φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΤΟΝ Ιούλιο του 2014 σε μια έκθεσή του ο ΟΟΣΑ (OECD) διατυπώνει την πρόβλεψή του για τον ρυθμό ανάπτυξης μέχρι το 2060 (OECD, Policy Challenges for the next 50 years, July 2014, No 9, Policy paper): θα είναι ασθενική και θα βαίνει διαρκώς μειούμενη. Από το 2,7% το 2014 θα πέσει στη δεκαετία του 2050 γύρω στο 1,7%. Νομίζω πως η πρόβλεψη είναι άκρως αισιόδοξη: την διέψευσε κατηγορηματικά η πανδημία (2020-1), η οποία μπορεί να είναι εξωτερικός της οικονομίας παράγοντας αλλά η οικονομία ποτέ δεν ήταν αποστειρωμένη από κοινωνικές μεταβλητές – μας το έκανε σαφές ο Κ. Πολάνιι με το βιβλίο του Ο μεγάλος μετασχηματισμός. Η οικονομία είναι κοινωνικός θεσμός. Τελεία και παύλα. Και ως κοινωνικός θεσμός δεν μπορεί να μένει ανεπηρέαστος από αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία. Και θα συμβούν πολλά στην κοινωνία μέχρι το 2060. Και κάποια άλλα δεν θα συμβούν. Ένα από αυτά είναι η εντυπωσιακή, θριαμβευτική ανάπτυξη, επέκταση του καπιταλισμού. Ένας πρώτος τρόπος να δούμε πώς θα διαμορφωθεί η οικονομική και κοινωνική κατάσταση μετά τη λήξη της κρατικής διαχείρισης της πανδημίας είναι να εξετάσουμε όχι τι θα γίνει αλλά τι δεν θα γίνει, τι δεν θα υπάρξει.
ΕΣΤΙΑΖΩ την προσοχή μου στην ανάπτυξη διότι ένα από τα πρώτα παραμύθια που θα ακούσουμε θα είναι η υπόσχεση της αναμενόμενης ανάπτυξης. Ανάπτυξη δεν πρόκειται να υπάρξει – η τάση επιστροφής στην προ της πανδημίας κατάσταση δεν είναι ανάπτυξη, ενώ είναι βέβαιο ότι η επιστροφή δεν θα είναι πλήρης. Ανάπτυξη θα υπάρχει μόνο εάν επιστρέψουμε στο προ 2009 επίπεδο και το ξεπεράσουμε, μόνο τότε, αλλά αυτό δεν το περιμένει κανείς. Κι άλλα δεν θα υπάρξουν αλλά πριν τα δούμε ας εξετάσουμε πότε και πώς θα λήξει η κρατική διαχείριση της πανδημίας. Το πότε και το πώς θα καθορίσει εν πολλοίς και τη στάση μας απέναντι στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση μετά τη λήξη της διαχείρισης της πανδημίας.
Ο κορονοϊός θα είναι μαζί μας για πολλές, πολλές δεκαετίες. Εννοείται ότι η κρατική διαχείριση της πανδημίας δεν θα διαρκέσει τόσο όσο η πανδημία. Πόσο όμως θα διαρκέσει η κρατική διαχείριση της πανδημίας; Δεν το γνωρίζουμε. Θα διαρκέσει τόσο όσο τη χρειάζονται, εάν υπάρχουν κάποιες σκοπιμότητες και μάλλον υπάρχουν. Θα πρέπει να λάβουμε υπ΄ όψει μας ότι η λήξη της διαχείρισης θα γίνει είτε με τους όρους των ισχυρών Κυρίων είτε με τους όρους των Υπηκόων – μπορεί όμως και να υπάρξει και μια συμβιβαστική εκδοχή: η ανυπακοή των Υπηκόων να συνυπάρξει με τα μέτρα των απαγορεύσεων για ένα μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα, έως ότου εμφανιστούν προληπτικά ως σωτήρες και απελευθερωτές και λήξουν την επιτήρηση και τον οικιακό εγκλεισμό. Οι ενδείξεις της γενικευμένης ανυπακοής είναι πολλές και θα γίνονται περισσότερες. Θα ήταν μεγάλο πλεονέκτημα για μας να αντιμετωπίσουμε την μετά την πανδημία κατάσταση από τη θέση της ανυπακοής και της ηθικής οργής και όχι της κόπωσης, του φόβου και της υπακοής.
