in ορθός λόγος/από την Ιλιάδα στον Αριστοτέλη

ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος (2): το σχόλιο του Γκέτε

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Το ευαγγέλιο του Ιωάννη αρχίζει με τρεις υμνητικές, πανηγυρικές υπέρ του Λόγου προτάσεις, τις οποίες ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει. Το τι έχει γραφτεί γι’ αυτές τις προτάσεις και ειδικά για την πρώτη φράση της πρώτης πρότασης (ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος) δε λέγεται. Γιατί δεν τις, την έχουμε κατανοήσει; Ποιος είναι ο Λόγος;

Σήμερα θα καταπιαστούμε με το σχόλιο που έχει κάνει ο Γκέτε στην αρχική φράση της πρότασης (ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος), αφού πρώτα παραθέσω την εν λόγω πρόταση περί του Λόγου:

1. Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λόγος.

2. ούτος ην εν αρχη προς τον Θεόν· 3. πάντα δι΄ αυτού εγένετο και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν, ο γέγονεν·

4. εν αυτώ ζωή ην και η ζωή ην το φως των ανθρώπων· 5. και το φως εν τη σκοτία φαίνει και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν.

Η αρχική φράση μεταφράστηκε στα λατινικά, από τον Άγιο Ιερώνυμο (Vulgata),  ως In principio erat verbum και στα γερμανικά, από τον Λούθηρο, ως Am Anfang war das Wort, όπου verbum και Wort είναι η λέξη, ο λόγος, η ομιλία, τα λόγια. Από θεολόγους και φιλολόγους διατυπώθηκαν πάρα πολλές επιφυλάξεις και ενστάσεις και διαφωνίες για αυτές τις μεταφράσεις αφού είναι πολύ σαφές ότι ο Λόγος δεν είναι λέξη, ομιλία ή, μάλλον, δεν είναι μόνο λέξη και ομιλία.

Γιατί ο Άγιος Ιερώνυμος απέδωσε τη λέξη Λόγος με το verbum  και ο Λούθηρος μεταφράζοντας τον Ιερώνυμο με το Wort; Δεν μπορούσαν να βρουν κάποια καλύτερη λέξη ή μήπως τη βρήκαν και την απέφυγαν; Δεν το γνωρίζουμε, αν και μπορούμε να διατυπώσουμε κάποιες βάσιμες εικασίες. Εάν μεταφράζαμε εμείς στα νέα ελληνικά τη λέξη Λόγος πως θα τη μεταφράζαμε; Εάν την αφήσουμε αμετάφραστη, τότε θα σημαίνει ότι και το verbum και το Wort – τη λέξη, τον λόγο, την ομιλία. Ο Λόγος όμως του Ιωάννη είναι σαφώς κάτι παραπάνω. Εμπεριέχει λόγο αλλά δεν είναι μόνο λόγος.

Η γνώμη μου είναι ότι θα πρέπει να αποδώσουμε τον όρο Λόγος με τη λέξη Διαταγή, Προσταγή (imperium, Befehl). Είχα καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα, μελετώντας τη σημασιολογική εξέλιξη της έννοιας του Λόγου στην αρχαία ελληνική γραμματεία,  όταν διάβασα στον Φάουστ του Γκέτε ένα άκρως ενδιαφέρον σχόλιο για την φράση ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος. Ας δούμε τι γράφει ο Γκέτε, ο τελευταίος στοχαστής ενός προκαπιταλιστικού κόσμου που εξαφανιζόταν μπροστά στα μάτια του.

