξης. Στη συλλογή Na διαβάζουμε άλλους δύο οικισμούς που λήγουν σε -e-wa: a-pi-te-wa και wo-no-qe-wa. Η ανάγνωση της τελευταίας είναι βέβαιη: FοινοπēFα > FοινοπήFα > Οἰνοπήα (ἡ), από το Fοινοπεύς (γεν. FοινοπῆF-ος), από το Fοἶνος, οἶνος, κρασί. Είναι βέβαιο ότι και οι άλλοι οικίσμοί θα προέρχονται από ονόματα αρσενικού γένους που λήγους σε -εύς (<-εFς), τα οποία όμως δεν είναι αναγκαστικά ανθρωπωνύμια. Η Οινοπήα, λόγου χάριν, μπορεί να ήταν μια περιοχή με αμπέλια – στην Ιλιάδα (Ι 579) και την Οδύσσεια (α 193, λ 193) η λέξη οινόπεδον είναι ο αμπελώνας. Για την a-ke-re-wa έχουν προταθεί δύο αναγνώσεις: ἈχερἠFα και ἈγρήFα. Η πρώτη θα προέρχεται από το Ἀχερεύς, γεν. ἈχερῆF-oς, και η δεύτερη από το Ἀγρεύς, γεν. ἈγρῆFoς.
Θα συνεχίσω αύριο το πρωί. Θα συνοδεύσω τα παιδιά στην ολοήμερη εκδρομή στον Άρδα – άμα μπορέσω και ξεφύγω, θα κάνω και καμιά βουτιά στο ποτάμι.
[Πέμπτη, 14 Ιουνίου]
Υπάρχουν, φίλες και φίλοι, λέξεις που η ανάγνωση τους είναι βέβαιη και έχει εξασφαλίσει μια γενική αποδοχή. Υπάρχουν όμως και λέξεις για τις οποίες προτείνονται ποικίλες αναγνώσεις, ενδέχεται όμως να μην ισχύει καμιά από αυτές, όπως συμβαίνει και με τη λέξη a-ke-re-wa: ίσως ούτε ΑχερήFα να προφέρονταν ούτε ΑγρήFα. Εμείς όμως θα συνεχίσουμε μιας και με τις προτάσεις αυτές μας δίνεται η ευκαιρία να μελετήσουμε την ελληνική γλώσσα της εποχής εκείνης. Η ανάγνωση Αχερήα μας θυμίζει το όνομα Αχέρων που είχαν πολλοί ποταμοί, όπως κι αυτό του ποταμού του Άδη, ο οποίος Άδης είχε και μια λίμνη, την Αχερουσία. Επίσης, ένας από τους δήμους της Αττικής ονομάζονταν Αχερδούς (γεν. Αχερδούντος). Αχερδούς είναι ο τόπος που είναι γεμάτος με αχέρδους: άχερδος (ο και η) είναι η γκορτσιά, η αγραπιδιά, η άγρια αχλαδιά. Δεν μπορώ να είμαι βέβαιος εάν η Αχερήα ήταν ένας τόπος με πολλές αχέρδους, αγραπιδιές.
Το όνομα Αγρήα προέρχεται από το αγρεύς κι αυτό από το αγρός, την οποία διαβάζουμε 7 φορές στα αρχεία της Πύλου (a-ko-ro). Δεν σημαίνει ‘καλλιεργημένη γη’ αλλά ‘περιοχή,επικράτεια᾿, μια σημασία που προέρχεται πιθανόν από την αρχική: αγρός σήμαινε αρχικά ‘λιβάδι’.
Δεν θεωρώ το ζήτημα της ανάγνωσης και τόσο σημαντικό και συνεχίζω. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να εντοπίσουμε τη θέση του οικισμού/διαμερίσματος και να μελετήσουμε τις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες που εκτυλίσσονται σε αυτόν.
Οι τρεις παρακάτω πινακίδες μας βοηθούν να διατυπώσουμε μια εικασία για το που βρίσκονταν η a-ke-re-wa. Πρόκειται για τις πινακίδες Cn 608, Vn 29 και Jn 829.
Η πινακίδα Cn 608 είναι ένα έγγραφο με το οποίο οι αξιωματούχοι των ανακτόρων υποδεικνύουν σε εννιά οικισμούς ότι οφείλουν να παχύνουν έναν συγκεκριμένο αριθμό γουρουνιών, τα οποία βέβαια προορίζονταν για σφαγή και φάγωμα. Εικάζουμε βάσιμα ότι οι παραλήπτες των γουρουνιών, άρα και καταναλωτές του κρέατος και του λίπους, θα ήταν αξιωματούχοι των ανακτόρων, του κρατικού μηχανισμού, πρόκειται δηλαδή για φόρο σε είδος. Οι οικισμοί καταγράφονται με την εξής σειρά, σε δοτική τοπική πτώση. Μέσα σε παρένθεση δηλώνεται ο αριθμός των γουρουνιών.
pi-twa (3), me-ta-pa (3), pe-to-no (6), pa-ki-ja-si (2), a-pu2-we (2), a-ke-re-wa (2), e-ra-te-i (3), ka-ra-do-ro (2), ri-jo (2).
Η πινακίδα Vn 20 είναι ένα έγγραφο διανομής ποσοτήτων κρασιού προς εννιά οικισμούς. Εικάζουμε ότι το κρασί αυτό προέρχονταν από φόρο σε είδος και ότι οι παραλήπτες δεν θα ήταν όλοι οι κάτοικοι του οικισμού αλλά κάποια ισχυρά πρόσωπα, τα οποία προφανώς ήταν τοποτηρητές του κρατικού μηχανισμού -πως ονομάζονταν κάποιοι από αυτούς θα το δούμε στην επόμενη πινακίδα που θα εξετάσουμε. Οι οικισμοί καταγράφονται με την εξής σειρά, σε πτώση αιτιατική και το εγκλιτικό μόριο δε το οποίο δηλώνει τον προορισμό. Μέσα σε παρένθεση δηλώνεται η ποσότητα του κρασιού που θα διανεμηθούν ή διανεμήθηκαν.
pi-twa-de (50), me-ta-pa-de (50), pe-to-no-de (100), pa-ki-ja-na-de (35), a-pu2-de (35), a-ke-re-wa-de (30), e-ra-to-de (50), ka-ra-do-ro-de (40), ri-jo-de (20).
Η πινακίδα Jn 829 είναι ένα από τα σημαντικότερα έγγραφα των αρχείων της Πύλου. Είναι μια διαταγή θα λέγαμε του κρατικού μηχανισμού προς τους τοποτηρητές που ζουν στους σπουδαιότερους οικισμούς και των δύο επαρχιών της επικράτειας, της Δεύρο Αιγωλλαίας, της Εγγύτερης Επαρχίας, και της Πέρα Αιγωλλαίας, της Απώτερης Επαρχίας. Πρόκειται για μια επίταξη του χαλκού των ναών που θα χρησιμοποιηθεί για κατασκευή αιχμών για ακόντια (εκσφενδονίζονται) και δόρατα (δεν εκσφενδονίζονται). Καταγράφονται έξι αξιώματα, η πινακίδα όμως ορίζει την ποσότητα που πρέπει να παραδώσουν μόνο ο κορετήρ (πρβλ. νεω-κόρος) κάθε οικισμού (2 κιλά χαλκού) και ο προκορετήρ ( 750 γραμμάρια). Οι πρώτοι εννιά οικισμοί, σε δοτική τοπική, είναι οι εξής:
pi-twa, me-ta-pa, pe-to-no, pa-ki-ja-pi, a-pu2-we, a-ke-re-wa, ro-u-so, ka-ra-do-ro, ri-jo.
Ας συγκρίνουμε τους τρεις αυτούς καταλόγους. Τι παρατηρούμε;
Θα συνεχίσω την Τρίτη το πρωί. Ξύπνησαν τα παιδιά, τελευταία μέρα σήμερα στο σχολείο. Λάμπουν από τη χαρά.
[Τρίτη, 19 Ιουνίου]
Ο κατάλογος αυτός των οικισμών/διαμερισμάτων, φίλες και φίλοι, είναι μια σειρά, την οποία θα διείπε κάποια λογική και εικάζουμε ότι θα ήταν κοινός τόπος, κάποιες αποσπασματικές πινακίδες μας το επιβεβαιώνουν. Η λογική που διέπει τον κατάλογο είναι η εξής: οι οικισμοί αυτοί δεν είναι σκόρπιοι, εδώ κι εκεί, αλλά συνιστούν μια ακολουθία, μια αλληλουχία στον χώρο. Πριν δούμε περί ποιας ακολουθίας πρόκειται ας σημειώσουμε τα εξής.
Η επικράτεια ενός βασιλείου, μιας επικράτειας ορίζονταν από φυσικά όρια: θάλασσα, ποταμοί, όρη. Τα όρια της επικράτειας του βασιλείου της Πύλου ήταν τα όρια του σημερινού νομού της Μεσσηνίας. Δυτικά, το όριο ήταν η οροσειρά του Ταϋγέτου. Βόρεια, ήταν ο ποταμός Νέδα, που είναι και το όριο των νομών Ηλείας-Μεσσηνίας και σήμερα. Για να μελετήσουμε τα κρατικά αρχεία της Πύλου θα πρέπει να έχουμε μια εικόνα της γεωγραφίας της επικράτειας. Διακρίνουμε τρεις περιοχές. Μια παράκτια ζώνη στα δυτικά που τη διασχίζουν μικροί ποταμοί και χείμαρροι, με μικρές αλλά εύφορες κοιλάδες. Μια ημι-ορεινή περιοχή μεταξύ της παράκτιας ζώνης και της τρίτης περιοχής, της κοιλάδας της Μεσσήνης, της Καλαμάτας. Η ημιορεινή περιοχή ονομάζονταν Αιγωλλαία (a2-ko-ra-ja), δηλαδή ο βράχος των αιγών, των κατσικιών (αιγών λας-jα > Αιγωλλαία, Αιγάλεω). Η παράκτια ζώνη ονομάζονταν Δεύρο Αιγωλλαία, δηλαδή, η προς τα εδώ περιοχή από την Αιγωλλαία. Το δεύρο, προς τα εδώ, δηλώνει ότι βλέπουμε τα πράγματα από τον τόπο του διοικητικού μηχανισμού, την Πύλο. Η κοιλάδα της Μεσσήνης ονομάζονταν Πέρα Αιγωλλαία.
