φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Όταν ήμουν πρωτοετής φοιτητής, το 1976-7, στα εισαγωγικά μαθήματα στην αναλυτική φιλοσοφία, ο καθηγητής μας (Κ. Βουδούρης) έκανε μια αναφορά σε ένα μαθηματικό ερώτημα/πρόβλημα: ποιο είναι το άθροισμα της απείρου σειράς ν=1-1+1-1+1-1. . .; Έχουν διατυπωθεί τρεις απαντήσεις. Εάν θέσουμε την άπειρο σειρά σε ζεύγη ν= (1-1) (1-1) (1-1). . . , τότε το άθροισμα είναι μηδέν (0). Εάν επαναδιατυπώσουμε την άπειρο σειρά ως εξής, 1 (-1+1) (-1+1) (-1+1). . ., τότε το άθροισμα είναι ένα (1). Ένας διάσημος μαθηματικός, ο Euler, υποστήριξε ότι το άθροισμα δεν είναι ούτε 0 ούτε 1, αλλά 1/2. Ποια όμως από τις τρεις λύσεις είναι η σωστή; Και γιατί υπάρχουν τρεις λύσεις;
Καμιά λύση δεν είναι σωστή. Κι αυτό διότι οι έννοιες ‘άθροισμα’ και ‘άπειρος σειρά’ είναι ασύμβατες, δεν μπορεί δηλαδή να υπάρξει άθροισμα απείρου σειράς, μιας και το άθροισμα αναφέρεται σε πεπερασμένα σύνολα. Το ερώτημα δεν είναι μαθηματικό, γι αυτό και υπάρχουν περισσότερες της μίας απαντήσεις. Η αναλυτική φιλοσοφία έλυσε αυτό το πρόβλημα, μάλλον το διέλυσε, υποδεικνύοντας για άλλη μια φορά τις παγίδες στις οποίες υποπίπτουμε κατά τη χρήση της γλώσσας.
Μπορούμε να ορίσουμε ‘τι είναι μια κομμουνιστική κοινωνία’, μπορούμε να θέσουμε αυτό το ερώτημα, υπάρχει απάντηση σε αυτό το ερώτημα; Με αυτό το ζήτημα θα καταπιαστούμε σήμερα, φίλες και φίλοι. Μπορούμε να ορίσουμε ‘τι είναι γάτα’ ή ‘ τι είναι Κράτος’; Ασφαλώς και μπορούμε διότι και η γάτα και το Κράτος υπάρχει, είναι υπαρκτά αντικείμενα. Βέβαια, μπορούμε να θέσουμε και το ερώτημα ‘τι είναι Κένταυρος’ ή ‘τι είναι Χίμαιρα’, διότι κι αυτά είναι υπαρκτά αντικείμενα της φαντασίας, και να διατυπώσουμε κάποια ή κάποιες απαντήσεις. Η απόπειρα να διατυπώσουμε έναν ορισμό αφορά υπαρκτά (ή θεωρούμενα ως υπαρκτά) αντικείμενα. Ο ορισμός είναι μια περιγραφή υπαρκτών αντικειμένων, καταστάσεων, πρακτικών, αξιών, κλπ.,πρόκειται δηλαδή για μια περιγραφική προσέγγιση της πραγματικότητας. Όταν ρωτάμε ‘τι είναι μια κομμουνιστική κοινωνία’, θεωρούμε ότι η κομμουνιστική κοινωνία είναι υπαρκτή, άρα μπορούμε να διατυπώσουμε και έναν ορισμό; Όχι, βέβαια. Ο ενεστώτας (είναι) χρησιμοποιείται αντί του μέλλοντος, μια πολύ συνήθης χρήση: όταν λέμε ‘φεύγω’, για παράδειγμα, εννοούμε, ‘θα φύγω’. Κατά συνέπεια, το ερώτημα είναι πιο ακριβές εάν το διατυπώσουμε ως εξής: τι θα είναι μια κομμουνιστική κοινωνία;
Σε αυτό όμως το ερώτημα δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση, άρα το ερώτημα είναι α-νόητο, δεν έχει νόημα. Κι αυτό διότι δεν μπορεί να υπάρξει μια περιγραφική προσέγγιση κάποιας μελλοντικής κατάστασης. Στην περίπτωση αυτή, η προσέγγιση είναι κανονιστική. Μπορούμε όμως να θέσουμε το ερώτημα, ΄τι είναι κοινωνία’; Ασφαλώς και μπορούμε, διότι η κοινωνία υπάρχει, όπως υπάρχει η γάτα, το Κράτος, ο Κένταυρος και η Χίμαιρα. Αν και μπορεί να υπάρξει σωρεία ορισμών για την κοινωνία, κάθε ορισμός είναι μια περιγραφική προσέγγιση ενός υπαρκτού αντικειμένου. Ο ορισμός που υποστηρίζω εγώ για την κοινωνία είναι: κοινωνία είναι το πλέγμα των σχέσεων, των αλληλεπιδράσεων των ανθρώπων (κι όχι του ανθρώπου) με τη φύση και των ανθρώπων μεταξύ τους.
