in 21ος αιώνας

μηδενισμός και πυρηνικά όπλα: ο παντοδύναμος Θεός, η απόλυτη βούληση, το απόλυτο Εγώ, η απόλυτη ελευθερία

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΩΣ φτάσαμε στα πυρηνικά όπλα, ποιο είναι το φιλοσοφικό υπόβαθρο αυτής του τεχνικού επιτεύγματος; Θα γίνει παγκόσμιος πόλεμος με χρήση πυρηνικών ή ο αυτοπεριορισμός και η αυτοσυγκράτηση θα προκριθεί έναντι του μηδενισμού της απόλυτης βούλησης; ‘Εχει συνετιστεί ο δυτικός Κύριος ή παραμένει ήρωας που προτιμάει να πεθάνει παρά να ηττηθεί και να υποδουλωθεί; Με αυτά τα τρία ερωτήματα θα καταπιαστώ σήμερα –  και θα απαντήσω, με σαφήνεια και απλά λόγια.

ΓΙΑ να κατανοήσουμε την κατασκευή των πυρηνικών όπλων θα πρέπει να ανατρέξουμε στην έννοια του Θεού και να επισημάνουμε τη διάκριση που σημειώθηκε το 1350, περίπου, μεταξύ του Θεού που περιορίζεται και από τη φύση και από τις δικές του προγενέστερες σκέψεις, σχέδια και πράξεις  και του πανίσχυρου, παντοδύναμου Θεού. Τη διάκριση αυτή, την έννοια του παντοδύναμου Θεού, με την απόλυτη, την χωρίς όρια βούληση και ελευθερία,  την οφείλουμε σε έναν Άγγλο μοναχό του φραγκισκανικού τάγματος, τον Γουίλιαμ  Όκαμ (William Ockham), γεννήθηκε το 1280 (ή 1285). Και, όπως θα δούμε παρακάτω, με την διδασκαλία του βάζεις τις βάσεις του εμπειρισμού και του πειράματος, της σαφούς επιθυμίας της κυριαρχίας πάνω στη φύση με την παραγόμενη γνώση.

Ο θεός (Θεός) της μέχρι τότε θεολογικής και φιλοσοφικής παράδοσης ήταν ένας Θεός που περιοριζόταν από τις σχέσεις του με τους ανθρώπους και τη φύση –  δεν ήταν παντοδύναμος, η ισχύς του ήταν σχετική. Ο Ζεύς είναι μεν αθάνατος αλλά μάνα τον γέννησε, κατσίκα τον θήλασε, νυστάζει και κοιμάται, καυλώνει και γαμάει, απαγάγει και βιάζει, κεραυνοβολεί και σκοτώνει και άλλα πολλά κάνει. Τον περιορίζει η Ανάγκη (Ανάγκα και θεοί πείθονται).  Ο Γιαχβέ της Βίβλου, και μετέπειτα χριστιανικός Θεός, εξοντώνει τους ανθρώπους γιατί είναι ανυπότακτοι και ανυπάκουοι αλλά δεν μπορεί να τους εξοντώσει όλους –  πώς θα ήταν Θεός χωρίς πιστούς; Αφήνει να ζήσουν μερικοί αλλά κι αυτοί, αφού πολλαπλασιαστούν,  τον γράφουν κανονικά, με αποτέλεσμα ο Θεός να παραδεχτεί την αδυναμία του και την ήττα του και ομολογεί: οι άνθρωποι είναι από γεννησιμιού τους ανυπότακτοι και ανυπάκουοι, δεν θα τους εξοντώσω ξανά!

