in 21ος αιώνας

οι λιμοί την εποχή της συρρίκνωσης του καπιταλισμού

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ ασχοληθούμε με το σημερινό μας θέμα, ας ρίξουμε δυο βλέφαρα στην ιστορία, ένα στη δυτική κι ένα στην παγκόσμια. Θα μας βοηθήσουν να το κατανοήσουμε πληρέστερα.

ΠΟΤΕ, και πώς,   πεινούσαν οι άνθρωποι στο παρελθόν; Πεινούσαν όλοι και όλες, όταν δεν υπήρχε τροφή. Τι έκαναν; Οι τροφοσυλλέκτες – κυνηγοί (- ψαράδες) εγκατέλειπαν έγκαιρα την περιοχή και αναζητούσαν άλλη. Οι αγροτικές κοινότητες όμως λιμοκτονούσαν, σε εποχές σιτοδείας, όταν τα αποθηκευμένα περισσεύματα τελείωναν. Οι ποιμενικές κοινότητες στρέφονταν προς την ζωοκλοπή και τις ληστρικές επιδρομές. Άλλοτε όμως υπήρχαν λιμοί παρ΄ όλο που υπήρχε τροφή. Στην περίπτωση αυτή πεινούσε το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας ενώ μια μειονότητα και να φάει είχε και να πιει είχε – ήταν η μειονότητα που κατείχε τα αποθηκευμένα πλεονάσματα τροφής ή τη γη. Οι λιμοί του άμεσου μέλλοντος θα ανήκουν σε αυτή την δεύτερη κατηγορία. Προς το παρόν υπάρχει τροφή και θα υπάρχει στο προσεχές μέλλον. Για το απώτερο μόνο εικασίες μπορούμε να διατυπώσουμε, οι οποίες όμως δεν είναι και πολύ αισιόδοξες. Θα υπάρξουν λιμοί ενώ υπάρχει τροφή – γιατί; 

ΤΟ δεύτερο βλέφαρο: οι εποχές μετάβασης, όπως η σημερινή, είναι εποχές μεγάλης διάρκειας, εποχές αναστατώσεων, αλλαγών, βίας, πόνου και θλίψης, δημιουργίας, λιμών και λοιμών. Η μετάβαση από την δουλοκτησία στην φεουδαρχία διήρκεσε 7 αιώνες (200-900 μ. Χ.) ενώ η μετάβαση από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό λιγότερο – τρεις, τέσσερις αιώνες (1300-1600 ή 1700) στην Αγγλία και στη Γαλλία, περισσότερο σε άλλες χώρες. Η μετάβαση αρχίζει όταν ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής συρρικνώνεται, ο επόμενος όμως εμφανίζεται πολύ αργότερα. Τις δεκαετίες που ζούμε και θα ζήσουμε αρχίζει μια νέα εποχή μετάβασης: αρχίζει η συρρίκνωση του καπιταλισμού. Αυτή είναι η δική μου γνώμη, δεν υπάρχει κανένας λόγος να την υιοθετήσετε, δεν μπορώ όμως μην την εκφράσω. Όταν ο (βιοτεχνικός και βιομηχανικός) καπιταλισμός επεκτεινόταν, εδώ και τέσσερις αιώνες, υπήρχαν κρίσεις και υφέσεις, διακοπές της επέκτασης, η οποία όμως επέκταση συνεχιζόταν με εντονότερους και δυναμικότερους ρυθμούς. Αυτό που ζούμε σήμερα με τον κορονοϊό δεν είναι ούτε κρίση ούτε ύφεση – τι κρίση είναι, τι ύφεση; Εάν σκεφτούμε μαρξιστικά, δεν μπορούμε να δώσουμε κάποια απάντηση. Και τι είναι, εάν δεν είναι ούτε κρίση ούτε ύφεση; Είναι η ενίσχυση μιας λανθάνουσας τάσης μείωσης του ρυθμού επέκτασης, τόσο ενισχυμένη και επιταχυνόμενη ώστε αυτό που ζούμε είναι μια πρώτη εκδήλωση της συρρίκνωσης του καπιταλισμού. Ζούμε μια αιφνίδια και αναπάντεχη, προσωρινή, άγνωστο ποιας διάρκειας, παγκόσμια συρρίκνωση του καπιταλισμού. Θεωρητικά λοιπόν, εφόσον υπάρχει συρρίκνωση, άρα μετάβαση, προς κάτι που είναι παντελώς αδύνατον να προσδιορίσουμε αλλά μόνο κάποια γενικά χαρακτηριστικά να επισημάνουμε, εφόσον λοιπόν υπάρχει μετάβαση, θα υπάρξουν και λιμοί (και λοιμοί), παρ΄΄  όλο που υπάρχει τροφή.

