φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας
Μιχάλη, από το στόμα σου και στης φύσης το αυτί! Έριξε χτες το βράδυ μια τρίωρη ποτιστική βροχή, ό,τι πρέπει! Δε σκέφτομαι τον εαυτό μου αλλά τους χιλιάδες αγρότες εδώ πέρα που έπρεπε να ξανασπείρουν τα εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα με σιτάρι. Καταλαβαίνεις τον επιπλέον κόπο και το επιπλέον κόστος σε σπόρο και πετρέλαιο. Ως αντίδωρο, σου αφιερώνω το σημερινό σημείωμα.
Γιατί, φίλες και φίλοι, κοιμόμαστε με ρούχα και όχι γυμνοί και γυμνές; Συνήθεια; Σεμνοτυφία; Και τα δυο; Ό,τι και να είναι, είναι ανθυγιεινό. Ή μήπως δεν είναι; Ως συνήθεια, σεμνοτυφία και νοσηρότητα, είναι ένα θέμα που σχετίζετια με την επανάσταση και τον κομμουνισμό και από αυτήν την έποψη θα το προσεγγίσουμε. Κάποιος, κάποια ίσως μας πει: τι θα γίνει, εάν κοιμόμαστε όλοι γυμνοί; Οι επιχειρήσεις που ράβουν πιτζάμες και νυχτικά δε θα κλείσουν; Δεν θα παράγεται λιγότερο ύφασμα; ΔΕ θα μειωθούν οι μεταφορές; Δε θα μείνουν άνεργοι χιλιάδες εργαζόμενοι; Δεν θα οξυνθεί η κρίση του καπιταλισμού;
Πετάμε τις μπιτζάμες και τα νυχτικά επειδή είναι θέμα υγείας, κατ’ αρχήν. Τώρα, εάν όλες αυτές οι επιφυλάξεις είναι οι συνέπειες της βελτίωσης της υγείας μας, τότε, ναι, να οξυνθεί η κρίση του καπιταλισμού, να αυξηθεί ο αριθμός των ανέργων – για να εργαζόμαστε όλοι και όλες ακόμα λιγότερο.
Ως σπουδαιογελοίος, μιλάω πάρα πολύ σοβαρά. Και μιλάω σοβαρά διότι θίγω ένα πολύ σπουδαίο ζήτημα, αυτό της υγείας. Εάν νομίζετε ότι είναι στο χέρι μας να είμαστε υγιείς, θα διαφωνήσω μαζί σας. Καπιταλισμός και υγεία είναι ασύμβατα. Μια ματιά στις επαγγελματικές ασθένειες θα πείσει και τον πιο δύσπιστο. Ο τρόπος που εργαζόμαστε, τρώμε, μετακινούμαστε, ξεκουραζόμαστε, διασκεδάζουμε, σχετιζόμαστε, γαμιόμαστε και κοιμόμαστε είναι απαράδεκτος, λίαν επιεικώς. Επανάσταση και κομμουνισμός που δεν φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της υγείας είναι για τα σκουπίδια. Και βέβαια δε θα πέσει ο καπιταλισμός εάν κοιμόμαστε γυμνοί. Ποιος τον γαμεί τον καπιταλισμό, σε τελική ανάλυση; Από την άλλη όμως δεν μπορώ να μη δεχτώ ότι μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα για να βελτιώσουμε την υγεία μας. Βλέπω Δεκέμβρη μήνα να αγοράζουν ντομάτες και εξαγριώνομαι! Στον πρώτο όροφο με το ασανσέρ, έφηβοι και νέοι! Στο καφενείο, 200 μέτρα πιο κάτω από το σπίτι, με το αυτοκίνητο! Τα καλλυντικά με το κιλό, μέρα νύχτα!
