in κοινωνία της αεργίας

κοινωνία της αεργίας: τη χρειάζονται την Εκπαίδευση το Κράτος και ο καπιταλισμός;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΠΟΡΟΥΜΕ να φανταστούμε την μελλονική καπιταλιστική κοινωνία χωρίς κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα; Είναι δυνατόν το Κράτος να καταργήσει την Εκπαίδευση; Θα την καταργήσει ή θα την συρρικνώσει, θα την περιορίσει σε μια μειονότητα; Μήπως την μεταρρυθμίσει, καταργήσει το σχολείο ως δημόσιο χώρο και επιβάλλει την τηλεεκπαίδευση; Μήπως κάτι άλλο; Εάν την περιορίσει σε μια μειονότητα, ποια θα είναι αυτή η μειονότητα; Γιατί να τα κάνει το Κράτος όλα αυτά; Εμείς τι θα κάνουμε;   Με αυτά τα ερωτήματα θα ασχοληθούμε σήμερα, φίλες και φίλοι.

ΚΑΙ θα διατυπώσουμε κάποιες απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Είναι απαραίτητο όμως να κάνουμε κάποιες διευκρινίσεις. Όταν λέω μελλοντική καπιταλιστική κοινωνία εννοώ την κοινωνία της αεργίας, η οποία δεν είναι μια κοινωνία χωρίς εργασία (δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς εργασία) αλλά μια κοινωνία στην οποία οι άεργοι είναι κατά πολύ περισσότεροι από τους εργαζομένους. Είμαστε ήδη μια κοινωνία της αεργίας. Μέχρι πριν ένα αιώνα, μπορεί και λιγότερο, όλος ο πληθυσμός, από μικρά παιδιά μέχρι και γέροι και γριές, εργαζόταν, εκτός από μητέρες με βρέφη, άρρωστους και πολύ γέρους, συμμετείχε στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου. Εάν σε αυτούς που δεν εργάζονταν συμπεριλάβουμε και την τάξη των Κυρίων και των Κυριών, το 5% του πληθυσμού, τότε δεν εργαζόταν το 7-10%, σήμερα όμως δεν εργάζεται το 70%. Κι αυτό το ποσοστό τείνει να αυξάνεται και θα κορυφωθεί με την επέκταση της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Ο κοινωνικός πλούτος παράγεται από μια μειονότητα που δεν ξεπερνάει το 15% του πληθυσμού και θα γίνει 10%, μπορεί και λιγότερο. Αυτό συμβαίνει πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, την εποχή του καπιταλισμού.

ΕΝΑ άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής εποχής είναι το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα. Το οποίο δεν είναι δημόσιο, είναι κρατικό, με την έννοια ότι οργανώνεται και συντονίζεται από το Κράτος, όχι από τους Υποτελείς. Οι  εργαζόμενοι σε αυτό το σύστημα  δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι, είναι κρατικοί υπάλληλοι. Φαίνεται πως εργάζονται για το δημόσιο, δηλαδή για εμάς, αλλά όχι, εργάζονται για το Κράτος και τον καπιταλισμό. Θα δούμε γιατί ευθύς αμέσως. Ουδεμία άλλη κοινωνία προκαπιταλιστική οργάνωσε και συντόνισε υποχρεωτική εκπαίδευση. Στις προκαπιταλιστικές κοινωνίες τα παιδιά μάθαιναν ό,τι έπρεπε να μάθουν με την άμεση συμμετοχή τους στην εργασία και στην κοινωνία. Την υποχρεωτική εκπαίδευση η καπιταλιστική κοινωνία την επέβαλε  δεκαετίες μετά την βιομηχανική επανάσταση, στα τέλη του 19ου αλλά κυρίως στον 20ό. Γιατί  ο καπιταλισμός και το Κράτος χρειάζονται το εκπαιδευτικό σύστημα;  Θα το χρειάζονται και στο μέλλον;

Η μάθηση μέσω της άμεσης συμμετοχής των παιδιών στην εργασία και στην κοινωνία παρουσιάζει τρία μειονεκτήματα για τον καπιταλισμό και το Κράτος, τα οποία είναι επικίνδυνα, απαράδεκτα. Στις προκαπιταλιστικές κοινωνίες οι παραγωγοί εργάζονταν αργά και συλλογικά. Οι περισσότεροι χώροι εργασίας, το τονίζω, οι περισσότεροι, όχι όλοι, ήταν χώροι πολυλειτουργικοί –  εκεί μπορούσαν να μιλούν, να τραγουδούν, να γλεντάνε, να χορεύουν, να μαθαίνουν, να διδάσκουν, να επινοούν και άλλα πολλά. Δεν υπάρχει πειθαρχία (μόνο η απαραίτητη στοιχειώδης και προσωρινή ώστε να ολοκληρωθεί μια εργασία), δεν υπάρχει ενδιαφέρον για την αύξηση της παραγωγικότητας (για την οποία δεν νοιάζονταν) και μεταδίδονταν και ασκούνταν οι δεξιότητες, οι γνώσεις και οι συμπεριφοράς που χρειαζόταν η κοινότητα, στενή (εργασιακή) και ευρεία.  Με τον καπιταλισμό όμως, με την επιδίωξη του κέρδους, αυτά τα τρία χαρακτηριστικά ήταν μεγάλο εμπόδιο για την κυκλοφορία και αξιοποίηση του κεφαλαίου. Έπρεπε να καταστραφούν ολοσχερώς.

