in 21ος αιώνας

οι (έξι) εφιάλτες του Κυρίου και ο νεοφιλελευθερισμός

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Αναδημοσιεύω το κείμενο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό kaboom, στο τελευταίο έκτο τεύχος (Δεκέμβριος 2019), για όσους και όσες δεν το έχουν διαβάσει

οι (έξι) εφιάλτες του Κυρίου και ο νεοφιλελευθερισμός

‘ Τώρα έχω γίνει ο Θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων ’

Ρόμπερτ Όπενχάιμερ

(αμέσως μετά την πρώτη δοκιμή της ατομικής βόμβας, Ιούνιος 1945)

 

 

Ο νεοφιλελευθερισμός είναι ένα ακόμα ακόνισμα των μαχαιριών (προηγήθηκε ο ναζισμός), ένας πρόσφατος παροξυσμικός σπασμός της καπιταλιστικής κυριαρχικής σχέσης, μια μορφή προληπτικής αντεπανάστασης, μια μορφή περιδεούς άμυνας μέσω αμείλικτης διαρκούς επίθεσης. Αφού διευκρινίσω ότι, πρώτον, η ίδια η κυριαρχική σχέση (άρα και η καπιταλιστική, το κεφάλαιο) είναι μια διαρκής προληπτική αντεπανάσταση, περιδεής άμυνα και αμείλικτη διαρκής επίθεση και, δεύτερον, ότι προαναγγέλλει, ως μεταβατική εποχή, μαζί με το μεταμοντέρνο (μετανεωτερικότητα), την έλευση μιας τέταρτης εποχής του καπιταλισμού, (μετά τον καπιταλισμό της εθνικής αγοράς, των μονοπωλίων [ιμπεριαλισμός] και των πολυεθνικών [παγκοσμιοποίηση]), την εποχή της συρρίκνωσης, θα εκθέσω, άκρως συνοπτικά εξ ανάγκης, τι εννοώ με τις φράσεις προληπτική αντεπανάσταση, περιδεής άμυνα και αμείλικτη επίθεση του νεοφιλελευθερισμού με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει τουλάχιστον σαφής ο τρόπος με τον οποίο σκέφτομαι. Το κείμενο καταγράφει τα βασικά σημεία ενός δοκιμίου με τον τίτλο «ένα δεύτερο κομμουνιστικό μανιφέστο». 

  1. εισαγωγή

ΤΙ θα απαντούσαμε, εάν μας ρωτούσαν, θα θέλατε να ζείτε σε άλλη εποχή του δυτικού πολιτισμού; Αν ναι, σε ποια; Θα προτιμούσατε, με άλλα λόγια, να ήσασταν δούλος, δουλοπάροικος ή μισθωτός εργάτης; Δεν γνωρίζω τη δική σας απάντηση, θα εκθέσω όμως τη δική μου, που πέρασα ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου ως χαμάλης και ως εργάτης δουλεύοντας στα χωράφια, στα λιμάνια, στις λαχαναγορές και στις οικοδομές αλλά και μελετώντας τον δυτικό πολιτισμό, από τη στιγμή της γέννησής του (750-450 π. Χ.) μέχρι και το διαφαινόμενο μέλλον του (2020-2070): δεν θα ήθελα να ήμουν δούλος, δεν θα ήθελα να ήμουν δουλοπάροικος. Ούτε μισθωτός εργάτης θα ήθελα να ήμουν αλλά αυτό δεν έχει σημασία, μιας και η επιθυμία και η βούληση πολύ συχνά διέπονται από στοιχεία κωμικά έως και τραγελαφικά. Δέχομαι ότι ο καπιταλισμός είναι ό,τι χειρότερο και ό,τι καλύτερο έχει συμβεί στην ανθρωπότητα. Ζούμε και το χειρότερο και το καλύτερο – δεν είναι επαρκές κριτήριο να επιλέξουμε; Τα επιτεύγματα είναι πολλά, μεγαλειώδη· τα κοινωνικά προβλήματα πολλά, το καθένα από αυτά γεννά κι άλλα, ουδέποτε υπήρχαν περισσότερα, παγκόσμια, διαρκώς οξυνόμενα. Αφού θυμηθούμε τη γυναίκα στη δουλοκτητική ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, και στη φεουδαρχία, κλεισμένη μέσα στον σκοτεινό γυναικωνίτη να γνέθει και να υφαίνει, μια ζωή, αιώνες, χιλιετίες, ας κάνουμε μια επίσκεψη σε κλωστοϋφαντουργείο, στη Βαρκελώνη ας πούμε: πριν είκοσι μόλις χρόνια, μην πούμε πριν έναν αιώνα, ήταν γεμάτο εργάτριες και εργάτες, σήμερα δεν υπάρχει ψυχή! Από δω μπαίνει το βαμβάκι, από κει βγαίνουν τα νήματα και τα υφάσματα. Από δω μπαίνουν τα νήματα, από κει βγαίνουν τα πλεκτά – κάλτσες και ρούχα. Κάθε μέρα κουβαλούσα νερό με τους κουβάδες από τη κρήνη της γειτονιάς μου στο χωριό όπου γεννήθηκα – για τη μάνα μου, να πλένει τα ρούχα της οικογένειας, χρόνια, δεκαετίες, σκυμμένη πάνω στη σκάφη. Όταν αγοράσαμε πλυντήριο, πήρε μια καρέκλα, κάθισε μπροστά του και δάκρυσε! Τροφή; Πολλή! Θάνατοι και ασθένειες από πολλή και κακή τροφή; Πολλοί! Υποσιτισμός; Πολύς! Πείνα; Πολλή! Ρούχα, εργαλεία, οικιακά σκεύη, βιβλία; Δεν ξέρουμε τι να τα κάνουμε! Υψηλό βιοτικό επίπεδο; Ναι, πολύ υψηλό. Εξαθλίωση και φτώχεια; Παντού και πολλή!

ΕΑΝ λοιπόν ο καπιταλισμός είναι ό,τι καλύτερο και ό,τι χειρότερο μας έχει συμβεί, κατά την προσεχή πεντηκονταετία θα είναι ό,τι καλυτερότερο και ό,τι χειροτερότερο μας έχει συμβεί. Τι θα είναι αυτό το καλυτερότερο και τι το χειροτερότερο; Πώς είναι δυνατόν να έχουν επιτευχθεί τόσα πολλά επιτεύγματα ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουμε τόσο πολλά και οξυμένα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα; Ποιο είναι το κομβικό επίτευγμα και ποιο το κομβικό πρόβλημα;

ΤΟ μεγάλο, το πυρηνικό, το κομβικό επίτευγμα είναι ο τεράστιος και συλλογικά παραγόμενος κοινωνικός πλούτος (εργαλεία, ενέργεια, πρώτες ύλες, εργασία, παραγόμενο προϊόν, γνώση, οι ίδιοι οι Παραγωγοί), από το οποίο προέρχονται ή με το οποίο σχετίζονται όλα τα άλλα επιτεύγματα. Το μεγάλο, το πυρηνικό, το κομβικό παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα, από το οποίο προέρχονται όλα τα άλλα ή σχετίζονται με αυτό, είναι η αρπαγή, η κατοχή και η καταστροφή αυτού του πλούτου από μια μειονότητα – δεν ξεπερνά το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού: είναι η ιδιοκτησία (το ατομική είναι πλεονασμός) του κοινωνικού πλούτου. Εάν δεν επιλυθεί αυτό το πρόβλημα, κανένα άλλο δεν πρόκειται να επιλυθεί – είναι αδύνατον. Εάν επιλυθεί, αυτό θα είναι το μέγιστο επίτευγμά μας· εάν όχι, θα είναι η μέγιστη αποτυχία μας.

