ανοιχτή επιστολή-έκκληση προς τη Νάντια Βαλαβάνη

αγαπητή Νάντια, γεια σου και χαρά σου, όπου κι αν είσαι, ό,τι κι αν κάνεις!

Διάβασα με τη δέουσα προσοχή το τελευταίο σου άρθρο με το τίτλο ΜΝΗΜΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ και χάρηκα πολύ με το τρόπο με τον οποίο το κλείνεις: Μήπως θα έπρεπε ο κόσμος της Αριστεράς να πάρει σήμερα την υπόθεσή της – και την υπόθεση της κοινωνίας – με πιο άμεσο τρόπο στα χέρια του; Αν δεν κάνω λάθος, πρόκειται περί ρητορικής ερώτησης. Μιας και η ρητορική προέρχεται από τον πόλεμο, θα το γνωρίζεις άλλωστε, κάθε φορά που διαβάζω ένα ρητορικό ερώτημα το μυαλό μου πάει κατευθείαν στον πόλεμο. Αυτό συνέβη και με το δικό σου ερώτημα και αναρωτήθηκα περί τίνος πολέμου πρόκειται. Θα ήθελα ακόμα να συμπληρώσω ότι κάθε ρητορική ερώτηση, πάντα κάτι φανερώνει και πάντα κάτι κρύβει – ο διπλωματικός της χαρακτήρας είναι σαφέστατος. Και πρέπει να τα συσχετίσουμε αυτά τα δυό: όταν πολεμάς, αναγκαστικά, πρέπει πάντα να είσαι σαφής αλλά και πάντα να αποφεύγεις να εκτίθεσαι.

Μέσα στα συμφραζόμενά του, το ερώτημα φαίνεται να είναι έκφραση κάποιας αγανάκτησης, κάποιας αμηχανίας , κάποιου αδιέξοδου κι όχι αβεβαιότητας: δεν αναρωτιέσαι, είσαι βέβαιη ότι ο κόσμος της Αριστεράς θα έπρεπε να πάρει σήμερα την υπόθεσή της – και τη  υπόθεση της κοινωνίας – με πιο άμεσο τρόπο στα χέρια του. Η βεβαιότητα αυτή μας παροτρύνει να υποθέσουμε ότι θεωρείς το Αριστερό Βήμα Διαλόγου και Κοινής Δράσης ως ένα ήδη αποτυχημένο εγχείρημα. Διαπιστώνεις ότι η απήχηση του Αριστερού Βήματος ήταν ανισόμετρη. Πολύ σοβαρότερη ανάμεσα στον κόσμο της εργασίας παρά στις ‘κορυφές’. Η λέξη ‘κορυφές’, Νάντια, με συγκλόνισε. Μου άρεσε και η λέξη, πάνω από όλα όμως τα εισαγωγικά. Χωρίς τα εισαγωγικά, η λέξη θα παρέπεμπε στις κορυφές βουνών, του Ψηλορείτη λόγου χάριν, αλλά με τα εισαγωγικά παραπέμπει στα ύψη της κοινωνίας, στο στερέωμα της Κυριαρχίας. Η λέξη ‘κορυφές’ είναι μια ανώδυνη, μαλακή λέξη που δεν δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα. Δεν θα μπορούσες σε καμιά περίπτωση να μεταχειριστείς βίαιες και βαριές λέξεις όπως οι Κύριοι της Αριστεράς ή τα αφεντικά ή οι νταβατζήδες. Οι λέξεις αυτές έχουν το μειονέκτημα να μην αναιρούν αυτό που εκφράζουν, όπως κάνει η λέξη ‘κορυφές’. Ως μαρξίστρια και διανοούμενη της Αριστεράς γνωρίζεις πολύ καλά, όπως και οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες αυτής της ανοιχτής επιστολής – έκκλησης,  τι εκφράζει και τι αναιρεί η επιλογή σου. Ως μαρξιστές θα έπρεπε να εφαρμόζουμε τον μαρξισμό πρώτα απ’ όλα στις δικές μας οργανώσεις για να εξετάζουμε εάν πρόκειται για εξισωτικές οργανώσεις, προτάσεις για την κοινωνική οργάνωση μιας άλλης κοινωνίας που είναι εφικτή,  ή οργανώσεις που συγκροτούνται στη βάση αντικρουόμενων συμφερόντων. Η έκφραση ‘κορυφές’ δηλώνει ότι συμβαίνει το δεύτερο, ταυτόχρονα όμως τις βγάζεις λάδι – σε βοηθάει η ίδια  λέξη, διπλωματικού σαφέστατα χαρακτήρα.