ΚΑΙ καταστράφηκαν –  ολοσχερώς, ολοσχερέστατα. Οι χώροι εργασίας έπρεπε να πάψουν να είναι χώροι πολυλειτουργικοί και να επικρατήσει σε αυτούς η πειθαρχία, να αυξηθεί η παραγωγικότητα και να επικρατήσουν νέες αξίες, συμπεριφορές, πρακτικές, αντιλήψεις. Τη χαριστική βολή την έριξε η τεϊλοριστική και φορντιστική οργάνωση της εργασίας, η πλήρης εκπτώχευση του εργασιακού χώρου. Τα παιδιά έπρεπε να απομακρυνθούν από τους χώρους εργασίας (είχε ήδη απαγορευτεί η παιδική εργασία) αλλά να μην κυκλοφορούν ελεύθερα στην κοινωνία, τη στιγμή μάλιστα που οι γονείς τους είχαν απομακρυνθεί από το σπίτι. Έπρεπε να κόψουν την επαφή των παιδιών και των εφήβων με την κοινωνία, έπρεπε να μάθουν άλλα πράγματα, έπρεπε να ασκηθούν στην υπακοή, στην υποταγή. Έπρεπε να στηθεί, να οργανωθεί ένας μηχανισμός που να παραγάγει χρήσιμους και υπάκουους Υποτελείς.  Αυτό είναι το πρωταρχικό μέλημα του κρατικού εκπαιδευτικού συστήματος – δεν είναι να μάθουν τα παιδιά μας γράμματα.

ΤΑ σχολεία έγιναν χώροι εγκλεισμού των παιδιών και των εφήβων. Μακριά από την οικογένεια, μακριά από την κοινωνία, μακριά από το εργοστάσιο αλλά προετοιμάζοντάς τα γι΄ αυτήν την κοινωνία με τον τρόπο που ταιριάζει στον καπιταλισμό και το Κράτος. Τι αυστηρή εργατικότητα επιβλήθηκε στα παιδιά με την παρακολούθηση των μαθημάτων και τις εργασίες στο σπίτι! Οι πιο σκληρά εργαζόμενοι! Την υπακοή την καταλαβαίνουμε  –  αλλά η χρησιμότητα; Ο καπιταλισμος χρειάζεται δύο κατηγορίες εργαζομένων: αυτούς που εκτελούν κι αυτούς που διευθύνουν. Αυτοί που διευθύνουν την παραγωγή και την εργασία  (επιστάτες, διοίκηση, επιστήμη, τεχνική)   είναι Υποτελείς (στους καπιταλιστές) αλλά είναι και Κύριοι (στους εργαζόμενους που εκτελούν). Χρειάζονται λοιπόν υπάκουους και χρήσιμους, μεγάλο αριθμό ανειδίκευτων εργαζομένων που θα υπακούουν και θα  εκτελούν και μικρό αριθμό εργαζομένων που θα κατέχουν εξειδικευμένη γνώση και θα διευθύνουν τους πρώτους. Ο διευθυντής μιας Τράπεζας είναι μισθωτός, η εργασία του είναι μισθωτή, αλλά δεν είναι προλετάριος!

