κόκα και γαμήσι: μια πολεμολογική, δρομολογική και γαμησιολογική προσέγγιση του μεγαλειώδους δράματος του θεού Μαραντόνα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΚΟΛ μπορεί να βάλει ένας ποδοσφαιριστής  με όλα τα μέρη του σώματός του –  εκτός από το χέρι. Απαγορεύεται αυστηρά. Κι όμως! Έχουν μπει πολλά γκολ με το χέρι, από επαγγελματίες και ερασιτέχνες, μόνο που δεν υπέπεσαν στην αντίληψη του διαιτητή. Εάν τώρα αναρωτηθούμε ποιο ήταν το ωραιότερο γκολ που έχει μπει στην ιστορία του ποδοσφαίρου, οι περισσότεροι θα μας πουν ότι ήταν αυτό που έβαλε ο Μαραντόνα όταν πήρε τη μπάλα κάτω από τη σέντρα, πέρασε όλους τους παίκτες της αντίπαλης ομάδας, πέρασε και τον τερματοφύλακα. Διαφωνώ. Το ωραιότερο γκολ έχει μπει με το χέρι και το έχει βάλει ο Ντιέγκο Μαραντόνα. Ήταν το ωραιότερο γιατί ακριβώς έχει μπει με το χέρι και δεν το είδε κανένας. Σήμερα θα ασχοληθούμε με το φαινόμενο Μαραντόνα, με το χάρισμά του, με το μεγαλειώδες δράμα του. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

ΚΑΤΑ τη διάρκεια του 19ου αιώνα, ιδίως στο δεύτερο μισό (1850-1900), κατά τη διάρκεια της ζωής του Καρλ Μαρξ (1818-1883)!, το μεσαιωνικό ποδόσφαιρο που παιζόταν στην Αγγλία μετεξελίχθηκε σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα, σε καπιταλιστικό ποδόσφαιρο. Το μεσαιωνικό ποδόσφαιρο παιζόταν μεταξύ εκατοντάδων ανδρών δύο χωριών που τα  τέρματα ήταν οι δύο ανοιχτές πόρτες των σπιτιών των αρχόντων των χωριών, τα οποία απείχαν μέχρι και 5 χιλιόμετρα μεταξύ τους. Ο σκοπός (goal) του παιχνιδιού ήταν να ρίξουν μια μπάλα από κουρέλια και δέρμα  μέσα στη πόρτα –  στον αντίπαλο νικητή ο άρχοντας κερνούσε μπύρα σε όλους τους άνδρες παίκτες. Αυτό όμως σπάνια επιτυγχάνοναν. Η απόσταση και η ανεξέλεγκτη βία δεν το επέτρεπαν. Το παιχνίδι διαρκούσε από το πρωί μέχρι τον βράδυ, έφευγαν να αρμέξουν τις αγελάδες, επέστρεφαν, δεν υπήρχε κανένας απολύτως κανόνας, σημειώνονταν θάνατοι και πολλοί ελαφροί και βαρείς τραυματισμοί. Με αφορμή το παιχνίδι ξεκαθαρίζονταν πολλοί λογαριασμοί (μαχαιρώματα).

