in αρχαία αιγυπτιακή λογοτεχνία

ζωή μετά τον θάνατο: η κατάκτηση του θανάτου

δυο εκφωνήσεις (Utterances) από την πυραμίδα του φαραώ Ούνις, πέμπτη δυναστεία (2400-2300 π. Χ.) – μετάφραση John A. Wilson (ANET- Ancient Near Eastern Texts, σελ. 32-3)

εκφώνηση 213:

O King Unis, thou [you] hast not at all departed dead, thou hast departed living! For thou  sittest upon the throne of Osiris (1), with thy [your] scepter in thy hand, that thou mightest give command to the living, and with the grip of thy wand in thy hand, that thou mightest give command to those secret of place (2). Thy arm is Atum (3), thy shoulders are Atum, thy belly is Atum, thy back is Atum, thy rear is Atum, thy legs are Atum, and thy face is Anubis (4). The regions of Horus serve thee [εσένα], and the regions of Seth (5) serve thee.

εκφώνηση 219:

O Atum, the one here is that son of thine [you], Osiris, whom thou hast caused to survive and to live on (6). He lives – (so also) this King Unis lives. He does not die – (so also) this King Unis does not die. He does not perish – (so also) this King Unis does not perish. He is not judged – (so also) this King Unis is not judged. (But) he judges – (so also) this King Unis judges. . .(7)

What thou hast eaten is an eye. Thy belly is rounded out with it. Thy son Horus leaves it for thee, that thou mayest live on it (8). He lives – this King Unis lives. He does not die – this King Unis does not die. He does not perish – this King Unis does not perish. He is not judged –  this King Unis is not judged. He judges – this King Unis judges.

Thy body is the body of this King Unis (9). Thy flesh is the flesh of this King Unis. Thy bones are the bones of this King Unis. When thou departest, this King Unis departs. When this King Unis departs, thou departest.

Σημειώσεις

1. Ο Όσιρις είναι ο θεός της βλάστησης, ο θεός του σιταριού, γιος του Ατούμ, που κάθε χρόνο πεθαίνει και ανασταίνεται. Ο θάνατός του και η ανάστασή του γιορταζόταν με εναλλαγή θλίψης και χαράς. Στο θρόνο του κάθεται ο γιος του Ώρος (Horus), κατά συνέπεια, σε αυτό το σημείο ο βασιλιάς Ούνις ταυτίζεται με τον Ώρο. Μεταγενέστερα, εμφανίζεται ως Κριτής των Νεκρών.

2. secret place: η χώρα των νεκρών

3. Ο Ατούμ είναι ο θεός της δημιουργίας. Με τον Ατούμ ταυτίζεται ο βασιλιάς Ούνις.

4. Ο Άνουβις είναι ο θεός των νεκρών – απεικονίζεται με κεφάλι τσακαλιού. Άλλη μια ταύτιση του Ούνις με θεό.

5. regions of  Seth: Άνω και Κάτω Αίγυπτος

6. Ο βασιλιάς Ούνις ταυτίζεται με τον αθάνατο Όσιρι και μοιράζεται την αθανασία του.

7. Όπως ο Όσιρις δεν κρίνεται αλλά κρίνει τους νεκρούς έτσι και ο βασιλιάς Ούνις δεν κρίνεται αλλά κρίνει.

8. Ο Ώρος πρόσφερε στον πατέρα του το μάτι. Η εκφώνηση αυτή ενέχει τη θέση του ματιού, είναι μια εκφώνηση προσφοράς για την υποστήριξη του νεκρού. Πρόκειται για έμμεση ταύτιση του νεκρού φαραώ  Ούνις με τον Όσιρι.

9. Άλλη μια ταύτιση του βασιλιά Ούνις με τον Όσιρι.

μετάφραση

(Εάν κάποιος φίλος ή φίλη έχει το χρόνο και τη διάθεση να μεταφράσει αυτά τα νεκρικά κείμενα. . .)

Εκφώνηση 213

Ω Βασιλιά Ούνις, εσύ καθόλου δεν αναχώρησες για το θάνατο, εσύ αναχώρησες για τη ζωή!