Σε ποια περιοχή βρίσκονται οι οικισμοί του καταλόγου; Γνωρίζουμε ότι ο τέταρτος οικισμός, οι Σφαγιάνες, βρίσκονταν πολύ κοντά στη Πύλο. Το είδαμε όταν μελετήσαμε την περίφημη Tn 316. Άρα, οι οικισμοί αυτοί βρίσκονται στην παράκτια ζώνη. Οι τόποι όμως καταγράφονται από βορρά προς νότο ή από νότο προς βορρά; Το τελευταίο τοπωνύμιο είναι το ri-jo, το Ρίον, το οποίο σημαίνει ακρωτήριο (πρβλ. Ρίο-Αντίρριο). Το Ρίο λοιπόν θα ήταν το νοτιότερο σημείο, οπότε η σειρά των οικισμών είναι από βορρά προς νότο.
[Η μόνη παραφωνία του καταλόγου είναι ο οικισμός ro-u-so στην έβδομη θέση της πινακίδας Jn 829. Στις άλλες δύο πινακίδες στην ίδια θέση έχουμε τον οικισμό e-ra-to. Εικάζουμε ότι ή ο οικισμός ήταν γνωστός και με τα δύο ονόματα ή ήταν δυο γειτονικοί μεγάλοι οικισμοί -μάλλον ισχύει το πρώτο].
Η a-ke-re-wa λοιπόν ήταν νοτιότερα της Πύλου. Μεταξύ δε της Πύλου και της a-ke-re-wa υπήρχε ένας άλλος μεγάλος οικισμός, ο a-pu2.
Ας συνεχίσουμε όμως τη μελέτη των πινακίδων που αναφέρεται ο a-ke-re-wa και θα δούμε τι θα δούμε.
Η τέταρτη πινακίδα είναι η Αc 1277. Την παραθέτω ολόκληρη, μιας κι είναι σύντομη.
a-ke-re-wa ΑΝΔΡΑΣ 10 o-pe-ro ΑΝΔΡΑΣ 6
ΑχρήFα ΑΝΔΡΑΣ 10 οφελος ΑΝΔΡΑΣ 6
Δηλαδή: ο οικισμός ΑχρήFa συνεσέφερε, έδωσε 10 άνδρες, χρωστάει 6 άνδρες.
Εκτός από τον φόρο σε είδος, οι οικισμοί ήταν υποχρεωμένοι να δίνουν στον κρατικό μηχανισμό και άνδρες. Η ΑχρήFα έπρεπε να δώσει 16 άνδρες, έδωσε όμως μόνο δέκα. Και αναρωτιόμαστε; Τι έγιναν οι άλλοι 6; Γιατί δεν εμφανίστηκαν; Τι να εικάσουμε; Λειψανδρία ή ανυπακοή; Ο οικισμός me-ta-pa έπρεπε να δώσει 29 άνδρες, έδωσε όμως 22. (Αc 1280) Οι άλλοι εφτά; Ο οικισμός pe-to-no (Ac 1275) έπρεπε να δώσει 70, μόνο ένας δεν παρουσιάστηκε. Το φαινόμενο αυτό το συναντάμε και στις πινακίδες καταγραφής του φόρου σε είδος. Όλοι σχεδόν οι οικισμού οφείλουν μικρές ή μεγάλες ποσότητες από τον φόρο σε είδος που έχει καθοριστεί από τον κρατικό μηχανισμό. Φτώχεια, κακή σοδειά ή ανυπακοή; Θα το δούμε στη συνέχεια.
Τι τους θέλει αυτούς τους άνδρες ο κρατικός μηχανισμός; Τους θέλει για εργασία ή για κάποια υπηρεσία; Θα απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα μελετώντας τέσσερις πινακίδες της συλλογής Αn, όπου η a-ke-re-wa αναφέρεται πέντε φορές.
Αύριο το πρωί.
[Πέμπτη, 21 Ιουνίου]
Η πινακίδα Ac 1277, φίλες και φίλοι, μας πληροφορεί ότι η A-ke-re-wa όφειλε να δώσει στον κρατικό μηχανισμό 16 άνδρες, τελικά όμως έδωσε 10, οι 6 δεν παρουσιάστηκαν. Η πινακίδα δεν μας λέει τι τους ήθελαν αυτούς τους άνδρες. Την Α-ke-re-wa την διαβάζουμε και στην πινακίδα Αn 724, η οποία καταγράφει κι αυτή άνδρες, μόνο που δεν γνωρίζουμε εάν πρόκειται για εισφορά ανδρών. Εάν επρόκειτοι για εισφορά, ούτε αυτή αναφέρει τι τους ήθελαν αυτούς τους άνδρες. Η πινακίδα είναι κατεστραμμένη στο δεξιό άκρο κι έτσι λείπει ο αριθμός των ανδρών.
Η πινακίδα An 610 μας λέει ότι η A-ke-re-wa, ένας από τους πολλούς οικισμούς που καταγράφει η πινακίδα, οφείλει να εισφέρει άλλους 25 άνδρες -η απουσία του όρου όφελος (χρέος) δείχνει ότι το εν λόγω έγγραφο ήταν η υπόδειξη του Κράτους, ήταν κάτι που έπρεπε να πράξει ο οικισμός της ΑχρήFας. Δεν γνωρίζουμε εάν το έπραξε ή όχι. Στην αρχή της πινακίδας, η οποία είναι κατεστραμμένη σε εκείνο το σημείο, διαβάζουμε τη λέξη e-re-ta, την οποία διαβάζουμε άλλες τρεις φορές. Πρόκειται για τη λέξη ερέτα, ο, που είναι ο ερέτης, ο κωπηλάτης. Από αυτό το όνομα προέρχεται το ρήμα ερέσσω (ερετ- jο), κωπηλατώ, στην πινακίδα όμως Αn 724 διαβάζουμε τρεις φορές το απαρέμφατο e-re-e, ερέhεν( ερέω=ερέσσω). Ερέτρια, η πόλη της Χαλκίδας, σημαίνει ‘κωπηλάτισσα’, δηλαδή, μεγάλη ναυτική δύναμη. Η A-ke-re-wa λοιπόν πρέπει να δώσει 25 άνδρες οι οποίο θα επανδρώσουν κάποιο καράβι ως κωπηλάτες. Από την An 1 εικάζουμε βάσιμα ότι το πλήρωμα ενός πλοίου ήταν 30 κωπηλάτες – θα πρέπει εμείς να προσθέσουμε τουλάχιστον έναν πηδαλιούχο κι έναν κυβερνήτη, σύνολο 32, τουλάχιστον. Η Ιλιάδα μας λέει ότι οι κωπηλάτες ήταν πενήντα αλλά δεν γνωρίζουμε για ποια εποχή ισχύει αυτό.
Η πινακίδα Αn 724 είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Καταγράφει τους κωπηλάτες που έπρεπε να ήταν στο λιμάνι ro-o-wa, το επίνειο της Πύλου, αλλά δεν παρουσιάστηκαν: e-re-ta a-pe-o-te: ερέται απέhοντες, κωπηλάτες απόντες! Μεταξύ αυτών είναι κι ένας από την Αke-re-wa! Ονομάζεται ki-e-u, όνομα που λήγει σε -εύς (Χιhεύς;).
Πιθανότατα, οι 16 άνδρες της πινακίδας Ac 1277 και ο άγνωστος αριθμός της πινακίδας Αn 424 δεν προορίζονταν για κωπηλάτες. Η πινακίδα όμως Αn 656, η οποία αναφέρει δυο φορές τον οικισμό Α-ke-re-wa, μας λέει έμμεσα τι τους ήθελαν.
Η Αn 656 όμως είναι μια πολύ σημαντική πινακίδα και χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης. Αύριο το πρωί. Πάω στον κήπο, νιώθω πολύ καλύτερα.
[Παρασκευή, 22 Ιουνίου]
Με κριτήριο το μέγεθος και το σχήμα, διακρίνουμε τις πινακίδες σε δυο κατηγορίες: τις μικρού μεγέθους και σχήματος ΄φύλλου (φυλλοειδείς) και τις μεγάλου μεγέθους και σχήματος σελίδας βιβλίου ή τετραδίου (σελιδόσχημες). Οι φυλλοειδείς καταγράφουν ένα μικρό αριθμό πληροφοριών, στερεότυπα διατυπωμένων. Οι σελιδόσχημες καταγράφουν περισσότερες πληροφορίες και έχουν συνήθως την εξής δομή: στην αρχή του κειμένου υπάρχει μια επικεφαλίδα, η οποία δηλώνει το περιεχόμενο της καταγραφής, και ακολουθούν οι πληροφορίες. Η Αn 724, για παράδειγμα είναι σελιδόσχημη,με την εξής επικεφαλίδα:
ro-o-wa e-re-ta a-pe-0-te
στο λιμάνι ro-o-wa, απουσιάζουν οι παρακάτω κωπηλάτες,
και ακολουθεί ένας κατάλογος ονομάτων και των τόπων προέλευσης των κωπηλατών. Στον στίχο 9 καταγράφεται το όνομα ενός κωπηλάτη που κατάγεται από την Α-ke-re-wa, όπως είδαμε.
