φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΤΕΛΕΙΩΣΑ πριν λίγες μέρες ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για τον θάνατο μιας γλώσσας που μιλούνταν πριν κάνα δυο δεκαετίες από διακόσιους κατοίκους σε ένα χωριό στην Παπούα Νέα Γουινέα, το μεγαλύτερο νησί της Ινδονησίας: είναι πέντε έξι φορές μεγαλύτερη από την Ελλάδα και εκεί ομιλούνται περί τις 600-700 γλώσσες, το ένα δέκατο των γλωσσών της υφηλίου! Το έγραψε ο άνθρωπολόγος Ντον Κούλικ (Don Kulick), που έζησε για κάποια χρονικά διαστήματα σε αυτό το χωριό και κατέγραψε τη διαδικασία θανάτου της γλώσσας των κατοίκων. (Θάνατος στο βροχερό δάσος: Το τέλος μιας γλώσσας και ενός τρόπου ζωής στην Παπούα Νέα Γουινέα, εκδ. ΠΕΚ, μετ. Παναγιώτης Σουλτάνης). Η τελευταία γενιά καταλαβαίνει τη γλώσσα αλλά αποφεύγει να τη μιλήσει, μιλάει μια άλλη γλώσσα, με την οποία μπορεί να επικοινωνήσει με περισσότερα χωριά και επαρχίες, που κι αυτά δεν μιλούν τη γλώσσα τους αλλά μια κοινή. Η κατάσταση αυτή μου θύμισε κάτι που έχει πει ο Σαλμάν Ρούσντι για τον γλωσσικό τοπικισμό (και σωβινισμό) και για τα αγγλικά που μιλούν οι Ινδοί: συζητούν σε μια γλώσσα την οποία δεν απεχθάνεται κανένας από τους δύο.
ΣΗΜΕΡΑ θα εκφράσω μια ανησυχία μου, και τις σκέψεις που αυτή προκαλεί: ανησυχώ που πολλοί και πολλές ανησυχούν άλλοι για το ενδεχόμενο και άλλες για τη βεβαιότητα της εξαφάνισης των Ελλήνων και της ελληνικής γλώσσας. Ανησυχώ που από τη στεναχώρια σας δεν μπορείτε να φάτε, να κοιμηθείτε, να γαμήσετε, να δουλέψετε, ανησυχώ για την υγεία σας, μην πάθετε τίποτα. Θα ήθελα να σας καθησυχάσω και να προσπαθήσω να κατανοήσω, για μένα το κάνω όχι για σας, γιατί να ανησυχείτε τόσο πολύ που δεν θα υπάρχουν Έλληνες και ελληνική γλώσσα. Μήπως υπάρχει κάποιος κρυφός φόβος που δεν τον γνωρίζετε ούτε εσείς; Υπάρχει – και θα σας πω ποιος είναι. Είστε λογικοί άνθρωποι και νομίζω ότι θα μπορέσουμε να συννενοηθούμε. Θα ήθελα να προσωρήσουμε και να εκτυλίξουμε τις σκέψεις μας μία μία, αργά, με λογική συνοχή και όχι ό,τι μας έρθει στο κεφάλι μας!
ΘΑ συμφωνήσουμε ότι είναι απολύτως βέβαιο ότι μια μέρα δεν θα υπάρχουν Έλληνες και ελληνική γλώσσα διότι δεν θα υπάρχουν άνθρωποι. Το πότε θα συμβεί αυτό δεν το γνωρίζουμε – μπορεί σε ένα εκατομμύριο χρόνια, μπορεί σε διακόσια χρόνια – μπορεί και σε εκατό, μπορεί και σε ένα μήνα, άμα πέσει κάνας αστεροειδής ή καμιά άκρως θανατηφόρα επιδημία. Στενοχωριέστε που δεν θα υπάρχουν άνθρωποι, άρα και Έλληνες, και δεν θα ακούγεται η ελληνική γλώσσα; Γιατί χαλάτε τη ζαχαρένια σας; Ξεχνάτε τι είπε ο Έλληνας Ηράκλειτος; Όλα αλλάζουν. Αφού τίποτα δεν υπάρχει αιώνια, γιατί δυσκολεύεστε να αποδεχτείτε αυτό που γίνεται; Μήπως ενοχλείστε επειδή η φύση και η ζωή είναι πιο ισχυρές από εμάς τους ανθρώπους – και τους Έλληνες, φυσικά, κι αυτοί άνθρωποι είναι. Είμαι βέβαιος ότι σας πειράζει και θυμώνετε. Ξύδι, αγαπητοί μου και αγαπητές μου, ξύδι να πιείτε, περνάει αμέσως ο θυμός!
