φίλες και φἰλοι, καλἠ σας μέρα
Στο προηγούμενο σημείωμα [li ri mu mu ku (4)] αναρωτήθηκα τι είδους γραφή είναι η κρητική ιερογλυφική και η Γραμμική Α’ . Είναι λογογραφική (ιδεογραφική), είναι συλλαβογραφική ή είναι φωνογραφική; Μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα χωρίς να έχουμε αποκρυπτογραφήσει μια γραφή;
Πριν γράψω όμως ο,τιδήποτε θα ήθελα να διευκρινίσω ότι όποιος ή όποια δηλώνει ότι σταματά μια συζήτηση, οφείλει να τηρήσει τον λόγο του. Μπορεί να μην τον τηρήσει και να γράφει ό, τι θέλει αλλά για μένα είναι σαν να μην υπάρχει. Εάν βρει έναν τρόπο να αναθεωρήσει τη στάση του, πολύ ευχαρίστως να συνεχίσω τη συζήτηση – αυτό βέβαια θα εξαρτηθεί από τον τρόπο της αναθεώρησης της στάσης. Νομίζω πως είμαι σαφής.
Και βέβαια μπορούμε να γνωρίζουμε τι είδους γραφή είναι αυτή που θέλουμε να αποκρυπτογραφήσουμε. Πολλοί μελετητές των πινακίδων της Γραμμικής Β΄υπέθεσαν ότι η γραφή είναι συλλαβογραφική και η υπόθεση αποδείχτηκε σωστή. Πως σκέφτηκαν και διατύπωσαν αυτή την εικασία; Είναι πολύ απλό. Είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε το είδος της γραφής από τον αριθμό των συμβόλων που διαθέτει. Οι ιδεογραφικές (λογογραφικές) γραφές χρησιμοποιούν πολύ μεγάλο αριθμό συμβόλων, ιδεογραμμάτων. Η κινέζικη φτάνει συνολικά τις 50.000, αν και ένας αγρότης γνωρίζει μερικές εκατοντάδες διότι αυτές αρκούν για να επικοινωνήσει. Οι φωνογραφικές από την άλλη χρησιμοποιούν ελάχιστα σύμβολα μιας και ο αριθμός των φθόγγων κάθε γλώσσας είναι μικρός. Αρκούν 22 γράμματα για την Ιταλική αλλά 32 για τη Ρωσική.
Όταν τα σύμβολα μιας γραφής δεν είναι πολύ λίγα ή δεν είναι πάρα πολλά, τότε η γραφή είναι συλλαβογραφική. Η Γραμμική Β΄διαθέτει 88 σύμβολα, η ιαπωνική γραφή, που ονομάζεται kana, 46 και η κυπριακή συλλαβική γραφή 55. Η Γραμμική Α’ διαθέτει σχεδόν όσα και η Γραμμική Β΄ Κι αν λάβουμε υπόψη μας ότι πολλά σύμβολα της Β΄είναι όμοια με αυτά της Α΄, είμαστε βέβαιοι ότι η Γραμμική Α΄είναι συλλαβογραφική. Με το ίδιο σκεπτικό είμαστε βέβαιοι επίσης ότι και η κρητική ιερογλυφική είναι συλλαβογραφική. Συλλαβογραφική είναι και η γραφή του δίσκου της Φαιστού, η οποία δεν έχει καμιά σχέση με την κρητική ιερογλυφική. Στον δίσκο της Φαιστού έχουμε εντοπίσει 45 σύμβολα, τα οποία επαναλαμβάνονται, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα κείμενο 241 συμβόλων. Από αυτά τα 45 σύμβολα μόνο τα δύο μοιάζουν με αυτά της κρητικής ιερογλυφικής. Και η γραφή λοιπόν του δίσκου της Φαιστού είναι συλλαβογραφική.
