τι κάνουμε όταν οδηγούμε;

το πρόσθεν τιμιώτερον και αρχικώτερον

Στο “Τίμαιο” ο Πλάτων μας εξηγεί γιατί κινούμαστε κυρίως προς τα μπρος  και, επομένως, γιατί το πρόσωπο και τα μάτια  είναι μπροστά. Οι θεοί που μας έπλασαν, γράφει ο φιλόσοφος, θεώρησαν ότι “το μπροστά είναι πιο ευγενές  και ηγετικό από το πίσω”(45a)¹, οπότε είναι πιο ευγενικό και ηγετικό να κινούμαστε προς τα μπρος. Έτσι, “έβαλαν το πρόσωπο μπροστά και το προίκισαν με όργανα ικανά να εκφράσουν κάθε προσδοκία της ψυχής, προνόησαν δηλαδή η φυσική θέση του ηγετικού στοιχείου να βρίσκεται μπροστά” (45b). Εάν μπορούσαμε να ρωτήσουμε τους θεούς να μας πουν γιατί το μπροστά είναι καλύτερο από το πίσω, θα μας παράπεμπαν στον Πλάτωνα, διότι ό,τι βάζει στο στόμα των θεών ο Πλάτων δεν είναι παρά δικές του γνώσεις, απόψεις και αξίες, δηλαδή απόψεις, γνώσεις και αξίες του κοινωνικού στρώματος στο οποίο ανήκε ή και όλων των κυρίαρχων στρωμάτων της αρχαιοελληνικής δουλοκτητικής κοινωνίας. Η άποψη ότι το μπροστά είναι καλύτερο από το πίσω είναι ένα από το εντονότερα χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού δουλοκτητικού πολιτισμού και, συνεπώς, του δυτικού πολιτισμού. Είναι καλύτερο να είσαι μπροστά, να πηγαίνεις μπροστά, να βλέπεις μπροστά. Ποιες είναι οι ρίζες αυτής της πανάρχαιης αντίληψης;

Το ζήτημα αυτό σχετίζεται άμεσα με το αυτοκίνητο διότι, όταν οδηγούμε βλέπουμε μπροστά, πηγαίνουμε μπροστά και είναι καλύτερα να  είμαστε μπροστά. Έτσι, στην οδήγηση του αυτοκινήτου συμπυκνώνεται ένα βασικό, καταστατικό χαρακτηριστικό του δυτικού πολιτισμού. Για να κατανοήσουμε λοιπόν τι κάνουμε όταν οδηγούμε οφείλουμε πρώτα να κατανοήσουμε αυτό το χαρακτηριστικό.

όλοι μαζί θα προχωρήσουμε μπροστά

Η έκφραση προχωρώ ή πάω μπροστά προέρχεται από ποιμενικά, νομαδικά και πολεμικά  συμφραζόμενα. Οι ποιμένες με τα ζώα πάνε μπροστά διότι πίσω το χορτάρι έχει εξαντληθεί. Η τροφή για τα ζώα, επομένως και για τους ανθρώπους που τα εκτρέφουν και ζουν από αυτά, βρίσκεται μπροστά. Το μπροστά ισοδυναμεί με την επιβίωση, την νίκη, τη καλυτέρευση, την επιτυχία. Το πίσω με τον θάνατο, την ήττα, την αποτυχία, την εξαθλίωση.  Αυτός που οδηγεί το κοπάδι και τους άλλους ποιμένες πάει μπροστά. Αναπόφευκτα το μπροστά είναι ταυτόσημο με την καθοδήγηση, την υπόδειξη, την ηγεσία, τη διαταγή, τη κυριαρχία και το πίσω με την υστέρηση, την εκτέλεση της διαταγής και την υποταγή. Κι όταν γίνεται πόλεμος, όταν δηλαδή  θέλουμε να επιβάλλουμε με τη βία τη θέλησή μας στον αντίπαλο, επιδιώκουμε να πάμε μπροστά, είτε επιτιθέμεθα είτε αμυνόμαστε. Το μπροστά ισοδυναμεί με τη γενναιότητα και τη νίκη, το πίσω με τη δειλία και την ήττα. Προχωρώ μπροστά, σε περίπτωση κατάκτησης, σημαίνει επιτίθεμαι, εφορμώ, κατακτώ, αρπάζω. Ο πλούτος, η ισχύς, η δόξα βρίσκονται μπροστά. Ο Αχιλλέας, ο Αλέξανδρος, ο Αττίλας, ο Μωάμεθ, ο Τζέγκις Χαν, ο Ναπολέων, ο Χίτλερ πήγαιναν μόνο μπροστά. Πίσω βρίσκεται η εξαθλίωση, η πείνα, η ένδεια, η ήττα, η ταπείνωση.  Σε περίπτωση απομάκρυνσης του εχθρού, το μπροστά είναι ταυτόσημο με τη νίκη και την ελευθερία και το πίσω με την ήττα και τη σκλαβιά. Από τις πρώτες μέρες του δυτικού πολιτισμού, το μπροστά απόκτησε τις σημασίες της νίκης, της επιβίωσης, της ελευθερίας, της επιτυχίας, της βελτίωσης. της προόδου. Οι προοδευμένες χώρες πάνε μπροστά, οι καθυστερημένες έχουν μείνει πίσω. Οι πρώτες είναι αναπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες, οι άλλες υπανάπτυκτες. Ο δυτικός πολιτισμός πάει μόνο μπροστά: από τη μια, έφτασε βαθιά μέσα στο διάστημα, κι από την άλλη, προσέγγισε  τα γονίδια και τα υποατομικά σωματίδια. Θα πάει, θα προχωρήσει κι άλλο μπροστά; Μέχρι που θα φτάσει; Μήπως βρίσκεται αντιμέτωπος με όρια που του περιορίζουν την κίνηση. Όχι, ο δυτικός πολιτισμός θα τα συντρίψει. Τίποτα δεν τον σταματά.