Τι έκαναν όμως οι γραφείς όταν ήθελαν να γράψουν ένα πολύ μεγάλο κείμενο; Το έγραφαν σέ πολλές πινακίδες. Οι πινακίδες αυτές αποτελούν μια ομάδα (set), ένα πολύπτυχο πινακίδων. Το πιο γνωστό και ενδιαφέρον και μεγάλο κείμενο είναι το πολύπτυχο των πινακίδων Αn 657, 654, 519, 656, 661, μια σειρά που τη προτείνει ο J. Chadwick, βάσει μιας περίπλοκης επιχειρηματολογίας που δεν είναι του παρόντος να την παραθέσω αλλά θα το κάνω την κατάλληλη στιγμή. Η επικεφαλίδα αυτού του μεγάλου εγγράφου είναι η εξής:
o-u-ru-to o-pi-a2-ra e-pi-ko-wo
hō [hω(ς)] Fρύντοι οπίhaλα επίκοFοι
έτσι φυλάσσουν τις ακτές οι φρουροί
και ακολουθεί η καταγραφή στρατιωτικών μονάδων: ο αριθμός των ανδρών, ο τόπος όπου βρίσκονται και οι επικεφαλής των μονάδων, ο αρχηγός της κι ένας αξιωματούχος του κράτους, που είναι και ο σύνδεσμος μεταξύ της μονάδας και του κράτους. Στη τέταρτη πινακίδα, 656, του πολυπτύχου διαβάζουμε δυο φορές, στίχοι 11 και 18) τη λέξη a-ke-re-wa. O οικισμός λοιπόν A-ke-re-wa σχετίζεται με τη στρατιωτική οργάνωση του κράτους και συγκεκριμένα με τη φύλαξη των ακτών. Για ποιο λόγο φύλαγαν τις ακτές θα το δούμε κάποια άλλη στιγμή.
Η πινακίδα An 656 μας πληροφορεί ότι στην A-ke-re-wa υπάρχουν τρεις μονάδες φύλαξης των παραλίων. Αυτό σημαίνει ότι η Α-ke-re-wa ήταν παραλιακός οικισμός, ότι είχε μια παραλία αρκετά μεγάλη, ενώ η An 610 μας λέει ότι η Α-ke-re-wa πρέπει να προσφέρει 25 κωπηλάτες, άρα θα ήταν και λιμάνι. Στην πρώτη μονάδα φύλαξης (20 άνδρες), σύνδεσμος είναι ο di-ko-na-ro και αρχηγός ο du-wo-jo. Στη δεύτερη μονάδα (10 άνδρες), δεν υπάρχει το όνομα του αρχηγού, σύνδεσμος όμως είναι ο Πλευρώνιος (pe-re-u-ro-ni-jo). Στη τρίτη μονάδα (80 άνδρες), καταγράφεται και πάλι μόνο το όνομα του συνδέσμου (ka-e-sa-me-no), Καhεσαμενός.
Ας δούμε τώρα την πινακίδα Cn 202.
[Πέμπτη, 4 Ιουλίου]
Η πινακίδα Cn 202 είναι αρκετά ακρωτηριασμένη αλλά είναι ολοφάνερο ότι καταγράφει τον αριθμό και το είδος των ζώων που εκτρέφουν κάποιοι βοσκοί στη περιοχή της A-ke-re-wa. Ένας από αυτούς εκτρέφει 80 (το λιγότερο) κριάρια, ένας άλλος 102, ο τρίτος 74 και άγνωστο αριθμό τράγων.
Στη πινακίδα An 427 διαβάζουμε τη λέξη a-ke-re-wa αλλά δεν είμαστε βέβαιοι τι είναι αυτοί οι άνδρες που καταγράφονται κατά τόπους. Πρόκειται για απογραφή ή για καθορισμό ανδρών που πρέπει να εισφέρουν αυτοί οι τόποι;
Η πινακίδα Eq 213 καταγράφει κάποια ονόματα ανδρών που κατέχουν μεγάλες ποσότητες σιταριού (ένας από αυτούς έχει 2.400 λίτρα!). Εάν πρόκειται για σοδειά, τότε οι κάτοχοι του σιταριού θα ανήκαν στην τάξη των μεγάλων κτηματιών.
Οι πινακίδες Jn 310, 693, 725 μας πληροφορούν, όπως και η Jn 829 που εξετάσαμε ήδη, ότι η A-ke-re-wa ήταν κέντρο επεξεργασίας χαλκού. Από την Jn 310 μαθαίνουμε ότι 8 χαλκουργοί της ΑχρήFας έχουν χαλκό, καταγράφεται και η ποσότητα που έχει ο καθένας, ενώ 4 δεν έχουν. Η Jn 693 καταγράφει επίσης τα ονόματα τριών χαλκουργών και τη ποσότητα του χαλκού που διαθέτει ο καθένας τους. Η Jn 725 καταγράφει άλλη μια ομάδα τριών χαλκουργών και τη συνολική ποσότητα που έχουν. Η Jo 438 είναι ένας μεγάλος κατάλογος οικισμών – στην τελευταία θέση διαβάζουμε και την A-ke-re-wa. Η πινακίδα καταγράφει μια μικρή ποσότητα ασημιού που έχει στη διάθεσή του ή οφείλει να εισφέρει ένας τόπος ή ένας αξιωματούχος τόπου -δυστυχώς η επικεφαλίδα του εγγράφου έχει καταστραφεί και δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι τι από τα δύο θα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Τέλος, ό πρώτος στἰχος της Ma 222 μας πληροφορεί ότι ο οικισμός A-ke-re-wa έπρεπε να καταβάλει ως φόρο σε είδος 23 τεμάχια του προϊόντος *146 , 10 του προϊόντος *152, 500 του προϊόντος ΜΕ και ποσότητα, σε βάρος μετρημένη, των προϊόντων RI, KE και O. Ο δεύτερος στίχος καταγράφει τι έδωσε τελικά ο οικισμός και τι οφείλει να δώσει.
Και μετά από όλα αυτά, είμαστε σε θέση να σκιαγραφήσουμε μα αρκετά ευκρινή εικόνα του οικισμού A-ke-re-wa.
Αύριο το πρωί.
Αγαπητέ Αθανάσιε ευχαριστώ ακόμη μια φορά για την άμεση απάντηση προς τις ερωτήσεις μου και για το λιμάνι a-ke-re-wa που η αλήθεια είναι πως προσπαθούσα και μόνος μου να το συγκρίνω με υπόλοιπες λέξεις για να το μεταφράσω και όπως το βλέπω τώρα δεν είχα καμμία τύχη..αναμένω με ανυπομονησία τη συνέχεια των άρθρων σου και εύχομαι να μπόρεσες τελικά να έκανες στάσεις δροσιάς στον ποταμό.
Ακρεία ή Άκρεια; (δεν έχω ιδέα από γλωσσολογία, πολύ δε λιγότερο νεολιθική, οπότε το έγραψα τυχαία). Παρατήρηση οικονομικού αντικειμένου: γεωργικά προϊόντα/υφάσματα, κτηνοτροφία, μεταλλουργία, όλα τα έχει η akerewa (έστω και το χαλκό από εμπόριο/ανταλλαγές). Επομένως, ποια είναι ακριβώς η σχέση της με την Πύλο; Πώς κατορθώνει το παλάτι και πείθει μια περιοχή οικονομικά τόσο ισχυρή να καταβάλλει φόρους με αυτόν τον τρόπο; [υποθέτω ότι η akerewa δεν είναι το ίδιο το παλάτι/ακρόπολη – ή εάν είναι, το σύστημα διοίκησης βλέπει τον εαυτό του χωρισμένο από την κύρια πόλη, έστω και εάν όλοι, βασιλείς και σκλάβοι, ζουν εκεί – τότε όμως εξηγείται η καταβολή των φόρων, μια και η καταστολή είναι άμεση]
B, εάν ήταν Άκρεια ή Ακρεία, θα γραφόταν a-ke-re-ja. Εάν προέρχονταν από το άκρη (η), θα είχαμε Ακραία (a-ka-ra-ja). Όσο για τα άλλα ζητήματα που θίγεις, έχω να πω τόσα πολλά που δεν χωράνε σε ένα σχόλιο – θα τα δούμε αναλυτικά καθώς θα μελετάμε τις πινακίδες.
είδες που σου είπα ότι δεν έχω ιδέα; άρα το w φωνητικά είναι κάτι σαν U/V ας πούμε; π.χ. ακριβά/ακριβή; περιμένω κι εγώ για τα υπόλοιπα που δεν χωρούν στο σχόλιο! με ανυπομονησία!
