in η αποσύνθεση της πυρηνικής οικογένειας

γυναικοκτονίες: γιατί τα παιδιά θέλουν (πρέπει) να ζουν με άλλα παιδιά και μακριά από τους γονείς τους

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΧΤΕΣ ένας ακόμα άντρας σκότωσε (και μετά αυτοκτόνησε) μια τριανταδιάχρονη γυναίκα, το δέκατο θύμα φέτος. Δεν θα είναι η τελευταία γυναικοκτονία. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα, η ζωή μου δεν έχει νόημα χωρίς εσένα, ο ψυχικός μου πόνος είναι ανείπωτος όταν δεν είμαστε μαζί, αν σε σκοτώσω δεν θα σε χάσω ποτέ, δεν θα σε έχει κανένας άλλος, προτιμώ να σε σκοτώσω κι ας πεθάνω, μας λένε με την πράξη τους οι γυναικοκτόνοι άνδρες. Τα ερωτήματα και τα ζητήματα που εγείρονται είναι πολλά, θα τα διατυπώσω και θα αποπειραθώ να τα σχολιάσω.

Η συχνότητα των γυναικοκτονιών είναι πρωτοφανής. Δέκα φόνοι γυναικών από άντρες μέσα σε εννιά μήνες δεν έχει ξαναγίνει. Πού να οφείλεται άραγε αυτή η συχνότητα; Έχει σχέση με την οικτρή οικονομική και κοινωνική συγκυρία που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια; Είναι έκφραση της γενικευμένης ανησυχίας και ταλαιπωρίας; Είναι συνέπεια της αποσύνθεσης της αντρικής ταυτότητας; Ή μήπως της αποσύνθεσης της πυρηνικής οικογένειας; Μήπως του τρόπου ανατροφής και κοινωνικοποίησης των παιδιών; Τι είναι άντρας; Τι είναι γυναίκα; Είναι άντρας αυτός που σκοτώνει γυναίκα; Γιατί ένας άντρας πονάει τόσο πολύ ψυχικά όταν τον εγκαταλείπει η γυναίκα με την οποία σχετίζεται; Μάνα του είναι και δεν μπορεί να την αποχωριστεί; Γιατί ένας άντρας δεν αποδέχεται την ελευθερία της γυναίκας;  Η προσκόλληση στη γυναίκα-μητέρα είναι έμφυτη στο αρσενικό-άντρα ή είναι επίκτητη συμπεριφορά, μια κοινωνική κατασκευή; 

ΘΑ ήθελα να σχολιάσω όλα αυτά τα ερωτήματα όχι ξεχωριστά ένα ένα αλλά συλλήβδην, όλα μαζί. Θα το κάνω με δύο τρόπους: θα αφηγηθώ κατ΄ αρχήν ένα περιστατικό που μου συνέβη όταν ήμουν τριάντα χρονών και μου άλλαξε τον τρόπο σκέψης και ζωής και μετά θα ρίξω μια ματιά στην παγκόσμια ιστορία για να εξετάσω συνοπτικά τον χρόνο συμβίωσης των παιδιών με τους γονείς τους.

ΣΤΙΣ αρχές της δεκαετίας του 1990 έζησα για έξι μήνες συνολικά σε μια οικοκοινότητα της Ιταλίας, τα μέλη της οποίας ήταν Γερμανοί, μαθητές του Χάμπερμας. Αριθμούσε γύρω στα 45 μέλη, εκ των οποίων τα 15 ήταν παιδιά και έφηβοι. Η οικοκοινότητα διέθετε δυο σπίτια, ένα μικρό στο οποίο ζούσαν τρία ζευγάρια κι ένας μοναχικός νεαρός άντρας. Οι υπόλοιποι ζούσαν στο άλλο σπίτι που ήταν και μεγαλύτερο. Στην οικοκοινότητα με κάλεσε ένα ζευγάρι, ο Ντέτλεφ και η Ίνγκριντ,  ζούσαν στο μικρό σπίτι, που τους γνώρισα στην Ιθάκη, όταν έκαναν διακοπές σε μια άλλη γερμανική οικοκοινότητα, στο Σαρακήνικο.

ΜΙΑ μέρα είχαμε μια δουλειά στο μεγάλο σπίτι και κάποια στιγμή μας πλησίασε μια ομάδα παιδιών. Ο γιος μου, μου λέει ο Ντέτλεφ, δείχνοντας ένα πεντάχρονο παιδί. Το παιδί χαμογέλασε στον πατέρα του και μετά απομακρύνθηκε μαζί με την παρέα του. Ζούσε εκεί μήνες και δεν ήξερα ότι ο φίλος μου είχε παιδί. Εξεπλάγην όταν το έμαθα. Και αναρωτήθηκα βέβαια, μα, γιατί δεν ζούνε μαζί; Και αντιλήφθηκα ότι τα παιδιά ζούσαν όλα μαζί σε ένα μεγάλο δωμάτιο, ξυπνούσαν μόνα τους να πάνε στο σχολείο σε γειτονικό χωριό, ντυνότουσαν μόνα τους, έτρωγαν το πρωινό μόνα τους. Ζούσαν με τα άλλα παιδιά, όχι με τους γονείς τους.

