Γιατί κάθε φορά που καρφώνεται η μπάλα στα δίκτυα, σύσσωμοι οι θεατές των κερκίδων, οι τηλεθεατές του σαλονιού και του καφενείου, οι σχολιαστές της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου κραυγάζουν θριαμβευτικά γκοοοοοολ και όχι τέρμαααα; Γιατί την αγγλική λέξη goal άλλοτε την μεταφράζουμε κι άλλοτε όχι; Λέμε, για παράδειγμα, ότι σε αυτόν τον αγώνα σημειώθηκαν τόσα τέρματα, ότι το τέρμα το σημείωσε ο δείνα ποδοσφαιριστής αλλά δεν θα πούμε ποτέ ότι κάποιος έβαλε τέρμα ή μπήκε τέρμα. Ακούμε πολύ συχνά ότι κάποιος έβαλε μια φοβερή γκολάρα ή ότι ήταν ένα πολύ ωραίο γκολάκι, δεν πρόκειται όμως ποτέ από τα χείλη των ποδοσφαιρόφιλων να ακουστούν οι εκφράσεις έβαλε μια τερματάρα ή ήταν πολύ ωραίο τερματάκι. Ποτέ!
Η λέξη, ηχητικά, έχει ένα πλεονέκτημα έναντι του τέρματος: προσφέρεται να μετατραπεί σε κραυγή, σε επιφώνημα. Από τη λέξη περνάμε άμεσα στη κραυγή, από το όνομα στο επιφώνημα. Μετά από μακρά αναμονή, η ευχάριστη διέγερση που προκαλείται με την επίτευξη της διείσδυσης της μπάλας εκφράζεται καλύτερα με μια κραυγή και η αγγλική λέξη προσφέρεται: είναι μονοσύλλαβη και το έντονο και δυνατό “οοοο” αποδίδει το θρίαμβο της επιτυχίας και της νίκης. Στη μυριόστομη και θριαμβευτική κραυγή γκοοοοολ αντιστοιχεί το θλιβερό, σιγανό, ψιθυριστό “ωωωωχ” της συμφοράς και της ήττας, το επιφώνημα του πόνου, της ντροπής και της απογοήτευσης, συνοδευόμενο συνηθέστατα από την έκφραση “όχι ρε πούστη! “, που τείνει να εξελιχθεί σε επιφώνημα.
Αν και ο αγγλικός όρος goal άλλοτε μεταφράζεται κι άλλοτε όχι, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τον όρο goalkeeper. Ο πολύ σημαντικός αυτός παίκτης είναι ο φύλακας του goal, είναι ο τερματο-φύλακας. Η όρος keeper (φύλακας) υπαινίσσεται ότι το goal είναι κάποιος χώρος. Τον χώρο αυτό τον αποκαλούμε τέρμα, διότι στο χώρο αυτό συγκλίνουν οι συντονισμένες προσπάθειες των παικτών της αντίπαλης ομάδας. Το τέρμα είναι το τέρμα, το τέλος, ο σκοπός των προσπαθειών των παικτών. Στη ελληνική, το χώρο αυτό, που σχηματίζεται από τα δοκάρια και το δίχτυ, συνηθίζουμε να τον αποκαλούμε και εστία. Η εστία, στην αρχαία Ελλάδα, ήταν το τζάκι, ο χώρος της φωτιάς, επομένως, ο πολυτιμότερος χώρος του σπιτιού. Αναπόφευκτα, απόκτησε τη σημασία του σπιτιού, της κατοικίας, του ενδιαιτήματος και, μεταφορικά, της πατρίδας. Ο σκοπός του τερματο-φύλακα είναι να αποτρέψει την παραβίαση της ποδοσφαιρικής εστίας, του ιερού ποδοσφαιρικού χώρου.
Οι λέξεις γκολ και τέρμα δεν έχουν την ίδια σημασία. Η πρώτη σημαίνει πάντα τη διείσδυση της μπάλας· η δεύτερη, και τη διείσδυση και το χώρο που προστατεύουμε για να αποτρέψουμε τη διείσδυση της μπάλας από τους αντιπάλους. Γι’ αυτό άλλοτε τη μεταφράζουμε κι άλλοτε όχι. Το γκολ (goal) είναι η πραγματοποίηση του σκοπού (goal) μας, η παραβίαση του τέρματος (goal), της εστίας, του ιερού χώρου της αντίπαλης ομάδας. Όταν κραυγάζουμε γκοοολ, στην πραγματικότητα διακηρύσσουμε με θριαμβευτικό τόνο “διείσδυση! ” ή “παραβιάσαμε τον ιερό χώρο των αντιπάλων!”
