in Σκατολογία

Αρχαία Αθήνα, ένα βρομερό μεγάλο χωριό

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ μπορούσαμε να κάνουμε ένα ταξίδι στον χρόνο, προς τα τέλη του 5ου π. Χ. αιώνα, στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου, στα χρόνια του Αριστοφάνους (430-400 π. Χ.), και να περπατήσουμε μέσα στους δρόμους της Αρχαίας Αθήνας, ακόμα θα τρέχαμε για να φύγουμε όσο γίνεται πιο μακριά: η Αρχαία Αθήνα ήταν ένα από τα βρομερότερα ενδιαιτήματα ανθρώπων, ένας από τους πιο ρυπαρούς, πιο ακάθαρτους δομημένους χώρους  της παγκόσμιας Ιστορίας. Δε θα μπορούσαμε να αντέξουμε τη μπόχα της σκατίλας και της κατουρλίλας· κι αν τολμούσαμε, καλοκαίρι καιρό, να μείνουμε μερικές μέρες και να κοιμηθούμε σε κάποιο σπίτι, φτωχού ή πλούσιου, θα μας εντυπωσίαζε ο αριθμός των ποντικιών, των μυγών, των κουνουπιών και των ψύλλων –  πολλοί ψύλλοι, θα μας έτρωγαν ζωντανούς!

ΑΣ υποθέσουμε, φίλες και φίλοι, ότι το τολμούσατε· ξυπνάτε το βράδυ και θέλετε να κατουρήσετε. Τι θα κάνετε;  Μα θα βγείτε έξω στο δρόμο!  Κι αν θέλετε να χέσετε;  Θα είχατε δύο επιλογές· εάν δίπλα στο σπίτι υπήρχε κάποιο χωράφι, εάν το σπίτι βρισκόταν στην άκρη της Αθήνας, εάν δεν έκανε ψόφο και δεν έβρεχε, τότε θα πηγαίνατε εκεί να χέσετε, όπως θα έκαναν και οι άλλοι γείτονες. Εάν όμως σας φιλοξενούσαν μέσα στην Αθήνα, μέσα σε κάποια πυκνοκατοικημένη γειτονιά, τότε θα χρησιμοποιούσατε το καθίκι, το οποίο λεγόταν αμίς (της αμίδος). Εκεί μέσα επίσης θα κατουρούσατε, εάν έκανε κρύο ή έβρεχε. Η αμίς ήταν μια πήλινη ή μεταλλική λεκάνη μέσα στην οποία θα χέζατε. Και τι θα τα κάνατε τα σκατά; Τι θα γινόταν, εάν μετά από σας, κάποιος άλλος ήθελε κι αυτός να χέσει;  

ΑΥΤΑ είναι ερωτήματα που δεν θέσαμε στους δασκάλους μας και τους καθηγητές μας όταν ήμασταν μαθητές στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Και δεν τα διατυπώσαμε διότι δεν μας επιτρεπόταν:  μας επιτρεπόταν, μας επιβαλλόταν  να μάθουμε ότι η Αρχαία Αθήνα ήταν μια πόλη με μαρμάρινους ναούς και στοές που έλαμπαν καθώς αντανακλούσαν το φως του ήλιου της Αττικής. Ήταν μια λαμπρή μεγάλη πόλη, ήταν το κλεινόν (ένδοξο) άστυ. Κι αφού αυτή ήταν η Αθήνα της Ακροπόλεως και της περιοχής γύρω από αυτήν, συμπεραίνουμε γενικεύοντας ότι έτσι ήταν όλη η Αθήνα. Και κάτι άλλο: η Αθήνα ήταν μια πόλη· οι πόλεις οι σημερινές είναι κάπως· άρα, η αρχαία Αθήνα ήταν μια πόλη όπως η σημερινή! Ολέθριος συλλογισμός! Η αρχαία Αθήνα όμως δεν ήταν πόλη, ήταν άστυ. Και ήταν πόλις, όχι πόλη.

ΑΣ επιστρέψουμε όμως, πριν δούμε τη διαφορά μεταξύ πόλης και πόλεως, πόλεως και άστεος, στα σκατά μας. Στις Σφήκες του Αριστοφάνους (422 π. Χ.) ένας γιος, ο Φιλοκλέων, φυλακίζει τον πατέρα του, με τη βοήθεια δύο δούλων, τον Βδελυκλέωνα, για να τον συμμορφώσει, να μην τρέχει όλη μέρα στα δικαστήρια ως δικαστής, με το αζημίωτο βέβαια. Κάποια στιγμή ο πατέρας θέλει να κατουρήσει και ζητάει από τον γιο του το καθίκι:  αμίδα μοι δότω (στ. 940)· και ο γιος απαντά:  αυτός καθελού, πάρτη να μόνος σου. Και λίγο πιο κάτω ο γιος διαμαρτύρεται: ακόμα κατουράς, δεν θα κάτσεις επιτέλους; αλλ΄ έτι σύ γ΄ ουρείς και καθίζεις ουδέπω;  (950). Στην αρχή της  Ειρήνης, ένας δούλος ζυμώνει γαϊδουρινή κοπριά και σκατά και τα κάνει πίτες κι ένας άλλος τις μεταφέρει μέσα σε μια σπηλιά για να φάει το σκαθάρι. Ο δούλος που μεταφέρει τις κοπροσκατόπιτες δεν προλαβαίνει γιατί το σκαθάρι είναι αδηφάγο και λαίμαργο και διαμαρτύρεται (στ. 9-10): Αχ, σκατατζήδες [σκατοσυλλέκτες], βάλτε ένα χεράκι, για όνομα των θεών, αν δεν θέλετε να με αφήσετε να σκάσω από τη μπόχα:  άνδρες κοπρολόγοι, προσλάβεσθε προς θεών,/ ει μή με βούλεσθ΄ αποπνιγέντα περιιδείν. Κι αυτός που ζυμώνει λέει: Φέρτε κι άλλα, κι άλλα σκατά, να είναι από αγοράκι που μόλις έχουνε γαμήσει· θέλει, λέει (το σκαθάρι), σκατά καλά δουλεμένα: Ετέραν ετέραν δος, παιδός ηταιρηκότος· τετριμμένης γάρ φησίν επιθυμείν. 

ΑΠΟ τον Αριστοτέλη μαθαίνουμε ποιοι ήταν αυτοί οι κοπρολόγοι. Στην Αθηναίων Πολιτεία γράφει (50,1) ότι ένα από τα καθήκοντα των πέντε αστυνόμων της Αθήνας, οι άλλοι πέντε επιτηρούσαν τον Πειραιά, ήταν να φροντίζουν να μην πετούν οι κοπρολόγοι τα σκατά σε απόσταση μικρότερη των δέκα σταδίων (1774 μέτρα)  από το τείχος. Ας διαβάσουμε τι γράφει: Καί όπως των κοπρολόγων μηδείς εντός ι΄(10) σταδίων του τείχους καταβαλεί κόπρον επιμελούνται.

Θα συνεχίσω αύριο το πρωί.

Σχολιάστε ελεύθερα!