Η συρρίκνωση του καπιταλισμού θα είναι μια εποχή πολλών ανατροφοδοτούμενων και αλληλοενισχυόμενων τάσεων. Δύο από αυτές είναι η αύξηση του αριθμού των αέργων και η μείωση της κατανάλωσης. Δεν θα μιλάμε για ανεργία, οι μακροχρόνιοι άνεργοι δεν είναι άνεργοι, είναι άεργοι. Εάν συνεχίσουμε να βλέπουμε την εποχή της συρρίκνωσης με όρους επέκτασης, δεν θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε πολλά κοινωνικά και οικονομικά (και πολιτισμικά φαινόμενα. Θα εστιάσουμε λοιπόν την προσοχή μας σε αυτές τις δύο τάσεις και ειδικότερα στη σταδιακή αλλά δραστική μείωση της κατανάλωσης στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Γιατί λοιπόν θα υπάρξει πείνα και ένδεια και εξαθλίωση ενώ θα υπάρχει τροφή; Ποιοι θα πεινάσουν, πού; Η απάντηση: αιτία είναι ο παγκοσμιοποιημένος καταμερισμός της παραγωγής και της εργασίας· θα πεινάσουν οι φτωχοί και οι άνεργοι των αγροτικών κοινωνιών της Ασίας, Αφρικής, Αμερικής. Στην καπιταλιστική Δύση θα περιοριστούν στην κατανάλωση βασικών τροφίμων – και όχι όλοι!

ΑΣ δούμε ένα πολύ απλό παράδειγμα. Η Κορινθία την εποχή της ίδρυσης του ελληνικού κράτους και μετά ήταν μια περιοχή αυταρκών αγροτικών κοινοτήτων. Μερικές δεκαετίες πριν το 1900, επιβλήθηκε η μονοκαλλιέργεια του σταφυλιού και της σταφίδας. Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, επιβλήθηκαν οι μονοκαλλιέργειες του λεμονιού (παραθαλάσσια), του βερίκοκου (στα ενδότερα) και της κτηνοτροφίας (στα ημιορεινά και ορεινά). Οι μονοκαλλιέργειες συνδέονται προφανώς με τον καπιταλισμό. Ο καταμερισμός της παραγωγής και της εργασίας υπήρχε στις αυτάρκεις αγροτικές κοινότητες ήδη από την νεολιθική εποχή αλλά ενίσχυε την αυτάρκεια και την αύξηση του πλούτου. Ο καταμερισμός της παραγωγής και της εργασίας στον καπιταλισμό αυξάνει μεν τον πλούτο αλλά εντείνει και την εξάρτηση της μιας περιοχής από την άλλη. Οι παραγωγοί βερίκοκου παράγουν το εμπόρευμα βερίκοκο και με το εισόδημά τους αγοράζουν άλλα εμπορεύματα τα οποία έχουν παραχθεί στη Θεσσαλία και στη Γαλλία (σιτάρι), ρούχα στη Κίνα, κάλτσες στην Τουρκία, γκούντας τυρί στην Ολλανδία, βούτυρο στην Γερμανία, πατάτες στη Δράμα κοκ. Τι θα συμβεί, εάν δεν θα μπορέσουν να πουλήσουν τα βερίκοκά τους;

