‘έχω απόλυτα ρεαλιστική επαφή με την πραγματικότητα’

[16 Ιανουαρίου 2012]

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

‘Μπαμπά, μπαμπά, κοίτα, αυτός περπατάει στον αέρα και δε πέφτει και μόλις καταλάβει ότι περπατάει στον αέρα πέφτει – δεν έχει πλάκα;’

Έχει μεγάλη πλάκα, Αποστολία!

Και τώρα βέβαια θα έχετε την περιέργεια να μάθετε ποιος έχει μια απόλυτα ρεαλιστική επαφή με την πραγματικότητα. Μα η μεγάλη μου αγάπη, ο μεγάλος μου έρωτας, η μεγάλη μου αδυναμία – ο Φώτης Κουβέλης, προχτές στην τηλεόραση τον άκουσα. Έχω την εντύπωση ότι μοιραζόμαστε την ίδια βεβαιότητα: εάν ξεσπάσει αύριο, μεθαύριο μια κοινωνική επανάσταση, ο Φώτης Κουβέλης θα ταχθεί με το μέρος των σωτήρων της χώρας, της πατρίδας, της οικονομίας, δηλαδή του Καπιταλισμού, της Κυριαρχίας, του Κράτους, του Χρήματος, της Δημοκρατίας, του Δυτικού Πολιτισμού. Λυπάμαι πολύ, εάν κάποιος δεν είναι και πολύ βέβαιος, δεν έχει δηλαδή μια απόλυτα ρεαλιστική επαφή με την πραγματικότητα.

Να λοιπόν που οι πραγματικότητες έγιναν ξαφνικά δύο.  Και δεν μπορεί να μην είναι δύο, διότι δεν μπορεί να υπάρχει μία πραγματικότητα. Υπάρχει η πραγματικότητα της επιφάνειας και η πραγματικότητα του βάθους. Υπάρχουν τα καταπράσινα λιβάδια, τα ρυάκια με τα καλάμια και τα πλατάνια, εν μέσω λόφων κατάφυτων με ρείκια, κουμαριές και πουρνάρια και υπάρχουν και οι τεκτονικές πλάκες που δεν φαίνονται με το μάτι. Τις τεκτονικές αυτές πλάκες δεν τις βλέπουμε, υπάρχουν όμως και μάλιστα επηρεάζουν την επιφάνεια της γης και τους κατοίκους της. Όταν ο σεισμός κατεδαφίσει πόλεις και χωριά, όταν τα ηφαίστεια σκεπάζουν τις Πομπηίες και τα Ακρωτήρια, τότε αυτή η πραγματικότητα έρχεται στην επιφάνεια με τον δικό της αναπόφευκτο αλλά και αδήριτο  τρόπο.

Δε νιώθω και πολλές ενοχές γι’ αυτή την παρομοίωση. Και αντιλαμβάνεστε βέβαια ποια είναι η ηφαιστειακή τέφρα και ποιο το λιβάδι με τα μαγιάτικα λουλουδάκια που σκεπάζει και νεκρώνει. (‘Η ζωή πριν τον θάνατο είναι μαδημένη μαργαρίτα’, Hermann Broch gesagt). Πολύ πριν τον Μαρξ, πολύ πριν τον Φόιερμπαχ, ο Βίκο παρατήρησε στη ‘Νέα Επιστήμη’ (Scienza Nuova) πως η βαθειά πραγματικότητα σκάει μύτη στην ορατή πραγματικότητα, στην επιφάνεια. Μας είπε ότι η ιστορία είναι αθέατη αλλά σκάει μύτη στους θεσμούς, στη λογοτεχνία, στη θρησκεία, στο δίκαιο και σε πολλές  κοινωνικές πρακτικές. H ιστορία είναι ανθρώπινο δημιούργημα – αψευδείς και ομιλούσες μαρτυρίες είναι οι μύθοι, η επική ποίηση, η λογοτεχνία, οι θεσμοί.