  1. η δυτική κυριαρχική σχέση

ΑΦΟΥ δεχτούμε ότι η κοινωνία είναι το πλέγμα των σχέσεων του ανθρώπου με τη φύση και του ανθρώπου με τον άνθρωπο, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τις κοινωνικές σχέσεις σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Στην πρώτη συγκαταλέγονται αυτές που αναφύονται ελεύθερα, προσωρινά, εξακολουθητικά και με κύριο χαρακτηριστικό την πρόταση, τη δημιουργικότητα της ελευθερίας, την οποία δεχόμαστε ή απορρίπτουμε, ανά πάσα στιγμή και σε όλους τους χώρους κατά τη διαδικασία της συνεργασίας και της συμβίωσης, αποτέλεσμα της ανάγκης, του φόβου και της αδυναμίας δηλαδή να επιβιώσουμε μόνοι μας. Στη δεύτερη αυτές που επιβάλλονται με τη βία πρωτογενώς από κάποιον πάνω σε κάποιον άλλον. Αυτή η δεύτερη είναι η κυριαρχική σχέση. Ιστορικά εμφανίζεται με δύο μορφές: τη δυτική, η οποία είναι ποιμενικής καταγωγής, άρα η κοινωνική της μήτρα είναι η σπάνη, και την αγροτική, η κοινωνική μήτρα της οποίας είναι η διαχείριση του κοινωνικού πλούτου των συνεργαζόμενων αυτόνομων εξισωτικών αγροτικών κοινοτήτων της νεολιθικής εποχής και της εποχής του χαλκού: από τη διαχείριση αυτής της συνεργασίας προήλθαν ο Ναός, η οικονομία του Ναού, το Κράτος, ο στρατός, ο πόλεμος, η Κυριαρχία, οι Κύριοι και οι Υποτελείς της αγροτικής Κυριαρχίας.

Η επιδίωξη, ο σκοπός της δυτικής κυριαρχικής σχέσης είναι η αρπαγή, η παραγωγή και η καταστροφή του κοινωνικού πλούτου από τον Κύριο (ως προσωποποίηση της κυριαρχικής σχέσης) μέσω της αρπαγής (δούλοι), παραγωγής (προλεταριάτο), λειτουργικής καταστροφής και εξόντωσης των παραγωγών του κοινωνικού πλούτου, των Υποτελών. Μιας και κάθε κοινωνική σχέση είναι συνεργασία και εξάρτηση, μιας και η πηγή της δυτικής κυριαρχικής σχέσης είναι η σπάνη και η ένδεια, μιας και επιβάλλεται μόνο με τη βία, πηγή της οποίας είναι ο φόβος, ο Κύριος είναι εξαρτημένος από τους Υποτελείς, παραμένει ενδεής, και παραμένει βίαιος, έντρομος δηλαδή.

ΕΠΙΘΥΜΕΙ να απαλλαγεί από την εξάρτηση, την ένδεια και τον φόβο. Δεν είναι τυχαίο ότι πρώτη φορά διατύπωσε τις επιθυμίες του την εποχή της εμφάνισης της κυριαρχικής σχέσης – η Βίβλος του Κυρίου είναι η Ιλιάδα. Επιθυμεί να γίνει ισχυρός, τουτέστιν να αποκτήσει τη δυνατότητα να εκπληρώνει, να εκπληρώσει, τις επιθυμίες του. Να επινοεί την πραγματικότητα μέσω της αποίκισης του μέλλοντος: η πραγματικότητα να είναι η εκπλήρωση των επιθυμιών του. Τρεις είναι αυτές οι επιθυμίες: να πάψει να ηττάται από τη φύση, να γίνει πιο ισχυρός από τη φύση, να μπορεί να την ελέγχει και να τη χρησιμοποιεί ως μέσον αύξησης της ισχύος, ως μέσον καταστροφής και εξόντωσης, να γίνει αθάνατος· να γίνει πιο ισχυρός από τους Υποτελείς, να καταργήσει την εξάρτηση από αυτούς· να γίνει πιο ισχυρός από τον Άλλον Κύριο, τον Αντίπαλο, εσωτερικό (εχθρός, ανταγωνιστής) ή εξωτερικό (πολέμιος): να αποκτήσει ισχυρότερα όπλα.

ΑΠΟ την εμφάνιση ήδη της δυτικής κυριαρχικής σχέσης συγκροτήθηκαν δύο στρατηγικές: της απόλυτης και της σχετικής Κυριαρχίας. Σύμφωνα με την πρώτη, είναι εφικτή η εκπλήρωση όλων των επιθυμιών, η εξάλειψη της ένδειας, της αδυναμίας και του φόβου του ήρωα ποιμένα, του προγόνου του δυτικού Κυρίου. Και τη φύση μπορούμε να νικήσουμε, να γίνουμε αθάνατοι, και χωρίς Υποτελείς μπορούμε να υπάρχουμε και τον Άλλον ισχυρό Κύριο μπορούμε να νικήσουμε. Μπορούμε να γίνουμε απολύτως ισχυροί – η επιθυμία αύξησης της ισχύος είναι το εντονότερο χαρακτηριστικό της απόλυτης Κυριαρχίας, κατά συνέπεια και της ίδιας της δυτικής κυριαρχικής σχέσης, της δυτικής Κυριαρχίας, όλων των εποχών του δυτικού πολιτισμού (δουλοκτησία, φεουδαρχία, καπιταλισμός). Αυτή είναι η απάντηση στο διαβόητο ερώτημα, γιατί ο δυτικός πολιτισμός, με τη σημερινή μορφή του, την καπιταλιστική Κυριαρχία, επεκτάθηκε και κατέκτησε όλον τον πλανήτη. Σε φιλοσοφικό επίπεδο, η στρατηγική αυτή εγγράφεται στην παράδοση της φιλοσοφίας της ισχύος (μεταφυσική, οντολογία, ιδεαλισμός, θετικισμός κ.α). Σύμφωνα με τη δεύτερη, μόνο εν μέρει μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τις επιθυμίες μας: καμιά από αυτές τις τρεις επιθυμίες δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε πλήρως· θα παραμένουμε θνητοί, η Κυριαρχία όμως είναι και θα είναι αθάνατη (Παρμενίδης)· δεν θα μπορέσουμε να καταργήσουμε την εξάρτηση από τους Υποτελείς· δεν θα μπορέσουμε να νικήσουμε τον αντίπαλο Κύριο. Σε φιλοσοφικό επίπεδο, η στρατηγική αυτή αποτυπώνεται στη φιλοσοφία της παραμυθίας και του σχετικισμού (επικουρισμός, στωικισμός, ρεαλισμός, κυνισμός, αγνωστικισμός, υπαρξισμός κ.ά.). Εάν στρατηγική της απόλυτης Κυριαρχίας είναι ο παροξυσμός της αρπαγής και της καταστροφής του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου, της εξόντωσης των περιττών και άχρηστων Υποτελών, στρατηγική της σχετικής είναι ο έλεγχος, η επιβολή της τάξης, οι παραχωρήσεις προς τους Υποτελείς με γνώμονα την ενίσχυση της Κυριαρχίας.