Η παγκόσμια παραγωγή της τροφής έχει καταμεριστεί σε παγκόσμια βάση ήδη μετά τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο.  Ένα πολύ μεγάλο μέρος της τροφής τους οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες το εισάγουν από τις αγροτικές χώρες της Ασίας, της Αφρικής, της Νότιας Αμερικής. Όλα σχεδόν  τα λαχανικά και τα φρούτα που πουλιούνται στα μανάβικα και τα σούπερ μάρκετ της καπιταλιστικής Δύσης (και Ανατολής) προέρχονται από αυτές τις αγροτικές χώρες, όπως και όλα τα μπαχαρικά και τα αφεψήματα (τσάι, καφές, κακάο). Ένα μεγάλο μέρος των πρώτων υλών (μεταλλεύματα, ξυλεία, λιπάσματα και άλλα πολλά) προέρχονται επίσης από αυτές τις χώρες. Το Μεξικό παρήγαγε φασόλια, η βασική τροφή των Μεξικάνων, τώρα παράγει σανό για τις αγελάδες της Ολλανδίας – ο σανός είναι περισσότερο κερδοφόρος. Η Αίγυπτος όχι μόνο ήταν αυτάρκης σε σιτάρι αλλά ήταν και ένας από τους πρώτους σιτοβολώνες με εξαγωγικό προσανατολισμό – το προλεταριάτο της Ρώμης έτρωγε αιγυπτιακό σιτάρι. Τώρα παράγει πατάτες και κρεμμύδια και εισάγει το 90% του σιταριού από τις ΗΠΑ. Το μεγαλύτερο μέρος της τουρκικής γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής εξάγεται στην Γερμανία και στην Γαλλία, όπως και το 90% των υφαντουργικών προϊόντων της.

ΤΙ θα συμβεί λοιπόν εάν μειωθεί η κατανάλωση, λόγω της ανεργίας και της αεργίας, στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες; Μα θα σταματήσουν οι άνθρωποι να τρώνε; Όχι, δεν θα σταματήσουν αλλά θα περιοριστούν στα πολύ βασικά τρόφιμα. Δεν θα τρώνε καρπούζια και σταφύλια καταχείμωνα!  Δεν θα πάθουν και τίποτα. Θα τρώνε λιγότερες σοκολάτες, θα πίνουν λιγότερο καφέ, θα περιορίσουν το κρέας, θα περιορίσουν το κάπνισμα και το κρασί, δεν θα αγοράζουν κάθε τόσο παπούτσια και ρούχα και η μέση αγγλίδα δεν θα αγοράζει τρεις τσάντες το χρόνο! Τι θα συμβεί, φίλες και φίλοι; Είναι ολοφάνερο!  Θα μειωθούν οι εξαγωγές των αγροτικών κοινοτήτων – τι να το κάνεις όμως το κακάο και τα καρπούζια που δεν θα εξάγονται; Ζεις με καφέ; Θα μειωθεί το εισόδημα αυτών των κοινοτήτων και θα αυξηθεί δραστικά ο αριθμός των ανέργων. Θα υπάρχουν πολλά εμπορεύματα που δεν τρώγονται και δεν θα εξάγονται, δεν θα υπάρχει χρήμα να εισαχθούν και να αγοραστούν τρόφιμα. Με την πάροδο του χρόνου ίσως υπάρξει αναδιάρθρωση της παραγωγής με προσανατολισμό προς την ενίσχυση της αυτάρκειας τροφίμων, όπου αυτό είναι δυνατό, αν και σε πολλές περιοχές δεν είναι!

ΤΙΣ προσεχείς λοιπόν τρεις δεκαετίες, από σήμερα μέχρι το 2050, τουλάχιστον πάνω από 1 δισ. άνθρωποι στις αγροτικές κοινωνίες που είναι ενταγμένες στον παγκόσμιο καπιταλιστικό καταμερισμό της παραγωγής και της εργασίας θα πεινάσουν, θα εξαθλιωθούν, θα λιμοκτονήσουν. Πολύ περισσότερο από ό,τι σήμερα. Κάτι βρίσκουν και τρώνε σήμερα, αύριο δεν θα βρίσκουν. Δεν υπάρχει τροφή; Υπάρχει και πολλή μάλιστα – αλλά είναι ιδιοκτησία, είναι εμπορεύματα και ο μη εργαζόμενος, μηδέ εσθιέτω. Δεν έχεις δουλειά, δεν έχεις χρήματα, δεν έχεις τροφή.

 

Σχολιάστε ελεύθερα!