είναι πιο μπροστά από τους άλλους

Όταν ο ποιμένας οδηγεί τα ζώα στη βοσκή είναι υποχρεωμένος να προχωρά πιο μπροστά από αυτά. Ο βοσκός προπορεύεται και το ποίμνιο ακολουθεί. Αυτός που πάει μπροστά είναι ο ἀγός, ο βοσκός. Ο βοσκός όμως είναι και ηγέτης των προβάτων: ο ἀγός δεν είναι μόνο ο βοσκός  αλλά και ο ηγέτης. Δεν είναι τυχαίο που στις ποιμενικές κοινωνίες, η στις προερχόμενες από αυτές, ο ηγέτης εκλαμβάνεται ως βοσκός και ο λαός ως πρόβατα. Στην Ιλιάδα, οι ήρωες είναι ποιμένες λαών², ο Πλάτων χαρακτηρίζει πολιτική ως ανθρωποβοσκητική ³, ενώ οι αρχιερείς του χριστιανισμού είναι γνωστοί ως αρχιποιμενάρχες που καθοδηγούν το ποίμνιο ή ως βοσκοί λογικών προβάτων⁴. Έτσι, δεν παραξενευόμαστε που εντοπίζουμε τη λέξη σε όρους που εκφράζουν κυριαρχία: αρχηγός, λοχαγός, στρατηγός και σε άλλες. Αυτός που βρίσκεται πιο μπροστά από τους άλλους είναι αρχηγός και ο αρχηγός οφείλει να είναι μπροστά, να προχωρά μπροστά. Ο λαός παροτρύνει τον αρχηγό να μπει μπροστά, να προχωρήσει μπροστά.

Πιο μπροστά κι από τον αρχηγό βρίσκονται οι πρωτοπόροι, αυτοί που δίνουν πληροφορίες για την κατάσταση του δρόμου, της περιοχής ή της χώρας που θα περάσει το στράτευμα. Είναι οι ιχνηλάτες και οι κατάσκοποι. Στην αρχαία Ελλάδα, οι στρατιώτες αυτοί ήταν γνωστοί ως πρόοδοι⁵: οι πρόοδοι, πληθυντικός, αρσενικού γένους. Οι πρόοδοι είναι αυτοί που προχωράνε πιο μπροστά από τους άλλους και ενημερώνουν τον αρχηγό. Από τον στρατιωτικό αυτό όρο προέκυψε και η πρόοδος που η αρχική του σημασία είναι η συλλογή πληροφοριών για την κατάσταση του εχθρού, η κατασκοπία. Όταν ο εχθρός είναι η ίδια η φύση, την οποία, ως γνωστόν, ο δυτικός πολιτισμός θέλει να υποτάξει, δηλαδή θέλει να γίνει πιο ισχυρός από αυτήν, οι επιστήμονες δεν είναι τίποτα άλλο από κατασκόπους που συλλέγουν πληροφορίες. Κάθε νέα πληροφορία που μεταδίδουν οι κατάσκοποι της επιστήμης είναι ένα παραπάνω προχώρημα για την ολοκλήρωση της κατάκτησης, είναι μια βελτίωση. Έτσι, η πρόοδος απόκτησε τη σημασία της βελτίωσης. Ο προοδευτικός προχωρά πρόσω ολοταχώς για την κατάκτηση της φύσης, ο οπισθοδρομικός μένει πίσω. Κάθε φορά που σε κάποιο κοινωνικό πεδίο σημειώνεται κάποια βελτίωση, κάποια αλλαγή, είναι βέβαιο ότι αυτή θα οφείλεται σε πρωτοπόρους.

Αυτός που βρίσκεται πιο μπροστά από τους άλλους λέγεται πρό-ατος, πρώτος⁶. Σε περίπτωση νίκης, ο πρώτος είναι ο πρώτος που θα νικήσει, οι άλλοι, λογικά και χρονικά, θα ακολουθήσουν. Ταυτόχρονα, οι πρώτοι που πεθαίνουν στον πόλεμο είναι οι πρώτοι, αυτοί που πολεμούν στην πρώτη γραμμή του μετώπου.  Είναι αναμενόμενο όσοι είναι μπροστά να διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο από την λεία του πολέμου. Κινδύνευσαν περισσότερο και πρέπει να αμειφθούν. Σε ανταγωνιστικά συμφραζόμενα, ο πρώτος είναι ο νικητής, και ο νικητής είναι πρώτος. Ο πρώτος δεν παίρνει το χρυσό μετάλλιο στους αθλητικούς αγώνες, τους καλύτερους βαθμούς στο σχολείο, τους περισσότερους επαίνους, το βραβείο Νόμπελ;

αυτός βλέπει μπροστά

Το καθήκον του προόδου, του πρωτοπόρου, του αρχηγού, του ηγέτη, του κατασκοπευτικού διαστημικού δορυφόρου, της κάμερας στους δρόμους και στους χώρους εργασίας, είναι να βλέπει μπροστά. Βλέποντας εμπρός δεν υποδεικνύει μόνο τον προορισμό αλλά και αντιλαμβάνεται έγκαιρα τους κινδύνους που έρχονται από μακριά και από το μέλλον. Ο ηγέτης είναι προστάτης, στέκεται πιο μπροστά από τους άλλους, είναι ο πρώτος που βλέπει τον κίνδυνο, είναι αυτός που μπορεί και σώζει. Αυτοί που είναι πίσω δεν βλέπουν μπροστά, είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν αυτόν που προΐσταται, τον προστάτη. Ο βοσκός βλέπει για τα πρόβατα, ο αρχηγός για τους υποτελείς. Το μπροστά είναι το μέλλον: αφού μπορούμε να δούμε το μπροστά, μπορούμε να δούμε και το μέλλον. Πιο μπροστά από όλους είναι ο Θεός. Και επειδή είναι και πιο ψηλά, είναι και παντογνώστης. Κανείς δεν γνωρίζει το μέλλον καλύτερα από αυτόν.

ο οδηγός

Ο οδηγός είναι ο ἀγός της οδού, είναι αυτός που βρίσκεται μπροστά, που πάει μπροστά, που βλέπει μπροστά, που δείχνει στους άλλους που θα πάνε. Αν και η λέξη δεν απαντά παρά μόνο μετά τον Πολύβιο (205;-120; π. Χ), είναι βέβαιο ότι υπήρχε στην εποχή του Αισχύλου (525-456 π. Χ). Στον Προμηθέα Δεσμώτη (728), ο ομώνυμος θεός προλέγει στην Ιώ ότι θα φτάσει κοντά σε μια αφιλόξενη περιοχή κοντά στο Βόσπορο όπου οι Αμαζόνες σ’ ὁδηγήσουσι καί μάλ’ ἀσμένως. Το ρήμα ὁδηγώ προϋποθέτει την ύπαρξη του ονόματος ὁδηγός. Είναι βέβαιο ότι ο οδηγός είναι πεζός: είναι αυτός που προηγείται, που προπορεύεται και δείχνει σε αυτούς που ακολουθούν  από που θα περάσουν για να φτάσουν στον προορισμό τους. Η οδήγηση είναι μια ηγετική δραστηριότητα και αυτός είναι ο λόγος που ο ηγέτης,  στον δυτικό πολιτισμό εκλαμβάνεται ως οδηγός (Fűhrer, duce, leader, κλπ). Κατά τον ίδιο τρόπο, ο θεός, ο δάσκαλος, το κριάρι, η βασίλισσα των μελισσών χαρακτηρίζονται ως οδηγοί⁷.