Θα μπορούσε να ήταν ΑκρήFα, από το Ακρ-εύς < άκρ-η. Το μὀρφημα όμως -εύς (<- εF-s) σχηματίζει ονόματα του δρώντος προσώπου (κουρεύς:αυτός που κορεύει, νομεύς:αυτός που νέμει, που βόσκει, κλπ). Τι κάνει όμως ο Ακρεύς; Ή ο Αγρεύς, εάν διαβάσουμε ΑγρήFα; Οι επισημάνσεις αυτές μας κάνουν επιφυλακτικούς στο να δεχτούμε αυτές τις αναγνώσεις. Ούτε βέβαια και το ΑχερήFα είναι βέβαιο, κατά κανένα τρόπο. Το w είναι ένα ημίφωνο που προφέρονταν κάπως όπως το αγγλικό w (wind, γου-ίντ, το γ μόλις ακούγεται), αλλά κάτω από συγκεκριμένα φωνητικά περιβάλλοντα, άλλοτε προφέρονταν ως φωνήεν, όπως το κλειστό ου στο γαλλικό qui κι άλλοτε ως σύμφωνο, χειλοδοντικό τριβόμενο [v], κι αυτός είναι ο λόγος που αργότερα επιβίωσε (και) ως β (ή φ). Η πλάκα είναι ότι το w, το δίγαμα (F), προφέρεται ακόμα και σήμερα. Γιατί γράφουμε πνεύμα και προφέρουμε πνέβμα; Ρέβμα; Στη Λακωνία επιβιώνει ακόμα πιο καθαρά. Οι ομιλητές της τσακώνικης διαλέκτου, απόγονος της δωρικής, όταν λένε κουβάνε εννοούν γαλάζιος (< κυFάνεος). Το πρόβατο το λένε βαννέ, από το Fαρήν, γενική Fαρνός (>αρνί).
Το κείμενο έχει τεράστιο ενδιαφέρον και μ αρέσουν πολύ οι αναλύσεις των ετυμολογιών των λέξεων.Αναμένω να διαβάσω κι άλλες πλήροφορίες για το συγκεκριμμένο οικισμό καθώς και μελλοντικά για άλλους..
Καλημέρα σε όλους.
Επομένως ψάχνουμε για μια ονομασία όπου θα υπάρχει ενέργεια υποκειμένου; πολύ κατατοπιστικό το σχόλιο για την προφορά, ευχαριστούμε!
a-pu2 τι σημαίνει?Έχει μεταφραστεί? Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία μας δίνεις αναφορικά με τους άντρες που πρέπει να δωθούν..Απο αυτό μπορώ να συμπεράνω πως ο οικισμός A-ke-re-wa ήταν πιο μικρός απο τον οικισμό Pe-to-no (αφού στη μία περίπτωση ζητάνε 16 άντρες ενώ στην άλλη 70). Αν κοιτάξουμε και απο άλλες πινακίδες αναφορικά με άλλα είδη που πρέπει να προσφέρουν αν για παράδειγμα ζητάνε απο τον οικισμό A-ke-re-wa 10 ελάφια ενώ απο τον Pe-to-no πάλι μεγαλύτερη ποσότητα(πχ 40) μπορούμε να βρούμε ποίοι ήταν οι μεγαλύτεροι οικισμοί.
Ποιά η γνώμη σας πάνω σ αυτό?Είναι σωστές οι υποθέσεις μου?
Πολύ σωστές. Αφού μελετήσουμε την Α-ke-re-wa, θα μελετήσουμε και τους άλλους οχτώ οικισμούς του καταλόγου και τότε θα αποκτήσουμε μια γενικότερη και ευκρινή εικόνα του μεγέθους των οικισμών και του είδους των δραστηριοτήτων που αναφέρονται στον καθένα από αυτούς. Πάντως, η Πέτνος ή Πέθνος (pe-to-no) είναι όντως η μεγαλύτερη. Θα μας πάρει μήνες και χρόνια, έχεις κέφι και μεράκι;
Απίστευτα πολύ…Και θα χαρώ να το ψάξουμε.
Ξέχασα το a-pu2. Το συλλαβόγραμμα pu2 είναι η συλλαβή φυ. Έχει προταθεί η ανάγνωση Αλφύ ή Αλφύς, η οποία μας θυμίζει τον ποταμό Αλφειό. ¨Οταν θα έρθει η ώρα θα πούμε περισσότερα.
Cn 202 έχουμε μείνει εκεί…περιμένω τη συνέχεια..Αθανάσιε πως θα γίνει να σε βοηθήσω να ψάξουμε για τους οικισμούς που αναφέρεις παραπάνω?
Γιώργο, θα συνεχίσω αύριο το πρωί, Παρασκευή.
Όσο για την πρότασή σου, θα πρέπει να έχεις στα χέρια σου τα αρχεία της Πύλου και ένα ευρετήριο των λέξεων των αρχείων. Εάν δεν τα έχεις, θα σου τα στείλω. Εάν θέλεις να μελετήσεις, η μελέτη αυτή απαιτεί μεράκι και χρόνο και . . . χρήμα. Θα πρέπει να εφοδιαστείς με όλα τα βιβλία, εισαγωγικού χαρακτήρα, δεν είναι πολλά, που κυκλοφορούν στο εμπόριο – αν θέλεις, έχω τη διάθεση να υποδείξω μερικά. Μπορώ επίσης να σου φωτοτυπήσω και να σου στείλω κάποια που δεν κυκλοφορούν (πανεπιστημιακά συγγράμματα κατά το πλείστον) αλλά είναι πολύ χρήσιμα. Η μελέτη των αρχείων έχει πολλές απαιτήσεις και κάποιες βασικές γνώσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και ειδικά των διαλέκτων.
Αθανάσιος
Αθανάσιε είμαι διατεθειμένος να κοιτάξω και να τα ψάξω. Στείλε μου αν θες τη βιβλιογραφία για να πάω να αγοράσω τα εισαγωγικά. Αναφορικά με τα αρχαία η αλήθεια είναι πως θα πρέπει να τα “ξεσκονίσω”..
Γιὠργο,
τα αρχεία της Πύλου έχουν εκδοθεί από τους E. L. Bennett -J. – P. Olivier, The Pylos Tablets Transcribed, part I: Texts and Notes. Θα το βρεις σε βιβλιοθήκη κάποιου Πανεπιστημίου – εάν δεν έχεις πρόσβαση, μπορώ να σου τα φωτοτυπήσω και να σου τα στείλω.
Για το ευρετήριο λέξεων των αρχείων έχω δημοσιεύσει ήδη τις λέξεις που αρχίζουν από a και σύντομα θα δημοσιεύσω όλο το ευρετήριο, το οποίο θα μετεξελιχθεί και σε λεξικό.
Μια καλή εισαγωγή στη μυκηναϊκή φιλογογία και τη Γραμμική Γραφή Β’ είναι το βιβλίο του J. T. Hooker, Εισαγωγή στη Γραμμική Β’, από τις εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Η Σύντομος εισαγωγή εις την Μυκηναϊκήν Φιλολογία του Ι. Προμπονά μάλλον δεν κυκλοφορεί στο εμπόριο – αν δεν έχεις πρόσβαση σε πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη μπορώ να τη φωτοτυπήσω και να τη στείλω.
Η πρόσβαση όμως στη μυκηναϊκή φιλολογία προϋποθέτει μελέτη της ιστορικής γραμματικής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας – προτείνω ανεπιφύλακτα την Ιστορική Μορφολογία της Ελληνικής Γλώσσας του P. Chantraine από τις εκδόσεις Καρδαμίτσα.
Για τη κοινωνία της Πύλου, όπως μας την παρουσιάζουν τα αρχεία, απαραίτητα είναι τα έξής δύο βιβλία. Ο μυκηναϊκός κόσμος του J. Ghadwick (εκδ. Gutenberg) και Οι Μυκηναίοι Έλληνες των M. S. Ruiperez και J. L. Melena (εκδ. Καρδαμίτσα). Χρήσιμο είναι (αλλά με πολλά μεταφραστικά προβλήματα) και το βιβλίο του Πωλ Φωρ, Η καθημερινή ζωή στη μυκηναϊκή εποχή (εκδ. Παπαδήμας).
Από αρχαιολογικής πλευράς, το βιβλίο του O. T. P. K. Dickinson Η προέλευση του μυκηναϊκού πολιτισμού είναι βασικό βοήθημα (εκδ. Καρδαμίτσα).
Αυτά προς τα παρόν!
Αγαπητέ Αθανάσιε, θα ήθελα κατ’ αρχήν να σε συγχαρώ θερμά για το έργο σου και μετά να σε ρωτήσω εάν υπάρχουν στοιχεία βάσει των οποίων μπορεί να τεκμηριωθεί ότι η μεταγραφή του τοπωνυμίου πρέπει να είναι “Αιγωλλαία” και όχι “Αιγολαία” (αιγός-λαία).
Δημήτρη, όλοι σχεδόν οι μελετητές των αρχείων της Πύλου διαβάζουν Αιγολαία. Ελάχιστοι υιοθετούν την ανάγνωση Αιγωλλαία – συντάσσομαι με αυτούς. Διαβάζοντας Αιγολαία είμαστε αναγκασμένοι να εικάσουμε ότι η γενική αιγός είναι η γενική της περιληπτικής λέξης αιξ (= οι αίγες). Θα μπορούσε η λέξη αιξ να ήταν περιληπτική, απλως θα μπορούσε. Θα μπορούσε όμως και να μην ήταν. Στην περίπτωση αυτή, η γενική πληθυντικού αιγών είναι προτιμότερη. Θεωρώ όμως ότι το ζήτημα δεν είναι ιδιαίτερα ουσιώδες.
Διαβάζω ότι είσαι φιλόλογος και η παρατήρησή σου δείχνει μια εξοικείωση με τα κείμενα ή έστω με τη μυκηναϊκή φιλολογἰα. Το ενδιαφέρον σου είναι ερασιτεχνικό ή κάτι περισσότερο;
Ναι, Αθανάσιε, δεν είναι ιδιαίτερα ουσιώδες, αλλά να, η λέξη “Αιγολαία”, οπτικά έστω, μοιάζει να είναι πιο κοντά στο πρωτότυπο (a3-ko-ra-i-ja) και πιο κοντά επίσης στο “Αιγαλέον” του Στράβωνος -γι΄ αυτό και την προτιμώ.