ΑΠΟ τις αρχές όμως του 20ού αιώνα, από την εποχή του Τέιλορ και του Φορντ, μέσα σε τρεις γενιές Υποτελών, μέχρι σήμερα,  έγιναν πολλές αλλαγές. Εάν συγκρίνουμε την καπιταλιστική κοινωνία του 2020 με αυτήν του 1920 θα δούμε πολλά κοινά στοιχεία αλλά και πολλά διαφορετικά. Τότε, και μέχρι πρό τινος,  τα εργοστάσια ήταν τεράστια και εργάζονταν εκεί εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες. Δυο πολύ γνωστά παραδείγματα: η κλωστοϋφαντουργία και η αυτοκινητοβιομηχανία. Μόνο σε ένα εργοστάσιο της Φίατ στο Τορίνο εργάζονταν τη δεκαετία του ΄70  100.000 εργάτες! Εάν δείτε γκραβούρες και φωτογραφίες εργοστασίων κλωστοϋφαντουργίας θα πάθετε την πλάκα σας –  πλήθη εργαζομένων να καλύπτουν ασφυκτικά όλους τους χώρους.  Στα καλύτερά του χρόνια, τη χρυσή τριακονταετία 1945-1975, ο καπιταλισμός χρειαζόταν εκατομμύρια ανειδίκευτους εργάτες, που έπρεπε μόνο να ξέρουν να διαβάζουν και να μετρούν, ούτε καν αυτά (η πλειονότητα των αγροτών του ευρωπαϊκού νότου που μετανάστευσε στη Βόρεια Ευρώπη ήταν αναλφάβητη), και χρειαζόταν επίσης και μεγάλο αριθμό διευθυντικών στελεχών, τεχνικών  και επιστημόνων. Γέμισε ο τόπος με Πανεπιστήμια, ο αριθμός των φοιτητών εκτοξεύτηκε στα ύψη! Εκατομμύρια οι φοιτητές!

ΣΗΜΕΡΑ σε όλα σχεδόν τα εργοστάσια δεν θα δεις άνθρωπο εκεί μέσα –  μόνο ρομπότ (υπάρχουν και άνθρωποι!). Ασφαλώς και υπάρχουν εργοστάσια με χιλιάδες εργαζομένους αλλά αυτά  θα τα βρούμε στην περιφέρεια του ανεπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία και αλλού) και είναι βέβαιο ότι και αυτά θα αντικαταστήσουν τους περισσότερους εργάτες τους με ρομπότ μέσα στις επόμενες δύο, τρεις δεκαετίες το πολύ. Τώρα πια ο καπιταλισμός δεν χρειάζεται πλήθη χρήσιμων  ανειδίκευτων  εργατών και χρειάζεται πολύ λιγότερους διευθυντές και τεχνικούς και επιστήμονες. Το ίδιο και το Κράτος: δεν χρειάζεται πολλούς πολιτικούς, δικαστές και άλλους. Και εγείρεται το πολύ εύλογο ερώτημα:  τι το χρειάζεται πια το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα ο καπιταλισμός και το Κράτος; Θα μου πείτε, χρήσιμους Υποτελείς μπορεί να μην χρειάζεται, χρειάζεται όμως υπάκουους! Υπάκουοι οι μαθητές και οι φοιτητές; Δε νομίζω! Εάν δούμε την κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος στις ΗΠΑ θα διαπιστώσουμε ότι η υπακοή είναι κάτι που ανήκει στο παρελθόν. Εκεί οι μαθητές και οι φοιτητές βρίζουν τους δασκάλους και καθηγητές, τους λοιδωρούν, τους χτυπούν, οπλοφορούν, και καμιά φορά παίρνουν και κάνα αυτόματο επαναληπτικό και καθαρίζουν και καμιά δεκαριά, μαθητές και διδάσκοντες. Είναι ζήτημα χρόνου αυτή η κατάσταση να επικρατήσει και στις ευρωπαϊκές κοινωνίες –  έχει ήδη κάνει τα πρώτα της βήματα. Να σημειώσουμε ότι η κατάσταση αυτή δεν επικρατεί στα καλά, ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια –  θα δούμε γιατί.

ΦΤΑΣΑΜΕ λοιπόν στο σημείο, φίλες και φίλοι, το εκπαιδευτικό σύστημα όλων των βαθμίδων να είναι ένα βαρίδι για τους καπιταλιστές και το Κράτος. Ένα μεγάλο μέρος του κρατικού προύπολογισμού, των φόρων δηλαδή, μεταξύ των οποίων και των καπιταλιστών (άρα μείωση κερδών), κατευθύνεται προς τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος –  γιατί;  Για να δέρνουν οι μαθητές τους δασκάλους και τους καθηγητές; Για να παραγάγει ημιαναλφάβητους απόφοιτους που θα ενταχθούν κατ΄ ευθείαν στις στρατιές των ανέργων και των άεργων;  Το κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν παράγει πια ούτε χρήσιμους ούτε υπάκοους Υποτελείς. Είναι άχρηστο, περιττό, είναι για πέταμα. Και θα το πετάξουν στα σκουπίδια. Πώς όμως; 

