Ισλανδία και κομμουνισμός

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Διάβασα στο laestrygonia.blogspot.com ένα κείμενο του αρθρογράφου  του Έθνους και διευθυντή της εφημερίδας Πριν (του Νέου Αριστερού Ρεύματος) Γ. Δελαστίκ σχετικά με τις εξελίξεις στην Ισλανδία, το οποίο αξίζει να σχολιάσουμε. Παραθέτω το κείμενο μιας και είναι σύντομο και περιεκτικό για να το έχουμε μπροστά μας.

Ισλανδική Εποποιΐα:Διέγραψαν τα στεγαστικά τους

Έπος των Ισλανδών. Εξεγέρθηκαν το φθινόπωρο του 2008 κι ακόμα δεν έχουν σταματήσει. Αν οι ελπίδες των Ευρωπαίων εργαζομένων εναποτίθενται στον γαλλικό γίγαντα, ο ανυπόκριτος θαυμασμός τους ανήκει στον ισλανδικό ”ψύλλο” -σ’ αυτό το έθνος των 320.000 ανυπότακτων Βίκιγκ που έχουν κάνει τα πάντα. Ανέτρεψαν την κυβέρνηση της Δεξιάς. Εξευτέλισαν τη νέα κυβέρνηση της κεντροαριστερά, όταν αυτή υπέκυψε στις πιέσεις των Άγγλων και της ΕΕ και υπέγραψε συμφωνία να πληρώσει ο ισλανδικός λαός τα χρέη των Ισλανδών τραπεζιτών στο εξωτερικό. Υποχρέωσαν τον πρόεδρο να προκηρύξει δημοψήφισμα για τη συμφωνία. Εκεί μόνο το . . . 1,8%(!!!) ψήφισε υπέρ της συμφωνίας που είχε υπογράψει η κυβέρνησή τους και το 93% κατά! Δεν σταμάτησαν. Τη Δευτέρα περικύκλωσαν το κοινοβούλιο 8.000 διαδηλωτές – περισσότεροι δηλαδήαπό όταν ανέτρεψαν τη Δεξιά, ζητώντας να μη χάσουν τα σπίτια τους.

Η κυβέρνηση πανικοβλήθηκε. Η νίκη των διαδηλωτών ήρθε ήδη προχτές. . .  Ο υπουργός Οικονομικών ανήγγειλε ότι οι κρατικοποιημένες πλέον τράπεζες θα πρέπει να διαγράψουν στεγαστικά δάνεια ύψους περίπου 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τεράστια ανακούφιση.

Αυτό είναι το κείμενο του Γ. Δελαστίκ. Τι θέλει να μας πει ο συντάκτης, τι μαθαίνουμε από το κείμενο; Ενημερωνόμαστε απλά για τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα των πάγων;  Αυτός είναι ο σκοπός της συγγραφής του; Αυτός  είναι αλλά δεν είναι ο μόνος και δεν είναι ο πιο σημαντικός. Κάτω από τον φανερό σκοπό λανθάνει ένας άλλος. Έχουμε λοιπόν μια δήλωση και μια παραδήλωση. Γνωρίζουμε τι είναι η δήλωση: είναι η σαφής καταγραφή ενός μηνύματος, μιας σημασίας. Η παραδήλωση τι είναι; Θα σας την εξηγήσω με ένα παράδειγμα. Τι θα καταλάβετε εάν πω ”είχα κάτι λεφτουδάκια κι αγόρασα ένα οικοπεδάκι”; Θα καταλάβετε μόνο ότι αγόρασα ένα οικόπεδο; Όχι, βέβαια. Αυτή είναι η δήλωση. Θα καταλάβετε όμως και κάτι άλλο, κάτι το οποίο δεν το διατυπώνω ευθέως αλλά λανθάνει σαφέστατα στις λέξεις και το τόνο που επιλέγω. Θα καταλάβετε ότι μάζεψα αυτά τα χρήματα με στερήσεις και πολύ αργά, ότι το οικόπεδο που αγόρασα είναι μικρό και σίγουρα όχι σε παραλία της Χαλκιδικής ή της Μυκόνου. Αυτή είναι η παραδήλωση.