Με τις πινακίδες της Πύλου, ασχολούμαι εδώ και μερικές εβδομάδες, στα πλαίσια μιας ευρύτερης και πολυετούς έρευνας γύρω από τους Μεσσάπιους, ακολουθώντας τα ίχνη του ονόματός τους. Θεωρώ εν προκειμένω ότι τα θέματα Μεσσαπ-, Μετταπ- και Μεταπ- (σε ορισμένες περιπτώσεις) είναι ισοδύναμα. Δηλαδή, ότι η Μέταπα της Πύλου (αλλά και της Αιτωλίας) και το εθνικό Μετάπιος θα μπορούσαν να ήταν Μέτταπα και Μεττάπιος, αντίστοιχα (αν λάβουμε υπόψη μας την απόδοση των δύο όμοιων συμφώνων με ένα στη Γραμμική Β). Χθές όμως, προς μεγάλη μου έκπληξη, εντόπισα το προσωπωνύμιο Μέσσαπος (που δεν αποκλείω να είναι και τοπωνύμιο, πβ. μεσοπόταμος) ως me-sa-po (PY Na 606). Οπότε, εάν το τοπωνύμιο Μέταπα ανήκε στην ίδια οικογένεια, δεν θα έπρεπε να απαντά ως me-sa-pa??? Τι λες εσύ, θα μπορούσε να δοθεί κάποια βάσιμη εξήγηση;
Ορισμένοι θεωρούν ότι το πρώτο συνθετικό του τοπωνυμίου “Μέταπα” είναι το “μετά” και η λέξη σημαίνει “πέρα ή πίσω από τη θάλασσα”, ενώ εγώ θεωρώ ότι είναι το μέτος/μέττος/μέσσος/μέσος. Τώρα όμως, προβληματίζομαι!
Υπολογίζω στη γνώμη σου κι επίτρεψέ μου να σ’ ευχαριστήσω για τη γενικότερη, αξιέπαινη προσφορά σου, για την ανιδιοτέλεια και την ευγένεια που χαρακτηρίζουν το έργο σου κι εσένα ως άνθρωπο -δεν είναι τυπικότητα.
Μην το ξεχάσω, το 1976 μαζί θα πρέπει να ήμασταν στο α΄έτος της Φιλοσοφικής της Αθήνας.
Δημήτρη, πριν εκθέσω διεξοδικά τους λόγους για τους οποίους ο οικισμός Μέταπα (η) δεν έχει καμιά ετυμολογική και σημασιολογική σχέση, κατά τη γνώμη μου, με τον οικισμό Μέσσαπος, θα ήθελα να σου πω ότι η Μέταπα μπορεί να επιβιώνει ελαφρώς παραφθαρμένη στη νέα ελληνική. Πόσα τσίπουρα θα με κεράσεις εάν στρέψω την προσοχή σου στο πως ονόμαζαν και ονομάζουν οι ναυτικοί το ακρωτήριο Ταίναρο;
Κερνάω, έτσι κι αλλιώς! Μην ανοίξουμε όμως θέμα με τη Μεταπέα άκρα, εκτός κι αν έχεις την πηγή -δεν υπάρχει μαρυρία! Έχω καταλήξει ότι πιθανώς ήταν “Μέταπα”, ίσως “άκρα Μέταπα” (αιτ. Μέταπαν>Ματαπάν>Ματαπά-ς).
Περιμένω… και καλή σου μέρα, Αθανάσιε.
Δημήτρη, ένα τελευταίο σχόλιο για την Αιγολαία/Αιγωλλαία· το συλλαβόγραμμα ko αναπαριστάνει και τις συλλαβές κο, γο, χο και τις συλλαβές κω, γω. χω, μιας και η Γραμμική Β΄ δεν διακρίνει τα μακρά και τα βραχέα φωνήνεντα. Οπτικά λοιπόν και οι δύο αναγνώσεις έχουν τα ίδια δικαιώματα.
Θα ήθελα να μάθω πως και ο δήμος σας ονομάστηκε Δήμος Μεσσαπίων. Έχει η περιοχή κάποια σχέση με το ονόματα Μεσσαπία, Μεσσάπιοι; Δεν θα παραξενευτώ εάν και εκεί απαντάται το όνομα με κάποια μορφή. Διότι η διασπορά του είναι όντως ευρεία. Στην Na 606, όπως πολύ σωστά σημειώνεις, διαβάζουμε το τοπωνύμιο Μέσσαπος (me-sa-po), ένας μικρός οικισμός που παρέγει λινάρι, στη Βοιωτία το όρος Μεσσάπιον και το ανθρωπωνύμιο Μέσσαπος, το τακούνι της ιταλικής μπότας ονομάζεται Μεσσαπία, ο Δίας είναι γνωστός και ως Μεσσαπεύς ενώ μια περιοχή της Λακωνίας ονομαζόταν Μεσσαπέα. Και η διασπορά του τοπωνυμίου Μέταπα είναι ευρεία. Υπάρχει η Μέταπα της Αιτωλοακαρνανίας, η Μέταπα των κρατικών αρχείων της μυκηναϊκής Πύλου και ίσως και κάποια περιοχή της Λακωνίας, στο Ταίναρο, και από αυτό το όνομα να προήλθε ο κάβο – Ματαπάς των ναυτικών για την περιοχή του ακρωτηρίου Ταίναρο. Ναι, δεν υπάρχει μαρτυρία, είναι μια εικασία που συνάγεται από την πολύ στενή φωνητική ομοιότητα των Μέταπα και Ματαπάς.
Τη λέξη me-ta-pa τη διαβάζουμε πολλές φορές στα αρχεία και την έχουν γράψει πολλοί γραφείς. Και όλοι την γράφουν me-ta-pa. Εάν προφέρονταν me-sa-pa, θα την έγραφαν me-sa-pa. Να προφέρονταν me-sa-pa και να την έγραψαν me-ta-pa θα πρέπει να το αποκλείσουμε. Εκτός εάν όλοι οι γραφείς υπέπεσαν σε ορθογραφικό λάθος και όλες οι γραφές είναι λάθος! Κάτι τέτοιο όμως δεν μας επιτρέπεται να το δεχτούμε.
Ο συλλογισμός σου ξεκινάει από την αποδοχή ότι οι λέξεις Μέταπα και Μέσσαπος είναι ελληνικές. Στην πρώτη οι δύο πρώτες συλλαβές παραπέμπουν στην πρόθεση μετά ενώ στη δεύτερη στο επίθετο μέσσος. Και συνδέεις τις λέξεις με τη σκἐψη ότι θα μπορούσε να ήταν Μέτταπα άρα Μέσσαπα. Δεν θα μπορούσε όμως να υπήρχε η μορφή Μέτταπα, ούτε με σφαίρες. Και να γιατί.
Η ετυμολογική ακολουθία που παραθέτεις (μέτος/μέττος/μέσσος/μέσος) είναι εσφαλμένη. Το μέσσος (μέσος) προέρχεται από το medh-jος, όπως το τόσ(σ)ος από το τοd-jος. Στα λατινικά έχουμε medius (Medio-lanum, Μεδιόλανα, Μιλάνο). Δεν είμαστε βέβαιοι εάν από το medh-jος έχουμε μέσσος ή μέσος (τόσσος ή τόσος). Στην Ιλιάδα διαβάζουμε και μέσσος και μέσος αλλά μάλλον το μέσσος επινοήθηκε για μετρικούς λόγους. Στη λέξη Μέσσαπος λοιπόν και στις από αυτήν προέρχόμενες δεν υπάρχει το επίθετο μέσ(σ)ος αλλά κάτι άλλο. Θα δούμε ποιο.
Επειδή διαβάζουν το μέσσος στη λέξη Μεσσαπία, μεταφράζουν ως ‘ο τόπος που βρίσκεται μεταξύ υδάτων’. Αναγνωρίζω το μόρφημα που δηλώνει την περιοχή (-ία), μπορώ να δεχτώ ότι διαβάζω το επίθετο μέσσος αλλά τα νερά που είναι; Μένει μόνο ένα ορφανό π-! Αναζητούμε κάποια λέξη που να αρχίζει με π και να δηλώνει με κάποιο τρόπο νερά. Βρίσκουμε τον πόντο και το πέλαγος. Κατά τον ίδιο τρόπο μεταφράζουν και την Μέταπα ως το μέρος που βρίσκεται μετά τα νερά. Εδώ το μυαλό μας πάει στην πόλη της Κάτω Ιταλίας Μεταπόντιον, που όντως σημαίνει μετά τον πόντο. Να προέρχεται η Μεσσαπία από την Μεσσαποντία; Το μικρό και άσημο μυκηναϊκό χωριουδάκι Μέσσαπος από το Μεσσάποντος ή Μεσσαπέλαγος; Και πώς από το Μεσσάποντος προέκυψε το Μέσσαπος; Η Μεταποντία έγινε Μέταπα;
Πρόκειται, Δημήτρη, για λαϊκή ετυμολογία, για παρετυμολογία. Θα γνωρίζεις ότι οι περισσότερες λέξεις των αρχείων της Πύλου, και όλων των άλλων, είναι ανθρωπωνύμια και τοπωνύμια και από αυτές τις περισσότερες δεν μπορούμε να τις διαβάσουμε. Υπάρχει μια εξήγηση. Οι λέξεις αυτές είναι προελληνικές που χάθηκαν οριστικά και αμετάκλητα. Υπάρχει μια τάση των ειδικών να επινοούν, εξαντλώντας όλα τα αποθέματα της φαντασίας τους, ελληνικά ονόματα. Δεν είμαι, δεν μπορώ να είμαι, καθόλου βέβαιος ότι η a-ke-re-wa πρέπει να διαβαστεί ΑχρήFα ή ΑγρήFα ή όπως αλλιώς. Μπορεί κάποιο από αυτά να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, μπορεί όμως και όχι· απλά δεν μπορούμε να το κρίνουμε. Η τάση αυτή δείχνει την επιθυμία και προσπάθεια των ειδικών να ελαχιστοποιήσουν, για να μη πω εξαλείψουν, τα προελληνικά γλωσσικά στοιχεία που καταγράφονται στα αρχεία.