Ο Κύριος Φώτης Κουβέλης είναι ένας από τους ήρωες της τραγικής, δραματικής φαρσοκωμωδίας που παίζεται μπροστά στα μάτια μας, θα διαρκέσει μήνες και χρόνια και δεκαετίες. Τους άλλους ήρωες και τις άλλες ηρωίδες τους γνωρίζετε, είναι περιττό να τους ον0ματίσω. Τώρα, λόγω της ιστορικής αδράνειας, οι ήρωες αυτοί περπατάνε στον αέρα και περπατάνε μια χαρά, μέσα στη καλή χαρά. Τους βλέπετε; Όταν θα γίνει  σεισμός και η έκρηξη του ηφαιστείου,  οι ήρωες αυτής της  δραματικής  φαρσοκωμωδίας θα κοιτάξουν προς τα κάτω, θα αντιληφτούν το κενό, θα αρχίσουν να κουνάνε τα πόδια και τα χέρια για να τρέξουν ή να πετάξουν αλλά η ιστορική βαρύτητα δεν θα τους το επιτρέψει. Δεν γνωρίζω εάν εσείς το φαντάζεστε, αλλά εγώ βλέπω τον Κύριο Φώτη Κουβέλη πρωθυπουργό και καβλώνω. Και θα σας πω γιατί. Θα είναι ο πιο αξιολύπητος πρωθυπουργός που θα έχει περάσει από αυτά τα χώματα.

Η πραγματικότητα του Κυρίου Φώτη Κουβέλη είναι η πραγματικότητα της ρητορικής, της ηθικολογίας, της υποκριτικής, με τη σημασία της απάτης, όχι της καλλιτεχνικής έκφρασης. Ο Κουβέλης είναι μέγας καλλιτέχνης του κακού γούστου, είναι ο καλλιτέχνης του γούστου της Κυριαρχίας, της μικροαστικής εννοείται. Τώρα που, επιτέλους, το μικροαστικό γούστο αποχωρεί διαρκώς επιταχυνόμενο από το ιστορικό προσκήνιο, τώρα, οϊμέ!, ο Κύριος έχει μια απόλυτα ρεαλιστική επαφή με την πραγματικότητα! Τώρα δηλαδή που ένα πολύ μεγάλο μέρος, για να μη γίνω υπερβολικός, των μικροαστών και των αυταπασχολούμενων, των πολιτών δηλαδή, εντάσσονται στις στρατιές των ανέργων χωρίς να έχουν καν τη δυνατότητα να προλεταριοποιηθούν, τώρα ο Κύριος Κουβέλης θα γίνει πρωθυπουργός. Η Δημοκρατική Αριστερά, όλη η Αριστερά, είναι η πολτική έκφραση ενός κοινωνικού θανάτου, του θανάτου της μικροαστικής τάξης,  παραδοσιακής και νέας, για να θυμηθούμε και τον Νίκο Πουλαντζά – και του παραδοσιακού εργατικού κινήματος.

Η ρητορική, η ηθικολογία και η απατητική υποκριτική είναι θυγατέρες του πολέμου και της Κυριαρχίας. Είναι μέσα τα οποία χρησιμοποιούνται για να μας πείσουν ότι δεν υπάρχουν τεκτονικές πλάκες, ότι αυτές δεν κινούνται, ότι όλα τα ηφαίστεια είναι ανενεργά, για να μας πείσουν να αποστρέψουμε το βλέμμας μας από τον καπνό που έχει ήδη αρχίσει να βγαίνει από τους κρατήρες, ότι οι μικρής έντασης σεισμοί δεν είναι προσεισμοί. Ο Κύριος Φώτης Κουβέλης είναι μέγας μάστορας αυτών των μέσων – αυτός είναι ο λόγος που τον θαυμάζω και σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε να τον αποκαλώ κατ’ ιδίαν Κύριο Κόπανο  – δεν αντέχω όμως να μην μοιραστώ μαζί σας αυτόν τον κοσμητικό χαρακτηρισμό.

