φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Κάθε καπιταλιστική κοινωνία είναι μια μεγαμηχανή που παράγει ήρωες· κάθε καπιταλιστική κοινωνία είναι μια ηρωική κοινωνία, μια κοινωνία στην οποία επικρατεί ένας συγκεκριμένος τύπος, χαρακτήρας ανθρώπου τον οποίο ονομάζουμε ήρωα. Ο ήρωας προκρίνει τον ανταγωνισμό σε βάρος της συνεργασίας με σκοπό τον πλούτο, την ισχύ και τη δόξα, τη φήμη. Στην ιεραρχία των ηρώων, ισχυρότερος ήρωας είναι ο καπιταλιστής, ο πιο αδύναμος ο καταναλωτής, ο πολίτης. Η καπιταλιστική κοινωνία δεν μπορεί να αναπαραχθεί εάν οι Υποτελείς δεν διαμορφωθούν κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του καπιταλιστή ήρωα, εάν δεν κυριαρχεί ο ήρωας ως τύπος και χαρακτήρας ανθρώπου.
Οι ήρωες είναι πανταχού παρόντες σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ύπαρξης, όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα σου ήρωες θα δεις – στους χώρους εργασίας, στο δρόμο, στην εκπαίδευση, στη θρησκεία (οι άγιοι!), στη ψυχαγωγία, στην πολιτική, στην αγορά, παντού! Working class is hero! – heroin καλύτερα, ηρωίδα. Παντού και από τους πάντες προβάλλεται, επιβάλλεται και αναπαράγεται το πρότυπο του ήρωα. Η τηλεόραση είναι ένα μέσον παραγωγής ηρώων: παραγωγοί είναι ήρωες, η Μενεγάκη είναι heroin· αντικείμενο της εργασίας οι θεατές· εργασία η μετατροπή του θεατή σε λάτρη και πιστό αντίγραφο του ήρωα· προϊόν ο ήρωας της καθημερινής ζωής: μόνος, ανταγωνιζόμενος τους άλλους, όραμα η ισχύς, ο πλούτος, η φήμη.
Ο καπιταλιστικός ηρωισμός έχει εμποτίσει κάθε πόρο της κοινωνίας και της ατομικής ύπαρξης. Είμαστε ήρωες χωρίς να το σκεφτόμαστε, χωρίς να το γνωρίζουμε, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, δεν μας περνάει από το μυαλό. Υπάρχουν και επαναστάτες που λατρεύουν τον ηρωισμό (ένοπλο αντάρτικο, λόγου χάριν), που θεωρούν εαυτούς ήρωες – πρόκειται για τον επαναστατικό ηρωισμό.
Κάθε κοινωνία που θ΄αρχίσει να μετεξελίσσεται σε καπιταλιστική, θα αρχίσει να παράγει ήρωες. Κι όσο πιο καπιταλιστική είναι μια κοινωνία, τόσο όλοι οι Υποτελείς είναι ήρωες και ηρωίνες – η αμερικάνικη κοινωνία, για παράδειγμα. Αυτοί και αυτές που ξεροσταλιάζουν όλη τη νύχτα μπροστά στα αμερικάνικα και εγγλέζικα εμπορικά κέντρα περιμένοντας να μπουκάρουν, όπως οι Αχαιοί στην Τροία, για να προλάβουν ν΄αρπάξουν πιο γρήγορα από τους άλλους μια τηλεόραση σε τιμή ευκαιρίας είναι καθαρόαιμοι ήρωες. Οι ποδοσφαιριστές, τα μοντέλα, οι ηθοποιοί, οι τραγουδιστές, οι συγγραφείς, οι επιστήμονες, τους οποίους όλοι γνωρίζουμε και όλοι γι΄ αυτούς μιλάμε, τους οποίους μιμούμαστε, είναι ήρωες. Είναι ήρωες που η δουλειά τους είναι να είναι πρότυπα ώστε οι Υποτελείς να συγκροτηθούν διανοητικά και συναισθηματικά ως ήρωες.
Η απόλυτη επικράτηση του ήρωα ως τύπος, ως χαρακτήρας ανθρώπου στις καπιταλιστικές κοινωνίες είναι η κομβική αιτία ανυπαρξίας συλλογικών προταγμάτων και στρατηγικών. Δεν νοείται κοινωνική και πολιτική επανάσταση χωρίς την κριτική του ηρωισμού. Υπάρχει μια μαρξιστική ή αναρχική θεωρία, κριτική του καπιταλιστικού ηρωισμού; Δε νομίζω – κανείς δεν ασχολείται με ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Είναι όμως σοβαρό ζήτημα κι από άλλη έποψη. Απορρίπτουμε τον ήρωα ως τύπο ανθρώπου; Απορρίπτουμε τον ηρωισμό ως ανυπαρξία ενοποίησης των αισθήσεων, των συναισθημάτων και της διάνοιας, της σκέψης; Απορρίπτουμε τον ηρωισμό ως πρόκριση του ανταγωνισμού και του κτητικού ατομικισμού;
Κι αν τον απορρίπτουμε, έχουμε κατά νου κάποιον άλλον τύπο, άλλον χαρακτήρα ανθρώπου; Και ποιος είναι αυτός; Δεν γνωρίζω. Εκείνο το οποίο γνωρίζω είναι ότι ο ηρωισμός είναι ένα μέσον συρρίκνωσης του κομμουνισμού. Κατά συνέπεια, εάν προσβλέπουμε σε κάποιον άλλον τύπο ανθρώπου, θα πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας στον κομμουνισμό. Ο ηρωισμός είναι μια ιστορική, κοινωνική κατασκευή; εμφανίστηκε στις ποιμενικές, νομαδικές κοινωνίες και από τότε υπάρχει και αναπαράγεται σε σημείο που να έχει γίνει, με την παγκόσμια κυριαρχία του καπιταλισμού, ένα μεγάλο παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα.
Ο ηρωισμός είναι τόσο σημαντική πτυχή των καπιταλιστικών κοινωνιών που, αν αρχίσει να συρρικνώνεται κι αν γενικευθεί η συρρίκνωσή του, ο καπιταλισμός θα αντιμετωπίσει ανυπέρβλητες δυσκολίες αναπαραγωγής. Όσο δεν τον φέρνουμε στο προσκήνιο της ανοιχτής δημόσιας συζήτησης, στο προσκήνιο της ηθικής και της πολιτικής, όσο δεν τον απορρίπτουμε μέσα στις πρακτικές της καθημερινής ζωής, όσο και να προσπαθούμε να σκεφτούμε και να πράξουμε διαφορετικά, το μόνο που θα καταφέρνουμε θα είναι μια οπή περιωπής.
Σχολιάστε ελεύθερα!