ΟΤΑΝ άρχισε η βιομηχανική επανάσταση (το 1780 συγκροτήθηκε το πρώτο εργοστάσιο με μηχανές), πολλοί χωρικοί μετανάστευσαν στις πόλεις και έγιναν εργάτες. Το ποδόσφαιρο από παιχνίδι μεταξύ χωριών έγινε παιχνίδι μεταξύ ενοριών και παιζόταν με τον ίδιο τρόπο –  ανεξέλεγκτη βία, πλήρης απουσία κανόνων. Απαγορεύτηκε λοιπόν αυστηρά και καταστάλθηκε με πρωτοφανή βία και σφαγές από τις κρατικές αρχές. Δεν εξαφανίστηκε όμως. Παιζόταν στις αυλές δημόσιων σχολείων και κολεγίων, διαστάσεων του σημερινού γηπέδου, μεταξύ κοιτώνων, με έντεκα κρεβάτια ο κάθε κοιτώνας. Με αυτούς τους αριθμούς και με αυτές τις διαστάσεις παιζόταν από ενήλικες πια απόφοιτους, που ίδρυσαν νόμιμους συλλόγους  (ομάδες) σε συγκεκριμένα μέρη και με την άδεια της αστυνομίας. Η ανεξέλεγκτη όμως βία ήταν μεγάλο πρόβλημα –  πολλοί και άσχημοι τραυματισμοί. Έτσι, στις αρχές του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα συμφωνήθηκε να περιοριστεί η βία, οι κλοτσιές δηλαδή και απαγορεύτηκε η χρήση των χεριών. Έτσι διαμορφώθηκε το ποδόσφαιρο, το soccer –  οι διαφωνούντες συνέχιζαν να παίζουν το μεσαιωνικό ποδόσφαιρο και έτσι προήλθε το ράγκμπι.

Η αποφασιστική όμως αλλαγή έγινε στα τέλη του 19ου αιώνα όταν επινοήθηκε η πάσα, η μεταβίβαση της μπάλας σε συμπαίκτη, εγκαταλείφθηκε δηλαδή το ατομικιστικό στοιχείο, υποβαθμίστηκε η τρίπλα και ενισχύθηκε  ο ομαδικός χαρακτήρας του παιχνιδιού. Υπήρξε όμως μια ακόμα πιο αποφασιστική αλλαγή: επινοήθηκε το οριζόντιο δοκάρι για να αποφεύγονται οι διενέξεις για το αν μπήκε γκολ. Η επόμενη όμως αλλαγή ήταν η τελειωτική και η καθοριστική: μπήκε ένα δίχτυ πίσω από το τέρμα –  δημιουργήθηκε μια ορατή τρύπα. Εάν λάβουμε υπ΄ όψει μας ότι η νίκη επιτυγχάνεται με τη διείσδυση της μπάλας σε αυτή την τρύπα, με τα πόδια κυρίως, ότι δυο ομάδες ανδρών προσπαθούν να επιτύχουν όσο γίνεται περισσότερες διεισδύσεις, το καπιταλιστικό ποδόσφαιρο είναι ένας ύμνος στη διείσδυση. Η ορατή τρύπα του τέρματος, του σκοπού (goal) έκανε σαφή τον συμβολικό πολεμικό χαρακτήρα του ποδοσφαίρου. Η μπάλα είναι μια σφαίρα, βλήμα, και ο ποδοσφαιριστής είναι πολεμιστής –  ο πολεμιστής δεν επιχειρεί να πετύχει διείσδυση; Η τρύπα του τέρματος προσλαμβάνεται πλέον ως συμβολικό τραύμα. Τρύπα δεν ανοίγει η σφαίρα του πυροβόλου όπλου;  Το δυνατό ευθύβολο χτύπημα της μπάλας χαρακτηρίστηκε ως σουτ (shoot), πυροβολισμός δηλαδή  –  και κανονιά! Ο γκολζής Αντωνιάδης χαρακτηριζόταν ως κανονιέρης. Τα (γερμανικά) πάντσερ (τανκ) είναι η Εθνική ομάδα της  Γερμανίας. Σουτάρω σημαίνει χτυπάω δυνατά με τα πόδια – μεταφορικά, σούταρε τη γκόμενα ή τον υπάλληλο σήμαινε την/τον  έδιωξε με κλοτσιές. Σουτάρω σημαίνει επίσης κάνω χρήση ηρωίνης με ένεση, η οποία λέγεται και γκανάκι (γκαν, όπλο).

