Δε μου μένει παρά να υποθέσω ότι ο Πολ Βιριλιό έπλασε τη λέξη πυκνοληψία με πρότυπο την επιληψία, την ιερά νόσο, αυτό το όχι και ιδιαίτερα ευχάριστο σταμάτημα, αυτή τη μάλλον βασανιστική διακοπή του φυσιολογικού, επίσης όχι ιδιαίτερα ηδονικού. Η πυκνοληψία, αυτό το αποσδόκητο χάσιμο, αυτή η μη αναμενόμενη, μη επιδιωκόμενη αφηρημάδα, αυτό το ‘τί σκέφτεσαι;’ που μας βιάζει και μας επιβάλλει να επιστρέψουμε. Το πυκνό είναι μια μορφή συσσώρρευσης, συμπύκνωσης, σύνοψης· Δεν είναι ζωή, ούτε θάνατος. Είναι και ζωή και θάνατος – αλλά νεκροζωντανότητα. Το ότι είναι μια εμπειρία θανάτου είναι βέβαιο. Το ότι είναι μια εκδήλωση της ταχείας μεταστροφής θα πρέπει να το θεωρήσουμε σαφές. Όπως άλλωστε και ο θάνατος ή η γέννηση, η η σύλληψη (;!)
Δεν αντιλαμβανόμαστε πὀσο συχνές είναι οι πυκνοληψίες μας, κατά συνέπεια και οι εμπειρίες θανάτου (και συμβολικού φόνου, αιμομειξίας, αλληλοβοράς). Δεν αντιλαμβανόμαστε όμως πόσο συχνές είναι και οι ταχείες μεταστροφές. Ως ταχείες δεν μπορεί παρά να έχουν πολύ μικρή
χρονική διάρκεια αλλά τα αποτελέσματά τους, οι συνέπειές τους, καθορίζουν το μέλλον για ένα πάρα πολύ μεγάλη περίοδο της ιστορίας. Έχουμε εξετάσει την ανθρωπογένεση ως ταχεία μεταστροφή – οι συνέπειές της διατηρούνται ακόμα. Οι τσομπαναραίϊκες μονοθεϊστικές θρησκείες μας παρέχουν μερικά πολύ χαρακτηριστικά περιστατικά ταχείας μεταστροφής – όλοι οι ιδρυτές αυτὠν των θρησκειών βίωσαν μια ταχεία μεταστροφή, η οποία περιγράφεται με εικόνες (καιόμενη βάτος, κλπ). Ταχεία μεταστροφή βίωσε και ο Βούδας – και ο Κούδας και ο Ιούδας. Η περίπτωση του Χριστού είναι οφθαλμοφανής, και με αυτόν τον λογοτεχνικό ήρωα περνάμε στο πεδίο της λογοτεχνίας, όπου η διαδικασία του αφηρωισμού, της αποκήρυξης των ηρωικών αξιών, μας παρέχουν επίσης πολλά και διάσημα περιστατικά. Η απόφαση για το φόνο, ο φόνος ο ίδιος άλλωστε, της γριάς στο Έγκλημα και Τιμωρία είναι μια τέτοια ταχεία μεταστροφή.