Οι συλλαβογραφικές γραφές, φίλες και φίλοι, έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Το πρώτο βέβαια είναι αυτό που δίνει στη γραφή και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της: κάθε σύμβολο αναπαριστάνει μια συλλαβή και το σύμβολο αυτό το αποκαλούμε συλλαβόγραμμα. Η λέξη Χιροσίμα γράφεται με τέσσερα συλλαβογράμματα: χι, ρο, σι, μα. Στη Γραμμική Β’ αυτός ο κανόνας ισχύει αλλά μερικά συλλαβογράμματα αναπαριστάνουν περισσότερες της μιας συλλαβές! Το συλλαβόγραμμα ka, λόγου χάριν, αναπαριστάνει τις συλλαβές κα, γα και χα. Το συλλαβόγραμμα te, τις συλλαβές τε και θε. Το συλλαβόγραμμα ri, τις συλλαβές ρι και λι. Γιατί δεν έχουμε συλλαβογράμματα για τις συλλαβές γα, χα, θε, λι; Γιατί δεν μπήκαν στον κόπο να επινοήσουν καμιά εικοσαριά ακόμα συλλαβογράμματα; Δεν σας φαίνεται παράξενο;
Μας φαίνεται παράξενο. Είναι αλήθεια ότι με τα συλλαβογράμματα που διαθέτει η Β΄ αναπαριστάνει την ελληνική γλώσσα της εποχής πολύ ατελώς. Κάτι που δεν συμβαίνει με την ιαπωνική γραφή kana. Η kana αναπαριστάνει πλήρως την ιαπωνική γλώσσα, όχι όμως και η Β΄την ελληνική. Αυτό οφείλεται στη μορφολογία της αρχαιοελληνικής (και νεοελληνικής) γλώσσας: οι περισσότερες συλλαβές της δεν είναι φωνήεν (φ) ή σύμφωνο+φωνήεν (σφ), όπως της ιαπωνικής, αλλά φσ, σφσ, σσφ, σσφσ. Εάν η Β΄διέθετε συλλαβόγραμμα για τη συλλαβή γρος τότε θα αναπαρίστανε πλήρως τη γλώσσα και θα γράφαμε α-γρός με δυο συλλαβογράμματα. Για να γράψουμε τη λέξη αγρότης θα χρειαζόμασταν άλλα δυο συλλαβο γράμματα (για τις συλλαβές γρο και της) και αν γράφαμε αγροτικός θα χρειαζόμασταν κι άλλο ένα (κος), πέρα από το τι. Αντιλαμβάνεστε ότι θα χρειαζόμασταν πολλές εκατοντάδες συλλαβόγραμματα και το όλο σύστημα της γραφής θα ήταν δύσχρηστο.
Μπορούμε να δώσουμε δυο εξηγήσεις γι’ αυτήν την ατέλεια. Αν υποθέσουμε ότι αυτοί που επινόησαν τη Β΄ήταν ελληνόφωνοι, τότε προφανώς έκριναν ότι μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους μόνο με αυτά τα συλλαβογράμματα. Η δεύτερη εξήγηση: οι ελληνόφωνοι κατακτητές της Κρήτης υιοθέτησαν μια συλλαβογραφική γραφή που βρήκαν στην Κρήτη, την Α΄ή κάποια άλλη συγγενική της, η οποία αναπαρίστανε μια γλώσσα που δεν διέθετε τις συλλαβές γα, χα, θε, λι, κλπ. Αυτή η εξήγηση βρίσκει σύμφωνους την πλειονότητα σχεδόν των μελετητὠν.
