in κοινωνία της αεργίας

η κοινωνία της αεργίας και το τέλος του επαγγέλματος

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ μελετάμε μια κοινωνία, την ιστορία μιας κοινωνίας και της εποχής της, αποπειρόμαστε να σκιαγραφήσουμε τα βασικά της γνωρίσματα, τις κατηγορίες των ανθρώπων που ζουν σε αυτήν και, πολύ βασικό, την τάση ή τις τάσεις που επικρατούν, επειδή αλλάζει. Εάν αυτή η κοινωνία είναι η καπιταλιστική των τελευταίων δύο αιώνων κι εάν εστιάσουμε την προσοχή μας στις τάσεις της, θα παρατηρήσουμε μια τάση μοναδική, που δεν την εντοπίζουμε ούτε στον δυτικό πολιτισμό ούτε σε καμιά άλλη κοινωνία ή πολιτισμό της παγκόσμιας ιστορίας. Μέχρι τώρα, σε όλες τις κοινωνίες του παρελθόντος, το 92-99% των ανθρώπων συμμετείχαν στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου. Στις εξισωτικές, αταξικές κοινωνίες το ποσοστό ανέρχεται στο 99%, ενώ τις ταξικές το 92% (το 7%, σε γενικές γραμμές, ήταν η άρχουσα τάξη). Εργασία και παραγωγή του κοινωνικού πλούτου ταυτίζονται. Εργάζομαι σημαίνει παράγω κοινωνικό πλούτο. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού δεν εργάζεται (70%) και από αυτούς που εργάζονται ένα μεγάλο μέρος (10%) δεν συμμετέχουν στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου –  ο μπάτσος, ο δικαστής, ο δεσμοφύλακας, ο περιπτεράς, ο ψιλικατζής, ο ντελιβεράς και άλλοι πολλοί και πολλές εργάζονται αλλά δεν συμμετέχουν στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου (τροφή, ρουχισμός, κατοικία, ενέργεια, εργαλεία, συγκοινωνία, επικοινωνία, περίθαλψη, καθαριότητα, παραγωγή και μετάδοση γνώσης).

ΤΟ ότι μια πωλήτρια παπουτσιών εργάζεται και αποφέρει κέρδος στο αφεντικό της αυτό δεν σημαίνει ότι παράγει πλούτο –   επειδή θεωρείται παραγωγική εργασία από τον Μαρξ  (ολέθρια αστοχία του Μαρξ, έτσι νομίζω). Με λίγα λόγια και απλά, αυτοί που συμμετέχουν στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου δεν ξεπερνά το 20%. Οι γέροι και οι γριές, οι συνταξιούχοι, τα παιδιά, οι έφηβοι, ένα μεγάλο μέρος των νέων, κι ένα μεγάλο μέρος αυτών που μπορούν να εργαστούν (εργατικό δυναμικό), δεν εργάζεται: ο βαθμός απασχόλησης του εργατικού δυναμικού είναι στην Ελλάδα 60% –  το άλλο 40% δεν εργάζεται. Από αυτό το 60% το ένα πέμπτο είναι άνεργοι! Μόνο το 20% του πληθυσμού παράγει τον κοινωνικό πλούτο που καταναλώνει όλη η κοινωνία! Δεν έχει ξαναγίνει αυτό ποτέ!