ΥΠΑΡΧΕΙ όμως και μια άλλη βεβαιότητα, ακόμα πιο ενοχλητική – εφιαλτική: να εξαφανιστούν οι Έλληνες και η ελληνική γλώσσα πριν εξαφανιστούν όλοι οι άνθρωποι! Υπάρχει η εφιαλτική πιθανότητα να υπάρχουν Άραβες, Κινέζοι, Γερμανοί, Ρώσοι και να μην υπάρχουν Έλληνες και ελληνική γλώσσα! Υπάρχει κάτι ακόμα εφιαλτικότερο, εφιαλτικότατο: να υπάρχουν Τούρκοι και τουρκική γλώσσα και να μην υπάρχουν Έλληνες και ελληνική γλώσσα! Θεός φυλάξοι! Παναγία βοήθα! Χριστούλη μου, βάλε το χέρι σου. Θεέ, ελέησον ημάς! Αυτός είναι ο φόβος σας! Είστε βέβαιοι, υποσυνείδητα, για αυτή τη φρικτή, αδιανόητη βεβαιότητα. Δεν το χωράει ο νους σας, δεν θέλετε ούτε καν να το σκέφτεστε: θα υπάρχουν Τούρκοι και τουρκική γλώσσα και δεν θα υπάρχουν Έλληνες και ελληνική γλώσσα! Και γιατί είστε τόσο βέβαιες και τόσο βέβαιοι; Μα γιατί οι Τούρκοι είναι ογδόντα (80) εκατομμύρια και εμείς δέκα (10)! Γιατί ο πληθυσμός της Τουρκίας αυξάνεται, ενώ ο δικός μας μειώνεται. Άρα, δεν ισχύει η προφητεία, πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δική μας, δικά μας, θα’ ναι! Δεν θα μπορέσουμε να την πάρουμε την Πόλη και να ανασυστήσουμε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία!
ΑΣ έρθουμε τώρα στην ανυπέρβλητη φρίκη, στον αδιανόητο εφιάλτη: μπορούμε να μάθουμε πότε ακριβώς δεν θα υπάρχουν Έλληνες και ελληνική γλώσσα! Διαθέτουμε ακριβή στοιχεία. Από το 1932 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ο πληθυσμός αυξανόταν, πολύ λίγο και πολύ αργά, αλλά αυξανόταν. Από το 1996 μέχρι και το 2003 για πρώτη φορά οι θάνατοι ήταν ελαφρώς περισσότεροι από τις γεννήσεις. Από το 20ο4 μέχρι και το 2010, οι γεννήσεις ήταν περισσόερες. Το 2ο11 οι γεννήσεις ήταν 106.428 και οι θάνατοι 111.099. Το 2024: 69. 675 οι γεννήσεις, 128.259 οι θάνατοι. Μειώνεται ο αριθμός των γεννήσεων και αυξάνεται ο αριθμός των θανάτων. Αγγίζουμε το σημείο όπου ένας θα γεννιέται, δύο θα πεθαίνουν – η αναλογία αυτή σε λίγα χρόνια θα ανατραπεί και θα είναι παρελθόν. Είμαστε βέβαιοι ότι ο αριθμός των γεννήσεων θα συνεχίσει να μειώνεται και θα συνεχίσει να αυξάνεται ο αριθμός των θανάτων. Σε λίγα χρόνια, μία θα γεννιέται, τρείς θα πεθαίνουν – και: ένας θα γεννιέται, τέσσερις θα πεθαίνουν. Με βάση το καλό σενάριο (ένας γεννιέται, τρεις πεθαίνουν) , και εάν γεννιούνται 50.000 και πεθαίνουν 150.000, τότε σε είκοσι πέντε χρόνια, το 2050, θα είμαστε 7,5 εκατομμύρια, το 2075, σε πενήντα χρόνια, πέντε εκ., οι μισοί δηλαδη, και το 2125 δεν θα υπάρχει Έλληνας ούτε για μυρωδιά.