ΘΑ αντιλαμβάνεστε τη δουλειά που πήρα για το σπίτι και τις έρευνες που έγιναν και που γίνονται ακόμα, καθώς παρακολουθώ και ερευνώ την αποσύνθεση της πυρηνικής οικογένειας τις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες. Θεωρούσα δεδομένο ότι τα παιδιά πρέπει να ζουν με τους γονείς τους μέχρι τα δεκαοχτώ και μετά πρέπει να φεύγουν.  Μεγαλώνουμε τα παιδιά μέσα στα πλαίσια της πυρηνικής οικογένειας και ενισχύουμε την αυτονομία τους κάθε μέρα, κάθε στιγμή  με στοργή και αγάπη. Και τώρα βιώνω μια κατάσταση που ανατρέπει το μοντελάκι που έχω μέσα στο κεφάλι μου. Και πρέπει να κρίνω, πρέπει δηλαδή να αξιολογήσω τις δύο αυτές διαφορετικές καταστάσεις. Τα ερωτήματα που έθεσα στον εαυτό μου ήταν και είναι πολλά.

Η (πυρηνική) οικογένεια, διατεινόταν ο Φρόιντ, είναι μια σφηκοφωλιά. Μας κάνει όλους και όλες σφήκες και τσιμπάμε τους άλλους και τις άλλες, εντός και εκτός της οικογένειας. Δεν είναι συχνό το φαινόμενο, είναι όμως  υπαρκτό: νεαροί άντρες αυτοκτονούν ή τρελαίνονται, όταν πεθάνει η μάνα τους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η οικογένεια είναι Κόλαση και Παράδεισος μαζί. Υπάρχει το αλληλοτσίμπημα αλλά υπάρχει και ασφάλεια, αλληλεγγύη, είναι μια όαση μέσα στην ευρύτερη καπιταλιστική, ανταγωνιστική και ατομικιστική Κόλαση. Και είναι τόσο ευχάριστη όαση που γίνεται νοσηρή: συνεχίζουμε να ζούμε με τους γονείς μας μετά την εφηβεία κι όταν ως ενήλικες χωρίζουμε, επιστρέφουμε στην οικογένεια. Θα γνωρίζετε πόσο μεγάλος είναι ο αριθμός νεαρών, και όχι μόνο, αντρών και γυναικών που ζουν με τους γονείς τους.

ΠΟΛΛΟΙ γονείς δεν μεγαλώνουν τα παιδιά τους ενισχύοντας την αυτονομία τους αλλά ενισχύουν την προσκόλληση των παιδιών σε αυτούς. Ακόμα όμως κι όταν γίνεται, η προσκόλληση είναι αναπόφευκτη, όσο κι αν θέλουμε να μην υπάρχει. Η ανάπτυξη της προσωπικότητας απαιτεί πληθώρα σχέσεων –  όσο πιο πολλές τόσο πιο πλούσια και πολύπλευρη θα είναι η προσωπικότητα. Πόσο πλούσια μπορεί να είναι μια προσωπικότητα του παιδιού όταν μεγαλώνει με ένα πατέρα και μια μητέρα;

ΕΡΕΥΝΗΣΑ λοιπόν το εξής ζήτημα. Τι γινόταν στις κοινωνίες του παρελθόντος; Για πόσο χρόνο ζούσαν γονείς και παιδιά μαζί, μητέρα και παιδί μαζί; Συνειδητοποίησα ότι σε όλες τις κοινωνίες του παρελθόντος τα παιδιά απομακρύνονταν από τους γονείς τους σε ηλικία πέντε, έξι ετών και περνούσαν τον περισσότερο χρόνο με άλλα παιδιά.  Ο τρόπος της απομάκρυνσης και της συμβίωσης των παιδιών μεταξύ τους ποικίλει –  κάθε κοινωνία (τροφοσυλλεκτική, αγροτική, ποιμενική) είχε τους δικούς της τρόπους. Στον κανόνα αυτό εμφανίστηκε μια εξαίρεση: η πυρηνική οικογένεια στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Η κοινωνική ζωή του παιδιού περιορίζεται στα πλαίσια της οικογένειας και του διαμερίσματος, με αποτέλεσμα η προσκόλληση των παιδιών στους γονείς, του αγοριού στη μητέρα, να γίνεται ασφυκτική, αποπνικτική.   Όταν οι γυναίκες (μητέρες) άρχισαν να εργάζονται, οι παιδικοί σταθμοί, τα νηπιαγωγεία και τα σχολεία κρίθηκαν απαραίτητα για την κοινωνικοποίηση των παιδιών αλλά ο τρόπος αυτός δημιουργεί άλλα προβλήματα, τα οποία επιτείνουν παρά θεραπεύουν την αμοιβαία προσκόλληση.