Η Κυριαρχία μας λέει, φίλες και φίλοι, να είμαστε ή ήρωες ή θύματα. (Το πρεζάκι της ηρωίνης είναι και ήρωας και θύμα). Ο Κύριος Κόπανος είναι ένα πρεζάκι της Πολιτικής και της Ισχύος, οπότε, είναι και ήρωας και θύμα. Τώρα, είναι ήρωας. Και πρέζα έχει και γκανάκια έχει, είναι ένα πρεζάκι των σαλονιών. Με  όλη του την άνεση! Μόλις ξεμείνει από πρέζα, για να μην είναι σε κώμα, φτιάχνει ένα κόμμα και φτιάχνεται για τα καλά. Αύριο θα είναι θύμα. Θα είναι;

Μόλις ο Κύριος Κόπανος γίνει πρωθυπουργός, θα επανεκκινήσει την ανάπτυξη με τον εξής τρόπο. Θα φτιάξει 2.000 εργοστάσια των 1.000 εργατών το ένα (ή 20.000 των εκατό) κι έτσι θα λύσει με αυτό το τρόπο το μέγα πρόβλημα της ανεργίας – όταν θα γίνει πρωθυπουργός οι άνεργοι θα ξεπερνούν τα 2.000.000 κομμάτια. Το Κράτος δεν θα αιμορραγεί πληρώνοντας επιδόματα ανεργίας. (Ως κομμάτια μας μετράνε – οι ψήφοι δεν είναι κομμάτια;). Το τι θα παράγουν αυτά τα εργοστάσια μόνο ο Κύριος Κουβέλης, ο Κύριος Τσίπρας και όλοι οι άλλοι λάτρεις της ανάπτυξης, της αύξησης της παραγωγής, της αύξησης της κερδοφορίας το γνωρίζουν. Εν τω μεταξύ, θα μειωθούν οι εργοδοτικές εισφορές διότι θα αυξηθεί ο αριθμός των ασφαλισμένων. Οι στρατιές της οικονομικής Αστυνομίας θα ξεχυθούν στην πιάτσα και θα ξεριζώσουν τη μαύρη εργασία. Και για να τονωθεί η ζήτηση θα αυξηθούν οι μισθοί και τα μεροκάματα (ζήτω η κοινωνική δικαιοσύνη! ζήτω!) – οι μισθωτοί θα έχουν χρήματα, θα καταναλώνουν κι έτσι θα αυξηθεί η ζήτηση, άρα και η παραγωγή και έτσι η χώρα μας, η πατρίδα μας, η οικονομία μας θα μπει σε μια εποχή που οι ιστορικοί του μέλλοντος θα αποκαλέσουν Χρυσή Εποχή του Κουβέλη.

Δεξιά κι Αριστερά, ακούς μόνο ‘ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη’. Όλοι αυτοί οι ένθερμοι λάτρεις της ανάπτυξης είναι ή πληρωμένοι ή αποβλακωμένοι. Δηλαδή, ή γνωρίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και μας λένε ότι μπορεί να υπάρξει, ή δεν γνωρίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει – θεωρούν ότι μπορεί να υπάρξει. Ο Κύριος δεν είναι ούτε πληρωμένος ούτε αποβλακωμένος. Ο Κύριος και οι πληρωμένοι είναι οι δημιουργοί των μάους, έτσι λένε τα παδιά μας τα κινούμενα σχέδια, είναι αυτοί που βάζουν τους ήρωες της τραγικής φαρσοκωμωδίας και περπατάνε στο κενό – κι αυτοί που περπατάνε είναι τα πρεζάκια, ήρωες και θύματα, της πολιτικής.

Κρίση σημαίνει δίλημμα. Η κρίση του Κεφαλαίου και του Κράτους είναι η κρίση του  Κυρίου, το δίλημμά Του, η απόφασή Του. Η κρίση της εργασίας είναι το δικό μας δίλημμα, η δική μας απόφαση. Και για τον Κύριο και για μας, ανοίγονται δυο δρόμοι μπροστά μας. Ή θα ακολουθήσουμε τον Κύριο στον δικό Του δρόμο ή εμείς θα ακολουθήσουμε τον δικό μας κι ο Κύριος ας κάνει ό,τι θέλει.