μπροστά και ταχύτητα

Προχωράμε μπροστά για να φτάσουμε κάπου: στο πλούσιο λιβάδι, στη πόλη με τα  αμύθητα πλούτη, στις ελεύθερες αχανείς εκτάσεις της Δύσης, far west, στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, στη κορυφή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, στην πραγματοποίηση του σκοπού μας. Δεν αρκεί όμως να  προχωράμε απλά μπροστά αλλά οφείλουμε να φτάσουμε εκεί πιο γρήγορα από τους άλλους. Εάν θέλουμε να νικήσουμε στο πόλεμο, πρέπει να είμαστε πιο γρήγοροι από τους αντιπάλους μας. Όταν είμαστε πιο γρήγοροι, μπορούμε να τους φτάσουμε και να τους εξοντώσουμε ή να τους υποδουλώσουμε. Εάν μας καταδιώκουν, δεν πρόκειται ποτέ να μας φτάσουν. Εάν ρίξω το δόρυ πιο μπροστά από τον αντίπαλο θα τον νικήσω. Εάν διαθέτω πυροβόλο και ο αντίπαλος ακόντιο, το βλήμα μου θα φτάσει στο στόχο του πιο μπροστά από αυτό του αντιπάλου. Το να φτάνεις πιο μπροστά από τον αντίπαλο στο στόχο σου είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο που τα αγωνίσματα ταχύτητας είναι πολλά και από τα πιο δημοφιλή. Ο τελικός των εκατό μέτρων ανδρών στους Ολυμπιακούς Αγώνες συγκεντρώνει το βλέμμα της συντριπτικής πλειοψηφίας των θεατών. Στη φόρμουλα 1, νικητής αναδεικνύεται αυτός που φτάνει στο στόχο του πιο γρήγορα από τους άλλους.

ο δυτικός πολιτισμός προχωράει μπροστά

Ο δυτικός πολεμιστής, ο δυτικός Κύριος πάει μπροστά, είναι μπροστά, βλέπει μπροστά διότι τα οχήματα, τα βλήματα και οι μηχανές όρασης που διαθέτει κινούνται προς τα μπρος με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα. Η Ιλιάδα είναι ένας ύμνος στην ταχύτητα και στη κίνηση προς τα μπρος. Ο δυτικός Κύριος φτάνει πρώτος στο στόχο του. Συνεπώς, ο δυτικός πολιτισμός κινείται προς τα μπρος, είναι μπροστά, βλέπει μπροστά. Δεν μπορούμε να αποσιωπήσουμε τις ομοιότητες που παρουσιάζει με το βλήμα, το δόρυ ή τη σφαίρα. Κατά κάποιο τρόπο, ο πολιτισμός μας είναι βλήμα. Και τα δύο τα κατευθύνει ο Κύριος που δεν είναι παρά πολεμιστής με στολή παραλλαγής. Ο Κύριος είναι τα μάτια του δυτικού πολιτισμού-βλήματος Ο στόχος του, επομένως και του πολιτισμού μας είναι η φύση: εάν δεν γίνει πιο ισχυρός από αυτήν, εάν δεν μπορέσει να την υποτάξει, θα την εξοντώσει. Εάν γίνει πιο ισχυρός, θα υποτάξει εσαεί τον βασικό του αντίπαλο: τον υποτελή παραγωγό του κοινωνικού πλούτου. Ας μιλήσουμε απροκάλυπτα. Ο στόχος του δυτικού Κυρίου είναι η εξάλειψη της ταπεινωτικής ήττας: της ήττας από τον θάνατο και της εξάρτησης από τον δημιουργό του κοινωνικού πλούτου. Μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτά τα δυο μιάσματα; Ο Πλάτων έδωσε μια απάντηση: η φύση είναι ελαττωματική διότι είναι πιο ισχυρή από μας. Ή θα την διορθώσουμε, θα την υποτάξουμε δηλαδή, θα γίνουμε πιο ισχυροί από αυτήν ή θα την εξοντώσουμε. Πιο ισχυροί από αυτήν σημαίνει πιο ισχυροί από τον θάνατο, άρα αθάνατοι. Η αθανασία είναι ο τελικός, έσχατος σκοπός του δυτικού πολιτισμού. Εάν δεν μπορέσουμε να τον πραγματοποιήσουμε, θα καταστρέψουμε τη φύση. Την καταστρέφουμε. Όταν δεν θα υπάρχει ζωή, δεν θα υπάρχει και θάνατος. Δεν θα νικήσουμε αλλά δεν θα ηττηθούμε. Αποθανέτω μετά των αλλοφύλων.

το γεράκι και το βέλος

Όλα τα βλήματα του πολεμιστή, από την απλή πέτρα της σφενδόνας, το δόρυ, το βέλος του τόξου μέχρι τη σφαίρα του κανονιού και την ατομική βόμβα, πάνε μπροστά μόνο εάν εκσφενδονιστούν. Εάν δεν εκσφενδονιστούν, δεν πάνε μπροστά: είναι τελείως άχρηστα. Έχουν όμως ένα μειονέκτημα: είτε κινούνται είτε δεν κινούνται, δεν βλέπουν μπροστά. Για να φτάσει ένα τυφλό βλήμα στο στόχο του πρέπει να  διευθύνουμε τη κίνησή του, να το οδηγήσουμε. Κατά κάποιο τρόπο, το τυφλό βέλος παίρνει τα μάτια μας και αποκτά όραση. Αυτό γίνεται όταν σκοπεύουμε. Το οδηγούμε να φτάσει στο στόχο του. Αντιθέτως, το γεράκι ή ο αετός πάνε πάντα μπροστά και βλέπουν πάντα μπροστά. Ο πολεμιστής, από την εποχή ήδη της Ιλιάδας⁸,  τα εκλαμβάνει ως ζωντανά, έξυπνα βλήματα. Τα γεράκια του Πενταγώνου βλέπουν πάντα μπροστά, προχωράνε μπροστά, είναι μπροστά. Ο αετός, με ένα ή δυο κεφάλια, ήταν το σύμβολο της ισχύος του ρωμαϊκού και του βυζαντινού κράτους, ενώ σήμερα το βλέμμα του καλύπτει τον πλανήτη, far, west and east, north and south. Η λατρεία του γερακιού και το αετού δηλώνει την σφοδρή επιθυμία του δυτικού πολεμιστή να αποκτήσει βλήματα που να μοιάζουν με το γεράκι και τον αετό: να βλέπουν καλά το στόχο τους και να τον πλήττουν. Θα ήθελαν να διαθέτουν βλήματα που να βλέπουν το στόχο τους. Είναι δυνατόν να τοποθετήσουμε μάτια στα βλήματα; Να βλέπουν που πηγαίνουν; Να στρίβουν, να επιβραδύνουν και να επιταχύνουν, να βρίσκουν το στόχο και να τον πλήττουν; Είναι. Τους δίνουμε μια εντολή υπό τη μορφή φωτογραφίας, τα εφοδιάζουμε με μια φωτογραφική μηχανή στο ρύγχος τους και τα εκσφενδονίζουμε. Το βλήμα φωτογραφίζει ακατάπαυστα. Μια φωτογραφία από αυτές ταιριάζει με τη φωτογραφία-εντολή. Ο στόχος εντοπίστηκε! Ο πύραυλος Exocet βλέπει!