Θα πρέπει, φίλες και φίλοι, να επανεξετάσουμε το ζήτημα της γύμνιας και της ξυπολησιάς. Φοράμε ρούχα και παπούτσια όταν δεν γίνεται να μην τα φοράμε: όταν βγαίνουμε έξω, όταν κάνει κρύο, όταν το έδαφος έχει αγκάθια. Όταν δεν βγαίνουμε έξω κι όταν δεν κάνει κρύο κι όταν ο δρόμος δεν έχει αγκάθια, γιατί φοράμε ρούχα και παπούτσια; Την εποχή που ζούσα στην Utopiaggia, ένα πρωινό βγαίνω από το σπίτιο και βλέπω τρεις γυναίκες γυμνές, ολόγυμνες, να εργάζονται στον λαχανόκηπό τους! Έτριβα τα μάτια μου! Μα τι κάνουν; Μια άλλη μέρα, διορθώναμε το σπίτι μιας κοπελλιάς και κατά το μεσημεράκι, τρεις από αυτές έβγαλαν τα ρούχα τους από τη μέση και πάνω και δούλευαν γυμνόστηθες. Όπως μπορούμε και το κάνουμε εμείς οι άνδρες χωρίς να μας παρεξηγήσει κανείς.Και θυμήθηκα ένα στίχο του Ησίοδου, από τα Έργα και Ημέρες: γυμνός να οργώνεις, γυμνός να σπέρνεις, γυμνός να θερίζεις.
Άσε το μαγιό! Να κάνεις μπάνιο στη θάλασσα φορώντας ρούχα; Θα μου πείτε είναι θέμα ηθικής. Ναι, είναι θέμα πατριαρχικής, καπιταλιστικής, εμπορικής ηθικής! Δεν υπάρχει ηθική, έτσι γενικά και αόριστα! Η ηθική προϋποθέτει κάποιο ή κάποια επίθετα μπροστά της για να έχει κάποιο νόημα. Οι άνθρωποι που επί χλιάδες χρόνια ζούσαν γυμνοί, ήταν ανήθικοι; Ο Ησίοδος ήταν ανήθικος; Κάποτε βρέθηκα σε μια πολύ απομακρυσμένη παραλία στη Μυτιλήνη και βρήκα εκεί ένα ζευγάρι που έκανε μπάνιο με μαγιό! Εντάξει, να πας στη Βάρκιζα κυριακάτικα, το καταλαβαίνω, αλλά στου διαόλου την άκρη, να μην σε βλέπει κανείς, να μην ενοχλείς κανέναν, γιατί δεν το πετάς το ρημάδι;
Πολύ συχνά επιστρέφουμε στο σπίτι μας και το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να βγάλουμε παπούτσια και κάλτσες (αχ, αυτές οι κάλτσες. . . ), να βγάλουμε τα ρούχα μας, να φορέσουμε κάτι πιο άνετο. Τα ρούχα, οι κάλτσες, τα εσώρουχα, τα παπούτσια μας κουράζουν. Το νιώθουμε ενστικτωδώς, δεν χρειάζεται να μας το πούνε. Γιεννιόμαστε γυμνοί, η γύμνια είναι η φυσική μας κατάσταση, όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες. Παρατηρώ ότι υπάρχει η τάση, ειδικά μεταξύ των νέων, να φοράνε ολοένα και λιγότερα ρούχα. Αντιλαμβανόμαστε, νιώθουμε τη δικτατορία των ρούχων. Μεταχειριζομαι τον όρο ‘δικτατορία’, διότι η ένδυση είναι ένα πολιτιστικό ζήτημα. Ο τρόπος και ο χρόνος που ντυνόμαστε στο δυτικό πολιτισμό είναι θλιβερό απομεινάρι της πατριαρχικής, ποιμενικής δηλάδη, ηθικής, στην οποία προστίθεται και η εμπορική/καπιταλιστική. Μίσος για το σώμα, ενοχές για την ηδονή, απέχθεια για τη σωματική μυρουδιά, βδελυγμία για τις σωματικές εκκρίσεις. Αποσμητικά για τις μασχάλες, αποσμητικά για το μουνί, αποσμητικά χώρου, αυτοκινήτου, παντού απο-σμητικά.
Και ενώ επιδιώκουμε να μαυρίσουμε, λεύκανση πρωκτού!
Υποθέτω ότι κοιμόμαστε για να ξεκουραστούμε; Οι μπιτζάμες και τα νυχτικά μας ξεκουράζουν; Όχι, βέβαια, μας κουράζουν. Εμείς όμως συνεχίζουμε να τα φοράμε. Και δεν μπορούμε να τα πετάξουμε, τόσο πολύ η συνήθεια και η σεμνοτυφία έχουν γίνει δεύτερη φύση μας. Δεν απελπίζομαι. Βλέπω ότι η στάση των ανθρώπων αλλάζει κι αυτή η αλλαγή θα επιταχυνθεί.
