φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΕΝΑ από τα ζητήματα με τα οποία θα καταπιαστούμε σήμερα θα είναι η πάγκοινα γνωστή ρήση του Αλβέρτου Μονοπετρά – Einstein ότι ο Δ΄Παγκόσμιος Πόλεμος θα γίνει με βέλη και τόξα. Διαφωνώ πλήρως, τόσο που, παρ΄ όλο τον σεβασμό, θα την χαρακτήριζα α-νοησία. Όταν θα έρθει η ώρα. Διότι πριν από αυτό θα διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα, πολλά από τα οποία όλοι και όλες τα έχουμε σκεφτεί, μερικά όμως θα είναι καινοφανή. Οι απαντήσεις μας δεν θα συμφωνούν, κι αυτό είναι πολύ ευχάριστο.
ΕΦ΄όσον έγινε ο Α΄, έγινε και ο Β΄, είναι πολύ λογικό να αναρωτιόμαστε αν θα γίνει και ο Γ΄Παγκόσμιος Πόλεμος. Υπάρχουν δύο τρόποι να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα: ο ένας είναι να μυρίσουμε τα νύχια μας. Και η μυρωδιά θα καθορίσει την απάντηση: άλλοι λένε ότι θα γίνει· άλλες λένε ότι δεν θα γίνει. Μια παραλλαγή αυτού του τρόπου είναι να ρίξουμε το νόμισμα: κορόνα θα γίνει, γράμματα δεν θα γίνει. Ο δεύτερος τρόπος είναι διαφορετικός: θα διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα, οι απαντήσεις των οποίων θα μας βοηθήσουν να αποφανθούμε με επιχειρήματα εάν θα γίνει ή δεν θα γίνει ο Γ΄Παγκόσμιος Πόλεμος.
ΕΦ΄ όσον και πάλι γνωρίζουμε ότι κάποια ή κάποιες κοινωνίες, όχι απλά άρχουσα τάξη, αν και αυτή πήρε την πρωτοβουλία και την απόφαση, προκάλεσαν τους δύο μεγάλους πολέμους (αν και είναι ένας, τέλος πάντων, δεν έχει μεγάλη σημασία), το πρώτο που πρέπει να ρωτήσουμε είναι: ποια κοινωνία, ποιο κράτος, ποια οικονομική, πολιτική και επιστημονική ελίτ θα προκαλέσει τον Γ΄Παγκόσμιο Πόλεμο; Η απάντηση που θα διατυπώσουμε θα μας βρει όλους και όλες σύμφωνους, άρα λοιπόν θα πρόκειται για βεβαιότητα. Το ερώτημα αυτό και η απάντηση θα προκαλέσει την έγερση άλλων, πολύ λογικών και ευλόγων ερωτημάτων, στα οποία, νομίζω, και πάλι θα δώσουμε απαντήσεις που θα μας βρουν σύμφωνους. Μετά, θα προκύψουν άλλα ερωτήματα και οι απαντήσεις σε αυτά θα αποκλίνουν. Εμένα δεν με ενοχλεί, καθόλου. Να μια ευκαιρία να σκεφτούμε και να συζητήσουμε. Δουλειά δεν έχουμε, ας περάσουμε τουλάχιστον ευχάριστα – σε πολλούς και πολλές η συζήτηση προκαλεί μεγάλη ευχαρίστηση και ηδονή. Διότι, τώρα στα εξήντα ένα το λέω, δεν υπάρχει πιο μεγάλη ευτυχία από την καλή παρέα.
ΘΑ αρχίσουμε με τη ρήση του Αλβέρτου Μονόλιθου – Einstein. Η ρήση αυτή είναι μια υπερβολή και στην υπερβολή, λέμε, βρίσκεται η αλήθεια. Εκτός εάν περάσει κάποιο όριο. Τότε γίνεται κοτσάνα. Ως μέγας κοτσανολόγος και οικοδόμος λέω ότι, εάν χτίσεις σπίτι, θα βγάλεις και μπάζα. Οι κοτσάνες είναι τα μπάζα της σκέψης – δεν μπορείς να τα αποφύγεις. Ας δούμε λοιπόν γιατί αυτή η ρήση είναι μπάζο της σκέψης.