ο οδηγός είναι υπηρέτης

Αν και ο θεός ή ο ηγέτης είναι οδηγός, ο αρχαϊκός οδηγός, ο πρόοδος, ο πρωτοπόρος, ο κατάσκοπος δεν είναι παρά ένας απλός στρατιώτης που δέχεται εντολές. Είναι ένας υπηρέτης. Κατά κάποιο τρόπο, ο ηγέτης είναι και Κύριος και υπηρέτης. Εάν αποτύχει να οδηγήσει γρήγορα και με ασφάλεια το λαό του, είναι βέβαιο ότι θα έχει τη τύχη του δεύτερου. Εάν δεν φάει το κεφάλι του, θα αποπεμφθεί με τον χειρότερο τρόπο. Αυτά τα δυο χαρακτηριστικά εντοπίζονται και στον χειριστή ενός πυροβόλου όπλου. Οι παλιοί καραβανάδες ισχυρίζονταν ότι το όπλο είναι το βλήμα που σκοτώνει. Το πυροβόλο είναι το τελευταίο μεταφορικό μέσο για την μετακίνηση του βλήματος από το εργοστάσιο στο στόχο. Συνεπώς, ο χειριστής του όπλου είναι και Κύριος και υπηρέτης του βλήματος. Εάν καταφέρει να οδηγήσει το βλήμα στο στόχο του, θα επιβιώσει. Εάν αποτύχει, θα πεθάνει. Με τον ίδιο τρόπο, Κύριος και υπηρέτης είναι ο χειριστής οποιασδήποτε κινητήριας μηχανής. Ο εργάτης που χειρίζεται μια μηχανή στο εργοστάσιο είναι Κύριος και υπηρέτης της. Είναι Κύριος διότι είναι ο χειριστής της: χωρίς αυτόν δεν μπορεί να λειτουργήσει, όσα αυτόματη και αυτοκίνητη κι αν είναι. Αυτός την κατευθύνει στο στόχο της. Είναι όμως και υπηρέτης διότι είναι ο οδηγός της: οφείλει να υποταχθεί στους κανόνες της λειτουργίας της και του σκοπού της.⁹

Κατά τον ίδιο τρόπο και ο οδηγός του αυτοκινήτου, αυτός που διευθύνει τη κίνηση του οχήματος, που το κατευθύνει προς το στόχο του, είναι Κύριος και υπηρέτης ταυτόχρονα. Η κατοχή και η οδήγηση ενός αυτοκινήτου κάνει τον χρήστη Κύριο. Αυτή είναι η απόλαυση της οδήγησης. Τον κάνει όμως και υπηρέτη. Εάν καταφέρει να διευθύνει με επιτυχία τη κίνηση του αυτοκινήτου, επικυρώνεται η κυριαρχία του. Εάν αποτύχει, θα έχει τη τύχη του υπηρέτη. Εάν δεν πεθάνει, θα αποκλεισθεί: δηλαδή, θα ακρωτηριασθεί, θα αχρηστευθεί. Εάν επιστρέψει, θα επιστρέψει και πάλι με την επιθυμία να γίνει Κύριος: θα λάβει μέρος σε αγώνες ταχύτητας με αναπηρικά καροτσάκια για να πάει μπροστά, με την ταχύτητα φυσικά που διαθέτει, και να φτάσει πρώτος στο τέρμα. Το είπαν οι θεοί, το λέει και η COSMOTE: είναι καλύτερα να είσαι μπροστά..¹⁰

Εάν ζούσε στην εποχή μας ο Πλάτων είναι βέβαιο ότι θα λάτρευε τα αυτοκίνητα, το να προχωράς μπροστά είναι πιο ευγενές και πιο ηγετικό, θα είχε στην κατοχή του ολόκληρο στόλο από τεθωρακισμένα και ταχύτατα αυτοκίνητα αλλά δεν θα οδηγούσε. Θα κατανοούσε ότι η οδήγηση είναι μια δραστηριότητα που αποπνέει άρωμα δουλικότητας. Ο Πλάτων ήθελε να είναι μόνο Κύριος. Η συνύπαρξη της κυριαρχίας και της υποτέλειας τον ενοχλούσε. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι ισχυρότεροι Κύριοι μιας κοινωνίας μετακινούνται με τα αυτοκίνητα χωρίς να οδηγούν. Έχει δει κανείς τον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο να οδηγεί; Όχι, βέβαια, κι ούτε πρόκειται να τον δει. Οι ισχυρότεροι πολιτικοί, στρατιωτικοί, τραπεζίτες, βιομήχανοι, αποφεύγουν την οδήγηση. Το να οδηγεί άλλος για σένα είναι ένδειξη ισχύος. Φαντάζεστε να βλέπαμε στη τηλεόραση τον πρωθυπουργό να κατεβαίνει από τη θέση του οδηγού; Αίσχος! Με ποδήλατο μπορεί να τον δούμε, αλλά να οδηγεί αυτοκίνητο, ποτέ! Θα μπορούσαμε λοιπόν να διακρίνουμε τους Κυρίους σε δυο κατηγορίες: σε αυτούς που έχουν οδηγούς και σε αυτούς που δεν έχουν, που είναι Κύριοι και υπηρέτες μαζί. Οι πρώτοι είναι μόνο Κύριοι. Οι δεύτεροι είναι και Κύριοι και Υποτελείς. Για τούς πρώτους, η αποτυχία δεν έχει επιπτώσεις. Τις συνέπειες της αποτυχίας θα την υφίστανται πάντα οι δεύτεροι, οι μιμητές.

