φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΣΗΜΕΡΑ και τις επόμενες δύο μέρες θα σχολιάσω τους τρεις, κατά τη γνώμη μου, ωραιότερους και σημαντικότερους στίχους της δυτικής ποίησης: δύο γυναικών και ενός άντρα. Μετά, θα απαντήσω στο ερώτημα του τίτλου. Υπάρχουν ποιητές και ποιήτριες που γνωρίζουν τον πόνο τους και άλλοι/άλλες που δεν τον γνωρίζουν. Οι πρώτοι/πρώτες περιστρέφονται γύρω από αυτόν και τον εκφράζουν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, οι δεύτεροι/δεύτερες όμως πονάνε μεν, δεν γίνεται αλλιώς, αλλά δεν γνωρίζουν ποιος είναι ο πόνος τους, με αποτέλεσμα να τους διαβάζεις και να πλήττεις αφόρητα. Σήμερα θα ασχοληθώ με τρεις έξοχους, συγκλονιστικούς στίχους μιας Αμερικανίδας ποιήτριας, τους έγραψε το 1858. Απαιτείται όμως μια σύντομη εισαγωγή.
ΘΑ μπορούσαμε να συνοψίσουμε την ποιμενικής προέλευσης αρχαιοελληνική και ιουδαϊκοχριστιανική πατριαρχία, ανδροκρατία δηλαδή, την οποία κληρονόμησε ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, η δυτική νεωτερικότητα, με μια πάρα πολύ γνωστή φράση από το Κατά Ματθαίον (28.19), την οποία θα μπορούσαμε να τη διαβάσουμε ως τρεις στίχους. Πριν την/τους εκθέσω , θα ήθελα να πω ότι τους διαβάζω, τους προσλαμβάνω ως μεταξύ των χυδαιότερων προτάσεων της δυτικής γραμματείας, παρ΄όλο που εμπεριέχουν τρεις πολύ σημαντικές και πολύ ωραίες λέξεις, αν τις δεις από άλλη οπτική γωνία, δηλαδή μη πατριαρχική. Μία άλλη λέξη όμως τις πιάνει από τα μαλλιά και τις βυθίζει στον βόθρο της χυδαιότητας. Γιατί όμως θεωρώ αυτή τη φράση χυδαία; Ποιος, ποια με βοήθησε να την κατανοήσω; Ας διαβάσουμε τη φράση και συνεχίζω:
εις το όνομα του Πατρός
και του Υιού
και του Αγίου Πνεύματος
[Αμήν !]
ΠΩΣ θα μπορούσαμε, φίλες και φίλοι, να τους αντιστρέψουμε αυτούς τους στίχους, να τους διαστρεβλώσουμε, παραμορφώσουμε, αλλοιώσουμε, απαλλοτριώσουμε, πώς θα μπορούσαμε να τους δούμε από την οπτική γωνία της γυναίκας, χωρίς δηλαδή να υπάρχει ετεροκαθορισμός, και να δημιουργήσουμε τρεις από τους ωραιότερους και σημαντικότερους στίχους της δυτικής ποίησης, από την Ιλιάδα μέχρι στις μέρες μας; Δεν θα ήταν μια τέτοια αντιστροφή επαναστατική πράξη; Θα μπορούσε να το κάνει αυτό κάποιος, κάποια που δεν θα ήταν γνήσια επαναστάτης/επαναστάτρια; Όχι, δεν θα μπορούσε. Δεν θα μπορούσε να το κάνει άντρας, τον Θεό μπάρμπα να είχε – που τον έχει. Δεν θα το έκανε ούτε ο Μίλτον ούτε ο Πάουντ ούτε ο Ελύτης ούτε ο Μπουκόφσκι. Μόνο μια γυναίκα θα μπορούσε να το κάνει αυτό – και το έκανε! Αμερικανίδα, το 1858 – η ημέρα που γράφτηκαν οι στίχοι αυτοί ήταν η μέρα της εκκίνησης της κοσμογονικής κοινωνικής επανάστασης των γυναικών που συνεχίζεται ακόμα. Να οι στίχοι:
In the name of the Bee
And of the Butterfly
And of the Breeze – Amen!
ΓΙΑ να κατανοήσουμε τη χυδαιότητα της πατριαρχικής ιουδαϊκόχριστιανικής φράσης θα πρέπει να εστιάσουμε σε δύο άμεσα σχετιζόμενα ζητήματα: τη λέξη όνομα και το συγκείμενο, τα συμφραζόμενα, το κείμενο από το οποίο αποσπάστηκε η φράση. Πρόκειται για τις τελευταίες προτάσεις του Κατά Ματθαίον αλλά υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι δεν είναι γραμμένες από τον Ματθαίον. Να σας θυμίσω ότι τα κείμενα αντιγράφρονταν (χειρόγραφη παράδοση) και οι αντιγραφείς έκαναν πολλές επεμβάσεις – αφαιρούσαν προτάσεις ή λέξεις αλλά κυρίως προσέθεταν. Λοιπόν (28.16-20): Μετά την Ανάσταση του Χριστού και πριν την Ανάληψή του στους Ουρανούς, οι έντεκα μαθητές του πήγαν στη Γαλιλαία, στο βουνό όπου τους είχε ορίσει ο Ιησούς και μόλις τον είδαν τον προσκύνησαν, “οι δέ εδίστασαν” – ΄μερικοί όμως ήταν διστακτικοί – δίστασαν να τον προσκυνήσουν; Αμφιθυμία – και ήθελαν και δεν ήθελαν, δεν ξέρουμε όμως τι έκαναν τελικά! Και ο Ιησούς ς τους είπε: Μου δόθηκε η ολική, η απόλυτη κυριαρχία του ουρανού και της γης (“εδόθη πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης”) – τι λέει, ρε μάγκα! Ποιος σου την έδωσε; Ο πατέρας μου! Ο πατέρας σου; Ο βιολογικός σου πατέρας, ο Ιωσήφ, ή άλλος ο πατέρας; Ποιος είναι ο άλλος ο πατέρας;
Η λέξη πατήρ, φίλες και φίλοι, έχει δύο σημασίες: δηλώνει τον βιολογικό πατέρα. δηλώνει όμως και τον ισχυρό (και πλούσιο) άνδρα, που ήταν βέβαια πατέρας. Όταν οι ήρωες στην Ιλιάδα αποκαλούν τον Δία πατέρα δεν εννοούν ότι είναι ο πατέρας τους αλλά ότι είναι ένας ισχυρός άνδρας – που είναι και πατέρας. Διαβάσουμε τη στερεότυπη φράση (λογότυπο, formula) Ζευ πάτερ 21 φορές στην Ιλιάδα. Στη λατινική γλώσσα ο Ζεύς πατήρ είναι ο Juppiter.