Να λοιπόν ποιον πόλεμο εννοώ, αγαπητή Νάντια. Εννοώ τον ακήρυκτο μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των Κυρίων της Αριστεράς και των Υποτελών μελών της Αριστεράς που παρατηρείται σε όλες τις οργανώσεις της Αριστεράς.  Οι εκδηλώσεις αυτού του εμφύλιου ταξικού πολέμου είναι πολλές, πάρα πολλές και δεν υπάρχει λόγος να αναφερθώ διεξοδικά σε αυτές. Μου έρχονται στο μυαλό, π.χ., οι εκφράσεις για τον ΣΥΡΙΖΑ  των μελών ή το μπλογκ ΑΝΤΑΡΣΥΑ των μελών (!).  Θα γνωρίζεις ότι όλοι οι ανένταχτοι είναι κάποιοι, κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες που πήραν μέρος κάποτε σε αυτόν τον πόλεμο, σταμάτησαν να πολεμούν και γύρισαν τη πλάτη στις οργανώσεις της Αριστεράς όχι όμως και στην Αριστερά. Μεταξύ πάλης και φυγής, επέλεξαν τη φυγή. Αυτό έκανες εσύ, φεύγοντας το 1989 από το ΚΚΕ, αυτό έκανα κι εγώ, όταν το 1977 κατάφερα να φύγω από έναν μαοϊκό στρατώνα και μαντρί, φτύνοντας αίμα,   την ΑΑΣΠΕ (Φιλοσοφικής), σπουδαστική παράταξη του ΕΚΚΕ. Ο πόλεμος αυτός συνεχίζεται και θα συνεχίζεται, με αποτέλεσμα να πυκνώνουν οι γραμμές των ανένταχτων. Ποια θα είναι η έκβαση του εμφύλιου πολέμου; Γιατί προκρίνεται η φυγή; Δεν πρέπει να δώσουμε κάποια απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα; Δεν θα έπρεπε η Αριστερά να συζητήσει πρώτα από όλα αυτό το θλιβερό φαινόμενο, να αναρωτηθεί γιατί ο κόσμος της Αριστεράς και της εργασίας τους γυρίζει τη πλάτη, ως μέλη και ως ψηφοφόροι;

Ποια μπορεί να είναι αυτή η έκβαση; Εφόσον οι ‘κορυφές’, οι νταβατζήδες της Αριστεράς,  αδιαφορούν για την ενότητα και νοιάζονται πιο πολύ τα απλά μέλη, οι υποτελείς, τότε ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η πολυπόθητη ενότητα της Αριστεράς είναι να πάρει ο (υποτελής) κόσμος της Αριστεράς την υπόθεσή της με πιο άμεσο τρόπο στα χέρια της. Μόλις διάβασα το άρθρό σου στο Αριστερό Βήμα, διατύπωσα ένα σύντομο σχόλιο: Δηλαδή, τι να κάνει; Αυτό το ερώτημα ήταν το σχόλιο. Όταν λες με πιο άμεσο τρόπο, τι εννοείς; Έχεις κάτι στο νου; Μήπως δεν έχεις; Ρωτάς για να μάθεις; Υπέθεσα ότι είσαι βέβαιη ότι πρέπει ο κόσμος της Αριστεράς να πάρει τηνυπόθεση στα χέρια της και τώρα αναρωτιέμαι εάν η έκφραση με πιο άμεσο τρόπο κρύβει γνώση που δεν δημοσιεύεται ή κρύβει άγνοια και αδιέξοδο. Ένας φίλος της Ανωτάτης Σχολής Κακών Τεχνών εντόπισε το ερώτημα-σχόλιο και σημειώνει: Κλασική περίπτωση διανοουμένου της Αριστεράς που αναλύει σωστά μια κατάσταση αλλά όταν φτάνει στο σημείο να πει κάτι συγκεκριμένο αδυνατεί να μοιράσει σε δυο γαϊδούρια άχυρο. Είχα καιρό να ακούσω αυτή τη παροιμία – το μυαλό μου εμένα θα πήγαινε στο σκύλο και τη πίτα. Κι επειδή, όπως υποστήριξα, ο πόλεμος απαιτεί σαφήνεια, στρέφομαι προς την έκφραση ‘με πιο άμεσο τρόπο’ και αναρωτιέμαι τι μπορεί να κρύβει. Διατύπωσα κάποιες υποθέσεις και τις εκθέτω. Πριν το κάνω όμως θα ήθελα να διασαφηνίσω τι καταλαβαίνω εγώ όταν διαβάζω ότι θα έπρεπε εμείς να πάρουμε στα χέρια μας με πιο άμεσο τρόπο την υπόθεση της Αριστεράς: ότι θα έπρεπε να συγκροτήσουμε μια Αριστερά της ελευθερίας και της ισότητας. Αυτό δεν μπορούν να το κάνουν οι ‘κορυφές’, μόνο ο υποτελής κόσμος της Αριστεράς, οι από κάτω, η βάση. (Τι βάναυσες, τι ατιμωτικές  λέξεις!). Υπάρχουν δυό τρόποι να το πετύχουμε αυτό. Ο πρώτος: να συζητήσουμε, να καταλήξουμε κάπου και μετά να ενωθούμε. Υπάρχει κι ένας δεύτερος: πρώτα να ενωθούμε, στη βάση της ελευθερίας και της ισότητας εννοείται,  και μετά να συζητήσουμε. Ο πρώτος τρόπος είναι ο τρόπος του Αριστερού Βήματος Διαλόγου και Κοινής Δράσης και άλλων παρόμοιων και παρομοίως επαναλαμβανομένων και αποτυχημένων εγχειρημάτων. Ο δεύτερος είναι ο τρόπος που προτείνουν και υποστηρίζουν κάποιοι άλλοι, λίγοι αλλά υπάρχουν.