Το διπλό σ που διαβάζουμε στο τοπωνύμιο Μέσσαπος και στα πολλά παράγωγά του θα μπορούσε να ήταν και Μέτταπος αλλά δεν θα είχε καμιά απόλύτως σχέση με το επίθετο μέσος διότι δεν υπάρχει μορφή μέττος < μέτος! Με καμία Παναγία! Το σσ/ττ απαντάται σε προελληνικές λέξεις (Παρνασσός, Υμηττός, Ιλισσός, Βριλησσός, Λυκαβηττός, θάλασσα, θάλαττα και σε άλλες πάρα πολλές) και εικάζουμε ότι προέρχεται από έναν φθόγγο της προελληνικής τσ τον οποίο δεν είχε η αρχαία ελληνική με αποτέλεσμα να αποδοθεί άλλοτε ως σσ και άλλοτε ως ττ. Εάν Μέταπα = Μέτταπα = Μέσσαπα τότε, λόγω της ετυμολογίας του επιθέτου μέσ(σ)ος, η λέξη δεν μπορεί να είναι έλληνική. Εάν είναι ελληνική, μπορεί να είναι Μέσσα(πος) αλλά δεν μπορεί να είναι Μέττα(πος) διότι το μέσσος δεν απαντά ποτέ των ποτών ως μέττος! Αυτά προς το παρόν. Καλή σου μέρα.
Cabo Mettapan (1736), Cape Metapan (1794, 1828).
NETOS (7ος αι. π.Χ.) = Νέσσος
me-za-na (PY Cn 3 και Sh 736) = Μεσσήνη (?)
Βλ. και Τ (σαμπί, δίσιγμα)
Θέματα
mitt- (γερμ.), medd- (αγγλ.), med- (λατ.), mezz- (ιταλ.)
Το μεττ- είναι υποθετικό αντίστοιχο του μεσσ-.
Δεν έχει σχέση με κατάληξη -σσος.
Το Μεσσαπ- δεν έχει σχέση με το Μεταποντ-.
In terms of these reconstructions, standard *méssjos could be spelled *me-zo by a scribe who pronounces the word as *méttjos (Gregory Nagy:On Dialectal Anomalies in Pylian Texts).
Το β΄ συνθετικό του ονοματος Μεσσαπία είναι απ-. Η διαδεδομένη ετυμολογία είναι ορθή, αλλά η σημασιολογική ερμηνεία είναι εσφαλμένη -δεν θα ήθελα να δημοσιοποιήσω κάτι προς το παρόν.
Οι “Μεσσαπίες” είναι πολλές και πολλά τα συγγενή ονόματα που έχω εντοπίσει από τα Βαλκάνια έως την Κρήτη και την Απουλία (βεβαίως). Οι κορυφαίοι γλωσσολόγοι συμφωνούν στην ινδοευρωπαϊκή προέλευση του ονόματος.
*Ερώτηση: Στη Na 606 αναφέρεται όντως το λινάρι και είναι απολύτως βέβαιο ότι me-sa-po είναι τοπωνύμιο; Νόμιζα ότι μόνο αυτή η μία λέξη σωζόταν στην επιγραφή.
Με ανακάτεψες γερά, άρχοντα Αθανάσιε. Τελικά, εάν πεισθώ, θα αναγκαστώ να αφαιρέσω τις δύο “Μέταπες” από το υλικό μου -τα υπόλοιπα δεν επηρεάζονται.
Την περιοχή μας την έλεγαν από παλιά Μεσσαπία και Μεσσάπιο το ποτάμι που τη διασχίζει, χωρίς όμως να υπάρχει καμία γραπτή μαρτυρία!
Η συζήτηση μάλλον δεν κλείνει εδώ. Κι όπως είπαμε, το τσίπουρο κερασμένο, αρκεί να κανονίσουμε πού και πότε.
Δημήτρη, το κομβικό σημείο της προσέγγισής σου είναι το δεύτερο συνθετικό -απ- της λέξης Μέσσαπος, κτλ. Σέβομαι, κατανοώ την απροθυμία σου να επεκταθείς περισσότερο, οπότε δεν θα το κάνω ούτε κι εγώ, αν κι έχω πολλά να γράψω γι’ αυτό το -απ. Το μόνο που μπορώ να σου πω είναι ότι αυτό το π δεν θα έπρεπε στα αρχεία της Πύλου να εμφανίζεται ως π (me-sa-po) . . .
Οπότε θα τα πούμε, κι έχουμε πολλά να πούμε, από κοντά πίνοντας τσίπουρο. Την άνοιξη θα κατέβω Αθήνα, αλλά δεν ξέρω πότε ακριβώς. Σε καμιά δεκαριά μέρες θα κατέβω Θεσσαλονίκη, δεν πέφτει όμως κάπως μακριά για σένα; Η τρίτη επιλογή είναι μια βόλτα προς τα δω.
Αν έχεις να προτείνεις κάτι άλλο, μπορούμε να τα πούμε τηλεφωνικώς, μετά τις 9 το βράδυ. Τηλέφωνα υπάρχουν στην Επικοινωνία. Θα χαρώ πολύ να τα πούμε.
ΥΓ. Το κείμενο της πινακίδας Νa 606:
me-sa-po , SA 5
Οι πινακίδες της συλλογής Na έχουν την ίδια ακριβώς δομή: προηγείται μια λέξη, ακολουθεί το συλλαβόγραμμα SA σε θέση ιδεογράμματος και ακολουθεί ένας αριθμός. Το me-sa-po είναι οικισμός διότι σε αυτή τη θέση, όπως συνάγεται από τις υπόλοιπες πινακίδες της εν λόγω συλλογής, υπάρχουν μόνο τοπωνύμια. Το SA σημαίνει δεμάτι λιναριού και ο αριθμός που ακολουθεί καταγράφει τον αριθμό των δεματιών. Είναι σαφές ότι πρόκειται για συλλογικό, κοινοτικό φόρο σε είδος προς τα ανάκτορα, δεν είμαστε όμως βέβαιοι για τη σχέση που καταγράφει. Υπάρχουν τέσσερα ενδεχόμενα: α)ο οικισμός πρέπει να εισφέρει 5 δεμάτια λιναριού, β)τα έχει ήδη παραδώσει, γ)τα χρωστάει ή δ) πρόκειται για φορολογική ελάφρυνση;
Ευχόμουν να υπήρχε στη Γραμμική Β μια τέτοια λέξη, όπως me-sa-po, και να που υπάρχει. Αλλά τι εννοείς ότι δεν θα έπρεπε το π (της ρίζας απ-;) να εμφανίζεται ως π στη λέξη me-sa-po της επιγραφής; Πώς θα έπρεπε δηλαδή να εμφανιζόταν; Κι ότι έλεγα να μη σε κουράσω με άλλο ζήτημα, Αθανάσιε, το άνοιξες ήδη… Να ‘σαι καλά!
Δημήτρη, όταν αναρωτήθηκα ποιό μέρος της λέξης Μέσσαπος σημαίνει νερό είχα αποκλείσει την υπόθεση ότι το -απ- σημαίνει νερό, που είναι η επικρατούσα αντίληψη. Εάν αυτό το μόρφημα σήμαινε νερό θα έπρεπε η λέξη Μέσσαπος να γραφόταν me-sa-qo και όχι me-sa-po.
Τα κρατικά αρχεία της μυκηναϊκής Πύλου μας πληροφορούν ότι κατά την μυκηναϊκή εποχή υπήρχαν κάποιοι φθόγγοι οι οποίοι κατά τους γεωμετρικούς χρόνους μετεξελίχθηκαν άλλοτε σε χειλικούς (π,β,φ), άλλοτε σε οδοντικούς (τ,δ,θ) και άλλοτε σε ουρανικούς(κ,γ,χ), ανάλογα με τη θέση στη λέξη και τη διάλεκτο. Στην ιωνική έχουμε κότερος αλλά σε άλλες πότερος (< kwo-)! Οι φθόγγοι αυτοί ονομάζονται χειλοϋπερωικοί και τους αναπαριστάνουμε ως εξής kw, gw , ghw. Στα αρχεία της Πύλοι οι φθόγγοι αυτοί αναπαριστάνονται με το q. Διαβάζουμε λοιπόν ga-sι-re-u, βασιλεύς· διαβάζουμε a-to-ro-qo, άνθρωπος· διαβάζουμε qo-u-qo-ta,βουβότας, ο βοσκός βοδιών – και άλλα πάρα πολλά. Η ερωτηματική αντωνυμία τίς προέρχεται από το kwi-, στα λατινικά έχουμε quis! Η λέξη φόνος από το ghwon-: qe-re-qo-ta, πηλεφόντας (τηλεφόντας),αυτός που σκοτώνει από μακριά (πήλε, τήλε). Εάν το –απ- σήμαινε νερό θα έπρεπε να είχαμε q στη θέση του π διότι ένα από τα μορφήματα για το νερό είναι και το akw- εξ ου και το λατινικό aqua!