τα αυτοκίνητα δεν έχουν μάτια

Μια μέρα ο τετράχρονος γιος μου διαπίστωσε ότι “τα αυτοκίνητα δεν βλέπουν. Έχουν φώτα, δεν έχουν μάτια”. Το αυτοκίνητο κινείται, άρα πρέπει να έχει μάτια. Εμείς θα συμπληρώσουμε: πρέπει να έχει μάτια, όχι μόνο επειδή κινείται αλλά επειδή κινείται από μόνο του, είναι αυτοκίνητο. Τι συμβαίνει όμως; Το αυτοκίνητο κινείται παρόλο που δεν έχει μάτια. Η διαπίστωση αυτή έχει δυο συνέπειες. Το αυτοκίνητο είναι τυφλό, άρα κάποιος άλλος πρέπει να βλέπει γι’ αυτό. Εφόσον δεν έχει μάτια, δεν είναι αυτοκίνητο, δεν κινείται από μόνο του, δεν πρόκειται ποτέ ένα αυτοκίνητο να πάει στο βενζινάδικο να βάλει βενζίνα από μόνο του. Κάποιος άλλος πρέπει να το πάει. Κάποιος άλλος πρέπει να διευθύνει τη κίνηση του, να το ευθύνει διά. Να το οδηγήσει ίσια μπροστά, ευθεία, περνώντας μέσα από . . . Να το κατευθύνει, να το ευθύνει κατά, να το οδηγήσει ευθεία στο βενζινάδικο. στο στόχο του. Το αυτοκίνητο δεν είναι αυτοκίνητο. Παντού όπου υπάρχει αυτοκίνηση, λέει ο Αθηναίος, δηλαδή ο Πλάτων, στο δέκατο βιβλίο των Νόμων¹¹, εκεί υπάρχει και ζωή. Όπου υπάρχει ζωή, υπάρχει και ψυχή. Μόνο το έμψυχο μπορεί να είναι αυτοκίνητο. Το γεράκι και ο αετός είναι αυτοκίνητα. Το αυτοκίνητο δεν είναι έμψυχο, άρα δεν έχει και μάτια. Δεν βλέπει, είναι τυφλό.

οντολογία της σκόπευσης

Είναι τυφλό όπως είναι και το δόρυ ή η σφαίρα. Εάν δεν τα θέσει κάποιος σε κίνηση, θα παραμείνουν εσαεί ακίνητα. Και τα δύο χρειάζονται κάποιον να τα οδηγήσει στον προορισμό τους. Ο προορισμός του βλήματος είναι να πλήξει το στόχο του. Πως τον βρίσκει; Πως τον βλέπει; Το βλήμα πάει εκεί που το στέλνει ο πολεμιστής. Συγκεντρώνει την προσοχή του και μέσω του στόχαστρου, μιας μεταλλικής προεξοχής που είναι σταθερά προσανατολισμένη στην άκρη της κάνης, παίρνει τη γραμμή σκόπευσης. Η γραμμή αυτή συνδέει το μάτι με το στόχο μέσω του στόχαστρου. Το βλέμμα, η όραση, η οπτική αντίληψη περιορίζεται σε μια ευθεία γραμμή. Ο περιορισμός αυτός αποτελεί την έσχατη πτώχευση, τον ύστατο ξεπεσμό της οπτικής αντίληψης. Το βλέμμα γίνεται μονοδιάσταστο. Η σκόπευση είναι η απομόνωση, ο εγκλεισμός του βλέμματος. Όλη η ύπαρξη γίνεται ένα βλέμμα, μια ευθεία γραμμή. Εκείνη τη στιγμή όλες οι ψυχικές ικανότητες του πολεμιστή, δηλαδή οι ιστορικά διαμορφωμένες σωματικές, διανοητικές, συναισθηματικές και κοινωνικές ικανότητές του, περιορίζονται σε ένα ευθυγραμμισμένο βλέμμα. Η ψυχή γίνεται μια ευθεία γραμμή, γεωμετρικοποιείται. Η σκόπευση είναι ο ύστατος ξεπεσμός της ύπαρξης.

Ο σκοπευτής δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο από το να παρακολουθεί το στόχο, να μην τον αφήνει από τα μάτια του. Όπου υπάρχει το βλέμμα, εκεί βρίσκεται και η επιθυμία. Το βλέμμα του σκοπευτή αποτελεί συμπύκνωση της επιθυμίας του. Βλέμμα, επιθυμία και ψυχή ταυτίζονται. Το βλέμμα, δηλαδή η επιθυμία, εγκλωβίζει το στόχο: εκείνη τη στιγμή δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτόν. Από τη στιγμή που το βλέμμα εξαρτάται από το στόχο του, η επιθυμία και η ψυχή υποτάσσεται σε αυτόν. Ο σκοπευτής είναι δούλος του δούλου του.  Όταν πατήσει τη σκανδάλη και τον πλήξει, το βλέμμα του και η επιθυμία του ακολουθεί το βλήμα. Το βλέμμα και η επιθυμία θα είναι ο αυτόπτης μάρτυρας του πλήγματος, του φόνου. Μόνο που τώρα ο σκοπευτής είναι Κύριος χωρίς υποτελή: ο φόνος δεν τον καθιστά Κύριο. Εάν θέλει να ξαναγίνει Κύριος, πρέπει να βρει ένα νέο στόχο. Βρίσκοντας ένα νέο στόχο, ανανεώνει τον ύστατο ξεπεσμό της ύπαρξής του. Νικώ σημαίνει σημαδεύω συνεχώς. Σκοπεύω συνεχώς σημαίνει περιορίζω την ύπαρξή μου σε μια ευθεία γραμμή. Γίνομαι μια ευθεία γραμμή που συνδέει το μάτι με το στόχο. Τη στιγμή της επιτυχημένης βολής, τη στιγμή της ταύτισης του βλέμματος και του στόχου, γίνομαι ένα απλό σημείο.

η οδήγηση είναι σκόπευση

Όταν σκοπεύω δεν χάνω το στόχο από τα μάτια μου. Τι συμβαίνει όμως όταν οδηγώ, όταν διευθύνω τη κίνηση του αυτοκινήτου; Είμαι στην Αθήνα και θέλω να πάω στη Θεσσαλονίκη. Όταν οδηγώ, δε χάνω τη Θεσσαλονίκη από τα μάτια μου; Κατά κανένα τρόπο. Το δρόμο δε χάνω από τα μάτια μου. Δεν μπορώ να κοιμηθώ, ούτε να θαυμάσω ένα φαράγγι κινούμενος σε ένα δρόμο με συνεχείς στροφές. Είναι βέβαιο ότι δεν βλέπω γενικά και αόριστα το δρόμο. Το δρόμο που μπορώ να δω δε χάνω από τα μάτια μου. Κι από αυτό το χώρο, πάνω στον οποίο κινούμαι, το βλέμμα μου επιλέγει ένα σημείο. Το βλέμμα μου αποκτά ένα συγκεκριμένο βεληνεκές. Ποιο είναι αυτό το σημείο; Πρόκειται πάντα για το ίδιο; Τι είναι αυτό το σημείο; Είναι ο προορισμός μου; Κατά κανένα τρόπο. Είναι ο στόχος μου.