ΕΑΝ ο Γ΄Παγκόσμιος πόλεμος γίνει με πυρηνικά, υπάρχουν δύο ενδεχόμενα: ή, πρώτον, να μην μείνει κανένας ζωντανός, από τον ίδιο τον πόλεμο ή από τις συνέπειές του, ή, δεύτερον, πολλές και μεγάλες σε έκταση και πληθυσμό περιοχές του πλανήτη δεν θα πληγούν – και ξέρουμε ποιες είναι αυτές: η Ν. Αμερική, η Αυστραλία, η Αφρική, η Ινδία, η Ινδονησία. Στην πρώτη περίπτωση, ο Δ΄Παγκόσμιος πόλεμος δεν θα γίνει διότι δεν θα υπάρχουν άνθρωποι. Στη δεύτερη, θα γίνει αν όχι με πυρηνικά τουλάχιστον με πυροβόλα. Διότι όσο και καταστρεπτικός κι αν είναι ένας πόλεμος, ο πολιτισμός και τα επιτεύγματά του δεν χάνονται με την ευκολία που υπαινίσσεται ο Αλβέρτος Μονόλιθος. Το σημαντικότερο όμως είναι άλλο. Ποιος θα προκαλέσει τον Δ΄Παγκόσμιο πόλεμο; Ποιοι θα είναι οι αντίπαλοι; Δεν μπορώ να δω κάποιον υποψήφιο από τις χώρες και τα κράτη που δεν θα πληγούν. Οπότε το ερώτημα μετατίθεται: ποιος θα προκαλέσει τον Γ’ παγκόσμιο πόλεμο; Τώρα η απάντηση θα μας βρει όλους και όλες σύμφωνους: θα τον προκαλέσει κάποια κοινωνία, κάποιο Κράτος που προκάλεσε και τον Α΄και τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο. Και γνωρίζουμε πολύ καλά ποιος, ποιοι είναι αυτοί. Ήταν καπιταλιστικές κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού. Αυτές θα προκαλέσουν και τον Γ΄πυρηνικό πόλεμο. Τώρα, τι σκατά τρώει αυτός ο πολιτισμός, τι σκατά τρώνε κάποιες δυτικές κοινωνίες και κάποια δυτικά κράτη και προκαλούν τον ένα μετά τον άλλον παγκόσμιους πολέμους, είναι κάτι που είναι πολύ σαφές και απλό: τρώνε και χέζουν ισχύ – και πλούτο.
ΤΟΝ πόλεμο τον ξεκινά πάντα κάποιος ισχυρός και πλούσιος (όχι πάντα ο πιο ισχυρός, μην παρεξηγηθούμε!) επειδή θέλει να γίνει πιο πλούσιος και πιο ισχυρός – αφήνω τους επαναστατικούς πολέμους εκτός της οπτικής γωνίας γιατί είναι άλλο ζήτημα, η προσέγγιση του οποίου απαιτεί άλλη μεθοδολογία. Έχουμε πει και ξαναπεί και δεν θα σταματήσουμε ποτέ να το λέμε ότι το εντονότερο, sui generis, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του δυτικού πολιτισμού, της δυτικής Κυριαρχίας είναι η λατρεία της ισχύος και του πλούτου και η επιθυμία αύξησης της ισχύος και του πλούτου. Εάν αυτή τη διαπίστωση δεν την έχετε κορνιζάρει στο σαλόνι του μυαλού σας, με συγχωρείτε, λυπάμαι πολύ. Αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η εξήγηση γιατί η Δύση και όχι η Κίνα ή κάποια άλλη χώρα, κοινωνία, έχει επικρατήσει σε όλο τον πλανήτη. Κάθε κυριαρχία λατρεύει την ισχύ αλλά άλλες επιδιώκουν την αύξησή της και άλλες όχι, και από αυτές που την επιδιώκουν, δεν την επιδιώκουν με την ίδια ένταση. Η δυτική Κυριαρχία σε αυτό είναι αξεπέραστη. Η δυτική κυριαρχία είναι φιλοπόλεμη και πολεμοχαρής: η αρχαία Ελλάδα ήταν φιλοπόλεμη και πολεμοχαρής, και η Ρώμη ήταν και η δυτική, νεωτερική θέλω να πω, Ευρώπη ήταν. Τώρα δεν είναι; Θα δούμε εάν είναι ή δεν είναι.