Με την ταχεία μεταστροφή κάτι τελειώνει και κάτι αρχίζει. Μιας και όλα είναι διαδικασίες και σχέσεις (οι διαδικασίες είναι σχέσεις και οι σχέσεις, διαδικασίες), όλα είναι τέλος και αρχή. (Αρχή και τέλος λέει ο Κύριος, όχι εμείς, ας μην το ξεχνάμε. . .) Αυτό είναι το παρόν, μια αιφνίδια, ανεπανάληπτη συνάντηση του τέλους και της αρχής. Κάθε διαδικασία έχει ένα τέλος και μια αρχή. Επειδή όλες οι βασικές διαδικασίες έχουν ήδη αρχίσει, πολλές από τον Κύριο, εστιάζουμε την προσοχή μας στο τέλος. Το τέλος κάθε διαδικασίας είναι μια μεταστροφή, το ίδιο και η αρχή της. Θα λέγαμε λοιπόν ότι υπάρχουν αντικειμενικές ταχείες μεταστροφές και προσωπικές. Αυτές, άλλοτε μας επιβάλλονται κι άλλοτε τις αποφασίζουμε. Ό,τι και να συμβαίνει είναι η ολοκλήρωση μιας διαδικασίας. Όταν μας επιβάλλονται, μας επιβάλλονται ως παραλυσίες, ως ακινησίες, ασθένειες: αφού δεν σταματάς μόνος σου, μόνη σου, θα σε σταματήσω εγώ, η Ζωή, ο εγκέφαλος, η ψυχή. Εάν χαρακτήριζα την συνειδητή ταχεία μεταστροφή ως σοφία θα με παρεξηγούσατε; Μεταξύ της (απεγνωσμένης τελικά) αντίστασης στην ταχεία μεταστροφή και της συνειδητής τοιαύτης. υπάρχει ένα φάσμα ταχειών μεταστροφών που μετέχει του αναγκαστικού και του συνειδητού. Πρέπει να κόψω το τσιγάρο, όλο λέω να το κόψω, μια μέρα το κόβω! Εάν όμως καπνίζεις δυο τρία τσιγάρα τη μέρα, η ταχεία μεταστροφή δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης.
Η ταχεία μεταστροφή ανθίζει στις ηρωικές, δυτικές κοινωνίες, καβάλα στο άλογο με το (Μ)άλμπουρο στο χέρι – όχι στην Καλαχάρι. Ο ήρωας, ως στενός συγγενής του προανθρώπου, υποφέρει και αναγκάζεται να βγάλει τα μάτια του για να δει. Ο Σοφοκλής διατύπωσε έξοχες σκέψεις για την ταχεἰα μεταστροφή, αυτό έκανε άλλωστε και κάθε ‘μεγάλος’ λογοτέχνης. Με μια ταχεία μεταστροφή αρχίζει και ο Δον Κιχότης· αλλά και η Οδύσσεια, με συγχωρείτε, ο Οδυσσέας του Τζόις δεν είναι ένα μακροσκελέστατο σχόλιο; Μιας και η λογοτεχνία εστιάζει σε ήρωες, μιας και οι προσωπικές ταχείες μεταστροφές είναι σπάνιες και ασύνδετες με αυτές των άλλων, τείνουμε να τις χαρακτηρίσουμε απομονωμένες και ξεκάρφωτες. Εκείνο που με απασχολεί είναι το εξής· εντάξει, σε όλους συμβαίνουν, σήμερα, αύριο, εδώ, εκεί· κι αν συμπέσουν πολλές, πάρα πολλές, στον χώρο και στο χρόνο; Τι γίνεται τότε;
Τὀτε τελειώνει κάτι και αρχίζει κάτι. Μια διαδικασία τελειώνει, ένα πλέγμα, ένα δίκτυο σχέσεων διαλύεται και αρχίζει μια νέα διαδικασία. Εάν, μη γελάσετε, μέσα σε δυο χρόνια όσοι και όσες έπιναν κόκα κόλα αντιληφτούν ότι οι κοκακολιές ξεράθηκαν και ότι τον μέλανα αυτό ζωμό, χυμό, τον παράγουν τα εργαστήρια, και το παράγουν τα εργαστήρια για να μην ξεδιψάει, τότε σταματούν να την πίνουν, μειώνεται δραστικά η κατανάλωση, άρα και οι παραγωγή – καλά κάνει λοιπόν η Κόκα και κλείνει το ένα εργοστάσιο πίσω από το άλλο. Θα μου πείτε ανεργία; Θα σας πω: ταχεία μεταστροφή!
Όχι, Κύριε, ὀχι άλλη δουλεἰά!
http://www.ted.com/talks/lang/en/dan_pink_on_motivation.html