Διευθύνω τη κίνηση του αυτοκινήτου δεν σημαίνει το διευθύνω προς τον προορισμό μου αλλά είμαι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να σταματήσω, να το ακινητοποιήσω. Η οδήγηση είναι η ετοιμότητα προς την επίτευξη της ακινητοποίησης. Παίρνω στα χέρια μου το τιμόνι και οδηγώ σημαίνει είμαι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να σταματήσω. Οδηγώ σημαίνει: ο στόχος μου είναι να μην βρω στόχο, να αποφύγω δηλαδή να επιφέρω ή να υποστώ πλήγμα. Ο εξοβελισμός αυτού του ενδεχόμενου είναι εφικτός μόνο με την ακινητοποίηση. Γνωρίζουμε ότι το σημείο ακινητοποίησης εξαρτάται από τη δεδομένη ταχύτητα του αυτοκινήτου. Αυτό το σημείο είναι ο στόχος, αυτό βλέπει ο οδηγός. Το σημείο αυτό μετατοπίζεται διαρκώς, οπότε μετατοπίζεται και ο στόχος. Ο οδηγός δε χάνει το στόχο από τα μάτια του. Εάν τον χάσει, εάν δεν μπορέσει να σταματήσει, θα συγκρουστεί, θα τραυματιστεί ελαφρά ή βαριά, θα ακρωτηριαστεί ή θα πεθάνει. Ο σκοπευτής του όπλου δεν θα πεθάνει εξ αιτίας της δικής του αποτυχίας, αλλά λόγω της επιτυχίας του αντιπάλου. Ο οδηγός θα χάσει τη ζωή του λόγω της δικής του αποτυχίας.

Ο οδηγός, κινούμενος με μεγάλη ταχύτητα προς τα μπρος, είναι υποχρεωμένος να κοιτάζει συνεχώς μπροστά. Να κοιτάζει το σημείο ακινητοποίησης, το στόχο του.  Δεν είναι σωστό να ενοχλούμε, με οποιονδήποτε τρόπο τον οδηγό, έτσι δεν είναι; Και ο οδηγός δεν πρέπει να απασχολεί το μυαλό του διότι δεν πρέπει να κάνει τίποτα άλλο πέρα από το να βλέπει το στόχο του: το σημείο της ακινητοποίησης.  Το ζήτημα δεν είναι η απασχόληση των χεριών αλλά ο αποπροσανατολισμός του μυαλού (π.χ. το κινητό). Το μυαλό, η επιθυμία, το βλέμμα πρέπει να είναι διαρκώς προσκολλημένο στο στόχο του. Από δω και πέρα, για τον οδηγό ισχύουν ό,τι για τον σκοπευτή του όπλου. Η συγκέντρωση της προσοχής στο στόχο, δηλαδή η εξαφάνιση του περιβάλλοντος και ο περιορισμός της ύπαρξης σε ένα βλέμμα, επιφέρει τη μετατροπή της σε μια ευθεία γραμμή. Αλλά, ενώ η σκόπευση με το πυροβόλο διαρκεί ελάχιστα δευτερόλεπτα, ο οδηγός, λόγω της κεκτημένης ταχύτητας, είναι υποχρεωμένος να ανανεώνει ακατάπαυστα και με μεγάλη ταχύτητα το στόχο. Ο οδηγός είναι υποχρεωμένος να βιώνει ασταμάτητα τον ύστατο ξεπεσμό της ανθρώπινης ύπαρξης. Ουδέποτε ο άνθρωπος έφτασε σε τέτοιο σημείο αλλοτρίωσης και αυτοεξευτελισμού όσο με την οδήγηση. Είναι υποχρεωμένος να σημαδεύει και να πυροβολεί συνεχώς, αν και όχι πάντα, όπως θα δούμε, με την ίδια επιτυχία. “Νικώ σημαίνει σκοπεύω αδιαλείπτως.”¹² Δεν είναι τυχαίο που οι άγγλοι αποκαλούν το πεντάλ του γκαζιού gun (όπλο). Εμείς στη συνέχεια θα είμαστε πιο σαφείς και θα δείξουμε ότι πρόκειται περί σκανδάλης. Ο οδηγός είναι υποχρεωμένος να έχει το πόδι του συνεχώς στη σκανδάλη και να πυροβολεί. Είναι υποχρεωμένος να  περιορίζει συνεχώς την ύπαρξή του στο ελάχιστο και  ταυτόχρονα, με κάθε εύστοχη βολή, να επικυρώνει την κυριαρχία του επί του στόχου. Ο πολεμιστής σημαδεύει και σκοτώνει. Ο οδηγός σημαδεύει και δεν σταματά. Βρίσκει το στόχο του σημαίνει σκοτώνει το σημείο ακινητοποίησης, εξοβελίζει το σταμάτημα, εξασφαλίζει τη κίνηση προς τα μπρος, αίρει τον ξεπεσμό για να βυθιστεί και πάλι στα ερέβη της μηδαμινότητας της ευθείας γραμμής. Η οδήγηση είναι μια ταχύτατη συνεχής εναλλαγή σκόπευσης και ευστοχίας, αυτοεξευτελισμού και θριάμβου.

