in 21ος αιώνας

μεθοδολογία σκιαγράφησης της μετακαπιταλιστικής κοινωνίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΑ τελευταία χρόνια παρατηρείται η έκδοση πολλών βιβλίων και η δημοσίευση άρθρων που το αντικείμενό τους  είναι το μέλλον του καπιταλισμού αλλά και η φύση της  μετακαπιταλιστικής κοινωνίας, όταν και εάν υπάρξει. Ο προβληματισμός αυτός, το ενδιαφέρον αυτό είναι σαφής ένδειξη της ανησυχίας για το μέλλον του καπιταλισμού. Γιατί  ανησυχούν; Απαντώ αμέσως και ευθέως. Ανησυχούν με την εμφάνιση της κοινωνίας της αεργίας, ζούμε ήδη τις αρχικές φάσεις της συγκρότησής της, και συγκεκριμένα με δύο χαρακτηριστικά της που θα τα δούμε παρακάτω. Θα ασχοληθούμε διεξοδικά με κάποια από αυτά τα βιβλία και τα άρθρα, που τα περισσότερα συντάσσονται από τους συμβούλους του Κυρίου, σήμερα όμως θα εκθέσουμε μια μεθοδολογία που θα μας βοηθήσει να σκιαγραφήσουμε αδρομερώς τόσο το μέλλον του καπιταλισμού όσο και μια μετακαπιταλιστική κοινωνία.

Ο Μαρξ και πολλοί μαρξιστές που τον ακολούθησαν σε αυτό το σημείο έγραψε ότι μετά τον καπιταλισμό θα επικρατήσει ο κομμουνισμός, νομοτελειακά. Δεν έγραψε μόνο αυτό αλλά αυτό το έγραψε. Είναι μία από τις πολλές αντιφάσεις και αμφισημίες του Μαρξ –  όταν ανοίγεις τους δρόμους για μια θεωρητική επανάσταση δεν μπορείς να αποτινάξεις το παρελθόν, τον τρόπο σκέψης του παρελθόντος, την πολιτισμική παράδοση που ανήκεις. Η άποψη περί νομοτελειακής επικράτησης του κομμουνισμού είναι σαφώς καθαρός μεσσιανισμός και χριστιανική εσχατολογία, η οποία προήλθε από τον εβραϊκό μεσσιανισμό. Ο μεσσίας κομμουνισμός θα μας σώσει κατά τη Δευτέρα Παρουσία (προλεταριακή επανάσταση). Σήμερα είναι ελάχιστοι, εάν υπάρχουν, οι μαρξιστές που υιοθετούν αυτή τη θέση του Μαρξ. Το εάν θα υπάρξει κομμουνισμός μετά τον καπιταλισμό θα εξαρτηθεί από την έκβαση της κλιμάκωσης του κοινωνικού πολέμου μεταξύ των καπιταλιστών και των Υποτελών.  Εάν δεν υπάρξει κλιμάκωση, εάν υπάρξει ήττα,  δεν θα υπάρξει και κομμουνισμός. Εάν υπάρξει, θα είναι διανεμητικός ή ανοικτοεκθετικός/ελευθεροπροσβασιακός;  Με αυτό το ερώτημα θα καταπιαστούμε αύριο το πρωί.

ΔΥΟ ζητήματα λοιπόν μας απασχολούν σήμερα: ποιο θα είναι το μέλλον του καπιταλισμού, ποια θα είναι η φύση της καπιταλιστικής κοινωνίας των επόμενων δεκαετιών του 21ου αιώνα και ποια θα είναι η φύση της μετακαπιταλιστικής κοινωνίας η οποία δεν θα είναι ούτε καπιταλιστική ούτε κομμουνιστική. Σε μια κομμουνιστική κοινωνία δεν (θα) υπάρχει μισθωτή εργασία, αγορά, εμπόρευμα, χρήμα και κεφάλαιο. Υπάρχει όμως το ενδεχόμενο να υπάρξει και κοινωνία που να μην είναι κομμουνιστική αλλά να μην υπάρχει αγορά, μισθωτή εργασία, εμπόρευμα, χρήμα και κεφάλαιο;  Ασφαλώς και μπορεί να υπάρξει. Εάν η μετακαπιταλιστική κοινωνία τα έχει όλα αυτά,  αυτή δεν θα είναι μετακαπιταλιστική –  θα είναι μια καπιταλιστική κοινωνία που θα διαφέρει από την σημερινή όπως διαφέρει η σημερινή καπιταλιστική κοινωνία από την κοινωνία του 1920 ή την κοινωνία του 1820. Κάθε βιομηχανική επανάσταση διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο τύπο καπιταλιστικής κοινωνίας, αυτή η κοινωνία δεν χάνει όμως τα καπιταλιστικά χαρακτηριστικά της. Και δεν θα τα χάσει ούτε η μελλοντική – θα είναι σαφώς καπιταλιστική, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πριν τα επισημάνουμε, πριν ασχοληθούμε με τη μορφή της μελλοντικής καπιταλιστικής κοινωνίας, θα ασχοληθούμε με την πιθανότητα ύπαρξης μιας μη κομμουνιστικής κοινωνίας στην οποία δεν θα υπάρχουν μισθωτή εργασία, αγορά,  εμπόρευμα, χρήμα και κεφάλαιο.