ΠΗΓΑΙΝΕΤΕ λοιπόν, συνεχίζει ο Ιησούς, και κάντε όλα τα έθνη μαθητές μου, βαφτίζοντας τους εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος και να τους διδάξετε να τηρούν όλα όσα σας διέταξα (όσα εντειλάμην). Κι εγώ θα είμαι μαζί σας όλες τις μέρες, μέχρι την συντέλεια του κόσμου. Αμήν: “μακάρι έτσι να γίνει” – αυτό σημαίνει η λέξη αμήν. Και το αμην έγινε αμάν, να οι αμανέδες και οι σεβντάδες. Ο συντάκτης αυτών των γραμμών έβαλε στο στόμα ενός λογοτεχνικού ήρωα (του Ιησού Χριστού, ο οποίος δεν υπήρξε) αυτά τα λόγια, όπως άλλοι προηγουμένως είχαν βάλει άλλα – ό,τι ήθελε ο καθένας έβαζε στο στόμα του Ιησού. Ο ισχυρός πατέρας μου, ο ισχυρός Κύριος, μου έδωσε την ολική, απόλυτη κυριαρχία στον ουρανό και στη Γη και τώρα εγώ θα είμαι ο Θεός γιατί ο πατέρας μου είναι κακός Θεός, βίαιος, οργίλος, εξοντωτής, ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, ενώ εγώ είναι καλός Θεός, φιλάνθρωπος και ελεήμων, ο Θεός της Καινής Διαθήκης. Η κυριαρχία και ο Κύριος χρειάζεται ένα ρετουσάρισμα, μια επικαιροποίηση της Κυριαρχίας, τώρα, τον δεύτερο και τρίτο μ. Χ. αιώνα, που οι δούλοι λιγοστεύουν και τα έχουμε κάνει πάνω μας – επιείκεια και παραχωρήσεις για να μην πεθάνουμε της πείνας. Θα το εξετάσουμε άλλη μερα αυτό το κομβικής σημασίας ζήτημα.
ΝΑ πείτε στα έθνη ότι ο Θεός είναι καλός και φιλάνθρωπος και ελεήμων, ο Θεός είναι αγάπη, εν αρχή ο Λόγος, δηλαδή η σκέψη που αυξάνει την ισχύ και διαιωνίζει την κυριαρχία. Η φράση εις το όνομα του Πατρός σημαίνει υπό την κυριαρχία του πατρός: το όνομα είναι κυριαρχία, ονομάζει την πραγματικότητα: ονομαστική! Η οποία είναι αντίστοιχη της Οριστικής, η οποία ορίζει την πραγματικότητα. Εις το όνομα της κυριαρχίας, της ισχύος δηλαδή! Το λεξιλόγιο της κυριαρχικής σχέσης είναι κάτι παραπάνω από σαφές: προσεκύνησαν, πάσα εξουσία, τηρείν, εντειλάμην. Και η συντέλεια του κόσμου; Μα η Δευτέρα Παρουσία: η Πρώτη Παρουσία ήταν η παρουσίαση της επιθυμίας της απόλυτης ισχύος, της αθανασίας δηλαδή (Παλαιά Διαθήκη, Ιλιάς, Καινή Διαθήκη) και η Δεύτερη θα γίνει όταν επί τέλους το τέλος (σκοπός) του επίγειου Κυρίου εκπληρωθεί, όταν ο Κύριος θα γίνει τέλειος, όταν θα γίνει αθάνατος με την βοήθεια της επιστήμης και της τεχνικής. Όλα τα βιοτεχνολογικά εργαστήρια εργάζονται πυρετωδώς.
ΔΕΝ το έχω διαβάσει κάπου, το εικάζω, το φαντάζομαι: η Έμιλι Ντίκινσον σκέφτηκε να γράψει τους στίχους
In the name of the Mother
And of the Daughter
And of the Love – Amen
αλλά τους θεώρησε απαράδεκτους. Αυτό δεν είναι ποίηση, είναι προπαγανδιστικό μανιφέστο. Η Έμιλι Ντίκινσον δεν αναποδογύρισε τα λόγια της πατριαρχίας που σηματοδοτούν την εκκίνηση της κοινωνικής επανάστασης των γυναικών αλλά με τη Μέλισσα και την Πεταλούδα και την Αύρα αντέστρεψε όλη την πολιτισμική παράδοση της Δύσης, μέρος της οποίας είναι και η πατριαρχία. Για όλα αυτά όμως αύριο.