ΟΙ σχέσεις μεταξύ αυτών των δύο στρατηγικών είναι σαφείς. Ηγεμονική στρατηγική είναι αυτή της απόλυτης Κυριαρχίας, αυτή είναι ο κινητήρας της, ο οποίος εκτοξεύει το βλήμα της Κυριαρχίας σε επιτυχίες που οδηγούν σε απόκρημνους γκρεμούς. Η στρατηγική της σχετικής Κυριαρχίας είναι η τροχοπέδη: μέλημά της είναι ο έλεγχος της ταχύτητας της απόλυτης Κυριαρχίας και καθήκον της η αντιμετώπιση της ήττας και η επούλωση των τραυματικών εμπειριών. Οι δύο στρατηγικές άλλοτε συνυπάρχουν κι άλλοτε εναλλάσσονται. Η σχετική Κυριαρχία προκρίνει την τάξη, η απόλυτη τη διασαλεύει διαρκώς, επιδιώκοντας την αύξηση της ισχύος. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η πιο πρόσφατη έκφανση της στρατηγικής της απόλυτης Κυριαρχίας.

Ο δυτικός Κύριος έχει πραγματοποιήσει πολλές από τις επιθυμίες του, έχει αυξήσει την ισχύ του, έχει καταγάγει περιφανείς νίκες και έχει τελέσει πολλούς θριάμβους. Να υπενθυμίσουμε ότι τα περισσότερα τεχνικά επιτεύγματα της καπιταλιστικής εποχής έχουν καταγραφεί ως επιθυμίες στην Ιλιάδα (απόστασης, ταχύτητας, ύψους, πτήσης κ.α.). Η απόλυτη Κυριαρχία όμως δεν έχει επιτευχθεί: ο Κύριος δεν έγινε αθάνατος, δεν κατάργησε την εξάρτηση από τους Υποτελείς Παραγωγούς, δεν νίκησε τον αντίπαλο Κύριο. Αρχίζει να αντιλαμβάνεται, η γνώμη μου είναι ότι το έχει πάρει ήδη απόφαση, ότι η απόλυτη Κυριαρχία είναι ανέφικτη, αλλά δεν παρατάει τα όπλα. Θα συνεχίσει. Όσο όμως θα συνεχίζει, κάθε απόπειρα πραγματοποίησης των επιθυμιών θα φέρνει στο προσκήνιο την αδυναμία, τους φόβους και τους εφιάλτες. Προτείνω να εστιάσουμε την προσοχή μας στις ανησυχίες, τους φόβους, τους εφιάλτες του Κυρίου. Οι Κύριοι ανησυχούν, φοβούνται, βλέπουν εφιάλτες. Για ψύλλου πήδημα, τώρα πια. Εκτός όμως από τους εφιάλτες που προκάλεσαν την εγκαθίδρυση της κυριαρχικής σχέσης, και οι οποίοι αναπαράγονται και διαιωνίζονται μέσω ακριβώς αυτής της ίδιας της σχέσης, ολοένα και πιο φρικώδεις, ο Κύριος βλέπει κι άλλους τρεις, εξίσου αποκρουστικούς και απαίσιους: είναι οι εφιάλτες του ζωντανού κομμουνισμού, του εμμενούς κοινωνικού πολέμου και της εμμενούς κοινωνικής επανάστασης.

  1. ο θάνατος και η φύση

ΑΝ και ο πόλεμος προϋπήρχε, σποραδικός και σύντομος, οι πρώτες πολεμικές κοινωνίες ήταν οι ποιμενικές κοινωνίες. Πολεμική κοινωνία είναι η κοινωνία που ο πόλεμος είναι μέσον επιβίωσης, άρα είναι καθημερινή πραγματικότητα. Πολεμικές κοινωνίες ήταν και οι κοινωνίες που προήλθαν από την κατάκτηση αγροτικών κοινωνιών από τις ποιμενικές. Η μήτρα της δυτικής κυριαρχικής σχέσης εντοπίζεται χρονικά και χρονικά στην αρχαϊκή εποχή (750 – 450 π. Χ. ) της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας, την εποχή της μετάβασης από τον ποιμενισμό των Σκοτεινών χρόνων στην καλλιέργεια της γης και στην δουλοκτησία. Στις ποιμενικές-πολεμικές κοινωνίες η επιβίωση ενός ποιμενικού γένους εξασφαλίζεται μέσω της εκδίωξης ή και εξόντωσης του γειτονικού, συγγενικού γένους. Η κλιμάκωση του πολέμου κλιμακώνει τις συμμαχίες με αποτέλεσμα τη γενίκευση της σύρραξης, την εκδίωξη ή την εξόντωση των αντιπάλων. Επιβίωση σημαίνει ισχύς, σημαίνει νίκη, σημαίνει διαρκές μέλημα για την αύξηση της ισχύος. Η ήττα είναι ταυτόσημη με τον θάνατο, τη μείωση και την απώλεια της ισχύος. Ο θάνατος, βίαιος ή φυσικός, ως ριζική απώλεια, είναι ριζική ήττα. Ο θάνατος και η φύση δεν επιτρέπει στον ποιμένα να γίνει πιο ισχυρός. Η Ιλιάδα είναι ένας ύμνος στη λατρεία της ισχύος της φύσης. Η προσωποποίηση (ανθρωπομορφισμός των θεών) μια φαντασιακή εκπλήρωση της επιθυμίας ελέγχου της φύσης.

ΠΟΣΟ θα ήθελα να ήμουνα αθάνατος και αγέραστος για πάντα, αναφωνεί ο ήρωας, ο ποιμένας πολεμιστής στην Ιλιάδα. Φαντασίωση, ναι: οι αθάνατοι θεοί είναι οι ήρωες που έγιναν αθάνατοι, που πραγματοποίησαν την επιθυμία τους με την αχαλίνωτη φαντασία τους. Ο θάνατος που μας νικά γίνεται Θάνατος, Κύριος – είναι ο Χάρων. Αυτός που χαίρεται όταν μας τα παίρνει όλα: είναι η προσωποποίηση της απώλειας των πάντων – της ζωής, του πλούτου, της ισχύος, του κλέους. Ο Θάνατος είναι αντικατοπτρισμός του ίδιου του ήρωα Κυρίου: ο Θάνατος είναι Κύριος γιατί ο Κύριος είναι Θάνατος. Ήττα: όχι απλά μείωση αλλά ολοσχερής απώλεια πλούτου, ισχύος, φήμης! Ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί στον ήρωα: η ήττα, η απώλεια, η μείωση. Ήττα – μια λέξη που δεν θέλει ούτε να την ακούει ο Κύριος. Ο Θάνατος πάντα θα μας νικά, θα θέλαμε όμως να τον νικήσουμε, να τον εξαλείψουμε, να τον σκοτώσουμε, όπως επιθυμούν σήμερα να τον σκοτώσουν οι Κύριοι της Google, μεταξύ των πολλών άλλων ασφαλώς. Πώς θα τα καταφέρουμε;

ΥΠΑΡΧΟΥΝ δύο τρόποι. Ο πρώτος: εάν εξαλείψουμε τη ζωή, ο θάνατος θα εξοβελιστεί. Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο: με τον ρυθμό και την ταχύτητα της εξαφάνισης ζώων και φυτών, καταστροφής της φύσης γενικά, στις μέρες μας, σε μερικές δεκαετίες θα έχουμε πλησιάσει τον στόχο μας. Αυτή είναι η απώτατη πηγή των οικολογικών ανησυχιών και κινημάτων. Υπάρχει βέβαια ένα μικρό, πολύ μικρό πρόβλημα: εάν εξαλειφθεί η ζωή, θα εξαλειφθεί και ο άνθρωπος και ο Κύριος. Μπορεί, θέλει η Κυριαρχία να σταματήσει την εξόντωση της ζωής ώστε να εξοντωθεί ο Θάνατος; Πιθανόν να θέλει, θέλει, αλλά δεν μπορεί. Εάν σταματήσει, θα καταλυθεί η Κυριαρχία! Η Κυριαρχία δεν πρέπει να καταλυθεί, άρα δεν θα σταματήσει.