Θα θέσω άλλο ένα ερώτημα, μιας και ο σκοπός της Κακιάς Σχολής είναι η έγερση και η διατύπωση ερωτημάτων: τι είναι κομμουνισμός; Σύμφωνα με αυτά που έχουμε εκθέσει παραπάνω, αυτό που πρέπει να κάνουμε κατ’ αρχάς είναι να αναρωτηθούμε εάν ο κομμουνισμός υπάρχει ή δεν υπάρχει. Εάν δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει ορισμός αλλά μόνο μια κανονιστική (τι θεωρεί ο α ή ο β ως κομμουνισμό) προσέγγιση. Εάν υπάρχει, τότε μπορούμε να διατυπώσουμε έναν ορισμό του κομμουνισμού. Υπάρχει ή δεν υπάρχει λοιπόν ο κομμουνισμός;
Υπάρχουν τρεις απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Δεν υπάρχει, υπάρχει και δεν υπάρχει, υπάρχει. Τις δυο πρώτες απαντήσεις τις υιοθετεί η ιστορική Αριστερά ή άλλα ρεύματα που προσπαθούν να την ξεπεράσουν δημιουργικά. Σύμφωνα με την πρώτη απάντηση, ο κομμουνισμός είναι όραμα, ιδανικό, ουτοπία, Ιδέα, αναγκαιότητα ή νομοτέλεια του μέλλοντος και άλλα παρόμοια. Σύμφωνα με τη δεύτερη, ο κομμουνισμός ενώ είναι κάτι που αφορά το μέλλον, υπάρχει όμως ως κίνημα που καταργεί την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων. Σύμφωνα με την τρίτη ο κομμουνισμός υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει, ο κομμουνισμός είναι εμμενής, συμφυής με την κοινωνία. Κατά συνέπεια, δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία που να μην είναι κομμουνιστική.
Άρα, εφόσον ό κομμουνισμός είναι μια υπαρκτή κατάσταση εμμενής στην κοινωνία, τότε υπάρχει η κομμουνιστικη κοινωνία, άρα υπάρχει και ορισμός γι αυτήν! Μπορούμε λοιπόν να διατυπώσουμε έναν ορισμό για την κομμουνιστική κοινωνία. Για να το κάνουμε όμως οφείλουμε πρώτα να ορίσουμε τον (υπαρκτό) κομμουνισμό.
Κομμουνισμός είναι μια διαδικασία οργάνωσης της ύλης, της ζωής και της κοινωνίας. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της διαδικασίας; Η ύλη, η ζωή και η κοινωνία, σε όλες τις εκφάνσεις της, οργανώνεται και αποδιοργανώνεται, συντίθεται και διαλύεται, γεννιέται και πεθαίνει, δημιουργείται και καταστρέφεται με κάποιους συγκεκριμένους τρόπους. Οι τρόποι αυτοί είναι η συνύπαρξη, η αλληλεπίδραση, η συνεργασία, η ανοιχτή έκθεση, η ελεύθερη πρόσβαση, η κοινοχρησία, η κοινοκτησία. Ένα παράδειγμα από την ύλη: πως γεννιέται και πεθαίνει η ύλη; Ένα παράδειγμα από τη ζωή: πως δημιουργήθηκε, πως λειτουργεί το κύτταρο;Ένα παράδειγμα από την κοινωνία: πως γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε;
Θα αφήσουμε όλα αυτά τα ερωτήματα αναπάντητα, προς το παρόν. Κι αυτό διότι, για να διατυπώσουμε κάποιες απαντήσεις, οφείλουμε να προσεγγίσουμε κάποια άλλα ζητήματα, δηλαδή με τους τρόπους της κομμουνιστικής διαδικασίας. Αύριο θα ασχοληθώ με ένα από αυτά: με το μείζον ζήτημα της ανοιχτής έκθεσης/ελεύθερης πρόσβασης στο επίπεδο της ύλης, της ζωής, της κοινωνίας, δηλαδή, με την ανεμπόδιστη, αν και υποκείμενη σε κανόνες, ροή της ύλης, της ζωής, της κοινωνίας.
Αύριο πάλι – πάω στη δουλείά.