Εάν δεχτούμε αυτή την εξήγηση, τότε δεν μπορούμε να διαβάσουμε τις συλλαβές γα, γε, γι, γο, γυ, χα, χε, χι, χο, χυ, θα, θε , κλπ, στη Γραμμική Α΄, εκτός εάν δεχτούμε ότι αναπαριστάνει την ελληνική γλώσσα όπως διατείνεται ο Γ. Πολύμερος και κάποιοι άλλοι και ότι είναι επινόηση ελληνοφώνων. Σε αυτή την περίπτωση το πρόβλημα παραμένει και χρήζει μιας απάντησης: γιατί δεν επινόησαν συλλαβογράμματα για όλες τις συλλαβές;
Και ενώ, φίλες και φίλοι, στην Γραμμική Α’ και Β΄δεν υπάρχουν συλλαβογράμματα για πολλές συλλαβές, ο Γ. Πολύμερος υποστηρίζει ότι το ίδιο ισχύει και στην συλλαβογραφική κρητική ιερογλυφική μόνο που εδώ πολλά και διαφορετικά συλλαβογράμματα αναπαριστάνουν μία μόνο συλλαβή. Πολύ περίεργοι άνθρωποι αυτοί οι επινοητές της κρητικής ιερογλυφικής! Δεν επινοούν συλλαβογράμματα για τις συλλαβές γα, χα, χι, θυ, λο, κλπ. αλλά η συλλαβή ja αναπαριστάνεται με τρία συλλαβογράμματα! Πόρτες με οριζόντιες σανίδες, γυναικείο στήθος και μαστός! Η συλλαβή si: καθισμένος άνδρας, σχέδιο που θυμίζει μισή ζάντα ποδηλάτου, σκαμπό, σείστρο, μουσικό όργανο: σύνολο 4! Για να δούμε τη συλλαβή su με πόσα και ποια συλλαβογράμματα αναπαριστάνεται: άνδρας που κρατάει ράβδο ή δόρυ, κεφαλή χοίρου ή ολόσωμος χοίρος, μισός μαίανδρος, άνδρας που κρατά ράβδομε αναρτημένα δοχεία μεταφοράς υγρών, σχέδιο που θυμίζει έντονα άνδρα που κρατά ράβδο ή δόρυ, και σχέδιο που θυμίζει κάθισμα με δύο έδρες: σύνολο, 7! Η συλλαβή stu, οφθαλμός, κύκλος, αστέρι: σύνολο, 3! Πολύ λίγες συλλαβές αναπαριστάνονται με ένα συλλαβόγραμμα, όλες οι άλλες με δυο και περισσότερα συλλαβογράμματα, την ώρα που πολλές συλλαβές δεν διαθέτουν κανένα συλλαβόγραμμα.
Αυτό, φίλες και φίλοι, δεν είναι γραφή. Στη Β΄, την Α΄, την κυπριακή συλλαβική, την ιαπωνική, κάθε συλλαβόγραμμα αναπαριστά μία και μόνο μία συλλαβή. Και είναι πολύ λογικό. Στην κρητική συλλαβική γραφή, ο συντάκτης ενός κειμένου είχε τη δυνατότητα να γράψει τη συλλαβή su με πολλούς τρόπους, να επιλέξει ένα από τα εφτά συλλαβογράμματα που διέθετε. Εγώ θα χρησιμοποιούσα τον μισό μαίανδρο, εσύ το κεφάλι γουρουνιού, ένας άλλος το σχέδιο που θυμίζει κάθισμα, κοκ. Γιατί να το κάνουν αυτό;
Πριν δώσουμε τη δική μας εξήγηση, ας παραθέσουμε την εξήγηση που μας χαρίζει ο Γ. Πολύμερος (Μίνως Δεσμώτης, σελ. 81 και 82): ‘η γραφή διαφέρει από γραφέα σε γραφέα’ και ‘για λόγους αισθητικούς που αφορούσαν την ιδιοσυγκρασία του, προτίμησε ένα χελιδονόψαρο αντί για ένα ψάρι [για τη συλλαβή mi, υπ. δική μου], για τους αυτούς λόγους προτίμησε τον αστακό για τη συλλαβή pi, ενώ θα μπορούσε να σχεδιάσει ένα δέρμα ζώου. Επαναλαμβάνω: αυτό δεν είναι γραφή, δεν ξέρω τι είναι, αλλά γραφή δεν είναι.