ΕΑΝ τώρα εστιάσουμε την προσοχή μας στα αγόρια και της σχέσης τους με τη μητέρα θα παρατηρήσουμε ότι ο δεσμός αυτός ενισχύεται από την πλευρά της μητέρας: ο γιος της γίνεται κατά κάποιον τρόπο ο άντρας της, υποκατάστατο του άντρα. Το αγόρι δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τη μητέρα του και όταν ενηλικιωθεί βλέπει τη γυναίκα ως μητέρα. Και σε αυτό το σημείο αρχίζει το δράμα. Η μητέρα δεν αποδέχεται την ελευθερία του γιου της και ο γιος δεν αποδέχεται ούτε την ελευθερία του ούτε την ελευθερία της μητέρας του. Τι σημαίνει σε αυτή την περίπτωση ελευθερία; Σημαίνει την εξάλειψη της συγκεκριμένης εξάρτησης.

ΟΙ αυτοκτονίες νεαρών ανδρών λόγω απώλειας της μητέρας, οι ψυχασθένειες, η σχιζοφρένεια, η βία κατά των γυναικών, οι γυναικοκτονίες είναι το τίμημα που πληρώνουμε την εποχή της αποσύνθεσης  της πυρηνικής οικογένειας, η οποία είναι μία μόνο από τις πολλές εκφάνσεις μιας γενικότερης αποσύνθεσης και παρακμής. Όλοι οι θεσμοί του δυτικού πολιτισμού και του καπιταλισμού αποσυντίθεται με ολοένα και επιταχυνόμενο ρυθμό. Εάν σκεφτούμε ότι η  διαδικασία της αλλαγής εμφανίζεται αφενός ως καταστροφή, αποσύνθεση, διάλυση και παρακμή και αφετέρου ως δημιουργία, αυτό που κυριαρχεί στη μεταβατική εποχή που ζούμε είναι η αποσύνθεση, η διάλυση και η καταστροφή θεσμών, αντιλήψεων, πρακτικών, αξιών. Η κατάσταση αυτή θα διαρκέσει για πολλές δεκαετίες ακόμα. Ας μην έχουμε αυταπάτες.

Σχολιάστε ελεύθερα!

  1. Μα ο ρολος ενος γονεα ειναι πολλαπλος. Δεν χρειαζεται να ειναι παθολογικος. Ουτε να μπει εμποδιο στην κοινωνικοποιηση.

  2. Επισης ξεχνας πχ οτι η προσκολληση στο γονεικο σπιτι ειναι και αντανακλαση της ανεργιας. Οχι συνειδητη επιλογη ενος νεου.

  3. Τι εχεις πχ να πεις για την Καρολαιν Κ. Ολο το νησι ηθελε να την καλοπαντρεψει . Ακομα και οι γονεις της, τοσο που η κρισαρα δεν λειτουργησε ορθα. (ασε που δεν την σκοτωσε ο συζυγος.. κατι που υπογραμμιζει οτι εχουμε και υποτιθεμενες γυναικοκτονιες που κρυβουν και αλλες βαθυτερες κοινωνικες παθολογιες).
    Αρα θελω να πω η κοινωνια πιεζει τις γεροντοκορες και τα μπακουρια και δεν προσφερει προσφορο εδαφος για τετοιες επιλογες

    Οποτε για μενα το να ζουν παιδια με παιδια ειναι καταστροφικο. Το προβλημα ειναι πως να εισαι ποιο σωστος γονιος , ποιο σωστος θειος , παππους, δασκαλος, παπας ..
    Δεν εισαι γονιος οταν βιοπαλευεις με την εννοια οτι εισαι ηρωας αλλα χανεις τον καθοδηγιτικο ρολο .
    Δεν εισαι σωστος παππους αν κακομαθαινεις για ενα χαδι γιατι φοβασε το θανατο.
    Η ζωη ειναι σκυταλοδρομια. Ενα παιδι δεν εχει σκυταλη να δωσει σε αλλα παιδια.
    Η σκυταλη ειναι ο πολιτισμος και η κουλτουρα.
    Δεν εισαι παπας οταν τα σκατα βρεχουν καθημερινα στα μυαλα των παιδιων και δεν επαναστατεις ”η δεν προσπαθεις να επαναπροσδιορισεις τον πνευματικο σου ρολο .

    Εμεις πλεον εχουμε κανει σκυταλη τα ριαλιτι , τα σοσιαλ μιντια και τη φανατιλα…
    Καταληγω.. το προβλημα ειναι η ελλειψη πολιτισμου αρα κοινωνικη και οικονομοκη ανεχεια. Η γυναικοκτονιες (οταν δεν ειναι με θυτες νταβαντζηδες η ναρκοεμπορους) αποτελουν μια μονο εκφραση αναμεσα σε πολλες που βιωνουμε , αυτης της καθιζισης του πολιτισμου.