Ο πρώτος τρόπος εμφανίστηκε θνησιγενής: δεν μπορεί να υπάρξει διάλογος μεταξύ Κυρίων και Υποτελών.  Ούτε μεταξύ Κυρίων, γι αυτό και γύρισαν την πλάτη στο Αριστερό Βήμα. Εάν η σημερινή εκτρωματική Αριστερά ενωθεί θα γεννήσει ένα μεγα-έκτρωμα, με αποτέλεσμα ο κόσμος της εργασίας να της γυρίσει τη πλάτη ακόμα πιο μαζικά και αποφασιστικά! Εάν η σημερινή Αριστερά ενωθεί, θα επιταχύνει την αποχώρησή της από το πολιτικό προσκήνιο! Αυτό είναι σήμερα το δράμα της ιστορικής, νεκροζώντανης Αριστεράς! Οι Κύριοι της Αριστεράς το γνωρίζουν – γι αυτό και δεν ενώνονται! Πάνω από όλα η διαιώνισή της πολιτικής τους επιβίωσης! Διάλογος μπορεί να υπάρξει μόνο μεταξύ του κόσμου της εργασίας – αυτό θα υπαινίσσεσαι στο ρητορικό ερώτημά σου. Αυτό σημαίνει ότι η έκφραση ‘με πιο άμεσο τρόπο’ ενδέχεται να αναφέρεται σε τρεις πρακτικές. Ο πρώτος: Ο κόσμος της Αριστεράς να επιβάλει στις ‘κορυφές’ τη θέληση και τις αποφάσεις της για μια Αριστερά της ελευθερίας και της ισοτητας, να τις εξαναγκάσει να τις υιοθετήσει και να τις εφαρμόσει. Δηλαδή: η Αριστερά του μέλλοντος θα είναι μια ομοσπονδία αυτόνομων και ελεύθερων συνεργαζόμενων ομάδων (ελευθερία), θα είναι μια Αριστερά χωρίς προνόμια – σε επίπεδο εκλογών σημαίνει ότι κανένας δεν θα εκλέγεται βουλευτής πάνω από μια φορά και μόνο για λίγους μήνες (ισότητα, καθολική εναλλαγή). Ο δεύτερος: ο κόσμος της Αριστεράς (της εργασίας) να διώξει τις κορυφές, να τις διαγράψει και να ενωθεί,μαζί με το πλήθος των ανένταχτων,  σε ελεύθερη και ισότιμη βάση. Και ο τρίτος: να εγκαταλείψει την ιστορική Αριστερά και να ενωθεί με τους ανένταχτους.