Ποια είναι η δική μου εξήγηση; Πως και κάθε συλλαβή βρέθηκε με τόσα πολλά συλλαβογράμματα; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τη διαδικασία σχηματισμού των συλλαβογραμμάτων.
Ένα συλλαβόγραμμα είναι δυο πράγματα. Είναι η πρώτη συλλαβή μιας λέξης, ή ολόκληρη η λέξη εάν είναι μονοσύλλαβη, και είναι μια συλλαβή με καθαρά φωνητική αξία. Ένα παράθυρο, ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο με ένα σταυρό μέσα, είναι η λέξη παράθυρο, και σε αυτή την περίπτωση είναι ιδεόγραμμα, αλλά είναι και ένα συλλαβόγραμμα που αναπαριστάνει τη συλλαβή πα. Εάν θα θέλαμε να γράψουμε τη λέξη παράθυρο θα χρησιμοποιούσαμε και τα συλλαβόγραμματα ρα, θυ, ρο, τα οποία είναι οι πρώτες συλλαβές κάποιων άλλων λέξεων ή οι ίδιες οι λέξεις εάν είναι μονοσύλλαβες. Εάν για τη συλλαβή πα έχουμε ήδη ένα συλλαβόγραμμα δεν χρειαζόμαστε και δεύτερο! Η γραφή, όπως και η γλώσσα, δεν μπορεί να διαφέρει από γραφέα σε γραφέα, δεν τίθεται ζήτημα αισθητικής, δεν μπορεί να κάνει ο καθένας ό,τι θέλει. Η γάτα είναι γάτα και όλοι τη λέμε ‘γάτα’ και γράφουμε ‘γάτα’ και τα γ, α και τ είναι για όλους και όλες γ, α και τ κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Αυτό γίνεται σε όλες τις -μόνο η κρητική ιερογλυφική ξεχωρίζει!
Ποια είναι η δική μου εξήγηση! Θα σας πω. Ο Γ. Πολύμερος έκανε το εξής: πήρε δυο διαφορετικές συλλαβογραφικές γραφές, την κρητική και αυτήν του δίσκου της Φαιστού και έφτιαξε μία! Βρέθηκε όμως με τόσα πολλά συλλαβογράμματα που δεν ξέρει τι να τα κάνει. Αλλά η ευστροφία και η επινοητικότητά του τον βοήθησαν να βρει μια πολύ ικανοποιητική λύση: εξασφάλισε σε κάθε συλλαβή μια πληθώρα συλλαβογραμμάτων και έτσι βολεύτηκε μια χαρά. Με την δυνατότητα επιλογών που εξασφάλισε διαβάζει ό,τι θέλει και αφού συνεχίσει με άλλες αυθαιρεσίες διαβάζει κάτι ελληνικά τα οποία είναι τερατουργήματα!
Διαβάζει (σελ. 82) sa sto ke sa ru ro stu ta και μεταγράφει! (s) ας θωκ’ ες άρουρ’. Oς τουτ’ α. . .κλπ. Και μεταφράζει: ας κατοικούν στην ύπαιθρο. Όποιος . . . Έχουμε ήδη σχολιάσει αυτό το τερατώδες ας. Ποιές λέξεις μεταφράζει όμως με το ας κατοικούν; τις ας θωκ’. Τι είναι το ας κατοικούν; Είναι Προστακτική γ’ προσώπου πληθυντικού. Άρα το θωκ’ είναι γ΄πρόσωπο πληθυντικού. Πως είναι το ρήμα στην οριστική του ενεστώτα, ποια είναι η πλήρης μορφή της Προστακτικής στο γ΄πληθυντικού; Ποιό φωνήεν ή ποια δίφθογγος έχει εκθλιφτεί;
Το ρήμα είναι το θωκέω το οποίο σημαίνει κάθομαι. Από το θώκος που είναι το κάθισμα. Ας δεχτούμε ότι μεταφορικά μπορεί να σημαίνει και κατοικώ. Στο Γυμνάσιο μάθαμε να κλίνουμε την Προστακτική ως εξής (δεν υπάρχει α΄πρόσωπο στον ενικό και πληθυντικό): λύε, λυέτω – λύετε, λυόντων ή λυέτωσαν.