ΓΙΑ να νικήσεις στον πόλεμο απαιτείται ταχύτητα και απάτη. Το ίδιο απαιτείται και στο ποδόσφαιρο. Εάν ο επιθετικός είναι πιο γρήγορος από τον αμυντικό, θα πετύχει γκολ. Θα νικήσει όμως κι αν μπορέσει και τον εξαπατήσει. Στο ποδόσφαιρο αυτή η εξαπάτηση λέγεται προσποίηση. Για να περάσω τον αντίπαλο προσποιούμαι με το σώμα μου ότι θα κινηθώ προς αυτήν την κατεύθυνση, κινούμαι όμως προς την άλλη. Η κορυφαία απάτη που μπορεί να επιτευχθεί στο ποδόσφαιρο είναι η παραβίαση της πιο σημαντικής απαγόρευσης: να βάλεις γκολ με το χέρι! Και να νικήσεις! Ο Μαραντόνα έκανε τέχνη την προσποίηση και την απάτη, όπως ο Λένιν έκανε την επανάσταση τέχνη και ο Τζόις την τέχνη επανάσταση. Η παραβίαση της πιο σημαντικής απαγόρευσης ήταν μια επαναστατική πράξη, ο Μαραντόνα έγινε σύμβολο της επανάστασης, της ανυπακοής, της παραβίασης της απαγόρευσης. Ο Μαραντόνα έγινε σύμβολο της ανατρεπτικής δράσης, της επαναστατικής αντισυμβατικής συμπεριφοράς. Πρόκειται για μια πολύ ευκρινή διαδικασία προσωποποίησης: Προσωποποιείται η επιθυμία της εξέγερσης, της παραβίασης απαγορεύσεων, της αξιοπρέπειας. Λατρεύτηκε ως θεός –  και ο θεός είναι προσωποποίηση φαντασιακής εκπλήρωσης επιθυμιών.

ΟΤΑΝ οι θεατές βλέπουν μια ποδοσφαιρική αναμέτρηση βλέπουν μια συμβολική πολεμική αναμέτρηση μεταξύ δύο στρατών –  Ελλάδας-Τουρκίας, λόγου χάριν. Ο συμβολισμός αυτός επιτρέπει την αναπαραγωγή και ενίσχυση του τοπικισμού και του εθνικισμού. Ο καλός ποδοσφαιριστής είναι αυτός που επιθυμεί διακαώς τη νίκη μέσω της διείσδυσης της σφαίρας (ball), της μπάλας και καταφέρνει να πετύχει πολλά. Παθιασμένος με τη νίκη και τη διείσδυση ήταν ο Ντιέγκο Μαραντόνα. Η νίκη της ποδοσφαιρικής ομάδας της Αργεντινής επί της Αγγλίας μετά την ήττα της πρώτης στα νησιά Φόκλαντ επιτεύχθηκε με πρωταγωνιστή τον Μαραντόνα. Εκδίκηση.