Αυτές τις μορφές δράσης μπορεί να πάρει ο πιο άμεσος τρόπος για να συμπήξουμε μια Αριστερά της ελευθερίας και της ισότητας. Ο υποφαινόμενος υποστηρίζει, εδώ και δεκαετίες, τον τρίτο τρόπο. Θεωρώ ότι ο πρώτος τρόπος είναι ανεδαφικός: οι ‘κορυφές’ δεν πρόκειται ποτέ να  υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν τις αποφάσεις των από κάτω. Ο δεύτερος τρόπος είναι επίσης προβληματικός: οι περισσότεροι από τους από κάτω, από τους λίγους που έχουν απομείνει, δέχονται τις ‘κορυφές’, ακολουθούν τις επιταγές τους, συμμορφώνονται, είναι υπάκουοι, δεν θα τολμήσουν να το κάνουν. Περιμένουν ότι οι ηγέτες τους θα δουν τα λάθη τους και θα αλλάξουν. Επαφίενται στις αγαθές προθέσεις τους. Αλλά οι Κύριοι της Αριστεράς πάνω από όλα νοιάζονται, το γνωρίζεις πολύ καλά, μόνο για τα προνόμιά τους, το βουλευτιλίκι τους, το δημοσιογραφιλίκι τους, τον πλούτο τους, το βόλεμά τους, τη φήμη τους. Χεστήκανε για την Αριστερά, για το κόσμο της εργασίας, για τα κοινωνικά προβλήματα. Χεστήκανε.

Η μέθοδος ‘πρώτα συζητάμε, συμφωνούμε και μετά ενωνόμαστε’ είναι παντελώς αδιέξοδη. Θα περνάνε τα χρόνια κι εμείς ακόμα θα συζητάμε. Υποστηρίζω ότι θα πρέπει πρώτα να ενωθούμε και μετά να συζητήσουμε, πράττοντας. Είναι δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο; Οι περισσότεροι της ιστορικής Αριστεράς διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους με αυτή τη μεθοδολογία. Εγώ πιστεύω πως είναι ο μόνος τρόπος: εάν είσαι ελεύθερος και ισότιμος με τον άλλον, γιατί να μην ενωθείς; Υπάρχει ένας λόγος να μην γίνει: να μην πιστεύεις στην ελευθερία και την ισότητα. Γνωρίζουμε ότι η ιστορική Αριστερά είναι αλλεργική σε αυτές τις έννοιες.

Πως μπορούμε να ενωθούμε σε μια ομοσπονδία αυτόνομων και ελεύθερων συνομιλουσών και συνεργαζόμενων ομάδων, ομάδων που υπάρχουν ήδη (πολιτικές, εκδοτικές, οικολογικές, εργασιακές, φοιτητικές, καλλιτεχνικές, τοπικές οργανώσεις των κομμάτων της ιστορικής Αριστεράς, στέκια, σύλλογοι, κλπ); Θεωρώ ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη σύμπηξη μιας ομάδας που θα συντάξει ένα κείμενο, απλό και σύντομο,  για το πως βλέπει την Αριστερά του μέλλοντος και θα απευθυνθεί προς όλες τις ομάδες. Η Αριστερά του μέλλοντος θα είναι ένα δίκτυο ομάδων που θα λειτουργεί στη βάση της ελευθερίας και της ισότητας. Ενωμένοι, μπορούμε να συζητήσουμε ελεύθερα και ισότιμα. Διαλυμένοι και σκόρπιοι δεν μπορούμε να συζητήσουμε και να δράσουμε από κοινού.

Το ζητούμενο, κατά τη γνώμη μου, είναι η σύμπηξη αυτής της ομάδας που θα συντονίσει τις πρώτες επαφές μεταξύ των ομάδων και αμέσως θα διαλυθεί γιατί δεν θα έχει κανένα απολύτως λόγο ύπαρξης – η περαιτέρω ύπαρξή της θα σημάνει την εμφάνιση προνομίων και προβολών αξιώσεων Κυριαρχίας. Η διαδικασία διαμόρφωσης της ομάδας έχει ήδη αρχίσει και διατυπώνω την πρόβλεψη ότι του χρόνου τέτοια εποχή θα είναι γεγονός.

Αυτά είχα να σου γράψω, αγαπητή Νάντια, σε χαιρετώ και σου εύχομαι υγεία και χαρά.

Αθανάσιος Δρατζίδης – Αλεξανδρούπολη