ΓΙΑΤΙ είναι φιλοπόλεμη και πολεχαρής; Διότι ένας από τους τρόπους αύξησης της ισχύος και του πλούτου είναι ο πόλεμος. Η αρπαγή, η καταστροφή και η εξόντωση του αντιπάλου – όλα ποιμενικής προέλευσης. Η πραγματοποίηση της επιθυμίας αύξησης της ισχύος και του πλούτου, η εξασφάλιση της νίκης κατά συνέπεια, έστρεψε το βλέμμα της δυτικής κυριαρχίας στην κατασκευή ολοένα και ισχυρότερων όπλων – και η επιθυμία αυτή πραγματοποιήθηκε – η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι το ξέρουν πολύ καλά. Μόνο που κι άλλοι και πολλοί Κύριοι, δυτικοί και μη, την έχουν πραγματοποιήσει.
ΤΩΡΑ, για να κάνουμε ένα ακόμα βήμα ώστε να μπορέσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα, εάν θα γίνει ο Γ΄Παγκόσμιος πόλεμος, θα στραφούμε στην Ιλιάδα – έχει κάτι να μας πει και πρέπει να ανοίξουμε το φερμουάρ των αυτιών μας και να την ακούσουμε. Οι λέξεις πόλεμος, μάχη και πολλά άλλα συνώνυμα έχουν πολλά επίθετα. Τα επίθετα αυτά μπορούμε να τα διακρίνουμε σε δύο πολύ σαφείς κατηγορίες: τα μισά έχουν θετικό πρόσημο, τα άλλα μισά αρνητικό. Ο πόλεμος είναι κάτι καλό, επιθυμητό – αφού μόνο με αυτόν μπορείς να γίνεις πιο πλούσιος και πιο ισχυρός. Είναι όμως και κάτι κακό, κάτι που δεν το θέλουμε, κάτι που θέλουμε να το αποφύγουμε. Επειδή μας αρέσει η ειρήνη; Καμία σχέση! Επειδή μπορεί να πας για μαλλί και να φύγεις κουρεμένος – τουτέστιν, ηττημένος, αιχμάλωτος ή νεκρός. Διότι η ήττα, η απώλεια της ισχύος και του πλούτου είναι ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο. Εκτός εάν έχεις τον κεραυνό του Δία και όχι ένα δόρυ με βεληνεκές το πολύ τα είκοσι μέτρα, το οποίο ο αντίπαλος μπορεί να το αποφύγει σκύβοντας ή κάνοντας ένα βήμα αριστερά ή δεξιά. Ο κεραυνός έγινε πυρηνικά κι αυτά εξαφανίζουν το ενδεχόμενο της ήττας. Εάν τα έχεις μόνο εσύ! Εάν τα έχει και ο αντίπαλος, η Ιλιάδα και η αμφιθυμία του πολέμου γίνεται και πάλι επίκαιρη.