Το τι γίνεται στην Ισλανδία το μαθαίνουμε από πολλές πηγές. Η πρόθεση του συντάκτη δεν είναι να μας ενημερώσει σχετικά με τις εξελίξεις αλλά να τις ερμηνεύσει σύμφωνα με την ιδεολογία του και την κοσμοθεωρία του. Ποιος είναι ο πυρήνας της ερμηνείας του; Συμπυκνώνεται στις παρακάτω σύντομες προτάσεις: Η κυβέρνηση πανικοβλήθηκε. Η νίκη των διαδηλωτών ήρθε ήδη προχτές. . . Προσέξτε να δείτε τι κατόρθωσαν οι ήρωες Βίκιγκ της Ισλανδίας με τις διαδηλώσεις: ανέτρεψαν τη Δεξιά, υποχρέωσαν τον πρόεδρο για να προκηρύξει δημοψήφισμα για τη συμφωνία, επέβαλαν τη διαγραφή των στεγαστικών δανείων και ποιος ξέρει τι άλλο θα δούμε ακόμα. Πόσο μεγάλη είναι η δύναμη της διαδήλωσης! Ο θαυμασμός των Ευρωπαίων εργαζομένων προς τους ήρωες της Ισλανδίας είναι μεγάλος και ανυπόκριτος, γνήσιος δηλαδή. Αυτό πρέπει να κάνουμε κι εμείς!  Διαδηλώσεις. Η μια διαδήλωση μετά την άλλη, να μη σταματήσουμε να διαδηλώνουμε και να ζητάμε! Μαζικά, μαχητικά, δυναμικά!Και θα νικήσουμε! Τα μέτρα δεν θα περάσουν! Λαός ενωμένος ποτέ νικημένος. Όλοι στους δρόμους!

Είναι σαφές ότι τα αποτελέσματα των διαδηλώσεων στην Ισλανδία έρχονται σε ευθεία αντίθεση με αυτά των διαδηλώσεων σε όλες τις άλλες κοινωνίες της Ευρώπης. Πουθενα, επαναλαμβάνω, πουθενά αλλού οι διαδηλώσεις δεν επέφεραν παρόμοια άποτελέσματα. Κι όχι μόνο δεν είχαν αποτελέσματα αλλά επέτειναν τη σύγχυση και συνέβαλαν στην διαμόρφωση μιας κατάαστασης που επικρατεί η ηττοπάθεια, η απογοήτευση, το αδιέξοδο. Πολύ παράξενο. Η κυβέρνηση της Ισλανδίας πανικοβλήθηκε, των άλλων χωρών δεν ιδρωνει το αυτί τους; Γιατί άραγε; Να είναι τόσο δειλοί οι Κύριοι καπιταλιστές της Ισλανδίας και τα τσιράκια τους; Πανικοβάλλονται με μια διαδήλωση 8.000 ανθρώπων; Οι άλλες κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν διαδηλώσεις εκατοντάδων χιλιάδων και εκατομμυρίων γιατί δεν τα κάνουν πάνω τους;

Οι διαπιστώσεις αυτές μας ωθούν να εικάσουμε ότι κάτι δεν πάει καλά εδώ πέρα. Και να διατυπώσουμε το ερώτημα: τις διαδηλώσεις και τους διαδηλωτές φοβήθηκε η κυβέρνηση; Κατά κανένα τρόπο! Κάτι άλλο θα φοβήθηκε. Τι φοβήθηκε λοιπόν;

Πριν απαντήσω σε αυτά τα ερωτήματα, φίλες και φίλοι, θα ήθελα να κάνω μια παρέκβαση και να αναφερθώ στην προέλευση της λατρείας της διαδήλωσης – θα μας βοηθήσει πολύ να κατανοήσουμε πλευρές της σύγχρονης κοινωνικοπολιτικής κατάστασης.

Η διαδήλωση παρουσιάζεται με δυο μορφές. Η μία εξαντλείται σε αυτό που δηλώνει η ίδια η λέξη: δια-δήλωση, δηλαδή η συλλογική διακήρυξη στο δρόμο κάποιου αιτήματος ή κάποιας διαμαρτυρίας. Η δεύτερη εμφανίζεται ως έφοδος, ως επίθεση εναντίον ενός χώρου του Κυρίου ή του Κράτους με σκοπό να τον καταλάβει, να τον καταστρέψει ή να τον λεηλατήσει. Συχνά, η πρώτη μετεξελίσσεται στη δεύτερη ή και οι δυο αυτές μορφές να παρουσιάζονται ως μία (αίτημα-διαμαρτυρία και έφοδος μαζί). Η δεύτερη μορφή συνιστά μια μικρογραφία της εφόδου εναντίον του Κράτους με σκοπό την κατάληψή του και έτσι αποτελεί ένα επαναστατικό σχολείο, μια προετοιμασία για την τελική έφοδο στον ουρανό, όπως αποκλήθηκε και αποκαλείται η επανάσταση.