Η απόδοση του όρου goal άλλοτε ως γκολ (διείσδυση, εξ ου και οι λέξεις γκολτζής, χασογκόλης, ) και άλλοτε ως τέρμα (ο χώρος στον οποίο επιδιώκουμε να διεισδύσουμε) δεν είναι παρά απόρροια της σημασιολογικής διάκρισης του ίδιου του αγγλικού όρου. Goal είναι ο σκοπός, αλλά, στην περίπτωση αυτή, ο ποδοσφαιρικός σκοπός είναι η επίτευξη της παραβίασης του καλά φυλασσόμενου ιερού χώρου της αντίπαλης ομάδας. Ο γενικός και ασαφής όρος goal συγκαλύπτει τις πραγματικές μας επιδιώξεις. Ο ποδοσφαιρικός σκοπός μας, our goal, είναι η penetration, είναι η πολυπόθητη επίτευξη της διείσδυσης. Goalless draw είναι ο αγώνας που λήγει χωρίς διεισδύσεις. Οι εκφράσεις score a goal, kick a goal, δεν σημαίνουν απλά και μόνο πετυχαίνω το σκοπό μου αλλά πετυχαίνω τη διείσδυση στον ιερό χώρο της αντίπαλης ομάδας. Goal from a free kick είναι η διείσδυση που επιτυγχάνεται μετά από ελεύθερο λάκτισμα της μπάλας. Dropped goal δεν είναι παρά η καταλογισθείσα, η πραγματοποιημένη διείσδυση.
Και την ίδια στιγμή, ότι τα δοκάρια που σχηματίζουν την εστία είναι τα goal-post, goal-line είναι η γραμμή του τέρματος, goal-mouth είναι η είσοδος του τέρματος, goal-keeper είναι ο φύλακας του ιερού χώρου. Η σημασία διαφοροποιείται ανάλογα με την οπτική γωνία. Εάν τον σκοπό τον δούμε από αμυντικής άποψης, δεν είναι παρά η προάσπιση του ιερού μας χώρου, η διαφύλαξη της ακεραιότητάς του. Αντιθέτως, εάν δούμε τον σκοπό ως επιτιθέμενοι, δεν είναι τίποτα άλλο παρά το τέρμα των συντονισμένων προσπαθειών για την πραγματοποίηση της κομβικής επιδίωξής μας, της πολυπόθητης διείσδυσης στον χώρο του αντιπάλου.
Από τη λέξη γκολ περνάμε στο επιφώνημα γκοοοοολ! και από αυτό στη μακρόσυρτη κραυγή που περιορίζεται στο φωνήεν οοοο. Κάθε φορά που μπαίνει ένα γκολ, οι θεατές εκφράζονται, δηλαδή επικοινωνούν με μια κραυγή. Εάν η γλώσσα, εάν οι πρώτες λέξεις προέρχονται από κραυγές, μήπως κάθε φορά που κραυγάζουμε θριαμβευτικά γκόοοολ επιστρέφουμε, ως γένος, στην εποχή της ανθρωπογένεσης, στην εποχή της γέννησης της γλώσσας; Με την από όλους κατανοητή κραυγή γκόοοολ, το ανθρώπινο γένος αποκτά μια γλώσσα. Όταν δισεκατομμύρια θεατές κραυγάζουν την ίδια στιγμή γκόοοολ, όχι μόνο οι επιμέρους γλώσσες καταργούνται προσωρινά αλλά μια νέα, αρχαϊκή γλώσσα εμφανίζεται. Η λέξη γκολ είναι η πρώτη λέξη μιας διεθνούς παγκόσμιας γλώσσας. Με την κοινή αυτή κραυγή, οι επιμέρους ανθρώπινες φυλές, οι ανθρώπινες γλώσσες, οι θρησκείες, οι τρόποι σκέψης και ζωής, χάνονται. Με την κραυγή επιστρέφουμε στην αρχαϊκή παγκοσμιοποιημένη κατάσταση: όταν ήμασταν λίγοι, όταν δεν υπήρχαν φυλές, όταν επικοινωνούσαμε με κραυγές. Μια κραυγή μας ενώνει και πάλι;
Τι εκφράζουν με την κραυγή γκόοολ τα δισεκατομμύρια των θεατών, στην πλειονότητά τους φτωχοί, άνεργοι, άστεγοι, ταλαίπωροι, κάθε φορά που μπαίνει ένα γκολ; Σύμφωνα με όσα έχουμε διαπιστώσει, δεν μπορεί παρά να κραυγάζουν θριαμβευτικά “διείσδυση!”, “νίκη”! . Όμως, το ποδόσφαιρο και η λατρεία της διείσδυσης είναι εκφράσεις του δυτικού πολιτισμού. Είναι δυνατόν την κραυγή διείσδυση να την αποκρυπτογραφήσουμε ως τον θρίαμβο του παγκόσμιου πια δυτικού πολιτισμού; Είναι. Κάθε φορά που όλοι μαζί κραυγάζουμε γκοοοοολ, κραυγάζουμε θριαμβευτικά: διείσδυσηηηη! Πετύχαμε τη διείσδυση! Ζήτω η διείσδυση! Ζήτω ο πολιτισμός της διείσδυσης!
Σχολιάστε ελεύθερα!