Ο δεύτερος τρόπος να εκπληρώσουμε την επιθυμία της σωματικής αθανασίας είναι να ψάξουμε να βρούμε τον θάνατο, δεν μπορεί, κάπου θα κρύβεται, να τον εντοπίσουμε και να τον εκτελέσουμε. Η επίτευξη της σωματικής αθανασίας είναι μια πτυχή ενός γενικότερου σχεδίου (επιθυμίας): της καθυπόταξης, του ελέγχου της φύσης. Πώς θα μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό; Με τη σκέψη, τη γνώση, την επιστήμη (με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης). Διαβάζουμε στην Ιλιάδα κάποια ρήματα που δηλώνουν ταυτόχρονα και την επιθυμία και τη σκέψη – βούλομαι, για παράδειγμα! Επιθυμώ να γίνω αθάνατος σημασιολογικά είναι ταυτόσημο με το σκέφτομαι να γίνω αθάνατος – όταν η επιθυμία και η σκέψη διακρίθηκαν, εμφανίστηκε η αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Καλή η επιθυμία αλλά αναποτελεσματική. Ας σηκώσουμε τα μανίκια και ας πιάσουμε δουλειά, μας λέει ο Αριστοτέλης ενώ ο Πλάτων κινείται ακόμα στο χώρο της επιθυμίας, η οποία επανακάμπτει στην Αναγέννηση (Πλάτων, όχι Αριστοτέλης!). Ας βρούμε αιτίες και αρχές (σκέψη, γνώση, επιστήμη) στη φύση (αρχαϊκή [προσωκρατική] φιλοσοφία) κι ας ξεχάσουμε τον κινητήρα Ποσειδώνα και τον τερπικέραυνο Δία. Μόνο με τη σκέψη και τη γνώση θα γίνουμε πιο ισχυροί. Ποιος είναι ο ορθός λόγος; Είναι η σκέψη (λόγος σημαίνει σκέψη [λογισμός, λογίζομαι, λογιστική, λογική]) του ορθού, του όρθιου πολεμιστή, του ισχυρού πολεμιστή που θέλει να γίνει πιο ισχυρός. Η σκέψη, η γνώση και η επιστήμη του δυτικού πολιτισμού, της δυτικής Κυριαρχίας, είναι τρόποι εκπλήρωσης των επιθυμιών, της επιθυμίας αύξησης της ισχύος. Δεν είναι τρόποι άδολης γνώσης της φύσης ή επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτων. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι ωάρια και σπερματοζωάρια και έμβρυα μιας άλλη σκέψης, άλλης γνώσης, άλλης επιστήμης, που σχετίζονται με τον ζωντανό κομμουνισμό, τον κοινωνικό πόλεμο και την κοινωνική επανάσταση, εμφανίζονται σε πολλές πρακτικές, αντιλήψεις, αξίες.

  1. οι Υποτελείς

ΝΑ ποια είναι η δομική αντίφαση της δυτικής κυριαρχικής σχέσης: ο ενδεής και αδύναμος Κύριος επιδιώκει να γίνει πιο ισχυρός μέσω της αρπαγής του κοινωνικού πλούτου, άρα μέσω της εξάρτησης από τον Υποτελή. Όσο πιο ισχυρός γίνεται, τόσο πιο εξαρτημένος είναι. Θα ήθελε να μην υπάρχει αυτή η εξάρτηση, η οχληρή, η επικίνδυνη. Σε φιλοσοφικό επίπεδο η επιθυμία αυτή καταγράφεται ως λατρεία του Είναι, του Ενός, του Απόλυτου, του Ορισμού, της Ουσίας. Πώς μπορεί να την εξαλείψει; Τι θα συμβεί, εάν το επιτύχει;

ΘΑ ήθελε να εξοντώσει τους Υποτελείς. Φαντασιώθηκε ότι τους εξοντώνει – οι μαρτυρίες της σουμερικής, εβραϊκής, αρχαιοελληνικής, ρωμαϊκής γραμματείας είναι πολλές. Όχι όλους όμως! Εάν τους εξόντωνε όλους, δεν θα ήταν Κύριος. Ο Θεός στη Γένεση το ομολογεί: δεν θα επιχειρήσω ξανά να τους εξοντώσω. Υπάρχει κι άλλος τρόπος κατάργησης της εξάρτησης: να τους αντικαταστήσει με δουλευταράδικα ρομπότ (ζωντανές μηχανές) – μια επίσκεψη στο εργαστήριο του Ηφαίστου (Ιλιάς, ραψ. Σ) θα μας πείσει. Εδώ και μερικές δεκαετίες παρατηρούμε την επιτάχυνση της εκπλήρωσης της επιθυμίας, την στενότερη σύζευξη της επιστήμης με την τεχνική (ρομποτική, νανοτεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη). Εάν το κάνει όμως θα στερηθεί μια πολύ μεγάλη ηδονή, την ηδονή της κάμψης της βούλησης του ζωντανού Υποτελούς! Πώς θα χαίρεται με τη δυστυχία του Υποτελούς, εάν δεν υπάρχουν Υποτελείς; Και θα μπορέσει να τους αντικαταστήσει όλους; Και ποιος θα αγοράζει τα εμπορεύματα; Θα εισέλθουμε με ένα βήμα από την Κόλαση του μόχθου και της μισθωτής εργασίας στον Παράδεισο της δημιουργικής ελευθερίας, της ενεργητικής καθημερινής αλληλεπίδρασης, της ανάπτυξης των ικανοτήτων του σώματος, της «ψυχής» και του εγκεφάλου;

Κι αφού δεν μπορεί να τους εξοντώσει ή να τους αντικαταστήσει, επιδιώκει να αποτρέψει το ενδεχόμενο της κατάλυσης της κυριαρχικής σχέσης. Επιδιώκει τη βιολογική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική τροποποίησή τους – να πάψουν να είναι άνθρωποι ενώ θα παραμένουν άνθρωποι. Υπάρχουν τρόποι. Τον πρώτο τον πρότεινε ο θείος Πλάτων και ονομάζεται Ανθρωποβοσκητική (Ανθρωπονομική, Πολιτικός): εάν οργανώσουμε την κοινωνία με πρότυπο το μαντρί, μας λέει με την Πολιτεία του, τότε οι Υποτελείς θα υποβιβαστούν στην κατάσταση του εκτρεφόμενου ζώου – ως γνωστόν, τα πρόβατα ούτε εξεγείρονται ούτε επαναστατούν. Στις καπιταλιστικές κοινωνίες η Ανθρωποβοσκητική εμφανίζεται ως βιοπολιτική και ως Πανοπτικόν (ο βοσκός, ο Heidegger, ας πούμε, μεριμνά, βλέπει…) και ως θέαμα (Συνοπτικόν, τα λογικά πρόβατα βλέπουν…). Πρόκειται για τον κομμουνισμό της στάνης! Όμως, ακόμα κι αυτός είναι επικίνδυνος. Όχι στο μαντρί, διατρανώνει ο νεοφιλελευθερισμός! Διότι ο κομμουνισμός της στάνης είναι κοινωνία, είναι συνεργασία, συμβίωση, αλληλεπίδραση. Δεν υπάρχει αυτό το πράγμα, η κοινωνία! Η λογική, η επιθυμία δηλαδή, που διέπει τον νεοφιλελευθερισμό είναι η λογική του Ορνιθοτροφείου: ο καθένας μόνος του. Το αποτέλεσμα; Οι πρώτες ενδείξεις ανθρωπολογικής οπισθοδρόμησης. Δεν γελούν πια, ούτε αγκαλιάζονται, ούτε συνομιλούν στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες. Το Υπουργείο Μοναξιάς είναι αναπόφευκτο. Μελαγχολία και κατάθλιψη – η μόνιμη σύντροφος.