Θα μπορούσε κάποιος να διατυπώσει την ένσταση ότι πιθανότατα η μετεξέλιξη του kw σε π σε αυτή τη συγκεκριμένη λέξη να είχε ήδη ολοκληρωθεί. Δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε αυτό το ενδεχόμενο, παραμένει όμως μια υπόθεση.
Βεβαίως, Αθανάσιε, για υποθέσεις και πιθανότητες μιλάμε, σε κάθε περίπτωση. Η ρίζα *ab-/*ap- όμως, δεν είναι όψιμη εξέλιξη της *akw-, είναι επίσης πρωτο-ινδοευρωπαϊκή και συγγενής της *akw-, η οποία εξελίχθηκε στην ελληνική κυρίως ως αχ- και όχι ως απ-.
Εμένα το πρόβλημά μου είναι εάν το t στη me-ta-pa και το s στο me-sa-po αποκλείει εντελώς το ενδεχόμενο να προέρχονται από κοινό θέμα τα δύο ονόματα. Σκέφτομαι μήπως θα μπορούσαν να έχουν κάποια σημαντική διαφορά “ηλικίας” ή μήπως το ένα είναι “ντόπιο” και το άλλο “εισαγόμενο”.
Το όνομα me-ta-pa εμφανίζεται 16 φορές με την ίδια ακριβώς μορφή στις πινακίδες της Πύλου, ενώ το me-sa-po μόνο μία. Τη γραφή του πρώτου δεν θα την αμφισβητήσω ασφαλώς, αλλά μήπως το δεύτερο διατηρήθηκε ως είχε, καθώς δεν αποκλείεται ο εν λόγω οικισμός να προσαρτήθηκε αργότερα στην επικράτεια της Πύλου, και δεν είναι απίθανο να έκειτο προς την ανατολική πλευρά του Ταϋγέτου; Ως προς την απόδοση του tt και ss (παχύ ts ή παχύ s, ίσως), το ζήτημα είναι τεράστιο, όπως και η σύγχυση στο πρώιμο ελληνικό αλφάβητο, έως και τα τέλη της Αρχαϊκής εποχής.
Έχεις μήπως εντοπίσει λέξεις της Γραμμικής Β οι οποίες στο ελληνικό αλφάβητο εμφανίζονται με δύο σίγμα;
Δημήτρη, μελετώ τα αρχεία της Πύλου και μπορώ να μιλήσω μόνο για αυτά. Ανασύρω από την μνήμη μου τό επίθετο κυπαρίσσεια, [άρμοτα (άρματα)] κατασκευασμἐνα από κυπαρίσσι, και Κυπαρίσσιοι, μια ομάδα που τη διαβάζουμε στα αρχεία που καταγράφουν την αμυντική στρατιωτική οργάνωση των δυτικών ακτὠν της επικράτειας της Πύλου. Για μια πληρέστερη απάντηση θα ἠθελα ένα χρονικό περιθώριο ολίγων ημερών για να ψάξω στους indikes (ευρετήρια λέξεων). Μπορώ να το έχω;
Η me-sa-po είναι αδύνατον να βρισκόταν στις ανατολικές πλαγιές του Ταϋγέτου διότι τα όρια της επικράτειας Πύλου έφταναν μέχρι τους δυτικούς πρόποδές του. Με βεβαιότητα υποστηρίζω ότι βρισκόταν σε μια περιοχή με πολλά νερά διὀτι η καλλιέργεια και η επεξεργασία του λιναριού απαιτεί πολύ νερό. Η μόνο περιοχή με πολλά νερά και καλλιεργήσιμα εδάφη είναι η δυτική πλευρά του σημερινού νομού Μεσσηνίας – κάπου εκεί βρισκόταν η Μέσσαπος.
Ναι, ku-pa-ri-si-jo και ku-pa-ri-se-ja, με απλό s. Να υπάρχει άραγε και περίπτωση απόδοσης του σσ με απλό t; Μάλλον απίθανο, ε; Ωστόσο, υπάρχει του σ με t.
Ως προς το γένος του me-sa-po, προκύπτει από κάπου ότι είναι θηλυκό, αποκλείεται να είναι αρσενικό ή ουδέτερο; Όσον αφορά δε στα ανατολικά όρια της επικράτειας της Πύλου, το πιθανότερο (σχεδόν βέβαιο) είναι να έφταναν στις δυτικές πλαγιές του Ταϋγέτου, αλλά δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η πολύ μικρή έστω πιθανότητα να προχωρούσαν μέχρι τη Μάνη.
Εάν βρεις χρόνο, θα σου πρότεινα να ρίξεις μια ματιά στη σχετικά σύντομη μελέτη On Dialectal Anomalies in Pylian Texts (Gregory Nagy), εδώ http://chs.harvard.edu/wa/pageR?tn=ArticleWrapper&bdc=12&mn=3727 ; Τα αγγλικά μου εμένα φαίνεται πως δεν επαρκούν για να κατανοήσω πλήρως το σκεπτικό και τα συμπεράσματα του αρθρογράφου (που ίσως δεν είναι και τόσο ξεκάθαρα).
Πάντως, δεν θα ήθελα να σε ταλαιπωρώ με τις απορίες και τους προβληματισμούς μου. Σε κάθε περίπτωση, Αθανάσιε, σου είμαι υπόχρεος!
Δημήτρη, δεν καταλαβαίνω την πρώτη πρόταση του σχολίου σου. Τι εννοείς, ‘με απλό σίγμα’;
Επίσης, σε ποιά περίπτωση αναφέρεσαι απόδοσης του σ με t;
Απλό, Αθανάσιε, εννοώ το μονό, το ένα s.
Για την περίπτωση απόδοσης του σ με t στις πινακίδες, είχα αυτή την εντύπωση, αλλά ψάχνοντας στο λεξικό, δεν βρήκα τίποτα τέτοιο. Μάλλον πρόκειται για ζήτημα διπλής γραφής μιας λέξης, άλλοτε με t και άλλοτε με s, όπως tu-ti-je-u και tu-si-je-u, ti-nwa-ti-ja-o και ti-nwa-si-ja, mi-ra-ti-ja αντί *mi-ra-si-ja (ως αναμενόμενο).
Δημήτρη, γράφεις : Ναι, ku-pa-ri-si-jo, ku-pa-ri-se-ja, με απλό s.
Μα δε θα μπορούσε να ήταν με δύο! Οι λέξεις αυτές προφέρονταν Κυπαρίσσιοι και κυπαρίσσεια (με δύο σ) αλλά οι γραφείς δεν μπορούσαν παρά να τις γράψουν με ένα! Όπως και τη λέξη Μέσσαπος (me-sa-po) που μπορεί να είναι ή αρσενικού ή θηλυκού γένους.
Δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα να έφτανε η επικράτεια της Πύλου στη Μάνη. Η οροσειρά του Ταϋγέτου δεν παρουσίαζε κανένα οικονομικό ενδιαφέρον για τα ανάκτορα· υπάρχει κι ένας λόγος: η λειτουργία των ανακτόρων βασίζονταν στην ταχύτητα της πληροφορίας, στη ροή (επιτήρηση των οικισμών) και την εκροή (επιβολή φόρων, εισφορών, κτλ) των πληροφοριών από και προς τα ανάκτορα, από και προς τις αγροτικές κοινότητες. Η επιτήρηση και η επιβολή φόρων στα ανατολικά του Ταϋγέτου θα ήταν πολύ χρονοβόρα και δαπανηρή! Θα ξόδευαν περισσότερα από ότι θα έπαιρναν!
Άλλωστε, τα αρχεία είναι σαφή: η επικράτεια της Πύλου χωρίζεται σε δύο διοικητικές επαρχίες, την Πέρα Αιγωλλαία (πεδιάδα Καλαμάτας) και την Δεύρο Αιγωλλαία (δυτικά εύφορα παράλια της Μεσσηνίας).
Οι λίγες λέξεις που γράφονται άλλοτε με τ κι άλλοτε με σ δείχνουν τη δυσκολία των ελληνόφωνων να προφέρουν τον προελληνικό φθόγγο τσ. Η δυσκολία αυτή έχει επιβιώσει στην μετατροπή της συλλαβής τι σε σι: πλούτιος > πλούσιος, αθανάτιος > αθανάσιος, Μίλητος (<Μίλατος) > Μιλήτιοι > Μιλήσιοι. Στα αρχεία της Πύλου η συλλαβή τι δεν έχει μετατραπεί ακόμα σε σι: διαβάζουμε τρεις φορές τη λέξη mi-ra-ti-ja (Μιλάτιαι <Μίλατος)και δυο φορές τη γενική πληθυντικού mi-ra-ti-ja-o (Μιλατιάων)· άλλη μία φορά διαβάζουμε mi-ra-ti-ra αλλά εδώ πρόκειται σαφέστατα περί ορθογραφικού λάθους (αντί του σωστού mi-ra-ti-ja). To *mi-ra-si-ja που θεωρείς αναμενόμενο δεν είναι καθόλου μα καθόλου αναμενόμενο, διότι όπως προανέφερα η συλλαβή τι δεν είχε μεταξελισθεί ακόμα σε σι.