ΤΟ παρακάτω ερώτημα συνοψίζει εύγλωττα την μετά την πανδημία οικονομική και κοινωνική κατάσταση: ποιος, ποιοι θα πληρώσουν το κόστος της πανδημίας;
ΑΚΟΜΑ κι εμείς που έχουμε τελειώσει τη Δευτέρα Δημοτικού μπορούμε να διατυπώσουμε τη σωστή απάντηση: ή εμείς ή αυτοί. Αυτοί δεν πρόκειται να το πληρώσουν. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται να υπάρξει αύξηση της φορολογίας του μεγάλου και μεσαίου κεφαλαίου – ας μην ξεχνάμε ότι από το 40% του 1980 αυτή η φορολογία έπεσε στο 20% και όλοι σχεδόν απαιτούν να μειωθεί κι άλλο. Με δεδομένη την ύφεση λόγω της πανδημίας και τη δομική ανυπαρξία της ανάπτυξης δεν θα υπάρξει αύξηση των κρατικών εσόδων, τουλάχιστον για τα επόμενα (λίγα;) χρόνια. Κατά συνέπεια, δεν θα υπάρξει αύξηση των κρατικών δαπανών.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ δεν θα υπάρξει ούτε αύξηση της φορολογίας του κεφαλαίου ούτε αύξηση των κρατικών εσόδων και δαπανών. Όλα αυτά είναι βεβαιότητα, δεν είναι υποθέσεις και εικασίες και καλό είναι να πορευόμαστε και να σκεφτόμαστε βασιζόμενοι σε βεβαιότητες. Τι θα υπάρξει όμως; Κι αυτό το γνωρίζουμε, σε γενικές γραμμές. Είναι βέβαιο ότι θα κλείσει ένα μέρος, δεν θα είναι μικρό, μπορεί και το 30%, πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων της παραγωγής, της μεταποίησης, του εμπορίου, του τουρισμού, της εστίασης, της διασκέδασης και άλλων κλάδων. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει αύξηση του αριθμού των ανέργων. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι θα υπάρξει και αύξηση των μακροχρόνια ανέργων, άρα, θα υπάρξει αύξηση του αριθμού των αέργων, των ανέργων που δεν πρόκειται να ξαναβρούν δουλειά τον Θεό μπάρμπα νάχουν. Όλα αυτά μας αναγκάζουν να στρέψουμε το βλέμμα μας στη μεσαία τάξη: εκτός του ότι ένα μέρος θα καταστραφεί οριστικά και αμετάκλητα, το μεγαλύτερο μέρος από το υπόλοιπο θα βιώσει όχι μόνο μια κατακρήμνιση των φαντασμένων προσδοκιών της αλλά και μια καταβαράθρωση του επιπέδου διαβίωσης της. Δεν γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι πολιτικές επιπτώσεις αυτής της επιδείνωσης της θέσης της μεσαίας τάξης αλλά σίγουρα θα είναι συντηρητικές. Μια απελπισμένη και οργισμένη μεσαία τάξη είναι πάντα πολύ κακός οιωνός.