ΕΑΝ μόνο οι ΗΠΑ είχαν πυρηνικά, αυτή η αμφιθυμία δεν θα υπήρχε, δεν θα υπήρχε ο φόβος του πολέμου, η αποστροφή για τον πόλεμο. Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει. Κατά συνέπεια, ο φόβος του πολέμου δεν αφορά τον αντίπαλο. Διότι κανένας από τους αντιπάλους των ΗΠΑ δεν θα προκαλέσει πυρηνικό πόλεμο. (Αύριο θα ασχοληθούμε με το βιβλίο του Κ. Καστοριάδη Μπροστά στον πόλεμο – για να γελάσουμε θα το κάνω). Κάτι τέτοιο δεν φοβούνται οι ΗΠΑ. Αυτό που φοβούνται είναι ο ίδιος τους ο εαυτός. Επειδή όμως ξέρουν πολύ καλά τι συνέπειες θα έχει ένας πυρηνικός πόλεμος που αυτές θα προκαλέσουν, πρέπει να αυτοσυγκρατηθούν, πρέπει δηλαδή η επιθυμία αύξησης της ισχύος και του πλούτου να χαλιναγωγηθεί, να περιοριστεί, να συγκρατηθεί. Ανυπόφορο, ανυπόφορο: ένα από τα αδιέξοδα της δυτικής Κυριαρχίας την εποχή της αποσύνθεσης της. Υπάρχει μια λύση: να κάνουμε πόλεμο χωρίς να κάνουμε! γιατί όμως να το κάνουμε αυτό; Θα δούμε γιατί.
ΘΑ διατυπώσουμε τώρα μια υπόθεση εργασίας και νομίζω πως θα συμφωνήσουμε σε γενικές γραμμές στην απάντηση που δώσουμε στο ερώτημα που αυτή η υπόθεση εργασίας εγείρει. Πώς θα ήταν ο κόσμος σήμερα, εάν πυρηνικά όπλα διέθεταν μόνο οι ΗΠΑ; Το ερώτημα αυτό είναι πολύ σημαντικό – και θα δούμε γιατί. Μπορούμε να το διατυπώσουμε και διαφορετικά. Ποιον πόλεμο θα έκαναν, εάν είχαν μόνο αυτές πυρηνικά όπλα; Ποιος πόλεμος θα τους έκανε πιο πλούσιους και πιο ισχυρούς; Εάν πόλεμος σημαίνει είτε αρπαγή και φυγή (αυτό είναι το στιγμιαίο, η ληστρική επιδρομή) είτε μόνιμη κατάκτηση κάποιας περιοχής και διαρκής αρπαγή (αυτό είναι το εξακολουθητικό) , τότε θα πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας στη δεύτερη περίπτωση. Ποια είναι αυτή η περιοχή, ποιο μέρος του πλανήτη είναι αυτό που τόσο διακαώς θέλει να κατακτήσει η Δύση, με επί κεφαλής τις ΗΠΑ;
Η γνώμη μου: η αχανής και πλούσια σε πρώτες ύλες (μέταλλα και ξυλεία κυρίως) και υδρογονάνθρακες ΣΙΒΗΡΙΑ. Εάν μόνο οι ΗΠΑ είχαν πυρηνικά, τώρα η Σιβηρία θα ήταν αμερικάνικη – ή θα είχε μοιραστεί μεταξύ των ισχυρότερων κρατών και κοινωνιών της Δύσης, με το μεγαλύτερο μέρος να το παίρνουν οι ΗΠΑ. Από τη στιγμή όμως που ο πατερούλης με τη μουστάκα φρόντισε και έσπευσε να κατασκευάσει πυρηνικά, ο τσαμπουκάς και η όρεξη των δυτικών έχει κοπεί μαχαίρι. Είναι παράξενο αλλά η συμβολή της σοβιετικής ένωσης και των μπολσεβίκων στην εμπέδωση της αιώνιας ειρήνης, όχι της καντιανής, είναι ανεκτίμητης αξίας. Αυτό το κόψιμο του βήχα δεν το έχουν χωνέψει ακόμα οι δυτικοί και δεν πρόκειται ποτέ να το χωνέψουν. Ήρθε μετά και ο μεγάλος τιμονιέρης, με την αμέριστη βοήθεια του μουστάκια πατερούλη, και οι δυτικοί έβαλαν για τα καλά και παντοτινά την ουρά στα σκέλια. Τραύμα αθεράπευτο: ανυπέρβλητος και αιώνιος περιορισμός της ισχύος τους και του πλούτου τους.