Η ιστορική Αριστερά θεμελιώθηκε πάνω στην στρατηγική κατάληψης του κράτους με σκοπό να αναπτύξει τις κρατικοποιημένες πια παραγωγικές δυνάμεις με μοχλό την κοινωνική δικαιοσύνη. Καλά μεροκάματα, κοινωνικό κράτος, κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, αύξηση επομένως της παραγωγής., άρα σοσιαλιστική ανάπτυξη. Όμως, η κοινωνική σχέση της Κυριαρχίας στον καπιταλισμό, το Κεφάλαιο, μένει στο απυρόβλητο. Έτσι, οι διαδηλώσεις πέρα από τη χρησιμότητά τους, προετοιμάζουν τους εργαζομένους για την τελική επίθεση. Από τη στιγμή που η ιστορική Αριστερά δεν αμφισβητεί το μοντελάκι της αλλά ερίζει εάν η κατάληψη θα γίνει βίαια (ένοπλη επαναστατική βία)  ή ειρηνικά (κυβερνητισμός), οι διαδηλώσεις θα είναι πάντα (και) μια επαναστατική άσκηση. Μπορούμε όμως να καταλάβουμε σήμερα το κράτος; Όποιος απαντά καταφατικά, θα τάσσεται υπέρ των διαδηλώσεων και θα υποστηρίζει ότι μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα. Οι Ισλανδοί διαδηλωτές έκαναν έφοσο στο κοινοβούλιό τους, το πολιόρκησαν και νίκησαν! Μπορεί να υπάρξει σαφέστερο παράδειγμα της αποτελεσματικότητας της διαδήλωσης;  Οι Ισλανδοί έκαναν σε μικρογραφία αυτό που θα κάνουν αύριο όταν θα επιτεθούν για να καταλάβουν το κράτος!

Όποιος απαντά αποφατικά, όποιος αποκηρύσσει αυτή τη στρατηγική, είναι λογικό να μην εκλαμβάνει τις διαδηλώσεις ως επαναστική άσκηση.Και να μην την εκλαμβάνει ούτε καν ως μέσον πάλης. Η πρώτη της μορφή, αυτή της διακήρυξης ενός αιτήματος ή της διαμαρτυρίας, δεν συνιστά ένα μέσο πάλης. Γιατί; Διότι η διαδήλωση είναι μια πράξη απελπισίας: διαδηλώνουν αυτοί οι οποίοι στερούνται κάθε μέσου πάλης. Ποιοι είναι αυτοί; Ιστορικά, ήταν κυρίως οι άνεργοι στρατιώτες που επέστρεφαν από τον πόλεμο και οι γυναίκες εκτός παραγωγής. Σήμερα είναι οι  άνεργοι, οι συνταξιούχοι, οι άστεγοι, αυταπασχολούμενοι, απολυμένοι, μικρέμποροι, εκτός παραγωγής κινήματα, κλπ. Οι ομοφυλόφιλοι που θέλουν να παντρεύονται το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να διαδηλώσουν την διαμαρτυρία τους και το αίτημά τους. Η ιστορική Αριστερά υποστηρίζει ότι η διαδήλωση είναι μέσον πάλης, και είναι αποτελεσματικό εάν οι διαδηλωτές είναι πολλοί, φωνάζουν δυνατά και όλοι μαζί και είναι μαχητικοί, δυναμικοί. Αυτές οι διαδηλώσεις μπορούν να κάνουν τον Κύριο καπιταλιστή και τα τσιράκια του να φοβηθεί, να υποχωρήσει και να ικανοποιήσει τα αιτήματα των διαδηλωτών όπως φαίνεται ότι έγινε στην Ισλανδία.

Για να μη μιλάω γενικά και αόριστα θα αναφερθώ σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό για να δείξω που μπορεί να οδηγήσει η λατρεία της διαδήλωσης. Στις 15 Φεβρουαρίου του 2003, εάν δεν κάνω λάθος, ημέρα Σάββατο, ώρα 6 το απόγευμα έγιναν σε πολλές μεγαλουπόλεις ογκώδεις διαδηλώσεις για να αποτραπεί η εισβολή του στρατού των ΗΠΑ στο Ιράκ. Το αίτημα των διαδηλωτών ήταν να μην γίνει η εισβολή. Πίστευαν ότι μπορεί να την αποτρέψουν; Ναι, το πίστευαν! Unglaublich, aber wahr! Απίστευτο, κι όμως αληθινό. Εάν δεν το πίστευαν και το έκαναν, προφανώς κορόιδευαν και τους εαυτούς τους και τους άλλους. Η εισβολή έγινε. Μετά, έγιναν κάποιες διαδηλώσεις για να σταματήσει ο πόλεμος. Σε αυτές τις διαδηλώσεις συμμετείχε και η Συμμαχία Σταματήστε τον πόλεμο (stop the war) αλλά ακόμα δεν έχω καταλάβει ποιος είναι ο αποδέκτης της προσταγής: διατάζονται οι Κύριοι να σταματήσουν τον πόλεμο ή διατάζονται οι υπήκοοι να αναγκάσουν τους Κυρίους να σταματήσουν τον πόλεμο! Unglaublich, aber wahr! Ο πόλεμος φυσικά δεν σταμάτησε. Έκτοτε, δεν ξανάγιναν διαδηλώσεις. Επιτέλους, βρε παιδιά, το καταλάβατε!