ΓΙΑ να σκιαγραφήσουμε αδρομερώς μια τέτοια κοινωνία θα πρέπει να εξετάσουμε κάποιες παραμέτρους, μεταβλητές της παραγωγής, της αρπαγής  και της κατανάλωσης του κοινωνικού πλούτου. Δύο ζητήματα μας απασχολούν ως προς την παραγωγή. Το πρώτο. Ποιος θα οργανώνει και θα συντονίζει την παραγωγή του κοινωνικού πλούτου; Ο Κύριος καπιταλιστής ή οι Υποτελείς;  Ο Κύριος. Στην παραγωγή λοιπόν θα επικρατεί η κυριαρχική σχέση: ο Κύριος διατάζει, οι Υποτελείς υπακούουν και εκτελούν. Το δεύτερο: ποια θα είναι η συμβολή των Υποτελών στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου; Θα είναι αυτή του παρελθόντος ή μήπως ο πλούτος θα παράγεται κυριώτατα από τις μηχανές; Η απάντηση είναι σαφής: ο πλούτος θα παράγεται από όσο γίνεται λιγότερους Υποτελείς, θα παράγεται από τις μηχανές, οι οποίες δεν μπορεί να υπάρξουν χωρίς εργαζόμενους, μόνο που αυτοί θα είναι ελάχιστοι. Κατά συνέπεια, η μετακαπιταλιστική κοινωνία θα είναι κυριαρχική, ο Κύριος θα οργανώνει την παραγωγή αλλά οι Υποτελείς εκεί θα είναι ελάχιστοι! Η κοινωνία αυτή θα είναι μια κοινωνία αεργίας.

ΑΣ δούμε τώρα την δεύτερη μεταβλητή –  την αρπαγή του κοινωνικού πλούτου. Ο Κύριος συντονίζει και οργανώνει την παραγωγή του κοινωνικού πλούτου για να αρπάξει ένα μεγάλο μέρος από αυτόν. Όταν ο Μαρξ έγραφε για καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής εννοούσε και αρπαγής –  ή μόνο αρπαγής. Νομίζω πως μας διαφεύγει. Θα έχουμε να πούμε πολλά του χρόνου (2021-2)  όταν ασχοληθούμε με τον Μαρξ (την προσωκρατική φιλοσοφία και τον Πλάτωνα).  Αφού δεν θα υπάρχει χρήμα, η αρπαγή θα γίνεται είτε με την συγκατάθεση των Υποτελών είτε με τη χρήση της βίας. Η βία θα καιροφυλακτεί ακόμα κι αν η συγκατάθεση των Υποτελών είναι σαφής. Και θα δούμε γιατί. Εάν σήμερα η αρπαγή γίνεται με το χρήμα και την παραμονεύουσα βία, σε μια μετακαπιταλιστική κυριαρχική κοινωνία θα γίνεται με τη βία, με τα όπλα.

Η τρίτη μεταβλητή. Εφόσον δεν θα υπάρχει μισθωτή εργασία, εμπόρευμα, αγορά, χρήμα η κατανάλωση του κοινωνικού πλούτου δεν θα γίνεται με ανταλλαγή εμπορευμάτων μέσω του χρήματος. Δεν θα πηγαίνουμε στο σούπερ μάρκετ να ψωνίζουμε με όσα χρήματα διαθέτουμε. Εφόσον αυτή η κοινωνία θα είναι κυριαρχική και αρπακτική, θα είναι και διανεμητική. Ο κοινωνικός πλούτος θα διανέμεται –  με δύο πιθανόν τρόπους. Με τον καθορισμό μιας συγκεκριμένης ποσότητας για όλους τους και όλες τις  Υποτελείς, με βασικό κριτήριο την ηλικία και το φύλο. Την οποία ποσότητα ή θα την παραλαμβάνουμε εμείς οι ίδιοι ή θα παραδίδεται κατ΄οίκον.