ΟΙ θεατές όμως του ποδοσφαίρου δεν βλέπουν μόνο μια συμβολική πολεμική αναμέτρηση μεταξύ ανδρών. Η τρύπα του τέρματος δεν είναι μόνο συμβολικό τραύμα, είναι και συμβολική αντρική κωλοτρυπίδα. Όταν ο Ολυμπιακός βάζει γκολ οι θεατές έξαλλοι από τον ενθουσιασμό κραυγάζουν ΕΤΣΙ – ΓΑΜΑΕΙ- Ο ΠΕΙ-ΡΑΙ-ΑΣ! Όχι μόνο οι θεατές του Ολυμπιακού αλλά οι θεατές όλων των ποδοσφαιρικών ομάδων σε όλο τον κόσμο. Η διείσδυση της μπάλας στο αντίπαλο τέρμα εκλαμβάνεται ως διείσδυση του πέους στην κωλοτρυπίδα του αντιπάλου. Η μπάλα γίνεται πεόσφαιρα. Ο τερματοφύλακας είναι το συλλογικό σώβρακο της ομάδας (τους πήραμε τα σώβρακα –  λέγεται επί συντριπτικής νίκης!). Η εστία της εθνικής ομάδας είναι η συμβολική κωλοτρυπίδα του έθνους, η ακεραιότητα της οποίας πρέπει να διαφυλαχτεί πάση θυσία. Να ηττάσαι ως Έλληνας από τους υποδεέστερους Αλβανούς και   Τούρκους, να σε γαμάνε συμβολικά οι Αλβανοί και οι Τούρκοι, τι ατίμωση! Έτσι λοιπόν, 3-1 σημαίνει σε γάμησα τρεις φορές, με γάμησες μία. Μεταξύ του 3-1 και του 6-1 όλοι προτιμούν το 6-1: ο σκοπός του παιχνιδιού είναι να γαμήσεις τον αντίπαλο περισσότερες φορές από ό,τι αυτός. 0-0 σημαίνει δεν γάμησε κανένας. 3-3, ισοπαλία. Το καλύτερο είναι το 1-0 αλλά το 7-0 που έχασε μια χρονιά ο Ολυμπιακός από την Λίβερπουλ ήταν ξέσκισμα και μάτωμα της πειραϊκής κωλοτρυπίδας. Το ποδόσφαιρο προσλαμβάνεται ως συμβολική αλλαξοκωλιά.

ΜΕΤΑ την πολεμολογική και γαμησιολογική προσέγγιση του αντρικού ποδοσφαίρου (δεν υπάρχει γυναικείο ποδόσφαιρο γιατί οι γυναίκες δεν διαθέτουν πέος –  όσες παίζουν θα ήθελαν πολύ να είχαν, να έχουν) ας δούμε και τη δρομολογική διάσταση του. Να εξετάσουμε δηλαδή τον πολύ σημαντικό ρόλο της ταχύτητας σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Ο όρος δρομολογία επινοήθηκε από τον Πολ Βιριλιό –  δρόμος με την αρχαιοεεληνική σημασία της λέξης, ταχύτητα δηλαδή. Δρομολογία είναι ο λόγος περί της ταχύτητας. Ο Βιριλιό αντιλήφθηκε τον ρόλο της ταχύτητας στον δυτικό πολιτισμό,την δυτική Κυριαρχία και την θεωρησε ως το πεπρωμένο της Δύσης. Δηλαδή πολλών δεινών. Ταχύτητα για τον Βιριλιό σημαίνει αναπόφευκτο ατύχημα. Όπου υπάρχει ταχύτητα εκεί το ατύχημα είναι αναπόφευκτο. Εάν υπάρχει ταχύτητα στην επικοινωνία, λόγου χάριν, θα υπάρξουν ατυχήματα, αναπόφευκτα (Η πληροφορική βόμβα, τίτλος βιβλίου του). Η ταχύτητα είναι Καθαρός Πόλεμος (επίσης τίτλος βιβλίου του). Δύο είναι οι μεγάλοι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο καπιταλισμος, η καπιταλιστική δυτική Κυριαρχία: η ταχύτητα και η βραδύτητα! Ο καπιταλισμός πρέπει να χρησιμοποιεί ολοένα και μεγαλύτερες ταχύτητες, πρέπει να επιταχύνει συνεχώς και διαρκώς, οδεύοντας, κατά τον Βιριλιό, σε ολοένα και μεγαλύτερο ατύχημα! Η βραδύτητα από την άλλη τον εξαρθρώνει, τον αποδιαρθρώνει, τον αποσυνθέτει. Εάν θέλουμε να νικήσουμε τον καπιταλισμό μπορούμε να το κάνουμε μόνο μέσω της βραδύτητας, της ακινησίας.