η οδηγική απόλαυση

Με την οδήγηση συμβαίνει ότι και με τον κινηματογράφο. Δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η κίνηση είναι αποτέλεσμα της ταχύτατης εναλλαγής της ακινησίας. Ο οδηγός, λόγω της ταχύτητας και πάλι, δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι η κίνησή του εξασφαλίζεται με την συνεχή άρση της πιθανής ακινητοποίησης. Αντιλαμβάνεται τον θρίαμβο, την ταχεία κίνηση προς τα μπρος, αλλά είναι αδύνατον να συνειδητοποιήσει τον αδιάκοπο περιορισμό της ύπαρξής του στη γραμμή σκόπευσης, την αδιάλειπτη ετοιμότητα για ακινητοποίηση, την ακατάπαυστη και μακροχρόνια αναστολή των σωματικών, διανοητικών, συναισθηματικών και κοινωνικών   λειτουργιών του οδηγού, τον ολέθριο ψυχικό απεμπλουτισμό. Η συνεχής εστίαση του βλέμματος στο στόχο, στο σημείο ακινητοποίησης, δείχνει ότι δεν υπάρχει οδηγός που να μην είναι φοβισμένος. Ούτε αυτό το συνειδητοποιεί ο οδηγός. Τι φοβάται; Μήπως μείνει ανάπηρος, μήπως τον μαζέψουν με το κουταλάκι μέσα από τις στραπατσαρισμένες λαμαρίνες της πανοπλίας του. Η οδήγηση είναι μια εμπειρία θανάτου. Θεωρώ ότι είναι η φιλοσοφία της σύγχρονης εποχής, με τον τρόπο που τη βλέπει ο Σωκράτης στον “Φαίδωνα”:  ως προετοιμασία, ως προ-πόνηση για το θάνατο. Όπως και ο θεατής του κινηματογράφου, ο οδηγός δεν συνειδητοποιεί τίποτα από αυτά που εκθέσαμε, βρίσκεται όμως σε πλεονεκτικότερη θέση από τον θεατή: διαθέτει πολλές ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Η ύπνωση της ακατάπαυστης σκόπευσης που επιφέρει την υπνηλία, η ψυχική αποχαύνωση, η εξάντληση από την μονότονη χειρωνακτική εργασία, τα πιασίματα, οι σωματικοί πόνοι, τα τρακαρίσματα, οι τραυματισμοί, οι ακρωτηριασμοί, οι θάνατοι. Κάτι συμβαίνει, είναι όμως παροδικό. Η εύστοχη βολή έπεται της σκόπευσης, το Είναι του Μηδενός, ο θρίαμβος της μηδαμινότητας, η κίνηση της ακινησίας, η ταχύτητα της βραδύτητας, ο προορισμός του στόχου, η πρωτοπορία της καθυστέρησης. Η απόλαυση της εναλλαγής από το τίποτα, από το φόβο, από την ήττα στο πάν, στη χαρά, στη νίκη ονομάζεται απόλαυση της οδήγησης. Η οδήγηση είναι απελευθέρωση που αυτοαναιρείται. Ο δούλος γίνεται Κύριος χωρίς να παύσει να είναι δούλος. Η οδήγηση είναι η μορφή που παίρνει στις μέρες μας η δουλεία. Ο οδηγός είναι ένας δούλος που θέλει να γίνει, και γίνεται,  Κύριος παραμένοντας πάντα δούλος.

ξέρεις ποιος είμαι εγώ;

Στο δεύτερο λόγο του, στον Φαίδρο¹³ του Πλάτωνα, ο Σωκράτης συσχετίζει την προπόρευση με την ηγεσία και την ισχύ. Ο Δίας, ο μέγας ηγεμόνας του ουρανού, οδηγεί το ιπτάμενο άρμα του,  που το σύρουν φτερωτά άλογα, πιο μπροστά από όλους τους άλλους θεούς, τους δείχνει το δρόμο, ρυθμίζει τη κίνηση των υπολοίπων και επιβλέπει την τήρηση των ρυθμίσεων. Ακολουθεί το στράτευμα των θεών και των δαιμόνων διαιρεμένο σε έντεκα τάγματα. Αρχηγοί των ταγμάτων είναι οι έντεκα θεοί που προηγούνται ο ένας του άλλου σύμφωνα με την υπάρχουσα ιεραρχία, δηλαδή την διαθέσιμη ισχύ. Οι δρόμοι του ουρανού, όπου περιφέρονται οι θεοί,  σφύζουν από κίνηση και ζωή προκαλώντας πολλά και ευφρόσυνα θεάματα. Ένα από αυτά εκτυλίσσεται όταν οι θεοί πηγαίνουν σε κάποιο δείπνο που διοργανώνεται στο υψηλότερο σημείο του ουρανού : οδηγούν τα οχήματά τους σε πολύ ανηφορικό δρόμο αλλά τα άλογα δε κωλώνουν. Πορεύονται με ευκολία διότι τα άλογά τους είναι πειθήνια, ο ηνίοχος, ο οδηγός, έχει καταφέρει να τα υποτάξει ολοκληρωτικά. Η ισχύς είναι απόρροια της καθυπόταξης της φύσης. Ο θεός, ο ηγέτης, ο στρατηλάτης, ο αξιωματικός, ο δαμαστής της φύσης, αυτός που επηρεάζει ή ρυθμίζει τις ενέργειες ή τη συμπεριφορά των ανθρώπων, είναι οδηγός. Η αντίληψη αυτή είναι από τους σημαντικότερους στυλοβάτες του πολιτισμού μας. Ο Θεός, ο Χριστός, ο νόμος, το συμφέρον του έθνους είναι ο πρώτος και μόνος οδηγός στη ζωή μας. Έτσι δε λέμε; Έτσι ακριβώς. Κι εάν όλοι αυτοί οι τύποι είναι οδηγοί, μήπως ο οδηγός είναι Θεός, ηγέτης, στρατηλάτης, πολεμιστής, αξιωματικός, δαμαστής της φύσης; Κανείς δεν αμφιβάλλει γι’ αυτό.

Ο οδηγός είναι υπεράνθρωπος. Κινείται πολύ πιο γρήγορα από τον πιο γρήγορο άνθρωπο. Από όλους τους πεζούς ξεφεύγει, κανείς δεν του ξεφεύγει. Το μέταλλο είναι ισχυρό από τη σάρκα. Δεν είναι τυχαίο που, από τους 200.000 νεκρούς των οδικών συγκρούσεων στους δρόμους της Γης, οι περισσότεροι είναι πεζοί.

Ο οδηγός είναι θεός, όχι όμως Θεός. Ο θεός είναι αυτό που θα θέλαμε, που θέλουμε, να είμαστε: πιο ισχυροί από τη φύση. Κι όποιος γίνει πιο ισχυρός από τη φύση, θα κυριαρχήσει απόλυτα και πάνω στους άλλους. Το όπλο του θα είναι η φύση. Ο θεός είναι η πραγματοποίηση της επιθυμίας της ισχύος στο χώρο της φαντασίας. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο θεός υπάρχει διότι δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η επιθυμία να γίνουμε πιο ισχυροί υπάρχει. Κάθε αύξηση της ισχυροποίησης είναι κι ένα βήμα ομοιώσεως θεώ, όπως έλεγε και ο Πλάτων¹⁴. Εάν ο οδηγός γίνει και αθάνατος, σωματικά εννοώ, θα γίνει και Θεός.