ΟΛΗ αυτή η οικονομική και κοινωνική κατάσταση θα κριθεί πως προσφέρεται για να επεκταθεί η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, η εξάλειψη κληρονομημένων πρακτικών και τρόπων ζωής από το κοινοτικό αγροτικό παρελθόν μας που επιβιώνουν ακόμα και περιορίζουν την επέκταση του καπιταλισμού και οι ιδιωτικοποιήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της πρώτης θα ήταν η επιστροφή της Uber και η εξαφάνιση της συντεχνίας των ιδιοκτητών ταξί. Θα πρέπει να αναμένουμε ιδιωτικοποίηση, ολική ή μερική, των πανεπιστημίων, της ασφάλισης και της ιατροφσρμακευτικής περίθαλψης. Επανέρχομαι λοιπόν τώρα στο κρίσιμο ερώτημα: ποιος, ποιοι θα πληρώσουν όχι μόνο το κόστος της πανδημίας αλλά και της μείωσης της ανάπτυξης;
ΟΙ καπιταλιστές δεν θα πληρώσουν το κόστος της πανδημίας – δεν θέλουν, όχι δεν μπορούν. Οι άεργοι και οι άνεργοι δεν μπορούν. Η πλειονότητα των εργαζομένων δεν μπορεί. Η μεσαία τάξη και δεν μπορεί και δεν θέλει. Δεν νομίζω ότι θα προσπαθήσουν να περικόψουν μισθούς, επιδόματα και συντάξεις. Τουναντίον – θα πρέπει να αυξηθούν οι κοινωνικές παροχές λόγω της αύξησης της ανεργίας και της επέκτασης της φτώχειας. Ούτε κούρεμα των καταθέσεων της μεσαίας τάξης θα υπάρξει. Θα περάσει από το μυαλό τους; Πιθανότατα. Αλλά δεν νομίζω πως θα το κάνουν.
ΔΥΟ θα είναι τα ανοιχτά ζητήματα που θα αντιμετωπίσει το κράτος και η όποια κυβέρνηση υπάρχει: η εξυπηρέτηση του χρέους και οι κοινωνικές παροχές. Εάν οι πιστωτές μας αναμένουν να πάρουν τα λεφτά τους από τη λεηλασία του αυξανόμενου εθνικού προϊόντος, ως είθισται, μάλλον θα απογοητευθούν. Το γνωρίζουν ήδη από τώρα ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να γίνει. Οι δανειστές μας θα φροντίσουν να μας δανείζουν χρήμα για να αποπληρώσουμε το ήδη υπάρχον χρέος, δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά: η κρατική χρεοκοπία θα ήταν καταστροφή, όλεθρος γι΄ αυτούς. Όσο για την αύξηση των κοινωνικών παροχών αυτή δεν θα καλυφθεί από την αύξηση των κρατικών δαπανών, την οποία αποκλείσαμε κατηγορηματικά αλλά από το χρήμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που εισρέει εδώ και δεκαετίες, εισέρρευσε τώρα με την πανδημία και θα εισρεύσει και στο μέλλον. Η επιδίωξή τους είναι η αποτροπή της κοινωνικής αταξίας και αναταραχής, η εξασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης και τάξης. Αυτό είναι το βασικό μέλημά τους. Το διατύπωσε ο πρωθυπουργός: δεν θα επιτρέψω σε κανέναν να μας διχάσει.
ΤΟ βασικό χαρακτηριστικό της μετά την κρατική διαχείριση της πανδημίας εποχής θα είναι η επιβολή της επιβίωσης και η ενίσχυση του οικιακού εγκλεισμού. Επιβίωση θα πει μια μέρα ρύζι μια μέρα μακαρόνια και ούτω καθ΄ εξής. Επιβίωση θα πει οικιακός εγκλεισμός, τηλεόραση και φέις μπουκ. Επιβίωση σημαίνει μοναξιά και κατάθλιψη. Επιβίωση σημαίνει πολιτισμική εξαθλίωση και εξαχρείωση. Επιβίωση σημαίνει τον υποβιβασμό στην κατάσταση των εκτρεφομένων ζώων. Σε μια εποχή που η πλειονότητα των ανθρώπων δεν εργάζεται, διότι δεν υπάρχει λόγος να εργαστεί, και έχει και τον χρόνο και τις ικανότητες, ένα μεγάλο μέρος τουλάχιστον, να δημιουργήσει, να πειραματιστεί και να αλλάξει τρόπο ζωής και σκέψης.
ΑΥΤΗ η αντίφαση μεταξύ της επιβαλλόμενης επιβίωσης και των συνθηκών που επιτρέπουν την δημιουργία, την επινόηση και τον κοινωνικό πειραματισμό θα είναι το κομβικό χαρακτηριστικό των προσεχών δεκαετιών.
Σχολιάστε ελεύθερα!