Η κατάσταση αυτή είναι το αποτέλεσμα μιας τάσης δύο αιώνων. Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα: αυτό το 20% 8α μειωθεί κατά πολύ, τα επόμενα δέκα, είκοσι χρόνια. Οι καπιταλιστικές κοινωνίες δεν είναι πια κοινωνίες της εργασίας αλλά της αεργίας. Αυτό το καθοριστικής σημασίας χαρακτηριστικό γνώρισμα της καπιταλιστικής κοινωνίας έχει επισημανθεί εδώ και πολλές δεκαετίες από κάποιους κοινωνικούς στοχαστές και πολιτικούς φιλοσόφους (Γκορζ, Μαρκούζε, Μποντριγιάρ κι άλλοι που δεν θυμάμαι αυτή τη στιγμή), έχει επισημανθεί η υποχώρηση της ηθικής της εργασίας αλλά πέρασαν στα ψιλά οι παρατηρήσεις τους, ξεχάστηκαν, λησμονήθηκαν. Αυτοί που θα έπρεπε να προσέξουν τι γράψανε και τι υποστήριξαν αυτοί οι στοχαστές ήταν  και είναι οι μαρξιστές. Αντί να τους προσέξουν και να τους διαβάσουν, τους έγραψαν στ΄ αρχίδια τους. Δεν έχουν προσέξει, δεν έχουνε επισημάνει αυτή την κοσμογονική αλλαγή. Δεν θέλουν να την δουν. Διότι αναιρείται όλος ο μαρξισμός τους. Ο μαρξισμός τους! Γιατί οι μαρξισμοί είναι πολλοί. Ο Μαρξ έχει τονίσει με έμφαση αυτή την τάση και τις συνέπειες της ολοκλήρωσής της: θα περάσουμε από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας. Η ιστορική Αριστερά έχει μουλαρώσει, ζει ένα δράμα. Εάν οι προλετάριοι δεν είναι η συντριπτική πλειονότητα, τότε ποιος θα πάρει τα όπλα να απελευθερώσει τον εαυτό του και έτσι όλη την ανθρωπότητα; Εάν η κοινωνική πραγματικότητα δεν συμφωνεί με τις θεωρίες μας, τόσο το χειρότερο για την ίδια την πραγματικότητα. Αυτός είναι ο δογματισμός – να μην λαμβάνεις υπ΄ όψει σου τις αλλαγές και να μουλαρώνεις, να επιμένεις, με ολέθριες εννοείται συνέπειες. Ο Γκορζ αποχαιρέτησε ήδη από την δεκαετία του ΄80 το προλεταριάτο, η ιστορική Αριστερά, της ριζοσπαστικής, επαναστατικής, αντισυστημικής περιλαμβανομένης, δεν μπορεί να το αποχειρετήσει. Δεν μπορεί να κάνει μια βόλτα σε κάποια αυτοκινητοβιομηχανία ή κλωστοϋφαντουργία να δει ότι εκεί μέσα δεν υπάρχει άνθρωπος; Ότι υπάρχουν μόνο ρομπότ; Υπερβάλλω αλλά στην υπερβολή βρίσκεται η αλήθεια. Τα ρομπότ, οι αυτόματες εργαλειομηχανές καταργούν την έννοια της παραγωγικότητας! Παράγονται παρά πολλά και πολύ γρήγορα μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αλλά δεν τα παράγουμε εμείς! Η παραγωγικότητα είναι μια έννοια που αφορά ζωντανούς ανθρώπους, όχι μηχανές!

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΜΕ πριν λίγες μέρες τις συνέπειες της τάσης της αεργίας μέχρι τα άκρα και διαπιστώσαμε ότι, εάν δεν θα συμμετέχουν πια οι άνθρωποι στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου, αυτά που παράγονται δεν είναι εμπορεύματα! Θα το επαναλάβω για να μην παρεξηθούμε. Δεν θα φτάσουμε ποτέ σε αυτό το σημείο –  για δύο λόγους. Πρώτον, δεν μπορεί να αυτοματοποιηθούν όλες οι εργασίες. επομένως θα εργαζόμαστε αλλά κάνα μήνα το χρόνο –  όλοι και όλες, από παιδιά μέχρι γέρους και γριές. Τάσσομαι ανεπιφύλακτα υπέρ της παιδικής και γεροντικής εργασίας –  σε μια ελεύθερη κοινωνία, οκ; Δεύτερον, υπάρχει και θα υπάρχει μισθωτή εργασία, άρα παραγωγή εμπορευμάτων, διότι αποδίδει μεγαλύτερο κέρδος το φτηνό μεροκάματο παρά οι επενδύσεις σε ρομπότ. Εάν όμως αυξηθούν τα μεροκάματα, κι εκεί τα ρομπότ θα αντικαταστήσουν  τους ζωντανούς ανθρώπους –  η γνώμη μου είναι ότι θα αντικατασταθούν κι αν δεν υπάρξει αύξηση του μεροκάματου. Πρόκειται για υπόθεση εργασίας που μας βοηθάει να κατανοήσουμε το παρόν. Να τι κατανοούμε:

ΤΟ αυτοκίνητο που παράγουν τα ρομπότ δεν είναι εμπόρευμα. Πωλείται όμως ως εμπόρευμα. Γιατί;  Διότι παράγονται ακόμα εμπορεύματα, χρησιμοποιείται η εργασιακή δύναμη ως εμπόρευμα. Το αυτοκίνητο δεν είναι εμπόρευμα αλλά είναι και εμπόρευμα! Σε αυτή την πρόταση συνοψίζω την μεταβατικότητα της εποχής μας! Τείνει να μην γίνει εμπόρευμα. Όσο πιο πολύς πλούτος παράγεται από τις αυτόματες εργαλειομηχανές τόσο το εμπόρευμα τείνει να μην είναι εμπόρευμα. Ναι, αλλά όλα αυτά τα εμπορεύματα που τείνουν να μην είναι εμπορεύματα πρέπει να πουληθούν. Να τα καταναλώσουν άνθρωποι που δεν εργάστηκαν, που δεν συμμετείχαν στην παραγωγή τους. Πώς;

ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ, επιδόματα ανεργίας, επιδόματα αεργίας (ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα), επιδόματα για τα παιδιά, για τη λοχεία, για το ενοίκιο, για τους ΑΜΕΑ, για την θέρμανση και άλλα πολλά, ελάσσονα αλλά σημαντικά. Διανομή χρήματος προς τους αέργους! Καταναλώνουμε χωρίς να εργαζόμαστε, ζούμε, όπως ζούμε, χωρίς να εργαζόμαστε. Εάν όμως δεν εργάζεσαι και καταναλώνεις με το χρήμα που έχει διανεμηθεί, αυτά που καταναλώνουμε φαίνεται πως είναι εμπορεύματα αλλά δεν είναι! Η κομβική τάση της σημερινής καπιταλιστικής κοινωνίας είναι η τάση προς την κατάργηση του εμπορεύματος λόγω της μη χρήσης του κομβικού  εμπορεύματος –  της εργασιακής δύναμης. Αυτός είναι ο μεταβατικός χαρακτήρας της κοινωνίας μας και της εποχής μας. Με την ελληνική κοινωνία στην πρωτοπορία –  πρώτη χώρα του ΟΟΣΑ σε ανεργία, με δεύτερη την Κολομβία και τρίτη την Ισπανία. ‘Αρα και αεργία! Ελλάς-Κολομβία-Ισπανία> συ-μμα-χία!

ΕΦΟΣΟΝ λοιπόν μελετάμε την κοινωνία μας και σκιαγραφούμε τις τυπικές κατηγορίες των ανθρώπων (τάξεις, κοινωνικά στρώματα κτλ), θα πρέπει να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στην πλειονότητα του πληθυσμού  –  στους άεργους. Είναι τάξη; Είναι μη-τάξη;  Τι στο καλό είναι; Η κοινωνική τάξη έχει σχέση με τη θέση στην παραγωγή και την Κυριαρχία –  οι άεργοι όμως δεν έχουν καμιά θέση στην παραγωγή, μόνο στην κατανάλωση! Δεν εργάζονται, δεν συμμετέχουν στην παραγωγή, δεν ασκούν κάποιο επάγγελμα. Εάν όμως το 70% του πληθυσμού δεν ασκεί κάποιο επάγγελμα, τότε η έννοια του επαγγέλματος τείνει να εξαλειφθεί. Δεν έχει ξαναγίνει στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το επάγγελμα συνδέεται με τον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας. Εάν ο καταμερισμός αυτός τείνει να συρρικνώνεται, μετά από χιλιετίες και αιώνες διεύρυνσης, τότε συρρικνώνεται, τείνει να εξαλειφθεί και η έννοια του επαγγέλματος.