ΕΡΧΕΤΑΙ λοιπόν ένας Άγγλος μοναχός και αμφισβητεί και απορρίπτει και τον Θεό της σχετικής ισχύος και τη σχολαστική (χριστιανοαριστοτελική) φιλοσοφία. Υποστηρίζει ότι όλες οι έννοιες αυτής της φιλοσοφίας είναι απλά ονόματα (nomen, nomina στον πληθυντικό), είναι απλές λέξεις. Αυτός είναι ο νομιναλισμός. Υποστηρίζει ακόμα ότι η παραγωγική μέθοδος (από το γενικό και αφηρημένο παράγω το ειδικό και συγκεκριμένο) είναι ένας πνευματικός αυνανισμός, με δικά μου λόγια τα λέω, και ότι αυτή η μέθοδος είναι ένα εμπόδιο στην παραγωγή της γνώσης. Θα πρέπει να πετάξουμε στα σκουπίδια και τις έννοιες-ονόματα και την παραγωγική μέθοδο, να προσανατολιστούμε προς την εμπειρία και την επαγωγική μέθοδο (να συναγάγουμε συμπεράσματα από την έρευνα του ειδικού και του συγκεκριμένου). Και υποστηρίζει ακόμα ότι ο Θεός δεν μπορεί να περιορίζεται από τη φύση ή τους ανθρώπους, δεν μπορεί να ισχύς του να είναι περιορισμένη (potentia ordinata), δεν μπορεί η βούλησή του να είναι περιορισμένη και σχετική, δεν μπορεί η ελευθερία του να είναι κι αυτή περιορισμένη. Δεν μπορεί ο Θεός να υποτάσσεται στους νόμους της φύσης, όπως υποστήριζαν ο Αβικένας, ο Αβερρόης και άλλοι πολλοί, πριν και μετά από αυτούς. Ο Θεός είναι πανίσχυρος, η ισχύς του είναι απόλυτη (potentia absoluta), κι όλα αυτά γιατί η βούλησή του είναι απόλυτη (voluntas absoluta), άρα και η ελευθερία του είναι απόλυτη. Ο Θεός κάνει ό,τι βούλεται, ό,τι επιθυμεί,  δεν υπάρχουν όρια στην ισχύ του, τη βούλησή του και την ελευθερία του. Δεν τον δεσμεύει κανένας και τίποτα.

ΜΕ όλα αυτά που υποστηρίζει ο Οκαμ θέτει τις βάσεις της νεωτερικότητας. Η νεωτερική εποχή αρχίζει στα μέσα του 14ου αιώνα. Αυτά που υποστηρίζει για τον Θεό συνιστούν μια επιθυμία αύξησης της ισχύος: δεν θέλουμε σχετική ισχύ, δεν θέλουμε η βούληση και η ελευθερία μας να περιορίζεται και να  δεσμεύεται –  θέλουμε απόλυτη ισχύ, θέλουμε απόλυτη βούληση, θέλουμε απόλυτη ελευθερία. Θέλουμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Θέλουμε η πραγματικότητα να είναι εκπλήρωση της βούλησής μας, των επιθυμιών μας.

ΓΙΑΤΙ άραγε να εμφανιστεί στα μέσα του 14ου αιώνα η έννοια του παντοδύναμου Θεού, η επιθυμία της απόλυτης βούλησης, της απόλυτης ελευθερίας; Γιατί αυτήν την εποχή αναδεικνύεται η σημαντικότητα της εμπειρίας; Γιατί στην Αγγλία; Γιατί από μοναχό του φραγκισκανικού τάγματος; Θα εκθέσω μια γενική και μια ειδική απάντηση, θα επιμείνω στη δεύτερη διότι σχετίζεται με το θέμα του σημερινού κειμένου. Τους δύο προηγούμενους αιώνες (1100-1350) είναι μια περίοδος ακμής της φεουδαρχίας, κατά την οποία σημειώθηκαν πολλές τεχνικές βελτιώσεις, επινοήσεις, εφευρέσεις σε όλους τους τομείς της παραγωγής, κυρίως όμως στην επεξεργασία των μετάλλων. Αυτή είναι η γενική εικόνα. Εμείς θα εστιάσουμε όμως στην προσοχή μας σε δύο μοναστήρια, σε έναν γερμανό αρχιμανδρίτη της Κωνσταντίας (της σημερινής Ελβετίας) και σε έναν άλλον επίσης γερμανό μοναχό. Ο πρώτος είναι ο Berthold von Lutzelstetten, ο δεύτερος είναι ο Berthold Schwarz, αλχημιστής μοναχός, που επιδιδόταν στη αλχημεία (μαύρη μαγεία) και επονομάστηκε Nyger (νέγρος, μαύρος –  Schwarz σημαίνει μαύρος). Ο πρώτος παρέλαβε από τους Άραβες την πυρίτιδα και την βελτίωσε –  πότε; Τις μέρες που γεννιόταν ο Γουίλιαμ Όκαμ (1280-1285)! Πενήντα χρόνια αργότερα,  ο δεύτερος βελτιώνει ακόμα πιο πολύ την πυρίτιδα αλλά χάνει το κεφάλι του (1338)! Από το 1300 ήδη οι ευρωπαϊκοί στρατοί αρχίζουν να χρησιμοποιούν πυροβόλα όπλα, τα οποία βελτιώνονται συνεχώς, όπως και η πυρίτιδα. Ποιοι κατασκευάζουν τα κανόνια; Οι μεταλλοτεχνίτες που κατασκεύαζαν καμπάνες για τις εκκλησίες και τα μοναστήρια.