Ένας άλλος είναι η μίμηση του Κυρίου από τον Υποτελή: γίνε και εσύ ισχυρός, πλούσιος και διάσημος. Αυτό είναι το κοινωνικό υπόβαθρο της αρχαίας αθηναϊκής δουλοκτητικής δημοκρατίας: δεν είναι ντροπή να είσαι φτωχός, ντροπή είναι να μην θέλεις να γίνεις πλούσιος με τον πόλεμο, διαβάζουμε στην ιδρυτική διακήρυξη της αθηναϊκής δημοκρατίας (δεν υπήρξε κι άλλη!), στον Επιτάφιο του Περικλέους. Κι αν πεθάνεις, no problem, ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος. Σήμερα, πήγαινε και παίξε Τζόκερ στο ναό της δημοκρατίας, στα προπατζίδικα – τώρα και από το κινητό. Η αποίκιση του ασυνειδήτου είναι ένας άλλος τρόπος (μαζική κουλτούρα, πολιτιστική βιομηχανία). Να κι ένας άλλος: η μέσω της επιστήμης (μοριακή βιολογία, γενετική, βιοχημεία, νανοτεχνολογία) τροποποίηση της συμπεριφοράς: θα κάνουμε τους Υποτελείς χρήσιμους και υπάκουους (λειτουργική καταστροφή). Τίποτα άλλο, μόνο αυτό. Η ηδονή του Κυρίου όμως επιστρέφει και πάλι: τι ηδονή να νιώσεις όταν οι Υποτελείς σου είναι φυτά; Και πάλι ανθρωπολογική οπισθοδρόμηση.

Η σφοδρότατη επιθυμία του Κυρίου να καταργήσει την εξάρτηση (το εργαστήριο του Ηφαίστου!) τείνει να εκπληρωθεί: στην αρχή χρειαζόταν πλήθη παραγωγών και στρατιωτών για να είναι ισχυρός και πλούσιος, μετά, με τον καπιταλισμό, χρειαζόταν πολλούς παραγωγούς και πολλούς καταναλωτές, τώρα λίγους παραγωγούς και πολλούς καταναλωτές. Είναι δυνατόν όμως να υπάρχουν ελάχιστοι παραγωγοί και πλήθη καταναλωτών; Σε αυτή την αντίφαση οδηγεί η επιθυμία του Κυρίου. Δύο επιλογές υπάρχουν: ή εξόντωση των περιττών και άχρηστων πληθυσμών ή παγκόσμιο εγγυημένο εισόδημα – ή και τα δύο, επιλεκτικά.. 

  1. ο άλλος Κύριος

ΚΑΘΕ Κύριος θα ήθελε να ήταν μόνος: να ποιος είναι ο Θεός, ο ισχυρός, ο αθάνατος. Σε θεολογικό και φιλοσοφικό επίπεδο η επιθυμία αυτή εγγράφεται ως Θεός, Ον, υπέρτατο Ον, ως λατρεία (επιθυμία) του Ενός, της Ενότητος. Δεν μπορεί όμως –και δεν θα μπορέσει: ο Θεός είναι αθάνατος, δεν πεθαίνει διότι είναι ένα όραμα, μια επιθυμία του Κυρίου. Όσο υπάρχει Κύριος, ο Θεός θα είναι ζωντανός. Ο άλλος Κύριος, ο αντίπαλος, είναι ο επίγειος Θάνατος: μπορεί να του τα πάρει όλα, και το κεφάλι και τον πλούτο και την ισχύ και τη δόξα. Πώς μπορεί να είναι αυτός ο νικητής; Υπάρχει μόνο ένας τρόπος: να έχει πιο ισχυρά όπλα.

Ο ήρωας με το δόρυ, με βεληνεκές είκοσι μέτρα, με τις περισσότερες βολές άστοχες, με ελάχιστη φονικότητα και μηδενική καταστρεπτικότητα, φαντάστηκε ότι έχει στα χέρια του ένα πιο ισχυρό όπλο: τον κεραυνό. Πουθενά αλλού η επιθυμία αύξησης της ισχύος δεν είναι τόσο ευκρινής και σαφής όσο στην επιθυμία κατοχής ισχυρότερων όπλων. Αλλά τι είναι ο κεραυνός μπροστά στα πυροβόλα όπλα; Και πού κατέληξε η επιθυμία αύξησης της ισχύος; Άγγιξε ένα ανυπέρβλητο όριο: ο Κύριος εκπλήρωσε την επιθυμία του, επιτέλους: δεν μπορεί να επινοήσει κάποιο άλλο όπλο που θα είναι πιο ισχυρό, πιο καταστρεπτικό και πιο εξοντωτικό από αυτό που διαθέτει σήμερα: με αυτό που διαθέτει μπορεί να καταστρέψει ολοσχερώς την κοινωνία του αντιπάλου Κυρίου. Είναι απόλυτος Κύριος! Είναι; Εάν ήταν μόνος, θα ήταν! Τώρα η Σιβηρία θα ανήκε στον δυτικό Κύριο! Δεν είναι όμως! Οι αντίπαλοι Κύριοι έχουν κι αυτοί εξίσου τρομερά και φοβερά όπλα. Και πού φτάσαμε επιδιώκοντας την επίτευξη της απόλυτης Κυριαρχίας: να καταργηθεί ο πόλεμος με τη χρήση των ισχυρότερων διαθέσιμων όπλων. Κι αφού πυρηνικός πόλεμος μεταξύ Κυρίων δεν θα γίνει, κι ούτε επρόκειτο να γίνει (Ψυχρός Πόλεμος), κι αφού το έθνος-κράτος παρακμάζει, ο πόλεμος μεταμορφώνεται: θα γίνεται μεταξύ των πολυεθνικών (με αρωγό το Κράτος) με κύριο επίδικο αντικείμενο τον έλεγχο της ενέργειας – και των πρώτων υλών και των αγορών. Εάν θα γίνεται όμως, στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα που αντιμετωπίζει θα προστίθενται και άλλα και μάλιστα οξύτερα και δισεπίλυτα. Κι αφού ο διαρκώς αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός συγκεντρώνεται στις πολυεθνικές πόλεις, εκεί θα εμφανιστεί και το δεύτερο πεδίο των μαχών: μεταξύ Υποτελών και Κυρίου αλλά και μεταξύ των Υποτελών.

ΕΙΔΑΜΕ τους τρεις εφιάλτες του Κυρίου που προέρχονται από την ίδια την επιβολή της κυριαρχικής σχέσης και που φέρνουν στο προσκήνιο την αυτοκαταστροφικότητα και την αυτοκτονικότητα αυτής της σχέσης – και επομένως του ίδιου του Κυρίου. Ας δούμε τώρα άλλους τρεις, ακόμα χειρότερους! Διότι προέρχονται από την ίδια της κοινωνία – να γιατί οι νεοφιλελεύθεροι ακούν τη λέξη κοινωνία και βγάζουν αφρούς από το στόμα. 