Γιατί έλαβες θέση στον θρόνο του Όσιρι, με το σκήπτρο σου στο χέρι, με το οποίο, εσύ, ισχυρότατε, κυβερνάς τη ζωή, και με την κραταιά σου ράβδο στο χέρι, με την οποία εσύ, ισχυρότατε, κυβερνάς το θάνατο. Το χέρι σου είναι ο Ατούμ, οι ώμοι σου είναι ο Ατούμ, η κοιλιά σου είναι ο Ατούμ, η ράχη σου είναι ο Ατούμ, τα νώτα σου είναι ο Ατούμ, τα πόδια σου είναι ο Ατούμ και το πρόσωπό σου είναι ο Άνουβις. Τα βασίλεια του Ώρου υπηρετούν εσένα, και τα βασίλεια του Σεθ υπηρετούν εσένα.

Εκφώνηση 219

Ω Ατούμ, αυτός εδώ είναι ο γιος σου, ο Όσιρις, τον οποίο εσύ όρισες να ζήσει και να μακροημερεύσει. Αυτός ζει-(έτσι επίσης) ο Βασιλιάς Ούνις ζει. Αυτός δεν πεθαίνει-(έτσι επίσης) ο Βασιλιάς Ούνις δεν πεθαίνει. Αυτός δεν χάνεται -(έτσι επίσης) ο Βασιλιάς Ούνις δεν χάνεται. Αυτός δεν κρίνεται-(έτσι επίσης) ο Βασιλιάς Ούνις δεν κρίνεται. (Αλλά) αυτός κρίνει-(έτσι επίσης) ο Βασιλιάς Ούνις κρίνει.

Αυτό το οποίο έφαγες είναι ένα μάτι. Η κοιλιά σου χορτάσθηκε με αυτό. Ο γιος σου ο Ώρος το παραχωρεί σ’ εσένα, για να ζήσεις ζωή αιώνια. Αυτός ζει- ο Βασιλιάς Ούνις ζει. Αυτός δεν πεθαίνει- ο Βασιλιάς Ούνις δεν πεθαίνει. Αυτός δεν χάνεται- ο Βασιλιάς Ούνις δεν χάνεται. Αυτός δεν κρίνεται- ο Βασιλιάς Ούνις δεν κρίνεται. Αυτός κρίνει- ο Βασιλιάς Ούνις κρίνει.

Το σώμα σου είναι το σώμα του Βασιλιά Ούνις. Η σάρκα σου είναι η σάρκα του Βασιλιά Ούνις. Τα οστά σου είναι τα οστά του Βασιλιά Ούνις. Όταν εσύ αναχωρείς, ο Βασιλιάς Ούνις αναχωρεί. Όταν ο Βασιλιάς Ούνις αναχωρεί, εσύ αναχωρείς.

μετάφραση: Αντωνία

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Με τις δυο νεκρικές εκφωνήσεις που παρέθεσα αρχίζουμε τη μελέτη της αρχαίας αιγυπτιακής γραμματείας που περιλαμβάνει μύθους, θρύλους, νεκρικά κείμενα, τελετουργικά και μαγικά άσματα, ύμνους και προσευχές, διδαχές και διδακτική ποίηση, χρησμούς και προφητείες, ιστορικά κείμενα, διακρατικές συμφωνίες, επιστολές.  Θα αναρωτηθείτε βέβαια γιατί να ασχοληθούμε με αυτη τη γραμματεία. Η πρώτη απάντηση: για να διευρύνουμε τον πνευματικό μας ορίζοντα. Υπάρχουν πολλοί άνδρες και πολλές γυναίκες που θέλουν να τον διευρύνουν και με αυτόν τον τρόπο, τι να κάνουμε;

