in Σχετικά με τη Σχολή

αυτό εδώ είναι το νερό: πέρα και από την αντίσταση (resistance) και από την ανθεκτικότητα (resilience)

του λαμπε ρατ

Η γελοιότητα της ατομικής ύπαρξης, που αυτή κληρονόμησε από το υπέδαφος του μηδενισμού, έγινε στο μεταξύ τόσο χωρίς νόημα, ώστε έχασε κάθε πάθος και μεταμορφώθηκε, βγαίνοντας στο φως, σε καθημερινή επίδειξη: τίποτα δεν μοιάζει με τη ζωή της νέας ανθρωπότητας όσο μια διαφημιστική ταινία στην οποία εξαλείφεται κάθε ίχνος του διαφημιζόμενου προϊόντος. Η αντίφαση όμως του μικροαστού είναι ότι αναζητεί, ακόμη και σ’ αυτή την ταινία, το προϊόν με το οποίο τον εξαπάτησαν, προσπαθώντας με πείσμα, παρόλα αυτά, να καταστήσει δική του μια ταυτότητα που, στην πραγματικότητα, του είναι απολύτως ανάρμοστη και χωρίς νόημα. Ντροπή και αλαζονεία, κομφορμισμός και περιθωριακότητα παραμένουν έτσι οι ακραίοι πόλοι κάθε συγκινησιακής απόχρωσης.

Giorgio Agamben

Το πραγματικά σημαντικό είδος ελευθερίας έχει να κάνει με την προσοχή και την επίγνωση, την πειθαρχία και την προσπάθεια, και την ικανότητα να νοιάζεσαι αληθινά για τους άλλους και να θυσιάζεσαι γι’ αυτούς, ξανά και ξανά, με αναρίθμητους ασήμαντους, αφανείς και διόλου ελκυστικούς τρόπους, κάθε μέρα. Αυτή είναι η πραγματική ελευθερία. Αυτό σημαίνει να έχεις μάθει πώς να σκέφτεσαι. Η εναλλακτική επιλογή είναι η ασυναισθησία, η εργοστασιακή ρύθμιση, το «κυνήγι της επιτυχίας» – η συνεχής, ψυχοφθόρα υποψία πως είχες και έχασες ένα απεριόριστο κάτι.

David Foster Wallace

ΓΙΑΤΙ  να μας ενδιαφέρει, εμάς εδώ στην «άκρη των βαλκανίων», στον «απόπατο της ευρωπαϊκής ένωσης», σε ένα «anus mundi», μια ομιλία ενός «μεταμοντέρνου» συγγραφέα σε αμερικάνικα κολεγιόπαιδα που αποφοιτούν από μια σχολή ελευθέριων τεχνών, σε ένα κοινό δηλαδή πολιτισμικά φιλελεύθερο και ταξικά μεσοαστικό, ακόμα και ανώτερα μεσοαστικό (upper middle class); Μα, απλούστατα, γιατί και εμείς είμαστε, όσο και αν πιστεύουμε και συχνά διατρανώνουμε με πείσμα και ισχυρογνωμοσύνη το αντίθετο, μέσα στον ίδιο αυτόν κόσμο: τον κόσμο μιας πλανητικής μικρομπουρζουαζίας. Και προσπαθούμε, με τις μικρές μας δυνάμεις, να αναμετρηθούμε μ’ αυτόν, χωρίς να θελήσουμε να τινάξουμε τα μυαλά μας στον αέρα.

ΟΙ απανταχού ριζοσπάστες προκρίνουν την άρνηση και την αντίσταση. Οι απανταχού λέρες προκρίνουν την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα. Και κάπως έτσι, σε ένα γαμημένο δίπολο, εγκλωβίζεται όλη η ζωή μας. Το κοσμοείδωλο της άρνησης και της αντίστασης, βαρύ, δύσθυμο, άπειρο και απόλυτο, εύκολα διολισθαίνει σε αρνητισμό και σε δυστυχία. Το κοσμοείδωλο της ανθεκτικότητας και της προσαρμοστικότητας, ελαφρύ, εύθυμο, περιοριστικό και σχετικιστικό, εύκολα διολισθαίνει σε θετικισμό και σε δυστυχία. Ρομαντικός ιδεαλισμός που μονίμως αντιστέκεται στον κόσμο και τα πράγματα και πραγματισμός – ρεαλισμός χωρίς κανένα απολύτως πνεύμα, οι δύο ακραίοι πόλοι εντός των οποίων ασφυκτιούμε.

Ο David Foster Wallace προκρίνει ένα μονοπάτι λεπτής ισορροπίας πέρα και από την αντίσταση και από την ανθεκτικότητα. Μας λέει ότι το κλειδί βρίσκεται σε μια απλή επίγνωση – την επίγνωση του τι είναι πραγματικό και απαραίτητο, τόσο καλά κρυμμένο σε κοινή θέα παντού γύρω μας, που πρέπει να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ξανά και ξανά: Αυτό εδώ είναι νερό. Αυτό εδώ είναι νερό. Έχει όμως επίγνωση ότι είναι αφάνταστα δύσκολο να το κάνεις αυτό – να ζεις ενσυνείδητα, σαν ενήλικας, μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει. Γιατί ο αποκαλούμενος «πραγματικός κόσμος» δεν θα μας αποθαρρύνει από το να λειτουργούμε με βάση τις εργοστασιακές μας ρυθμίσεις [τον ασυναίσθητο εγωκεντρισμό μας, το να αντιλαμβανόμαστε και να ερμηνεύουμε τα πάντα υπό το πρίσμα του εαυτού μας … το να είμαστε απόλυτα, ολοκληρωτικά, αυτοκρατορικά μόνοι, μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει], διότι ο αποκαλούμενος «πραγματικός κόσμος» των ανθρώπων και του χρήματος και της εξουσίας συνεχίζει να λειτουργεί μια χαρά με καύσιμα το φόβο και την περιφρόνηση, την απογοήτευση και την επιθυμία και τη λατρεία του εαυτού.

Ο David Foster Wallace μας καλεί να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα, και στην πραγματικότητα μας προτρέπει να υιοθετήσουμε ένα ήθος και έναν πολιτισμό της (οικείας μας) καθημερινότητας. Ή, όπως θα έλεγε ένας άλλος εύκολα και ρηχά ταξινομημένος ως «μεταμοντέρνος» και «μοδάτος» συγγραφέας, ο Giorgio Agamben: Η μοναδική ηθική εμπειρία (που, σαν τέτοια, δεν μπορεί να είναι καθήκον ή υποκειμενική απόφαση) είναι η εμπειρία της (οικείας) δύναμης, της (οικείας) δυνατότητας.

Ο David Foster Wallace τελικά τίναξε τα μυαλά του στον αέρα, πυροβόλησε τον κακό αφέντη. Αλλά η αλήθεια όσων είπε σε εκείνη την τελετή αποφοίτησης, εκείνο το ηλιόλουστο, υπέροχο πρωινό, δεν κρίνεται από ό,τι επακολούθησε. Θα ήταν μια χυδαία, κυνική, ασυναίσθητη, ψευδής κρίση. Και από τέτοιες, αν μη τι άλλο, είμαστε γεμάτοι. Μπουχτίσαμε κύριοι. Μπουχτίσαμε.

λαμπε ρατ/απρίλης 2016

Σχολιάστε ελεύθερα!