ΤΟ ξεφόρτωμα του δαπανηρού κι άχρηστου κρατικού εκπαιδευτικού συστήματος πρέπει να γίνει με προσεκτικά βήματα, σταδιακά και αποτελεσματικά, χωρίς να ανοίξει μύτη. Θα είναι μια διαδικασία μακράς σχετικά διάρκειας. Ας δούμε συνοπτικά αυτά τα βήματα. Το πρώτο βήμα είναι η απαξίωσή του –  η περικοπή δαπανών, καταγγελία περί αναποτελεσματικότητας, απαξίωση των εργαζομένων,  σαφής ένδειξη για την ύπαρξη στρατηγικής εγκατάλειψής του. Αναγκαίο βήμα αλλά κατά κανένα τρόπο και επαρκές. Ένα δεύτερο βήμα είναι η ιδιωτικοποίησή του. Αρχίζει με την ιδιωτικοποίηση των Πανεπιστημίων –  αντί να βάζει το χέρι του το Κράτος βαθιά στη τσέπη του γιατί να μην βγάζουν κέρδη κάποιοι επιχειρηματίες; Η ιδιωτικοποίηση των Πανεπιστημίων θα μειώσει δραστικότατα τον αριθμό των φοιτητών –  αυτό δεν επιδιώκουμε. Και περικοπές δαπανών και κέρδη και μείωση φοιτητών! Με ένα σμπάρο, τρία τρυγόνια! Η ιδιωτικοποίηση όμως έχει ένα πρόβλημα –  την αδράνεια του παρελθόντος. Θέλουν αλλά μπορούν να ιδιωτικοποιήσουν την Δευτεροβάθμια (Λύκειο) και την Πρωτοβάθμια (Δημοτικό και Γυμνάσιο); Πολύ δύσκολο. Είδαμε την αποτυχία τους εδώ στην Ελλάδα στην προσπάθεια να ιδιωτικοποιήσουν τα Πανεπιστήμια –  είναι όμως ζήτημα χρόνου να την επιβάλουν. Καιροφυλακτούν, ελλοχεύουν, περιμένουν την κατάλληλη στιγμή –  που δεν θα αργήσει! Να όμως που τους παρουσιάστηκε μια χρυσή ευκαιρία τώρα με τον κορονοϊό να συρρικνώσουν την πρωτοβάθμια και την δευτεροβάθμια –  η τηλεεκπαίδευση! Η στρατηγική τους είναι να την μονιμοποιήσιουν. Πότε;  Μέσα στα επόμενα πέντε, δέκα χρόνια; Τι θα κερδίσουν;  Τις  δαπάνες για τη λειτουργία των σχολικών συγκροτημάτων! Δεν είναι και μικρό επίτευγμα.

ΥΠΑΡΧΕΙ ένα ακόμα ακανθώδες πρόβλημα –  οι δάσκαλοι και οι καθηγητές. Αυτούς πώς θα τους ξεφορτωθούν; Το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών απορροφούν οι μισθοί τους και οι συντάξεις τους! Άσε που εργάζονται μόνο 9 μήνες το χρόνο! Σκάνδαλο! Το ξεφόρτωμά τους θα επιτευχθεί όχι με την μονιμοποίηση της τηλεεκπαίδευσης (σε αυτήν εργάζονται όλοι οι δάσκαλοι και όλοι οι καθηγητές) αλλά με την τηλεόραση. Μία δασκάλα Ιστορίας για όλα τα παιδιά της Α΄ Γυμνασίου όλης της χώρας! Καταπληκτική εξοικονόμηση δαπανών –  άρα μείωση της φορολόγησης των κερδών! Μια εκατοσταριά δασκάλων  και καθηγητών μπορεί να αντικαταστήσει χιλιάδες από αυτούς και αυτές!

ΛΙΓΑ ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι αρκετά –  όπου θα φοιτούν τα δικά μας παιδιά. Αυτή είναι η στρατηγική των καπιταλιστών και του Κράτους. Τα παιδιά και οι έφηβοι κλεισμένα στο σπίτι θα παρακολουθούν μαθήματα από την τηλεόραση –  οικιακός εγκλεισμός των παιδιών και των εφήβων –  αυτό το μέλλον μας ετοιμάζουν. Το έχετε πάρει χαμπάρι;

ΕΜΕΙΣ τι θα κάνουμε;  Μία λύση υπάρχει. Να καταργήσουμε την υποχρεωτική εκπαίδευση και να κάνουμε τα σχολεία πολυλειτουργικούς χώρους ελεύθερης συνάντησης των παιδιών και των εφήβων όπου μεταξύ των άλλων θα μαθαίνουν όσα και όποια μαθήματα θέλουν. Δεν θα υπάρχουν επαγγελματίες δάσκαλοι και καθηγητές –  όλοι μας μπορούμε να διδάσκουμε.

ΠΕΡΙΜΕΝΩ, είμαι έτοιμος, αν μου ζητηθεί, να διδάξω Ιλιάδα και αρχαία ελληνική ιστορία. Μπορεί να το ζήσω, μπορεί και όχι. Θα ήθελα πολύ να το ζήσω.

Σχολιάστε ελεύθερα!