φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Ο όρος ‘διαμαρτυρία’ εμφανίστηκε πρώτη φορά κατά τον 4ο π. Χ. αιώνα ως νομικός όρος (απαντάται στον Δημοσθένη και τον Ισαίο). Πρόκειται για μια απόδειξη που καταθέτουν μάρτυρες κατά την προανάκριση κατά πόσο πρέπει (κατήγορος) ή δεν πρ’επει (κατηγορούμενος) να γίνει μια δίκη. Κατά τους επόμενους αιώνες (ελληνιστική εποχή), μετά την παρακμή της πόλης-κράτους (πόλεως), ο όρος απόκτησε τις σημασίες της πιστοποίησης, της υποστήριξης παραβιαζόμενου δικαίου και της διεκδίκησής του, της ρητής άρνησης πράξης ή πρόθεσης που αποδίδεται σε κάποιον . Από αυτές τις σημασίες προήλθε η σημερινή.
Η διαμαρτυρία είναι εκδήλωση, δηλαδή δήλωση που εκφράζεται, είναι η εντόνως διατυπωμένη έκφραση παραπόνου, διαφωνίας, αντίθεσης, άρνησης, αποδοκιμασίας για κάτι που θεωρείται άδικο, παράνομο, κλπ. Μιας και η διαμαρτυρία είναι έκφραση και επικοινωνία, δεν μπορεί να μην είναι και τελετουργία και να μην σχετίζεται με τη θυσία. Πρόκειται για την ανθρωπολογική πτυχή της διαμαρτυρίας, με την οποία θα καταπιαστούμε διεξοδικά κάποιο πρωινό.
Το κομβικό ζήτημα της πολιτικής πτυχής της διαμαρτυρίας αφορά το εάν είναι ή όχι μέσον πάλης, ένας τρόπος διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου. Με αυτήν όμως την πτυχή θα καταπιαστούμε αύριο το πρωί απαντώτας στις ενστάσεις και σκέψεις που κατέθεσε ο Περαστικός.
Σήμερα θα διατυπώσουμε το ερώτημα εάν διαμαρτύρεται ή όχι ο Κύριος. Εάν δεν διαμαρτύρεται, γιατί δεν διαμαρτύρεται; Εάν διαμαρτύρεται, ποιος είναι ο αποδέκτης της διαμαρτυρίας και ποιο το περιεχόμενό της;
Σύμφωνα με τον ορισμό που παραθέσαμε, και νομίζω ότι είναι γενικά αποδεκτός, η διαμαρτυρία είναι μια έκφραση, μια εκδήλωση που συνοδεύεται με τελετουργικά στοιχεία (χειρονομίες, κραυγές, κλπ) φορέας της οποίας είναι ο υποτελής. Ο Υποτελής, ο υπήκοος, ο εκμεταλλευόμενος, ο καταπιεζόμενος, ο αδύναμος, ο ανίσχυρος, ο ανήμπορος, ο εξαρτώμενος είναι αυτός που εκφράζει τα παράπονά του. Αυτό σημαίνει ότι η διαμαρτυρία είναι μια έκφραση αδυναμίας – άρα, ο Κύριος ως ισχυρός δεν διαμαρτύρεται.
Κατά την διεξαγωγή όμως της κοινωνικής σύγκρουσης, της ταξικής πάλης, του επαναστατικού αγώνα, του κοινωνικού πολέμου ο Κύριος πολλές φορές ηττάται, ενοχλείται από συμπεριφορές και πρακτικές των υποτελών. Τι κάνει σε αυτές τις περιπτώσεις; Διαμαρτύρεται στους εργάτες γιατί απεργούν; Όταν διαμαρτυρόμαστε, απευθυνόμαστε σε κάποιον ή κάποιους – δεν διαμαρτυρόμαστε στον αέρα, έτσι δεν είναι; Οι αποδέκτες των διαδηλωτών της Κυριακής, 12 Φεβρουαρίου 2012, ήταν η κυβέρνηση και οι βουλευτές μέσα στο Κοινοβούλιο του Κυρίου. Διαμαρτύρεται λοιπόν ο καπιταλιστής στους εργάτες γιατί απεργούν; Διαμαρτύρεται γιατί οι διαδηλωτές κλείνουν τους δρόμους;
Όχι, δεν διαμαρτύρεται. Τι κάνει; Απειλεί και κάνει πράξη τις απειλές του. Θα μου πείτε ότι η απειλή είναι μια έμμεση, άρρητη, υπαινικτική διαμαρτυρία. Ναι, μπορεί να είναι, είναι όμως παντελώς υποτονική, λανθάνουσα. Ο Κύριος έχει επίγνωση ότι η απειλή είναι και άρρητη διαμαρτυρία και αγανάκτηση και σπεύδει ολοταχώς να την εξαλείψει με την πραγματοποίηση της απειλής. Ενοχλείται όταν συλλαμβάνει τον εαυτό του να διαμαρτύρεται απειλώντας και ενοχλείται διότι γνωρίζει ότι η διαμαρτυρία, ακόμα και όταν διατυπώνεται ως απειλή, είναι μια έκφραση αδυναμίας που προσιδιάζει στον υποτελή, στον υπήκοο, όχι στον ισχυρό Κύριο.
Κατά συνέπεια, εάν ο Κύριος διαμαρτύρεται, θα διαμαρτύρεται προς κάποιον πιο ισχυρόν από αυτόν. Αυτός ο πιο ισχυρός μπορεί να είναι ένας ισχυρότερος από αυτόν Κύριος, να είναι δηλαδή ο ίδιος ένας υποτελής Κύριος στην πυραμίδα της κυριαρχικής ιεραρχίας. Μιας όμως και η διαμαρτυρία είναι η αδελφή της ικεσίας, ο υποτελής Κύριος αποφεύγει τόσο να ικετεύσει όσο και να διαμαρτυρηθεί και αποπειράται να διαχειριστεί τη σχέση του με τον ισχυρότερο Κύριο με άλλους τρόπους που δεν είναι του παρόντος να εξετάσουμε.