Ο Κύριος γνωρίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη, ότι ο αριθμός των ανέργων και των φτωχών και των αστέγων θα αυξάνει κάθε μέρα και θα επιχειρήσει να διαιωνίσει αυτή την πραγματικότητα, η οποία πραγματικότητα σημαίνει κυριολεκτικά ‘αρπακτικότητα’ – πράκτωρ είναι αυτός που εισβάλλει και αρπάζει, πράγμα είναι η λεία, αυτό που αρπάζεται. Γνωρίζει ότι υπάρχουν τεκτονικές πλάκες και ότι κινούνται, γνωρίζει ότι υπάρχουν ενεργά ηφαίστεια και πολλά ανενεργά θα ενεργοποιηθούν αλλά ετοιμάζεται πυρετωδώς. Αυτός είναι ο ένας δρόμος. Ο άλλος δρόμος, αυτός μιας μερίδας των Κυρίων που δέχονται να γίνουν παραχωρήσεις, που θεωρούν ότι δεν είναι παντοδύναμοι, έχει καταστραφεί από τα ορμητικά νερά της βροχής: ο Κύριος δεν μπορεί να κάνει παραχωρήσεις, δεν μπορεί να επιλύσει τα κοινωνικά προβλήματα, διότι, εάν υπάρξει πλήρης καθολική απασχόληση, λόγου χάριν, μπορεί να υπάρξει μόνο με τη δραστική μείωση του χρόνου εργασίας. Υποσκάπτεται, καταλύεται η Κυριαρχία! Το γνωρίζει πολύ καλά αυτό ο Κύριος. Και εφόσον δεν μπορεί να κάνει παραχωρήσεις, δεν μπορεί να ακούσει και αιτήματα και διεκδικήσεις και διαμαρτυρίες και ικεσίες και θρηνωδίες και κλάψες: όλα αυτά θα τα πατάξει με φωτιά και τσεκούρι και ιούς και πείνα και εκφοβισμό. Ο μονόδρομος του Κυρίου σημαίνει ότι ο Κύριος την έχει πάρει την απόφασή του, το ξεπέρασε το αδιέξοδο, την πέρασε την κρίση του.

Εμείς; Εμείς βρισκόμαστε μπροστά σε δυο δρόμους και δεν ξέρουμε ποιον να ακολουθήσουμε: να τραβήξουμε τον δρόμο της ανάπτυξης ή το δρόμο της μη ανάπτυξης, της κοινωνικής επανάστασης, της δραστικής μείωσης του χρόνου εργασίας και του πλήρους ελέγχου της παραγωγής του τεράστιου και συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου;  Ο Κύριος Φώτης Κουβέλης μας προτείνει να ακολουθήσουμε το δρόμο της ρητορικής, της ηθικολογίας, της απατητικής υποκριτικής, της ανάπτυξης δηλαδή, της ήττας. Και βέβαια δεν θα είναι και λίγοι που θα τον ακολουθήσουν.

Λίγη ησυχία, παρακαλώ! Ακούτε τις τεκτονικές πλάκες της Ιστορίας να κινούνται, ακούτε τον απόκοσμο ήχο που βγαίνει από τη γη, από τους κρατήρες των ηφαιστείων, νιώθετε τους ανεπαίσθητους σεισμούς, τις προσεισμικές δονήσεις, βλέπετε τον καπνό που αρχίζει να ανεβαίνει στα ενδιαιτήματα των θεών του παρελθόντος και του παρόντος; Γιατί κινούνται οι πλάκες και βράζει η λάβα; Διότι φτάσαμε στο σημείο ο τεράστιος και συλλογικά παραγόμενος παγκόσμιος κοινωνικός πλούτος να παράγεται με  ολοένα λιγότερη εργασία, να παράγεται ολοένα σε λιγότερο χρονικό διάστημα. Αυτό είναι το μέγα πρόβλημα του Κυρίου, αυτή είναι η δική μας μεγάλη λύση.

Εάν ο Κύριος Φώτης Κουβέλης τα γνωρίζει όλα αυτά και βρίσκει προστασία πίσω από τη ρητορική, την ηθικολογία και την απατητική υποκριτική, τότε είναι πληρωμένος λακές. Εάν δεν τα γνωρίζει, τότε είναι άκρως αποβλακωμένος.

Είναι πληρωμένος υπηρέτης του Κυρίου – η γνώμη μου.

Θα μου πείτε: μα είσαι βέβαιος, πως το ξέρεις;

Μα το είπε ο ίδιος: έχω απόλυτα ρεαλιστική επαφή με την πραγματικότητα.

Πάω να κόψω μια ξερή λεύκα. Ρεβίθια σήμερα.