  1. ο ζωντανός, εμμενής κομμουνισμός

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ είναι ο συνδυασμός της ελεύθερης συμβίωσης, συνεργασίας, αλληλεγγύης και ενεργητικής καθημερινής αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας και της κοινοκτησίας/ανοιχτής έκθεσης του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου (εργαλεία, εργασία, γνώση, ενέργεια, το παραχθέν και παραγόμενο προϊόν, οι ίδιοι οι παραγωγοί και καταναλωτές) και της κοινοχρησίας/ελεύθερης πρόσβασης σε αυτόν. Δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, δεν θα υπάρξει κοινωνία χωρίς αυτόν τον συνδυασμό, δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, δεν θα υπάρξει κοινωνία που να μην είναι κομμουνιστική. Υπάρχει πολλή συνεργασία, υπάρχει πολλή κοινοκτησία και κοινοχρησία! Ο ανταγωνισμός δεν μας επιτρέπει να δούμε τη συνεργασία, το εμπόρευμα/χρήμα δεν μας επιτρέπει να δούμε την κοινοκτησία και την κοινοχρησία, την ανοιχτή έκθεση του κοινωνικού πλούτου και την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτόν. Ο κομμουνισμός δεν θα υπάρξει κάποτε στο μέλλον, δεν είναι όραμα και ουτοπία, ο κομμουνισμός υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Είναι σημείο εκκίνησης, δεν είναι εσχατολογία. Δεν διεκδικείται και δεν χαρίζεται, ασκείται και επιβεβαιώνεται καθημερινά. Δεν τον βλέπουμε όμως, όπως δεν βλέπουν τα ψάρια το νερό και τα πουλιά τον αέρα.

ΕΠΙΝΟΩ τον όρο εμμενής, ζωντανός κομμουνισμός για να τον διακρίνω από τον μέχρι τώρα οραματικό, ιδεώδη, ουτοπικό κομμουνισμό. Ο ζωντανός κομμουνισμός αλλάζει, μετεξελίσσεται, εμπλουτίζεται. Ο άνθρωπος και η κοινωνία είναι αποτέλεσμα του ζωντανού κομμουνισμού – δείτε το σώμα μας, τη γλώσσα μας, τον εγκέφαλό μας! Τι κομμουνισμός! Ο κομμουνισμός μάς έκανε ανθρώπους! Δείτε τον άνθρακα με τους πολλούς δεσμούς του, δείτε το κύτταρο – τι κομμουνισμός! Όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπου, και είναι πολλά, όλα τα επιτεύγματα της ανθρωπότητας, και είναι πολλά, είναι το αποτέλεσμα της συμβίωσης, της συνεργασίας και της σύγκρουσης (όχι του ανταγωνισμού!). Ο κομμουνισμός ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπίζουμε κάθε δυσχέρεια και κάθε πρόβλημα που προέκυπτε κατά τη διάρκεια της μετάβασης από τη ζωικότητα στην ανθρωπινότητα, από τον φόβο και την αδυναμία της μεμονωμένης ύπαρξης στην ασφάλεια και την ελευθερία. Και παραμένει ο πιο αποτελεσματικός.

Ο κομμουνισμός είναι ένα δυναμικό πλέγμα κοινωνικών σχέσεων. Διευρύνεται και συρρικνώνεται. Είναι το επίδικο αντικείμενο, τόσο του εμμενούς κοινωνικού πολέμου όσο και της εμμενούς κοινωνικής επανάστασης. Ο ζωντανός κομμουνισμός είναι το αντίπαλο δέος της κυριαρχικής σχέσης. Όταν ο νεοφιλευθερισμός κραυγάζει ότι δεν υπάρχει κοινωνία, εννοεί ότι δεν υπήρξε, δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει συνεργασία και κοινοκτησία/κοινοχρησία του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή: μόνο ανταγωνισμός και ιδιοκτησία αυτού του κοινωνικού πλούτου. Είναι δυνατόν όμως να μην υπάρχει συνεργασία; Για σκεφτείτε ποιος εμπλέκεται σήμερα ώστε να φάμε ένα πιάτο πατάτες τηγανιτές. Όλη η ανθρωπότητα! Θα υπήρχε μόνο η ιδιοκτησία, εάν υπήρχε μόνο γενικευμένη και απόλυτη ιδιοχρησία! Τέτοια ιδιοχρησία όμως δεν μπορεί να υπάρξει! Δείτε τα ράφια των σούπερ μάρκετ και των βιβλιοπωλείων: ανοιχτή έκθεση αλλά όχι ελεύθερη πρόσβαση! Τι είναι το σούπερ μάρκετ και το βιβλιοπωλείο; Εμπορικά καταστήματα που πουλάνε εμπορεύματα τα οποία αγοράζουμε με χρήματα; Αυτό είναι μόνο; Δεν είναι κοινοτικές αποθήκες τροφίμων και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης με ταμείο, δεν είναι κοινοτική βιβλιοθήκη με ταμείο; Βάλτε ένα ταμείο σε μια κοινοτική, κοινόκτητη και κοινόχρηστη βιβλιοθήκη – θα την κάνετε αμέσως βιβλιοπωλείο.

Η ιδιοκτησία και η καταστροφή του κοινωνικού πλούτου, η συρρίκνωση του ζωντανού κομμουνισμού, είναι το πρόβλημα από το οποίο προέρχονται όλα τα άλλα προβλήματα. Όλα! Κατά συνέπεια, ο μόνος τρόπος επίλυσης των προβλημάτων είναι η διεύρυνση του ζωντανού κομμουνισμού. Ο νεοφιλελευθερισμός το γνωρίζει αυτό. Η διεύρυνση του ζωντανού κομμουνισμού πρέπει να αποτραπεί και ο μόνος τρόπος είναι η περαιτέρω συρρίκνωση του ζωντανού κομμουνισμού. Η διεύρυνση του ζωντανού κομμουνισμού είναι ο φρικώδης φόβος του νεοφιλελευθερισμού, η περιδεής άμυνά του, η αμείλικτη επίθεσή του. 