ΝΑ κάνουν πόλεμο με πυρηνικά για να κατακτήσουν τη Σιβηρία είναι κάτι που το έχουν σκεφτεί αλλά το απέρριψαν αμέσως. Δεν θα το έκαναν ακόμα κι αν μπορούσαν να διασπάσουν τη συμμαχία Ρωσίας- Κίνας, κάτι που θα γίνει όταν μια μέρα δεν ανατείλει ο ήλιος. Διότι το μόνο που δεν θα ήθελε να δει η Κίνα θα ήταν τους δυτικούς πάνω από το κεφάλι της – στη Σιβηρία!
ΠΟΛΕΜΟΣ, παγκόσμιος ή μη, με χρήση πυρηνικών δεν θα γίνει. Διότι, το ξαναλέω, ο μόνος που θα μπορούσε να γίνει θα ήταν αυτός που θα επεδίωκε την κατάκτηση της Σιβηρίας. Η Δύση είναι αυτοκτονική και αυτοκαταστροφική αλλά το ένστικτο της επιβίωσης είναι ισχυρότατο, είναι ηρωικό, είναι ποιμενικό. Οι ήρωες είναι ταυτόχρονα και γενναίοι και δειλοί. Εάν κρίνουν ότι θα κερδίσουν τον πόλεμο, ακόμα κι αν αποδειχτεί λάθος (Γερμανία), θα ρτον κάνουν. Εάν όχι, πόλεμο δεν κάνουν. Και δεν είναι απλά δειλοί, είναι κυρίως θρασύδειλοι, είναι ταυτόχρονα και θρασείς (γενναίοι, η αρχική σημασία) και δειλοί.
ΚΑΠΟΙΟΙ μαρξιστές θα μας πουν ότι πόλεμος θα γίνει για να ξεπεράσει τα αδιέξοδά του ο καπιταλισμός. Ας περιμένουν λίγες μέρες και τα ξαναλέμε. Δεν θα τα συζητήσουμε όλα σήμερα.
Ο πόλεμος όμως, φίλες και φίλοι, είναι μια υπόθεση κυρίως της δημοκρατίας. Η δημοκρατία είναι πάντα φιλοπόλεμη και πολεμοχαρής. Η αρχαία ελληνική δημοκρατία ήταν, η res publica ήταν, η αστική, καπιταλιστική, κοινοβουλευτική ήταν. Γιατί; Αυτή είναι η άλλη πτυχή του πολέμου. Η μία είναι κατακτητική και αρπακτική – η άλλη είναι ένας τρόπος άρσης της εσωτερικής κοινωνικής διαφοροποίησης, του εξοβελισμού του κοινωνικού πολέμου. Με αυτή την πτυχή σχετίζεται ο Β΄Ψυχρός Πόλεμος – ο οποίος, όπως θα δούμε αύριο, θα γίνει οπωσδήποτε. Δεν μπορεί να μην γίνει. Τον έχει κηρύξει ήδη ο δημοκράτης Μπάιντεν.
ΟΠΟΤΕ, αύριο θα ασχοληθούμε με την κήρυξη του Β΄Ψυχρού πολέμου, μεθαύριο με την γραμματικοποίηση του στιγμιαίου και του εξακολουθητικού και την επομένη με το αριστούργημα του Κ. Καστοριάδη, Μπροστά στον πόλεμο. Και μετά με τη σχέση του καπιταλισμού με τον πόλεμο. Αμήν.
Σχολιάστε ελεύθερα!