Αθανάσιε, εσύ είσαι ο ειδικός. Άκου όμως τι με απασχολεί: Αυτός ο προελληνικός φθόγγος τσ που λες, θα μπορούσε να εμφανιστεί στις πινακίδες και ως t; Υπάρχει δηλαδή πιθανότητα το met- της λέξης me-ta-pa να αποδίδει το metj- του μέσος (*méthjos > *métjos > *métsjos > *mésjos > *méssjos);
΄Οχι, Δημήτρη, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα. Όταν διαβάζουμε τη λέξη τόσ(σ)α (to-sa), αυτό σημαίνει ότι το σύμπλεγμα τj (τοτ-jος) έχει ήδη προ πολλού μετεξελιχθεί σε σ ή σε σσ. Το ίδιος ισχύει και για τη λέξη μέσ(σ)ος. Στη λέξη Μέταπα δεν υπάρχει το επίθετο μέσσος ούτε με σφαίρες. Εάν υπήρχε, οι γραφείς θα έγραφαν me-sa-pa αλλά δεν το έκαναν.
Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την απόδοση, τη γραφή του φθόγγου σσ (παχύ s/ts). Το s στις μυκηναϊκές πινακίδες είναι σίγουρο πως αποτελεί συμβατική, αναγκαία απλούστευση. Το θέμα είναι η προφορά και η γραφή βεβαίως έπεται. Πολλές εκδοχές υπήρξαν και τα πράγματα δεν είχαν ξεκαθαρίσει ούτε έως τον 6ο αι. π.Χ. Τότε εμφανίστηκαν τα δύο σίγμα του μέσσος. Λίγο πριν αποδίδονταν αυτά με σ ή τ ή ακόμα και με θ. Ο ομηρικός μέσσαυλος απαντά στους κλασικούς χρόνους και ως μέσαυλος αλλά και ως μέταυλος.
Είναι περίπλοκο το ζήτημα, Αθανάσιε. Εκείνο πάντως που πραγματικά μου επιβάλλει να συμφωνήσω μαζί σου, είναι ότι me-ta-pa και me-sa-po δεν συμβιβάζονται. Έτσι είναι η ζωή, βρήκα τον Μέσσαπο, έχασα τη Μέταπα(;)…
Κε Αθανάσιε γιατί σταματήσατε την ανάλυση αυτού του άρθρου σας και τελικά μας αφήσατε με το εξής ερώτημα που ήταν η Α-ke-re-wa
———————————————————————————
Και μετά από όλα αυτά, είμαστε σε θέση να σκιαγραφήσουμε μα αρκετά ευκρινή εικόνα του οικισμού A-ke-re-wa.
Αύριο το πρωί.
(ΥΓ εδώ σταματάτε..)
—————————————————————————-
Επίσης πιο πάνω αναφέρεται τα εξής Είναι αποτελέσματα κάποιας πινακίδας που μας υποδυκνύουν πως….
Τα όρια της επικράτειας του βασιλείου της Πύλου ήταν τα όρια του σημερινού νομού της Μεσσηνίας. Δυτικά, το όριο ήταν η οροσειρά του Ταϋγέτου. Βόρεια, ήταν ο ποταμός Νέδα, που είναι και το όριο των νομών Ηλείας-Μεσσηνίας και σήμερα.
ή προκύπτει απο κάπου αλλού?
Ευχαριστώ
ΜΓΔ, από τα στοιχεία που παρέθεσα στο άρθρο μπορεί κάποιος να σχηματίσει μια εικόνα του οικισμού: ήταν ένας από τους μεγαλύτερους οικισμούς, λιμάνι, με βιοτεχνία και γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή. Είμαστε βέβαιοι ότι βρίσκονταν νοτίως των ανακτόρων, στη σημερινή τοποθεσία Άνω Εγκλιανός, και μπορούμε να υποθέσουμε ότι θα βρίσκονταν κάπου εκεί που είναι σήμερα η Πύλος. Αλλά δεν θα μάθουμε ποτέ που βρίσκονταν ακριβώς, εκτός κι αν κάποιες ανασκαφές τον φέρουν στην επιφάνεια.
Δεν υπάρχει πινακίδα που να μας πληροφορεί ποια ήταν τα όρια της επικράτειας του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου. Υπάρχει μια πινακίδα που μας λέει ότι χωρίζονταν σε δύο περιφέρειες: την Πέρα Αιγωλλαία, ο κάμπος της Καλαμάτας, και η Δεύρο Αιγωλλαία, ο παραλιακός κάμπος του σημερινού νομού Μεσσηνίας. Το όριο μεταξύ αυτών των δύο είναι μια οροσειρά που ξεκινάει από τον ποταμό Νέδα και καταλήγει στα νότια παράλια, Τα όρια των βασιλείων ήταν συνήθως ορεινοί όγκοι και ποταμοί· η έκτασή τους δεν πρέπει να ήταν μεγάλη για να είναι αποτελεσματική η παρακολούθηση των Υποτελών Παραγωγών και η μεταφορά των φόρων σε είδος που επιβάλλονταν στις αγροτικές κοινότητες.
Σας ευχαριστώ πολύ για τις παρατηρήσεις σας και θα χαιρόμουν πολύ να δώ κι άλλα άρθρα σας για τους οικισμούς απο τις πινακίδες.Πράγματι η δουλειά που κάνετε είναι εξαιρετική..Αναμένω και για άλλους οικισμούς άν βρείτε χρόνο και διάθεση..Μιχαήλ-Γ.Δ.
Μιχαήλ, θα το κάνω μετά τον Ιανουάριο. Θα ήθελα να μάθω όμως για το ενδιαφέρον σου σχετικά με τους μυκηναϊκούς οικισμούς της Πύλου. Εἰσαι φοιτητἠς, κάνεις κάποια διδακτορική εργασία ή κάτι άλλο;
“…κατὰ τὸ μέττον…” (IC IV, 43, Bb.2). Επιγραφή από τη Γόρτυνα, 5ου αι. π.Χ. Αλλά και σε τρεις ακόμη επιγραφές (από Κρήτη και Βοιωτία), συναντάμε το επίθετο μέσος ως μέττος. Τι λες;
Καλή χρονιά, σου εύχομαι ολόψυχα.
Δημήτρη, οι τύποι αυτοί είναι μεταγενέστεροι και έχουν σχηματιστεί κατ΄αναλογίαν των λέξεων, προελληνικής καταγωγής, που εμφανίζουν την εναλλαγή ττ/σσ (θάλαττα/θάλλασσα) λόγω αδυναμίας προφοράς ενός προελληνικού φθόγγου που δεν διέθετε η αρχαία ελληνική. Δεν έχουμε μαρτυρίες ότι αυτός ο κατ’ αναλογίαν σχηματισμός υπήρχε στη μυκηναϊκή εποχή. Αυτός και μόνο αυτός είναι ο λόγος που υποστηρίζω ότι στο τοπωνύμιο Μέταπα(me-ta-pa) δεν πρέπει να διαβάσουμε μεττ-(μέσσ-) αλλά κάποια προελληνική λέξη. Όμως, η έλλειψη μαρτυριών δεν με παρωθεί να βάλω το χέρι στη φωτιά γιατί διατρέχω τον κίνδυνο να καώ.
Συμφωνώ, Αθανάσιε, γενικότερα. Πάντως, ο Hofmann στο ετυμολογικό του λεξικό, δίνει στο τοπωνύμιο Μέταπα την ίδια ακριβώς σημασία που δίνω εγώ στο Μέσσαπος. Ο δε Frisk υποστηρίζει ότι το εθνικό Μεσσάπιος είναι εξελληνισμένος τύπος του Μετάπιος.
Δημήτρη, ο Hofmann αναφέρει το τοπωνύμιο Met-apa ως ιλλυρικό και δεν έχει κατά νου το μυκηναϊκό αντἰστοιχο. Συνέταξε το λεξικό του το 1949 (εκδόθηκε το 1950), αρκετά χρόνια πριν την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β’. Οπότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι το μυκηναϊκό me-ta-pa είναι είτε ιλλυρικής προέλευσης είτε προελληνικό μη ινδοευρωπαϊκό. Έχει διατυπωθεί η θεωρία, από τον Μ. Σακελλαρίου, ότι πριν τα ελληνόφωνα φύλα είχαν διεισδύσει στην ελλαδική χερσόνησο μη ελληνικά αλλά ινδοευρωπαϊκά φύλα· η μελέτη των τοπωνυμίων και υδρωνυμίων έδειξε ότι θα πρέπει να υπήρχαν και ιλλυρικά φύλα. Η θεωρία αυτή ενισχύθηκε και από την ανάγνωση των μυκηναϊκών αρχείων – το τοπωνύμιο me-ta-pa ενισχύει αυτή την άποψη. Εάν όμως είναι ιλλυρικό, δεν είναι ελληνικό. Ως τοπωνύμιο επιβίωσε στην ελληνική γλώσσα. Δεν έχω ενδοιασμούς να υποστηρίξω αυτή τη θεωρία· δεν έχω όμως ενδοιασμούς να υποστηρίξω και την προελληνική μη ινδοευρωπαϊκή προέλευσή της· και οι δύο περιπτώσεις δεν μου επιτρέπουν να μιλάω με βεβαιότητα – η μόνη βεβαιότητα είναι ότι δεν είναι μια γνήσια ελληνική λέξη. Νομίζω ότι θα πρέπει να τονίζεις και να υπογραμμίζεις την ιλλυρική προέλευση του εξεταζόμενου τοπωνυμίου.
Ακριβώς! Η εξ Ιλλυρίας προέλευση των Μεσσαπίων δεν αμφισβητείται (ασχέτως με το τι λέει ο Ηρόδοτος). Αλλά γιατί όχι ινδοευρωπαϊκό το όνομα; Αυτό λέω, ότι το μεσσαπ- είναι εξέλιξη (η ελληνική εκδοχή) του μεταπ-.