Ο οδηγός είναι ηγέτης, επειδή ο ηγέτης είναι οδηγός. Όσο πιο γρήγορο αυτοκίνητο κατέχει, τόσο πιο πολλοί τον ακολουθούν, τόσο πιο μεγάλος ηγέτης είναι. Άλλωστε, κάθε κοινωνική τάξη έχει τη δική της ταχύτητα. Τι σημαίνει η έκφραση “αυτοκίνητα μεσαίου κυβισμού“; Και η μεσαία λωρίδα στους αυτοκινητόδρομους; Η οδική μεσαία τάξη ακολουθεί, ως πιο αργή, τους οδικούς Κυρίους και προπορεύεται, ως πιο γρήγορη, του οδικού προλεταριάτου.

Ο οδηγός είναι πρωθυπουργός μιας μικροσκοπικής χώρας με μεταλλικό ουρανό, οι υπήκοοι της οποίας σπάνια φτάνουν τους πέντε. Συνήθως είναι ο μοναδικός κάτοικος. Η προκατάληψη του φύλου έχει πια ξεπεραστεί. Είτε άνδρας είναι είτε γυναίκα βαστά γερά το τιμόνι της πολιτείας. Και όταν του ξεφεύγει το τιμόνι από τα χέρια, χάνει τον έλεγχο και του οχήματος και της εξουσίας. Με τους κατάλληλους ελιγμούς θα καταφέρει να επαναφέρει τη πολιτεία στον ίσιο δρόμο.

Ο οδηγός είναι κατακτητής. Εισβάλλει στο δρόμο: όσο πιο γρήγορα κινείται, τόσο πιο πολύ χώρο χρειάζεται, τόσο πιο πολύ αρπάζει. Όσοι φοβηθούν, θα παραμερίσουν. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως το πεζοδρόμιο είναι τόπος εξορίας των πεζών. Όσοι δεν φοβηθούν και δεν υποταχθούν, θα εξοντωθούν ανηλεώς. Κάθε πορεία είναι μια πορεία, μια εκστρατεία.

Ο οδηγός είναι πολεμιστής. Όταν το αυτοκίνητο ist ein Burg¹⁵, είναι πολίτης, κάτοικος πόλεως, δηλαδή φρουρίου¹⁶. Το αυτοκίνητο είναι μια ευρύχωρη με όλες τις ανέσεις πανοπλία: με εξαερισμό, παράθυρα που ανοίγουν και κλείνουν αυτόματα,  αερόσακους, μουσική, αναπαυτικό κάθισμα, φραπεδάκι, τσιγαράκι, κινητό. Είναι ιππότης ασφάλτου¹⁷ που εφορμά ακάθεκτος. . .

το σαλόνι

Ο ουρανός από πάνω, το σαλόνι από κάτω: ουδέποτε στην ανθρώπινη ιστορία, εδώ και εκατό χιλιάδες χρόνια, το χάσμα ανάμεσα στο ποιοι είμαστε ή τι κάνουμε και στο τι νομίζουμε ότι είμαστε ή κάνουμε ήταν τόσο αβυσσαλέο όσο την εποχή της μαζικής χρήσης του αυτοκινήτου. Ουδέποτε τόσοι πολλοί άνθρωποι ζούσαν τόσες πολλές ώρες μέσα σε τόσο περιορισμένο χώρο. Οι δούλοι στα μεταλλεία του Λαυρίου διέθεταν πολύ περισσότερο. Πολύ περισσότερο διαθέτουν και οι έγκλειστοι στις φυλακές. Ο οδηγός είναι έγκλειστος. Και μάλιστα ακινητοποιημένος: είναι στην απομόνωση. Ο οδηγός εκτίει τη ποινή του. Ποιος τον καταδίκασε; Ποιο έγκλημα διέπραξε; Δεν το γνωρίζει. Θα το μάθει; Γνωρίζει ότι εργάζεται την ώρα που οδηγεί, ότι κάνει υπερωρίες; Γνωρίζει ότι είναι ακραιφνής χειρώνακτας που χειρίζεται μια μηχανή με τα δυο του χέρια και τα δυο του πόδια ταυτόχρονα; Γνωρίζει ότι από όλες τις μηχανές των βιομηχανικών στρατοπέδων του 19^ου αιώνα, που η λειτουργία τους απαιτούσε τη συμμετοχή και των τεσσάρων άκρων του ανθρώπου, είναι η μόνη που επιβιώνει; Γνωρίζει ότι την ώρα της οδήγησης είναι προλετάριος, αδιάφορο εάν είναι γιατρίνα ή οικοδόμος; Ότι είναι μια φιγούρα του τέλους του 19^ου αιώνα που κινείται στις αρχές του 21^ου; Συνειδητοποιεί τον αρχαϊκό χαρακτήρα της ύπαρξής του; Γνωρίζει ότι η εκμετάλλευση που υφίσταται δεν έχει φτάσει ποτέ σε τέτοια επίπεδα αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας όσο τώρα με την ατομική οδήγηση; Γνωρίζει ότι όχι μόνο δεν πληρώνεται αλλά πληρώνει κι από πάνω και την ενέργεια και τη φθορά των εργαλείων; Γνωρίζει ότι εγκαινιάζει την εποχή της αυτοεκμετάλλευσης; Γνωρίζει ότι η ατομική, ελεύθερη μετακίνηση είναι πρόσχημα; Ότι το αυτοκίνητο είναι ένα μέσο κατανάλωσης του πετρελαίου που υπάρχει στα έγκατα της γης; Ότι η δουλειά του είναι να καταναλώνει αυτό το πετρέλαιο; Ότι είναι υπάλληλος των πετροχημικών βιομηχανιών;

επί σκοπού! πυρ!

Μια ανθρώπινη ύπαρξη που περιορίζεται σε μια ευθεία γραμμή και ταυτόχρονα ένας θριαμβευτής απόλυτος Κύριος. Ένας ταλαίπωρος προλετάριος του 19^ου αιώνα και ταυτόχρονα ένας μεταμοντέρνος ηγέτης του 21^ου.  200.000 νεκροί το χρόνο, 500.000 ακρωτηριασμένοι, 2 εκ. ελαφρά και βαριά τραυματισμένοι και ταυτόχρονα διαφημίσεις που παροτρύνουν: κατακτήστε τους δρόμους. Υπερθέρμανση του πλανήτη και ταυτόχρονα ανυποχώρητη πρόκριση της ατομικής μετακίνησης. Το αυτοκίνητο και η οδήγηση συμπυκνώνουν και ταυτόχρονα επικυρώνουν και διαιωνίζουν το εντονότερο χαρακτηριστικό του δυτικού πολιτισμού: θρίαμβος μέσω της καταστροφής και της εξόντωσης. Της Φύσης και του Υποτελούς.