ΚΑΙ τώρα μόλις πλησιάσαμε το μεγαλειώδες δράμα του Μαραντόνα, που είναι και το μεγαλειώδες δράμα των ποικίλων επαναστατικών κινημάτων. Ο Μαραντόνα ήταν λάτρης της νίκης, της πρωτιάς, της υπεροχής, της ταχύτητας. Απεχθανόταν τη βραδύτητα, την επιβράδυνση, την αργοπορία. Και ήθελε να είναι πάντα νικητής, πάντα πρώτος, πάντα να υπερέχει. Από την άποψη αυτή ήταν ένας Κύριος, μάλλον, ένας μιμητής του Κυρίου. Δεν είναι τυχαίο ότι λάτρευε ισχυρούς πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες, ταυτιζόταν μαζί τους. Είχε το χάρισμα του πολεμιστή, να κινείται μέσα στο χώρο μεταξύ αντιπάλων με ένα τρόπο που δεν τον διέθετε κανένας άλλος. Ο εγκέφαλός του μέσω των ματιών του σκανάριζε τον χώρο, προέβλεπε τις κινήσεις των αντιπάλων, εντόπιζε το κενά, προδιέγραφε την πορεία του κι όλα αυτά μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου εν κινήσει, μέσα στη δράση. Έπαιρνε ταχύτατα αποφάσεις, οι αποφάσεις και οι κινήσεις του απείχαν ελάχιστα χρονικά, σχεδόν ήταν ταυτόχρονες. Αυτό ήταν το ανυπέρβλητο χάρισμα του –  αυτό το χάρισμα διαθέτουν οι πολεμικοί ηγέτες, να αποφασίζουν ταχύτατα και σωστά. Γι αυτό και η διεύθυνση του πολέμου δεν είναι συλλογική υπόθεση αλλά προσωπική. Αυτό το χάρισμα, συν την τέχνη της εξαπάτησης, του εξασφάλιζε τη νίκη και του χάριζε μεγάλη ηδονή. Και αυτή η ηδονή ήθελε να διαρκεί για πάντα. Εδώ βρίσκεται η ματαιοδοξία του, η μεγαλομανία του, η μίμηση του Κυρίου. Θα το επαναλάβω: απεχθανόταν τη βραδύτητα, την απώλεια της ηδονής της νίκης, της υπεροχής. Ήθελε να είναι πάντα σπινταριστός (speed, ταχύτητα). Ένα φάρμακο υπάρχει για να αντιμετωπιστεί αυτή η απέχθεια, η απώλεια, να είναι διαρκώς σπινταριστός.

Η κοκαΐνη, η κόκα, η κοκό. Είναι τον νακρωτικό του Κυρίου, της  νίκης, της ισχύος, της διείσδυσης, της υπεροχής, της Κυριαρχίας, της διάρκειας τους. Η κόκα είναι  ενισχυτής της διείδυσης σε όλες της τις κοινωνικές εκφάνσεις. Και της γενετήσιας. Υπό την επίδραση της κόκας, όταν ο άνδρας εκπερματίζει, νιώθει ποτάμια σπέρματος να χύνονται με ορμή και μάλιστα με μεγάλη διάρκεια. Νομίζει ότι μέχρι και κουβά θα γέμιζε με σπέρμα. Μόνο που υπάρχει ένα μεγάλο αλλά. Μετά την πρώτη μυτιά, εισπνοή της κόκας,που σε διεγείρει γιατί είσαι πεσμένος, σου λείπει η ηδονή της νίκης και της υπεροχής, σε σπιντάρει και σε ζωηρεύει, όσο περισσότερη σνιφάρεις, τόσο πιο αντίθετα αποτελέσματα έχει! Όπως από τους πολλούς καφέδες μπορεί να σε πιάσει υπνηλία. Είναι η τέλεια αυταπάτη. Είναι το χειρότερο ναρκωτικό, πολύ χειρότερο από την πρέζα, την ηρωίνη. Ο Μαραντόνα ήθελε να περνάει πάντα καλά, να νιώθει διαρκώς την ηδονή της νίκης, της πρωτιάς, της υπεροχής. Αδιέξοδο, πλήρες αδιέξοδο.

ΕΙΝΑΙ το αδιέξοδο της Κυριαρχίας.