Ο Φάουστ, παρέα με τον μαλλιαρό σκύλο του, γερμανικό ποιμενικό, κάνει έναν πολύωρο περίπατο μέσα στην βοή της πόλης και τη τύρβη του όχλου και επιστρέφει στο δωμάτιό του, ένα στενό δωμάτιο γοτθικού ρυθμού με πολύ ψηλό θόλο, για να ηρεμήσει, για να βρει την πολυπόθητη ψυχική γαλήνη. Τι κάνει; Πέφτει με τα μούτρα στο διάβασμα και τη μελέτη της Αγίας Γραφής. Ανοίγει την Καινή Διαθήκη και διαβάζει (Α΄Μέρος, 1224-1228):

Geschrieben steht: ‘Im Anfang war das W o r t!’ / Hier stock ich schon! Wer hilft mir weiter fort? / Ich kann das Wort so hoch unmoglich schatzen, / Ich muss es anders ubersetzen, / Wenn ich vom Geiste recht erleuchtet bin,

Έχει γραφτεί, Εν αρχή ην ο Λόγος. Σε αυτό το σημείο κολλάω, ποιος θα με βοηθήσει να προχωρήσω παρά πέρα; Δεν μπορώ  κατά κανένα τρόπο να εκτιμήσω, να κατανοήσω την αξία του Λόγου, οφείλω λοιπόν να αποδώσω κάπως αλλιώς τη φράση, αν βέβαια είμαι σωστά από το Πνεύμα φωτισμένος.

Να η πρώτη απόπειρα του Γκέτε να αποδώσει τη φράση (1229-1232):

Geschrieben steht: Im Anfang war der S i n n. / Bedenke wohl die erste Zeite, / Das deine Feder sich nicht ubereite! / Ist es der S i n n, der alles wirκt und schafft?

Έχει γραφτεί: Εν αρχή ήν ο Νους; Εξέτασε, σκέψου καλά τις πρώτε αράδες μήπως και κάνεις το λάθος και γράψεις κάτι το άστοχο! Είναι λοιπόν ο Νούς εκείνο, το οποίο τα πάντα αναπτύσσει, διενεργεί και δημιουργεί;

Ο Γκέτε δεν είναι ικανοποιημένος με την απόδοση Νους. Όχι, ο Λόγος δεν είναι Νους, δεν είναι μόνο Νους, σκέψη δηλαδή. Και συνεχίζει (1233-1236):

Es sollte steht: Im Anfang war die K r a f t! /  Doch auch indem ich dieses niederschreibe, / Schon warnt mich was, dass ich dabei nicht bleibe.

Θα έπρεπε να έχει γραφεί: Εν αρχή ην η δύναμις, η Ισχύς. Όμως, την ώρα που το γράφω αυτό, κάτι με συμβουλεύει να μην μείνω σε αυτό. 

Ο Λόγος δεν είναι ούτε δύναμις, ισχύς, όχι, κάτι άλλο είναι για τον Γκέτε (1236-7):

Mir hilft der Geist! Auf einmal seh ich rat / Und schreibe getrost: Im Anfang war die T a t!

Με βοηθάει το Πνεύμα! Ξαφνικά βρίσκω διέξοδο και γράφω με θάρρος: Εν αρχή ην η Π ρ ά ξ ι ς! 

Αυτό είναι, φίλες και φίλοι, το σχόλιο του Γκέτε πάνω στην αρχική φράση του Ευαγγελίου του Ιωάννη.

Γιατί ο Λόγος δεν είναι Νους, γιατί δεν είναι Δύναμις, γιατί είναι Πράξις; Γιατί από τον Νου πάει στη Δύναμη και καταλήγει στην Πράξη. Ποιος είναι ο Νους, ποια είναι η Δύναμις και ποια η Πράξις; Είναι  δυνατόν να υπάρχει Πράξις χωρίς Νου και χωρίς Δύναμη;

Πολλά τα ερωτήματα, φίλες και φίλοι. Θα μας βοηθήσουν να διατυπώσουμε κάποιες απαντήσεις αφενός η μελέτη της λέξης αρχή και αφετέρου η Δημιουργία του Κόσμου από τον Θεό, οι πρώτες προτάσεις της Παλαιάς Διαθήκης, της Πεντατεύχου, της Γενέσεως.