Λίγες μέρες μετά την διαδήλωση της 15ης Φεβρουαρίου, δημοσιεύτηκε στην Επαναστατική Μαρξιστική Επιθεώρηση (του Επαναστατικού Εργατικού Κόμματος, ΕΕΚ) ένα κείμενο του Σάββα Μιχαήλ (σελ. 5-13) στο οποίο ο συντάκτης ανακηρύσσει την έναρξη της παγκόσμιας κοινωνικής επανάστασης. Αρχίζει ως εξής: Η 15η Φεβρουαρίου έδειξε πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η σημερινή Ιστορία κάθε άλλο παρά έχει μετατραπεί σε απόλυτη βασιλεία της αυτοκρατορικής – ιμπεριαλιστικής ‘ελεύθερης βούλησης’: εκατομμύρια άνθρωποι. . .κλπ κλπ. Έτσι, ποτέ πριν το χάσμα ανάμεσα σε κυβερνώντες και κυβερνωμένους δεν ήταν τόσο μεγάλο. Πιο κάτω: Μετά την 15η Φεβρουαρίου τίποτα δεν μπορεί να είναι το ίδιο. Και το συμπέρασμα:η 15η Φεβρουαρίου δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή.

Πέρασαν οχτώ χρόνια από τότε. Η σημερινή κατάσταση δείχνει ότι η 15η Φεβρουαρίου δεν ήταν η αρχή αλλά το τέλος ή μάλλον η αρχή του τέλους της λατρείας της διαδήλωσης! Κανένας πια δεν θα διαδηλώσει στο μέλλον για να αποτραπεί ή να σταματήσει ένας πόλεμος κι αυτό είναι συγκλονιστικό! Η 15η Φεβρουαρίου μας δείχνει την κατάντια, μας δείχνει το αδιέξοδο της ιστορικής Αριστεράς. Δε λέει να μάθει, δε λέει να αναθεωρήσει απόψεις, ιδέες, αντιλήψεις, συμπεριφορές, αξίες, θεωρητικά εξηγητικά σχήματα, στρατηγικές και τακτικές. Και οδεύει προς την έξοδο της σκηνής της Πολιτικής, της Ιστορίας δηλαδή.

Καμιά φορά συμβαίνει η λατρεία της διαδήλωσης να αναθαρρεί, να ζωντανεύει αλλά πολύ σύντομα καταβαραθρώνεται. Και αναθαρρεί διότι η ιστορική Αριστερά  ταυτίζει την ορατή πραγματικότητα με την ίδια την πραγματικότητα. Οι διαδηλωτές πολιορκούν το κοινοβούλιο, ο Κύριος υποχωρεί, άρα η διαδήλωση είναι αποτελεσματική. Σε ένα άλλο κείμενο σχετικά με την Ισλανδία, που δημοσιεύτηκε στο Έθνος (Οι Ισλανδοί έχουν αγριέψει, 7/10/2010), ο Γ. Δελαστίκ μεταχειρίζεται τη στερεότυπη φρασεολογία της λατρείας της διαδήλωσης ακόμα μια καθαρά και αξίζει τον κόπο να την παραθέσουμε και να δούμε πως τα γεγονότα ερμηνεύονται σύμφωνα με την ιδεολογία και τις πολιτικές αναφορές του συντάκτη. Αυτό δεν είναι αξιομέμπτο – κάθε άλλο. Κι εγώ το ίδιο θα κάνω! Δεν υπάρχει αντικειμενική ερμηνεία, ουδέτερη αξιολόγηση των γεγονότων!  Το θέμα είναι πόσο χρήσιμα είναι τα εννοιακά και θεωρητικά εργαλεία που χρησιμοποιούμε.

Οι της ιστορικής Αριστεράς υποστηρίζουν ότι με τις διαδηλώσεις μπορούμε να πιέσουμε τους Κυρίους και να τους κάνουμε να φοβηθούν. Εγώ υποστηρίζω ότι οι διαδηλωτές δεν τους προκαλούν κανένα φόβο. Εάν υποχωρούν, δεν υποχωρούν γιατί φοβούνται τους διαδηλωτές και τις διαδηλώσεις. Τι φοβήθηκαν οι Ισλανδοί Κύριοι και οι υπηρέτες τους;Φοβήθηκαν αυτό που θα γινόταν εάν δεν υποχωρούσαν. Τι θα γινόταν; Τι θα έκαναν;

Η άποψή μου: Καμιά καπιταλιστική κοινωνία δεν βρίσκεται τόσο κοντά στην διεύρυνση του κομμουνισμού όσο η ισλανδική.

Θα επιχειρηματολογήσω υπέρ της άποψής μου τη Δευτέρα το πρωί.