ΕΝΑ αιώνα αργότερα ο Φράνσις Μπέικον εκφράζει με σαφήνεια την επιθυμία (και την δυνατότητα) καθυπόταξης της φύσης μέσω της παραγωγής γνώσης, προερχόμενης από την εμπειρία και τα πειράματα. Η απόλυτη βούληση κάνει ξανά την εμφάνισή της και μαζί με αυτήν η επιθυμία αύξησης της ισχύος έναντι της φύσης, η επαγωγική μέθοδος και ο εμπειρισμός. Την ίδια εποχή, ο Ντεκάρτ (Καρτέσιος) υποστηρίζει την έννοια του παντοδύναμου Θεού και  τονίζει τη σχέση της βούλησης με τη γνώση και την επιθυμία της αύξησης της ισχύος. Η απόλυτη βούληση, η απόλυτη ισχύς και η γνώση συνδέονται άρρηκτα πια. Οι παρακαταθήκες αυτής της συμπλοκής είναι πολλές και με πολλά παρακλάδια. Θα τις εντοπίσουμε στη φιλοσοφία του Διαφωτισμού, θα τις εντοπίσουμε στον γερμανικό Ιδεαλισμό (το απόλυτο Εγώ του Φίχτε), στον Σοπενχάουερ και στον μαθητή του Νίτσε (θέληση για δύναμη). Θα τις εντοπίσουμε ακόμα και στην πολιτική, όταν ο βολονταρισμός, ως εκδοχή της απόλυτης βούλησης, αντικαθιστά τις υπάρχουσες δυνατότητες δράσης. Όταν λέμε, θέλουμε να αλλάξουμε την κοινωνία, θα πρέπει να σκεφτόμαστε τη σχέση αυτής της επιθυμίας με την απόλυτη βούληση. Θυγατέρα του βολανταρισμού είναι η μεγαλομανία.

Η απόλυτη βούληση και η απόλυτη ισχύς στο πεδίο του πολέμου και των όπλων εμφανίζεται ως εκπληρωμένη με τα πυρηνικά όπλα. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της απόλυτης βούλησης, της απόλυτης ελευθερίας χρήσης της απόλυτης ισχύος; Το μηδέν, η εξάλειψη του ανθρώπινου είδους!  Ο μηδενισμός! Η κατασκευή των πυρηνικών όπλων έφερε στο προσκήνιο πληθώρα φιλοσοφικών προβλημάτων –  και κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων επίσης. Το ερώτημα που εγείρεται είναι: αφού τα χρησιμοποίησαν κάποτε, γιατί να μην τα χρησιμοποιήσουν και πάλι; Θα δεσμευτούν από τις συνέπειες των προγενέστερων πράξεών τους (σχετική ισχύς, σχετιζόμενος Θεός) ή θα προκρίνουν την απόλυτη βούληση, την απόλυτη ελευθερία, την απόλυτη ισχύ; Υπάρχει τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτό το δίλημμα;

ΥΠΑΡΧΕΙ –  να γίνουμε αθάνατοι, είτε σωματικά (υπερανθρωπισμός) είτε ψηφιακά (μετανθρωπισμός). Επιμένουμε –  είτε με τον ένα είτε με τον άλλον τρόπο, την απόλυτη βούληση και τον παντοδύναμο Θεό δε λέει η δυτική Κυριαρχία να τα εγκαταλείψει.

ΤΕΙΝΕΙ προς τον μηδενισμό.

Σχολιάστε ελεύθερα!