Ο άεργος δεν εργάζεται, δεν συμμετέχει στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου, δεν ασκεί κάποιο επάγγελμα. Τι θα κάνει; Ένα από τα δύο: ή καναπές-τηλεόραση-καρέκλα-φέιμπουκ ή θα δημιουργήσει. Η αεργία έχει απελευθερωτικά χαρακτηριστικά (όχι μισθωτή εργασία, όχι μόχθος και ταλαιπωρία, τέλος η κατάρα του καταναγκαστικού επαγγέλματος) αλλά έχει και στοιχεία αποκλεισμού, κοινωνικής αιχμαλωσίας νέου τύπου. Η καπιταλιστική Κυριαρχία πρέπει να εξαλείψει όλα τα απελευθερωτικά χαρακτηριστικά και να εντείνει, να επιτηρήσει τον αποκλεισμό. Ο οικιακός εγκλεισμός πρέπει να γίνει ο νέος τρόπος ζωής των κοινωνικών αιχμαλώτων. Αυτόν τον οικιακό εγκλεισμό τείνει να ενισχύσει η καπιταλιστική Κυριαρχία με τον τρόπο που αντιμετωπίζει την πανδημία του καρονοϊού. Η σύνδεση αυτή δεν επισημαίνεται.  Η ενίσχυση του οικιακού εγκλεισμού, του καναπέ και της καρέκλας, της τηλεόρασης και του fb, θα συνεχιστεί με άλλους τρόπους και με ιδιαίτερη βαναυσότητα και μετά το τέλος  της πανδημίας.

Η δημιουργία νέων τρόπων παραγωγής, εργασίας, κατανάλωσης, ενέργειας, εργαλείων, διατροφής, ρουχισμού, σχέσεων, επικοινωνίας, έκφρασης πρέπει να αποτραπεί πάση θυσία. Είμαι της γνώμης ότι δεν θα τα καταφέρουν. Πρώτον, όσο το εμπόρευμα θα τείνει να μην είναι εμπόρευμα, όλο και πιο πολλές δυσκολίες θα αντιμετωπίζουν. Δεύτερο, και το πιο σημαντικό: ο οικιακός εγκλεισμός υποφέρεται για ένα χρονικό διάστημα αλλά δεν αντέχεται. Ή θα τρελαθείς, θα καταθλιβείς, θα πάθεις καρκίνο, θα πεθάνεις  ή θα βγεις έξω. ‘Οχι για να περπατήσεις. Και για να περπατήσεις.

Σχολιάστε ελεύθερα!

  1. Ένας προγραμματιστής σε πετυχημένο πορνοσαιτ βγάζει πολλά λεφτά . Ένας απατέωνας πολιτικός εκλέγεται χρησιμοποιώντας ετερόφωτα την εξουσία και δύναμη της τέταρτης εξούσίας στην οποία υποκλίνεται. Μια startup hitech εταιρεία πλουτίζει υποσχόμενη μαγικά κουτάκια που από το αίμα σου αναλύουν ένα σωρώ γενετικές προδιαθέσεις.
    Αυτοί τυπικά δεν είναι άνεργοι. Αλλά από κάποια άλλη οπτική είναι άεργοι και ίσως άχρηστοι.
    Οπότε η αεργία,αχρηστία κλτ είναι ίσως και σχετικοί χαρακτηρισμοί.