ΥΠΟΘΕΣΑΜΕ την ύπαρξη μιας μετακαπιταλιστικής κοινωνίας χωρίς αγορά, μισθωτή εργασία, εμπόρευμα, χρήμα και κεφάλαιο. Υπόθεση εργασίας είναι, μας επιτρέπεται να το κάνουμε και θα δείτε γιατί. Θα αναρωτηθούμε εάν αυτή η κοινωνία θα έχει κάποια κοινά στοιχεία με τη σημερινή αλλά και με την μελλοντική, του 21ου αιώνα, αυτήν της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Δεν θα δυσκολευτούμε να εντοπίσουμε ένα κομβικό χαρακτηριστικό –  τα μεγάλα πλήθη των αέργων, που θα είναι συντριπτικά περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου, είναι ήδη περισσότεροι και θα γίνουν ακόμα πιο πολλοί. Η κοινωνία της αεργίας συγκροτείται, διαμορφώνεται στις μέρες μας, προϊούσας της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Η μελλοντική καπιταλιστική κοινωνία θα είναι κοινωνία της αεργίας όπως και η μετακαπιταλιστική. Θα πρέπει λοιπόν να στρέψουμε το ανήσυχο και φιλέρευνο βλέμμα μας στην κοινωνία της αεργίας και να εντοπίσουμε κάποια βασικά της χαρακτηριστικά.

ΟΙ άεργοι δεν μπορεί παρά να είναι ίσοι μεταξύ τους και μια κοινωνία της αεργίας είναι μια κοινωνία με ακραία ανισότητα και με γενικευμένη ακραία ισότητα! Οι άεργοι Υποτελείς θα ζουν στα όρια της επιβίωσης, θα τους διανέμεται η ίδια ποσότητα κοινωνικού πλούτου, οπότε θα είναι ίσοι μεταξύ τους και δεν θα υπάρχει ανταγωνισμός και κτητικός ατομικισμός. Για ποιο πράγμα να ανταγωνιστούν, τι να διεκδικήσουν; Η γενικευμένη επιβιωτική ισότητα και η απουσία του ανταγωνισμού στην κοινωνία της αεργίας είναι αυτό που ανησυχεί τους καπιταλιστές και τους συμβούλους τους. Ο συνδυασμός ισότητας και απουσίας ανταγωνισμού είναι ένας θανάσιμος κίνδυνος. Διότι η γενικευμένη ισότητα μεταξύ των Υποτελών και η απουσία ανταγωνισμού και κτητικού ατομικισμού είναι οι συνθήκες και οι προϋποθέσεις της δημιουργίας, της συνεργασίας. Ο θανάσιμος κίνδυνος είναι η δημιουργία και η συνεργασία –  πρέπει να αποτραπούν, να εξοβελιστούν με κάθε τρόπο, πάση θυσία. Ένας μόνο τρόπος υπάρχει: η κατάργηση κάθε ελευθερίας. Η κατάργηση κάθε κοινοχρησίας και δημόσιου χώρου, η επιβολή του οικιακού εγκλεισμού, η ενίσχυση των κατασταλτικών δυνάμεων.

ΝΑ σε ποια συμπεράσματα μας οδήγησε η υπόθεση εργασίας που διατυπώσαμε. Η κοινωνία της αεργίας, η κοινωνία που ζούμε σήμερα, η μελλοντική καπιταλιστική κοινωνία της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, η μετακαπιταλιστική μη εμπορευματοπαραγωγική κοινωνία θα είναι μια κοινωνία στην οποία οι εναπομείνασες ελευθερίες θα περιορίζονται συνεχώς, ο εναπομείνας δημόσιος χώρος θα συρρικνώνεται συνεχώς, η δημοκρατία θα συρρικνώνεται δραστικά και συνεχώς, η χρήση της βίας και η καταστολή θα είναι πανταχού παρούσες, θα επιβάλλεται και θα εντείνεται ο οικιακός εγκλεισμός, θα επεκτείνεται η διανομή του κοινωνικού πλούτου, είτε είναι ένας σωρός εμπορευμάτων είτε δεν είναι.

ΑΥΡΙΟ θα ασχοληθούμε με τον διανεμητικό και τον ανοιχτοεκθετικό-ελευθεροπροσβασιακό κομμουνισμό.

Σχολιάστε ελεύθερα!