Είναι μια όψη της εν εξελίξει πολύπλευρης πολιτισμικής επανάστασης. Η οποία πολιτισμική επανάσταση έχει και μια υλική πλευρά. Ας πάρουμε για παράδειγμα τα καλλυντικά. Υπάρχει μια κινέζικη παροιμία που λέει στο άβαφο μετάξι φαίνονται τα χρώματα, δηλαδή, το βάψιμο πρέπει να αναδεικνύει την φυσική ομορφιά. Αλλά το σοβάτισμα με τα χημικά καλλυντικά δεν την αναδεικνύει, την καταστρέφει. Βαφόμαστε για να γίνουμε πιο όμορφες, όχι για να πολεμήσουμε το χρόνο. Όσα καλλυντικά και να βάλεις, όσα λίφτιγκ και να κάνεις, μια μέρα, να το ξέρεις, θα πεθάνεις, δεν μπορείς να τα βάλεις με τον ακαταμάχητο χρόνο και τον αδήριτο θάνατο. Η πιο μεγάλη ομορφιά είναι να είναι κανείς τίμιος με την ηλικία του και όχι να είσαι μανεκέν για σάβανο! Δεν υπάρχουν άσχημοι άνθρωποι – άσχημοι είναι αυτοί που κρύβουν, από φόβο, την ομορφιά τους.
Τώρα με τη κρίση, οι γυναίκες αγοράζουν λιγότερα καλλυντικά. Πιθανόν να στραφούν στα φυσικά καλλυντικά, αυτά που μπορεί να τα φτιάξει κάποια μόνη της, στο σπίτι. Αυτή είναι μια πολύ θετική εξέλιξη. Ενισχύεται η αποεμπορευματοποίηση, ενισχύεται η συρρίκνωση του καπιταλισμού. Αυτή η τελευταία, που θα διαρκέσει εσαεί και θα κάνει την κρίση του καπιταλισμού μόνιμη, με αποτέλεσμα την περαιτέρω ενίσχυση της αποεμπορευματοποίησης, οφείλεται στην επιτάχυνση της εισαγωγής της τεχνοεπιστήμης στην παραγωγή, με αποτέλεσμα ο τεράστιος και συλλογικά παραγόμενος κοινωνικός πλούτος να παράγεται από ολοένα και γρηγορότερα, ολοένα και από λιγότερα χέρια. Πέραν όμως της τεχνολογίας και της διαρκούς κρίσης, η συρρίκνωση του καπιταλισμού θα ενταθεί κι από την εν εξελίξει πνευματική και πολιτισμική επανάσταση. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που ασχολούμαστε με αυτό το ζήτημα.
Ξέρετε ότι ιδιοκτήτες αυτοκινήτων καίνε τα αυτοκίνητά τους για να πάρουν αποζημίωση από τις ασφαλιστικές εταιρείες;
Δεν είναι μόνο τα καλλυντικά και το αυτοκίνητο. Η πνευματική/πολιτισμική επανάσταση αγγίξει κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, κι αυτό σημαίνει ότι αγγίζει όλους τους τομείς της καπιταλιστικής παραγωγής. Βλέπετε τι γίνεται με τις εφημερίδες και τα κανάλια! Οι άνθρωποι δεν αγοράζουν πια εφημερίδα και πολύ καλά κάνουν. Γιατί να αγοράζουν σκουπίδια; Εάν υπήρχε, και μπορεί να υπάρξει, μια οχτασέλιδη εφημερίδα που θα κόστιζε 40 λεπτά, που θα γραφόταν από τους αναγνώστες και θα εξέφραζε το πνεύμα της εποχής μας, δηλαδή τις δυνατότητες της εποχής μας, τη δυνατότητα να εργαζόμαστε όλοι και όλες κάνα δυο μήνες το χρόνο, δεν θα την αγόραζε ο κόσμος; Αφού θέλουν να υπερασπιστούν το καπιταλιστικό παρόν, να κλείσουν όλες οι εφημερίδες και όλα τα κανάλια! Σκασίλα μας!
Η πολιτιστική/πνευματική επανάσταση θα οξύνει την κρίση και θα επιταχύνει τη συρρίκνωση/συστολή του καπιταλισμού. Και θα φέρει στο προσκήνιο νέες αντιλήψεις, νέες αξίες, νέες συμπεριφορές, νέες πρακτικές, νέους θεσμούς, νέες μορφές οργάνωσης, δηλαδή άλλους τρόπους λήψης των αποφάσεων.
Θα τα ξαναπούμε την Τρίτη το πρωί. Θα επισκεφτούμε τη Σαλονίκη οικογενειακώς για μερικές μέρες.
Ευχαριστώ για το…αντίδωρο!