Θα περιμέναμε λοιπόν μια Προστακτική θωκε-όντων ή θωκε-έτωσαν, χωρίς συναίρεση. (Εάν είχαμε συναίρεση, θα είχαμε θωκώντων ή θωκείτωσαν). Εκτός εάν υπήρχε μια άλλη κατάληξη, κάποιο φωνήεν ή δίφθογγος! Αλλά ποια είναι αυτή; Δεν γνωρίζουμε διότι δεν μας το λέει ο Γ. Πολύμερος, κρατάει αυτή τη γνώση για τον εαυτό του. Εάν όμως οι καταλήξεις ήταν αυτές που ανέφερα, το θωκ’ είναι ένας τύπος που δεν έχει υποστεί έκθλιψη αλλά έχει κυριολεκτικά κατακρεουργηθεί! Πάνω από το μισό της λέξης έχει πεταχτεί στα Τάρταρα.
Και εκθλίβει τη λέξη άρουρ! Αυτό εάν είναι τερατούργημα! Για δύο λόγους. Πρώτον: η πλήρης μορφή είναι άρουραν, αιτιατική και ο γλωσσολόγος μας την εκθλίβει πετάγοντας στα σκουπίδια τον ορισμό της έκθλιψης. Ή έκθλιψη γίνεται λόγω συνάντησης φωνηέντων μέσα στην πρόταση. Τότε, το τελικό φωνήεν της πρώτης λέξης σιγείται. Αλλά εδώ δεν έχουμε τελικό φωνήεν, έχουμε το σύμφωνο ν! Το άρουραν έγινε άρουρ’ !
Δεύτερον. Η έκθλιψη γίνεται μέσα στην πρόταση, ποτέ στην τελευταία λέξη, ακόμα κι αν η πρώτη λέξη τη επόμενης πρότασης αρχίζει με φωνήεν. Εδώ μετά τη λέξη άρουραν έχουμε τελεία. Δεν γίνεται να έχουμε έκθλιψη, τον Θεό μπάρμπα να έχεις! Το άρουραν έγινε άρουρ΄ στο τέλος της πρότασης!
Τα αγνοεί όλα αυτά ο Γ. Πολύμερος; Εάν τα αγνοεί, δεν μπορεί να είναι γλωσσολόγος. Εάν δεν τα αγνοεί και τα κάνει όλα αυτά συνειδητά και με επίγνωση του τι κάνει, τότε είναι ένας γλωσσολόγος που επινοεί δικούς του νόμους.
Και τώρα θα παραθέσω το τελευταίο μου επιχείρημα.
Κάθε συλλαβόγραμμα, σε οποιαδήποτε συλλαβογραφική γραφή, ανήκει σε μία και μόνο σε μία λέξη κάθε φορά. Το συλλαβόγραμμα κα ανήκει μόνο στη λέξη καβασάκι. Το συλλαβόγραμμα me ανήκει μόνο στη λέξη me-ri (μέλι) που διαβάζουμε στα αρχεία της Πύλου. Κάθε λέξη γράφεται με ένα συγκεκριμένο αριθμό συλλαβογραμμάτων, με συγκεκριμένα, αποδεκτά από όλους συλλαβογράμματα. Αυτή είναι η συλλαβογραφική γραφή. Η οποία, από τη φύση της, δεν γνωρίζει την έκθλιψη! Σε καμιά συλλαβογραφική γραφή δεν θα βρούμε έκθλιψη! Ας δούμε τώρα τι κάνει ο Γ. Πολύμερος.