  1. ο εμμενής κοινωνικός πόλεμος

ΔΕΝ μπορούμε να ζήσουμε χωρίς την κοινωνία αλλά ταυτόχρονα θέλουμε να γίνεται και το δικό μας: το παρατηρούμε ολοκάθαρα στον εκκοινωνισμό του βρέφους, με τον οποίο επαναλαμβάνεται η ανθρωπογένεση, η μετάβαση από τη ζωικότητα στην ανθρωπινότητα. Συνεργαζόμαστε μεταξύ μας αλλά συγκρουόμαστε. Ενωνόμαστε και χωρίζουμε. Αγαπιόμαστε και μισούμαστε. Κάθε κοινωνική σχέση, τόσο η πυρηνική (μεταξύ άνδρα-γυναίκας, ενηλίκου-παιδιού, κ.λπ.), όσο και όλες οι μορφές της κλιμάκωσής της (μεταξύ ατόμου και ομάδας, μεταξύ ομάδων, κ.ο.κ.), συγκροτούν και εκκινούν τόσο τη συμβίωση, την αλληλεγγύη, τη συνεργασία, την ενεργητική καθημερινή αλληλεπίδραση όσο και τη σύγκρουση, τη διαφωνία, τη διεκδίκηση – αυτός είναι ο εμμενής κοινωνικός πόλεμος. Δεν υπήρξε, δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει κοινωνία που να μην εκτυλίσσεται στους κόλπους της ο κοινωνικός πόλεμος. Ο εμμενής κοινωνικός πόλεμος είναι αποτέλεσμα και αιτία ταυτόχρονα της αλλαγής και των αντιθέσεων – δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς αλλαγή και αντιθέσεις. Θα θέλαμε (ουτοπία) αλλά για άλλη μια φορά καταδεικνύεται ο κωμικός χαρακτήρας της βούλησης. Ο εμμενής κοινωνικός πόλεμος κλιμακώνεται και συντονίζεται, εμφανίζεται με πολλές μορφές – αυτός είναι ο ιστορικός κοινωνικός πόλεμος και χαρακτηρίζει κάθε κοινωνία ξεχωριστά. Αναγκάζομαι να μεταχειριστώ τον όρο «πόλεμος» διότι, ενώ στην αρχή η καταφυγή στην άσκηση της βίας ήταν προσωρινή και περιθωριακή, στη συνέχεια, με την ιστορική εμφάνιση της κυριαρχικής σχέσης, η βία είναι συστατικό στοιχείο της διεξαγωγής του.

  1. η εμμενής κοινωνική επανάσταση

ΕΠΙΔΙΩΞΑΜΕ την όρθια στάση; Τη λεκτική επικοινωνία; Τη σκέψη; Την απώλεια του οίστρου; Την παράταση της παιδικής ηλικίας; Το σύμβολο; Τη μουσική; Μήπως τη φαντασία; Τη γεωργία; Την αποθήκευση της τροφής; Όχι, δεν επιδιώξαμε τίποτα από όλα αυτά. Είμαστε οι φορείς και το αποτέλεσμα πολλών και αλλεπάλληλων αλλαγών. Εάν ορίσουμε την επανάσταση ως μία μακρά διαδικασία αλλαγής που επιφέρει μια νέα κατάσταση, η οποία είναι μη αντιστρέψιμη, παρ΄ όλο που στοιχεία του παρελθόντος επιβιώνουν, τότε υπάρχει μεγαλύτερη επανάσταση από την κοινωνιογένεση/ανθρωπογένεση, από το σώμα μας, από τη λεκτική επικοινωνία, από τον εγκέφαλό μας; Είμαστε φορείς και το αποτέλεσμα πολλών και αλλεπάλληλων επαναστάσεων, τόσο σημαντικών και κρίσιμων που άλλαξαν ακόμα και τη βιολογία μας (απώλεια οίστρου, εγκέφαλος, παράταση παιδικής ηλικίας).

Η ανθρώπινη ιστορία είναι μια ιστορία κοινωνικών επαναστάσεων. Είμαστε κληρονόμοι μεγαλειωδών επαναστάσεων. Κάθε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ανθρώπου είναι το αποτέλεσμα μιας επανάστασης που δεν επιδιώξαμε. Τι επιδιώξαμε; Να αντιμετωπίσουμε κάποια προβλήματα, κάποιες δυσχέρειες που η μη επίλυσή τους θα μας εξαφάνιζαν από προσώπου Γης. Μόλις εμφανιζόταν κάποιο πρόβλημα, σπεύδαμε αμέσως να το αντιμετωπίσουμε. Και τα αντιμετωπίζαμε επιτυχώς. Αυτή είναι η πλεονική σπείρα της ενίσχυσης της ζωής. Είχαμε στη διάθεσή μας την ελεύθερη κυκλοφορία της γνώσης, τον συλλογικά παραγόμενο κοινωνικό πλούτο, τη συνεργασία, τη διαφωνία, τη σύγκρουση (τον εμμενή κοινωνικό πόλεμο). Αυτή ήταν η κατάσταση κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μας. Κάθε αλλαγή στην κοινωνία ήταν μια μεγάλη κοινωνική επανάσταση, στην οποία συμμετέχουν όλοι και όλες, και δεν είναι βίαιη.

Η ιστορική εμφάνιση της κυριαρχικής σχέσης, η αρπαγή και η καταστροφή του κοινωνικού πλούτου, η επιβολή της παθητικότητας με τη χρήση της βίας, αφενός βραχυκύκλωσε τη διεξαγωγή του κοινωνικού πολέμου, με αποτέλεσμα την πλημμυρίδα κοινωνικών προβλημάτων που παραμένουν άλυτα και πολλαπλασιάζονται περαιτέρω, και αφετέρου ανέκοψε την ανέλιξη της κοινωνικής επανάστασης, με αποτέλεσμα όχι μόνο το σταμάτημα της εξέλιξης του ανθρώπου αλλά και την εμφάνιση των πρώτων ενδείξεων μιας ανθρωπολογικής οπισθοδρόμησης. 

  1. η πεντηκονταετία 2020-2070: το μέλλον και όχι το παρελθόν φωτίζει το παρόν

ΚΑΤΑ την προσεχή πεντηκονταετία ο καπιταλισμός θα παραμείνει ό,τι το καλύτερο και ό,τι το χειρότερο συνέβη στην ανθρωπότητα: το καλύτερο θα γίνει ακόμα πιο καλό και το χειρότερο ακόμα χειρότερο. Η παραγωγή του τεράστιου και συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου θα γίνεται με ολοένα και λιγότερη εργασία (ρομποτική, νανοτεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη) – τέλος ο μόχθος. Θα μπορούμε να εργαζόμαστε κάνα δύο μήνες το χρόνο, θα μπορούμε να επιδιδόμαστε σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό ελεύθερων δραστηριοτήτων, ο πλούτος που θα παράγουμε θα φτάνει και θα περισσεύει για να ικανοποιούμε τις βασικές ανάγκες όλης της ανθρωπότητας, θα είναι επαρκής για να επιλύσουμε όλα τα πολλά και οξυμένα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα – μόνο που ο Κύριος θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να μην γίνει τίποτα από όλα αυτά.

ΚΑΤΑ την προσεχή πεντηκονταετία ο καπιταλισμός, η μισθωτή εργασία, το εμπόρευμα και το χρήμα, θα πάψουν αναπόφευκτα και ανεπανόρθωτα να επεκτείνονται και θα αρχίσει η συρρίκνωσή τους. Η επιθυμία κατάλυσης των ορίων, των γεωγραφικών (πεπερασμένος πλανήτης) και των κοινωνικών (συνεργασία, ζωντανός κομμουνισμός) θα πεταχτεί νομοτελειακά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Βρισκόμαστε σε μεταβατική φάση, σε φάση μεταμόρφωσης της παραγωγικής διαδικασίας, της εργασίας, άρα και των Υποτελών Παραγωγών, και οι ενδείξεις είναι πολλές. Η μείωση του ρυθμού επέκτασης του καπιταλισμού θα συνεχιστεί μέχρι να κατρακυλήσει στο μηδέν και να αρχίσει η εποχή του αρνητικού πρόσημου. Η ανεργία, η υποκατανάλωση, η φτώχεια, ο ανταγωνισμός μεταξύ των καπιταλιστών θα επιταχύνουν αναπόφευκτα τη διαδικασία της συρρίκνωσης με αποτέλεσμα να οξυνθούν τα υπάρχοντα παγκόσμια κοινωνικά, άρα και προσωπικά, προβλήματα και να εμφανιστούν κι άλλα. Το πιο κρίσιμο και καθοριστικό θα είναι η ενεργειακή ανεπάρκεια (δεν θα υπήρχε καπιταλισμός εάν δεν υπήρχε το κάρβουνο, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ας μην το ξεχνάμε).