Η τεράστια γραμματεία του Κυρίου, σε όλες τις εποχές και σε όλες τις κοινωνίες που ζει και υπάρχει, μας παρέχει πολλές μαρτυρίες διαμαρτυριών του Κυρίου, αποδέκτης των οποίων είναι ο Θεός. Ο Κύριος γνωρίζει πολύ καλά ποιος είναι ο Θεός, ακόμα κι αν τον έχει υποστασιοποιήσει και τον φαντάζεται με σάρκα και οστά. Ήδη ο Ξενοφάνης και ο Ηρόδοτος είχαν διατυπώσει την άποψη ότι οι θεοί είναι δημιουργήματα της φαντασίας των ανθρώπων, ότι είναι προσωποποιήσεις φυσικών φαινομένων και κοινωνικών σχέσεων, ενώ η Ιλιάδα (αλλά και η Παλαιά Διαθήκη) δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ως προς τη φύση τους: οι θεοί, ο Θεός, είναι αυτό που θα ήθελε να ήταν ο επίγειος Κύριος αλλά δεν μπορεί, θα ήθελε όμως να ήταν: πιο ισχυρός από τη φύση, αθάνατος δηλαδή, άρα και πιο ισχυρός και από τους άλλους Κυρίους αλλά και από τους Υποτελείς από τους οποίους εξαρτάται και αυτή η εξάρτηση τον ενοχλεί.
Η μελέτη του περιεχομένου των διαμαρτυριών του Κυρίου προς τον θεό, τον Θεό, δείχνει ότι ο Κύριος διαμαρτύρεται γιατί δεν είναι τόσο ισχυρός όσο θα επιθυμούσε. Γνωρίζει πολύ καλά ότι ο αποδέκτης της διαμαρτυρίας δεν θα αποκριθεί – αυτός ο ίδιος είναι ο αποδέκτης της δικής του διαμαρτυρίας. Με τη διαμαρτυρία ο Κύριος επιτιμά, μέμφεται, επιπλήττει τον ίδιο του τον εαυτό γιατί δεν είναι τόσο ισχυρός όσο θα ήθελε. Ο Πλάτων στον Τίμαιο, αλλά και στην Πολιτεία, υποστηρίζει ότι τα συμπεράσματα των φυσικών επιστημών είναι εκ των πραγμάτων προσωρινά και ότι θα ξεπεραστούν και θα τροποποιηθούν. Αυτά μπορούμε να γνωρίζουμε σήμερα, αυτά γνωρίζουμε. Αλλά θα έρθει μια μέρα που η θέαση του Αγαθού θα γίνει εφικτή – και ποιο είναι το Αγαθό; Μα η σωματική αθανασία, η επίτευξη της απόλυτης Ισχύος.
Με τους πρώτους κανονιοβολισμούς στη Δύση, γύρω στο 1300, εγκαινιάζεται μια περίοδος πραγματοποίησης των επιθυμιών του Κυρίου, μια εποχή η οποία λήγει στις μέρες μας και την οποία αποκαλώ εποχή της γένεσης του θεού (η οποία συμπίπτει με τον καπιταλισμό). Ο Κύριος έγινε θεός αλλά όχι Θεός, δηλαδή δεν εκπλήρωσε και δεν μπορεί να εκπληρώσει όλες τις επιθυμίες Του. Δυο από αυτές δεν θα πραγματοποιηθούν – εάν πραγματοποιηθούν ο Κύριος θα πάψει να είναι Κύριος: να απεξαρτηθεί από τον Υποτελή παραγωγό του κοινωνικού πλούτου και να να γίνει αθάνατος. Κατά συνέπεια, ο Κύριος είναι θεός, δηλαδή ένας ψιλικαζτής Θεός.
Εάν μπορεί να διαμαρτύρεται ακόμα ο Κύριος, αποδέκτης της διαμαρτυρίας του θα είναι η προσωποποιημένη επιθυμία του, ο Θεός. Μιας και το γνωρίζει, μιας και το έχει πάρει απόφαση ότι δεν μπορεί να γίνει Θεός, το μόνο που του απομένει είναι να μην εύχεται, άρα να μην διαμαρτύρεται αλλά να ασκεί την Ισχύ του με τον πιο αδίστακτο τρόπο.
Ποιο είναι όμως σήμερα το πραγματικά κομβικό πρόβλημα του Κυρίου;
Είναι ο πλεονάζων πληθυσμός των εκτός της παραγωγής και κατανάλωσης υποτελών. Γι αυτό το πρόβλημα δεν υπάρχει λόγος να διαμαρτυρηθεί. Το μόνο που μπορεί να κάνει, και το κάνει, είναι να απαλλαγεί από αυτούς, να τους εξοντώσει δηλάδή.
Όταν όμως ο άλλος, ο Κύριος, σε εξοντώνει, τι νόημα έχει να διαμαρτύρεσαι; Ο Κύριος, μαζί με τα εξαπτέρυγά Του, την Τρέμη και τον Πρετεντέρη, παροτρύνει τους υποτελείς να διαμαρτύρονται, πρόκειται για ‘αναφαίρετο δικαίωμα’, διότι ενδέχεται να πείσουν τον Κύριο, να τον κάνουν να τους λυπηθεί αφού είναι οικτίρμων και φιλάνθρωπος (ο Θεός και Κύριος ημών)
Είναι;
Κύριε, ελέησον και σώσον ημάς!