Διαβάζουμε li ri mu mu ku. Είμαστε υποχρεωμένοι να τα μεταγράψουμε όλα αυτά ως εξής: λι ρι μυ μυ κυ (ή γυ, χυ). Εάν έγραφε mo-u ή ko-u θα μεταγράφαμε μου ή κου (γου, χου). Έχουμε λοιπόν μια συλλαβογραφική γραφή. Για πόσες λέξεις άραγε να πρόκειται; Άγνωστον! Μπορεί να είναι πέντε, μπορεί μία, μπορεί δυο ή τρεις ή τέσσερις. Μπορεί να είναι η λέξη λι και η λέξη ριμυμυκυ (γυ, χυ), κλπ. Προσέξτε τι κάνει ο γλωσσολόγος μας. Χωρἰζει τις λέξες ως εξής: lir’ i mum’ uku. Από τη συλλαβή ρι, παίρνει το σύμφωνο ρ και το κολλάει στο προηγούμενο συλλαβόγραμμα, φτιάχνει τη λέξη lir’ και μεταγράφει λήρ’! Το ι της συλλαβής ρι το κάνει ξεχωριστή λέξη και το μεταγράφει ως ή! Εάν είναι δυνατόν! Το m δεύτερου mu το κολλάει στο πρώτο και φτιάχνει τη λέξη mum’ το οποίο μεταγράφει μώμ΄! Το u του δεύτερου mu το κολλάει στο επόμενο συλλαβόγραμμα και φτιάχνει τη λέξη uku, και τη μεταγράφει ώχου!
Αυτή, φίλες και φίλοι, δεν είναι συλλαβογραγική γραφή αλλά φωνογραφική! Για να κατασκευάσει ελληνικές λέξεις ο Γ. Πολύμερος μετέτρεψε μια συλλαβογραφική γραφή σε φωνογραφική! Όταν λέμε συλλαβογραφική γραφή εννοούμε, επαναλαμβάνω, ότι οι συλλαβές κάθε λέξης αναπαριστάνονται με συγκεκριμένα συλλαβογράμματα.
Γιατί το έκανε αυτό ο Γ. Πολύμερος; Μόνο εάν μετατρέψουμε τη κρητική ιερογλυφική ή τη Γραμμική Γραφή Α΄από συλλαβογραφική σε φωνογραφική μπορούμε να διαβάσουμε ελληνικές λέξεις. Αυτό όμως δεν αρκεί! Πρέπει να κάνουμε κι άλλες αυθαιρεσίες για να βγουν ελληνικά. Τα λι ρι πρέπει να το κάνουμε λιρ’ και μετά αυτό λήρ᾿ και να εκθλίψουμε κάποιο φωνήεν, που δεν μας λέει ποιο είναι, γιατί δεν μπορεί να μας πει, πριν το διαζευκτικό μόριο ή! Και δεν μπορεί να μας πει διότι εάν είναι το ο, τότε θα έμενε το λήροι’ , με γενική λήροιο. Εάν η γενική ήταν ήταν λήρου, που δεν ήταν σε καμιά περίπτωση εκείνη την εποχή, το ου δεν εκθλίβεται! Αλλά ο Γ. Πολύμερος δε μασάει: εκθλίβει και το ο και το οι και του ου μπροστά από το διαζευκτικό μόριο ή! Μετατρέπει το ι σε η, αφού μετέτρεψε τη συλλαβογραφική γραφή σε φωνογραφική. Και διαβάζει λήρ’ ή!
Από τη στιγμή που έχουμε δεχτεί ότι οι μινωίτες ήταν Έλληνες, οι σφραγίδες και οι πινακίδες έπρεπε να μιλήσουν ελληνικά με κάθε τρόπο! Και μίλησαν! Άρα, οι μινωίτες ήταν Έλληνες. Αυτό είναι γλωσσολογία, αυτό είναι ιστορία!
Απομένει να απαντήσουμε στο σχόλιο του Γ. Πολύμερου και μετά σιωπώ, μιας και αποχώρησε από τη συζήτηση. Εννοείται βέβαια ότι θα συνεχίσω -θα δούμε, μεταξύ άλλων, πως διαβάζει τον δίσκο της Φαιστού.
Σχολιάστε ελεύθερα!