Η δεύτερη απάντηση έχει πολλές πτυχές. Η πρώτη: μελετάμε αυτά τα κείμενα για να μπορέσουμε να διερευνήσουμε μια από τις δύο προελεύσεις της Κυριαρχίας. Πρόκειται για τη μορφή της Κυριαρχίας που προέκυψε από τη συνεργασία των αυτόνομων αγροτικών κοινοτήτων στην κοιλάδα του  Ευφράτη (Σουμέριοι) και του Νείλου, μια συνεργασία η οποία είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση της οικονομίας  του Ναού, των πρώτων Κρατών, εκλαμβανομένων ως μηχανισμών, των πρώτων πόλεων, των πρώτων βασιλείων (κρατιδίων), της πρώτης αυτοκρατορίας, των επικεφαλής ισχυρών ανδρών (λουγκάλ και φαραώ). Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να μελετήσουμε τη διαδικασία γένεσης αυτών των θεσμών: πως από τον κόσμο των διάσπαρτων αυτόνομων αγροτικών κοινοτήτων φτάσαμε στον λουγκάλ και τον φαραώ; Έχω διατυπώσει μια θεωρία, σε μερικά σημειώματα για τη  σουμερική γλώσσα και λογοτεχνία και θα την  επαναλάβω μόλις μου δοθεί ευκαιρία, μιας και, όσον αφορά την  Αύγυπτο, η διαδικασία είναι και σαφής και καλά μαρτυρημένη από τα αρχαιολογικά ευρήματα.   Η διαδικασία αυτή εμφανίζεται σε πολλά σημεία της Γης και ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να επινοήσω όρους για να αποδώσω τη διαδικασία και τον χαρακτήρα αυτής της Κυριαρχίας.

[Η άλλη είναι η ποιμενική, είναι η Κυριαρχία που προέρχεται απο τις ποιμενικές κοινωνίες, από την οποία προέρχεται και η δυτική, που στις μέρες μες εμφανίζεται ως καπιταλιστική. Τα βασικά της χαρακτηριστικά είναι η αρπαγή του κοινωνικού πλούτου, η εξόντωση, η καταστροφή, η επιτήρηση, η πειθαρχία, ο έλεγχος, η ρύθμιση ζωής, η καθυπόταξη της φύσης και ο εξοβελισμός του θανάτου, η επιθυμία δηλαδή επίτευξης της σωματικής αθανασίας.]

Η δεύτερη πτυχή της απάντησης: τα κείμενα που θα μελετήσουμε παρέχουν πολλές πληροφορίες για τους μελετητές της συγκριτικής θρησκειολογίας, των θρησκειών, της μυθολογίας, της ιστορίας, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της πολιτισμολογίας. Πολλές από τις αντιλήψεις, τις αξίες, τους μύθους, τις ιδεολογίες, τις  πρακτικές που διαβάζουμε στα κείμενα της αιγυπτιακής γραμματείας προέρχονται από τον κόσμο των αυτόνομων αγροτικών κοινοτήτων – για παράδειγμα, η λατρεία του Όσιρι, του θεού της βλάστησης και του σιταριού, του θανάτου και της ανάστασης της φύσης που γιορτάζονταν κάθε χρόνο με εναλλαγή θλίψης και χαράς, μια λατρεία που συναντάμε και σε άλλες περιοχές (Άδωνις, Άττις, Διόνυσος, Δήμητρα-Περσεφόνη, κ.α.).

Η τρίτη πτυχή: στα κείμενα αυτά μας παρέχουν πολλές και πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τον κομμουνισμό των αγροτικών κοινοτήτων και τις επιβιώσεις του σε μεταγενέστερες περιόδους.

 

 

 

 

 

 

 

 

Σχολιάστε ελεύθερα!

  1. Θα΄θελα να ήμουν το Σάββατο στην Σαλονίκη να σ΄ακούσω και τα να πούμε από κοντά. Καλή ομιλία και καλές γιορτές!

  2. Χάρη, είχα ενημερώσει τους διοργανωτές ότι δεν μπορώ να παρευρεθώ και πρότεινα να διαβαστεί ένα κείμενό μου, κάτι που έγινε δεκτό. Το κείμενο που θα διαβαστεί θα το δημοσιεύσω την επομένη.