ΑΠΟ τη μια μεγαλειώδη επιτεύγματα, πολλά από τα οποία θα μετεξελιχθούν σε προβλήματα (παγκόσμιος πληθυσμός, πόλεις, τροφή, περίθαλψη, ενέργεια), από την άλλη πάμπολλα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα. Από τη μια η δυνατότητα επίλυσής τους, από την άλλη η διαιώνιση και η επιδείνωσή τους. Από τη μια χωροχρονική συμπύκνωση (κατάργηση και ταυτόχρονα διατήρηση των αποστάσεων μέσω της ταχύτητας) και έλεγχος πολλών φυσικών διαδικασιών, από την άλλη οικολογική κρίση και κλιματική αλλαγή (εάν είναι ανθρωπογενής). Από τη μια ο ζωντανός κομμουνισμός, από την άλλη η καπιταλιστική κυριαρχική σχέση. Από τη μια η κοινοκτησία/ανοικτή έκθεση και η κοινοχρησία/ελεύθερη πρόσβαση στον κοινωνικό πλούτο, από την άλλη η ιδιοκτησία του, η καταστροφή του· από τη μια η πλεονική σπείρα (η ενίσχυση της ζωής), από την άλλη η μειονική σπείρα (η καταστροφή και η εξόντωση της ζωής). Τα συσσωρευμένα αρνητικά (καπιταλιστική κυριαρχική σχέση) και θετικά φορτία (ιστορικός ζωντανός κομμουνισμός, εμμενής κοινωνικός πόλεμος, εμμενής κοινωνική επανάσταση) της παγκόσμιας ιστορίας αναπόφευκτα και αμείλικτα θα συγκρουστούν και θα προκαλέσουν αστραπές και βροντές· κοσμοφονικοί και κοσμογονικοί κεραυνοί, πολλοί και αλλεπάλληλοι, θα φωτίσουν τον έναστρο, σκοτεινό ουρανό της ανθρωπότητας. Εν πάση περιπτώσει, και με πολύ λίγα λόγια: αυτούς τους κεραυνούς προβλέπει ο νεοφιλελευθερισμός, αυτούς θέλει να αποτρέψει. Θα το καταφέρει, όταν θα καταφέρει να μην ανατείλει αύριο το πρωί ο ήλιος.

Η ύπαρξη των πολλών, οξυμένων, παγκόσμιων κοινωνικών προβλημάτων και η συνειδητοποίηση της δυνατότητας επίλυσής τους μέσω της παγκόσμιας συνεργασίας και της κοινοκτησίας/κοινοχρησίας του κοινωνικού πλούτου θα διαμορφώσουν μια νέα παγκόσμια συνείδηση, μια μεταμόρφωση των Υποτελών. Η διεύρυνση του ζωντανού κομμουνισμού είναι αναπόφευκτη, αφού είναι ο μοναδικός τρόπος επίλυσης των παγκόσμιων κοινωνικών προβλημάτων, η ένταση του κοινωνικού πολέμου είναι αναπόφευκτη, η αποφασιστικότητα της κοινωνικής επανάστασης επίσης αναπόφευκτη. Τα ερωτήματα θα διατυπωθούν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση και αποφασιστικότητα και θα απαντηθούν: είναι εφικτή η απεριόριστη αύξηση της ισχύος; Είναι εφικτή η απεριόριστη επέκταση του καπιταλισμού, της μισθωτής εργασίας, του εμπορεύματος/χρήματος; Μπορεί να εξοντώσει τον αντίπαλο Κύριο; Μπορεί να υπάρξει χωρίς τους Υποτελείς; Μπορεί ο Κύριος να εκπληρώσει όλες τις επιθυμίες του; Μπορούμε να γίνουμε αθάνατοι; Η απάντηση είναι κοινή, θα γίνει και κοινόχρηστη: όχι, κατά κανένα τρόπο. Αυτό είναι το κοσμογονικό αδιέξοδο της δυτικής (καπιταλιστικής) Κυριαρχίας. Η παρένθεση κάποτε άνοιξε, ζούμε την εποχή τους κλεισίματός της. Η απάντηση αυτή της ανθρωπότητας θα είναι το μεγαλύτερο επίτευγμά της, θα είναι η μεγαλειωδέστερη κοινωνική επανάσταση, εφάμιλλη της ανθρωπογένεσης/κοινωνιογένεσης.

Ο πανίσχυρος πολεμοχαρής βάναυσος ποιμένας ήρωας, ο πρόγονος του καπιταλιστή Κυρίου, έρχεται αντιμέτωπος με το φάσμα της αποτυχίας και της ήττας. Τέλος αμετάκλητο της Προόδου! Τέλος η ελπίδα και τα οράματα απεριόριστης κυριαρχίας. Τώρα μόνο απελπισία, απόγνωση, ανησυχία, φόβος. Οργή – θα επιστρέψουμε στη πρώτη γραπτή λέξη, φράση της δυτικής Κυριαρχίας: Μήνιν άειδε, θεά! Πώς θα διαχειριστεί την αποτυχία, την ήττα, το αδιέξοδο, τον φόβο, την οργή; Θα εμφανιστούν σπέρματα άλλου ή άλλων τρόπων παραγωγής και αρπαγής του κοινωνικού πλούτου; Ποια από τις δύο στρατηγικές θα αναδειχτεί ηγεμονική; Της απόλυτης Κυριαρχίας, παροξυσμός της οποίας είναι ο νεοφιλελευθερισμός; Είμαστε ισχυροί και θα παραμείνουμε ισχυροί μόνο με αυτόν τον τρόπο: την καταστροφή του κοινωνικού πλούτου και την εξόντωση των περιττών, άχρηστων και επικίνδυνων πληθυσμών (2-3 δις); Ή μήπως της σχετικής: παραχωρήσεις με γνώμονα τη διαιώνιση της καπιταλιστικής κυριαρχικής σχέσης και τη διευρυμένη αναπαραγωγή της τάξης; Παγκόσμιο εγγυημένο εισόδημα – συμφωνούν ακόμα και κάποιοι νεοφιλελεύθεροι! Μήπως ένας συνδυασμός και των δύο στρατηγικών;

ΠΟΛΛΑ τα ερωτήματα. Δεν μπορούμε να απαντήσουμε. Υπάρχει όμως μια βεβαιότητα: η πεντηκονταετία 2020-2070 θα είναι μία από τις σημαντικότερες εποχές του δυτικού πολιτισμού, της δυτικής Κυριαρχίας, της καπιταλιστικής κυριαρχικής σχέσης, της παγκόσμιας ιστορίας. Ίσως να είναι και η σημαντικότερη. Δέχομαι ότι δεν νοείται σκέψη χωρίς ιστορία, δεν νοείται ιστορία χωρίς σκέψη: τώρα, ένα μεγάλο, αχανές πεδίο ιστορικών ερευνών, που θα διαμορφώσει έναν νέο τρόπο σκέψης ανοίγεται μπροστά μας, πτυχή της εν εξελίξει παγκόσμιας πνευματικής κοινωνικής επανάστασης και του κοινωνικού πολέμου: να αλλάξουμε το παρελθόν. Τότε θα μπορούμε να γράφουμε και την ιστορία του μέλλοντος.

 

Σχολιάστε ελεύθερα!