Δυο μελλοντικά σημειώματα θα έχουν τους παρακάτω τίτλους: ο άρχων, η αρχή και οι (κρατικές, αστυνομικές) Αρχές· και : η Δημιουργία του Κόσμου ως τρομώδες παραλήρημα του  τσομπάνη Κυρίου της Παλαιάς Διαθήκης.  Στο πρώτο θα δείξω ότι η λέξη αρχή είναι μια ακραιφνώς γνήσια ποιμενική λέξη, η αρχική σημασία της οποίας είναι προστασία – που επιβιώνει καταφανέστατα στις λέξεις αρχός, άρχων, αρχηγός, Αρχαί. Θα υποστηρίξω επίσης ότι ως αρχή δεν εννοείται  κάποια έναρξη στο παρελθόν,  κάποιο παρελθοντικό γεγονός αλλά η αρχή, το αρχίνισμα, εξ ου και το ρήμα αρχίζω. Εάν ο σκοπός του Κυρίου είναι η επινόηση της πραγματικότητας, μιας και η υπάρχουσα είναι ελαττωματική, λόγω του Θανάτου, η αρχή είναι μια αέναος διαδικασία επινόησης της πραγματικότητας, η οποία δημιουργείται μόνο με την ΔΙΑΤΑΓΗ, την ΠΡΑΞΗ, συνδυασμός Νου (σκέψης) και Ισχύος.

Στο δεύτερο θα δείξω ότι η περιγραφόμενη δημιουργία του κόσμου από τον Θεό της Παλαιάς Διαθήκης δεν είναι μια εξήγηση, δεν είναι περιγραφή μιας αρχής  αλλά η καταγραφή και μιας παραληρηματικής επιθυμίας και της κατά φαντασία εκπλήρωσης της επιθυμίας: θα ήθελα εγώ να είχα δημιουργήσει τον κόσμο, θα ήθελα εγώ να δημιουργήσω τον κόσμο, εγώ δημιούργησα τον κόσμο, εγώ θέλω να δημιουργώ τον κόσμο, εγώ δημιουργώ τον κόσμο – αυτή είναι η επινόηση και η πραγματοποίηση της πραγματικότητας. Κι όταν λέμε επινόηση της πραγματικότητας εννοούμε τον έλεγχο, την αποίκιση του μέλλοντος.

Κι όταν θα έρθει το φθινόπωρο και ο χειμώνας θα ασχοληθούμε με το θεμελιώδες κείμενο της επινόησης της πραγματικότητας, τον Τίμαιο του Πλάτωνος!

Θα πάθετε καραπλακάρα!

 

 

 

 

Σχολιάστε ελεύθερα!

  1. Εν αρχή ην ο λόγος, ο λόγος ην προς το θεό, και θεός είναι ο λόγος.

    Με ποια έννοια όμως είνε θεός ο λόγος?

    Θεός/Θέαση,

    Με την έννοια ότι ο λόγος φέρνει σε θέαση το ΝΟΗΜΑ της κάθε λεξξης το λόγου, και το νόημα της κάθε λέξης είναι το όνομα της, και το όνομα είναι ο ΝΟΜΟΣ εκάστου πράγματος, όποιος λοιπών έχει το όνομα του αντικειμένου το γνήσιο, έχει το σύνολο των ιδιωτητων του ονομαζωμένου Π Χ,
    Κόραννος ( Δωριστή) = Βασιλεύς Κ = κάτω εδώ στη γη Ο = σε χώρο περιορισμένο ΡA = φως η’ και ΡΑΞ (ρεξ) = Βασιλεύς, ΝΝ = με νου και νόμο εξουσιοδωτημένος από το θεό,
    Κόραννος επωμένως = Βασιλεύς…και έτσι μόνο μπωρούμε να εξηγησώμαι και τη λέξη Κοράνι ως Βασιλικό διάταγμα επωμένως?
    Ο λόγος εδώ, μας έφερε σε θέαση το νόημα
    «εν αρχή ην ο λόγος και ο λόγος ην προς το θεό = (άνθρωπο που θεάται διότι ο δημιουργός θεός δεν θεάται είναι ΆΓΝΩΣΤΟΣ) Eξ ου, “Τω αγνωστο θεό” των Αθηναίων

    Kαι θεός ην ο λόγος ‘oπου μας κάνει ΘΕΑΤΟ μας φανερώνει το νόημα