ΘΑ εκφραστεί βέβαια η ένσταση ότι θα ανακοπεί η τάση της μείωσης των γεννήσεων – διότι η τάση της αύξησης των θανάτων δεν μπορεί να ανακοπεί! Για να ανακοπεί πρέπει να γίνουν δύο μεγάλες αλλαγές: να γεννούν περισσότερες γυναίκες και να γεννούν περισσότερα παιδιά. Δεν πρόκειται να συμβεί ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ακόμα κι αν αυξηθούν οι μισθοί και μπορούν να κάνουν οικογένεια οι νέοι, δεν θα αυξηθούν οι γεννήσεις διότι έχει διαμορφωθεί μια νέα, καινοφανήςπολιτισμική συνθήκη: αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών που δεν θέλουν να κάνουν παιδιά. Σε καμιά άλλη κοινωνία της παγκόσμιας ιστορίας δεν συνέβη αυτό – να υπάρχουν τόσες πολλές γυναίκες που να μην θέλουν να κάνουν παιδί και να έχουν αυτό το δικαίωμα. Στις πορηγούμενες κοινωνίες δεν τις ρωτούσαν τις γυναίκες. Τώρα τις ρωτάμε! Δεν το κρίνω, δεν είμαι εργολάβος της ηθικής, το περιγράφω. Το φαινόμενο αυτό είναι μία από τις πολλές συνέπειες της μεγαλύτερης κοινωνικής επανάστασης της εποχής μας, της επανάστασης των γυναικών, η οποία βέβαια συνεχίζεται.
ΤΟ 2125 δεν θα υπάρχουν Έλληνες, άρα ούτε και ελληνική γλώσσα, θα υπάρχουν όμως Τούρκοι και τουρκική γλώσσα. Φρίκη! Υπάρχει όμως ένας ακόμα υποσυνείδητος φόβος, εφιάλτης: ποιοι θα ζουν στην Ελλάδα το 2125, αφού δεν θα υπάρχουν Έλληνες και ποια γλώσσα θα ομιλείται; Θα είναι μια χώρα ακατοίκητη; Όχι, βέβαια! Θα ζουν εδώ πολλά εκατομμύρια, μπορεί και δέκα και είκοσι, και θα ομιλούνται πολλές δεκάδες γλώσσες. Στην Αθήνα ομιλούνται σήμερα 120 γλώσσες, το ξέρετε άλλωστε. Ποιοι θα είναι οι κάτοικοι της Ελλάδας μας; Θα είναι μετανάστες από την Ασία και την Αφρική. Η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού θα είναι Κινέζοι, Ινδοί, Πακιστανοί, Αιγύπιοι, Νιγηριανοί και άλλοι. Οι περισσότεροι θα είναι μουσουλμάνοι που θα μετατρέψουν τις εκκλησίες σε τζαμιά – αφού δεν θα υπάρχουν χριστιανοί! Και ινδικοί βουδιστικοί ναοί θα υπάρχουν και κινέζικες παγόδες – μεγάλη εθνοτική, γλωσσική, θρησκευτική ποικιλία!
ΘΑ εκφραστεί και πάλι μια ένσταση: οι μεταναστευτικές ροές θα ανακοπούν, ακόμα και με άσκηση βίας, με εξόντωση δηλαδή. Σας διαφεύγει κάτι – θα το εξετάσουμε αύριο το πρωί:
η μετανάστευση από τον φτωχό Νότο προς τον πλούσιο Βορρά δεν έχει αρχίσει ακόμα!
Πότε θα αρχίσει; Θα το δούμε αύριο το πρωί.