τα επιδόματα θα κυβερνούν από δω και πέρα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΟΛΙΣ συγκρότησε κυβέρνηση η Νέα Δημοκρατία, πριν λίγες μέρες, ανακοίνωσε την χορήγηση 150 ευρών στους νέους και τις νέες που έκλεισαν τα 18 (και 19, μόνο για φέτος)  χρόνια, η οποία θα ισχύει κάθε χρόνο, γνωστή ως youth pass (επικαιροποίηση του freedom pass που είχε χορηγηθεί επί πανδημίας). Ανακοίνωσε επίσης την αύξηση του ελάχιστου εγγυημένου επιδόματος (ΚΕΑ) κατά 8%, οπότε η οικογένειά μας θα παίρνει 486 από 450 ευρά. Θα δοθεί επίσης και αύξηση στους δημοσίους υπαλλήλους και στις συντάξεις, και στην εθνική σύνταξη, από 385 στα 411 ευρά, την οποία θα πάρω σε δυόμιση χρόνια, μόλις κλείσω τα 67. Η διανομή χρήματος από το κράτος προς νέους και νέες, αέργους, φτωχούς και ανασφάλιστους άρχισε πριν την πανδημία, συνεχίστηκε κατά τη διάρκειά της, με παροχή χρήματος σε μικροεπιχειρήσεις και εργαζόμενους, με δωρεάν εμβόλια και συνεχίζεται και τώρα, με επιδόματα για την ακρίβεια των καυσίμων (fuel pass) και των τροφίμων (market pass) –  αυτό το τελευταίο θα παραταθεί άλλο ένα εξάμηνο. Αναρωτιέμαι: όλα αυτά τα  pass και τα επιδόματα είναι πρακτικές που θα τις χαρακτηρίζαμε ως ανασύσταση του κράτους πρόνοιας, που είχε συρρικνωθεί στις προηγούμενες δεκαετίες, κατά τη διάρκεια της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού;   Όχι, οι πρακτικές αυτές δεν συνάδουν με το κράτος πρόνοιας, είναι κάτι άλλο. Τι είναι;

Continue reading

το επίδομα τροφίμων (market pass) έρχεται από το μέλλον, είναι το μέλλον: από την κοινωνία της εργασίας στην κοινωνία της αεργίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΙΑ ηλιόλουστη, ζεστή φθινοπωριάτικη μέρα του 1964 ο παππούς Αθανάσιος, 70 ετών, και ο εγγονός Αθανάσιος, 5, κάπου στα νότια Βαλκάνια, στη βόρεια Ελλάδα, φόρτωσαν το αλέτρι στο κάρο, έζεψαν τις αγελάδες και πήγαν να οργώσουν ένα χωράφι για να σπείρουν σιτάρι μετά από λίγες μέρες. Ο παππούς μάθαινε στον εγγονό να οργώνει. Μετά το όργωμα, πήγαν στο ποτάμι για να βοσκήσουν οι αγελάδες, να πιουν νερό, να πιουν κι αυτοί νερό από το ποτάμι, φόρτωσαν ξερά κλαριά για το φούρνο και επέστρεψαν στο σπίτι.

ΑΥΤΟ που έκαναν ο παππούς και ο εγγονός, να εργαστούν μαζί στην παραγωγή της τροφής και της ενέργειας, το έκαναν πολλοί παππούδες και εγγονοί σε όλη την Ελλάδα, σε όλα τα Βαλκάνια, σε όλη την Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο καθ΄όλη τη διάρκεια της ιστορίας του ανθρώπινου γένους. Πριν δύο αιώνες, σταδιακά, και ανάλογα με τον βαθμό επέκτασης του βιομηχανικού καπιταλισμού σε κάθε κοινωνία, αυτή η  συν-εργασία, αυτή η κοινωνική σχέση παππού και εγγονού, γιαγιάς και εγγονής, άρχισε και εκλίπει και τελικά εξέλιπε ολικώς. Οι γέροι και οι γριές εξοβελίστηκαν από την παραγωγή του κοινωνικού υλικού πλούτου, απομονώθηκαν στα γηροκομεία, στα καφενεία, στα ΚΑΠΗ και στα διαμερίσματα ενώ τα παιδιά, οι έφηβοι και ένα μεγάλο μέρος των νέων κλείστηκαν στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Δεν συμμετέχουν πια στην παραγωγή του υλικού κοινωνικού πλούτου.

Continue reading

ο θεός και ο αιχμάλωτος πολέμου ως θεατής, ο θεατής ως θεός και ως αιχμάλωτος πολέμου

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΕΘΑΝΕ πριν λίγες μέρες, στις 25 Οκτωβρίου, ο Μάικ Ντέιβις (Michael Ryan Davis), σε ηλικία 76 ετών, μαρξιστής γεωγράφος και πολεοδόμος, καθηγητής Πανεπιστημίου – φορτηγατζής στα νιάτα του. Στα ελληνικά έχει δημοσιευτεί το βιβλίο του “Πέρα από το Blade Runner. Αστικός έλεγχος –  Η οικολογία του φόβου” (εκδ. futura, μετ. Γιάννης Χαραλαμπίδης). Το κομβικό του ενδιαφέρον είναι η καταστροφή και η ιδιωτικοποίηση, η στρατιωτικοποίηση του δημόσιου χώρου των αστεακών κέντρων που έχει σχεδιάσει και εκτελέσει το κράτος, πολιτική στρατηγική που δεν περιορίζεται στο Λος Άντζελες, που περιγράφει διεξοδικά ο Ντέιβις, αλλά σε όλες τις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού.

ΜΙΑ από τις συνέπειες της καταστροφής και ιδιωτικοποίησης του δημόσιου αστεακού χώρου (κι όχι αστικού), είναι η ενίσχυση του οικιακού εγκλεισμού. Ο κοινόκτητος και κοινόχρηστος δημόσιος χώρος, που ήταν ένας πολυλειτουργικός χώρος, όπου μπορούσες να ζήσεις, να μάθεις, να γνωρίσεις, να ακούσεις, να φας και να κοιμηθείς, να τραγουδήσεις και να χορέψεις, έχει γίνει απλά πέρασμα. Δεν μπορείς ούτε καν να καθίσεις –  μέχρι και τα παγκάκια έχουν αφαιρέσει σε πολλές πλατείες. Εγείρεται όμως το ερώτημα, εάν η ενίσχυση του οικιακού εγκλεισμού είναι επιδιωκόμενη ή προκύπτουσα συνέπεια.

Continue reading

χάρε Rishi (:σοφέ) Sunak, χάρε, χάρε: η δυτική πολιτική ολιγαρχία βουλιάζει στον βάλτο της αναποφασιστικότητας

“Είμαι το τυχερό παιχνίδι των απατεώνων και το μεγαλείο της μεγαλοπρέπειας. Είμαι η νίκη, η περιπέτεια και η δύναμη του ισχυρού”

Μαχαμπαράτα, Μπαγκαβάντ-Γκιτά (κεφ. δέκατο [Η δόξα του Απόλυτου], στ. 36)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΛΙΓΟ πριν αρχίσει η καθοριστικής σημασίας μάχη του Κουρουξέτρα, στην πεδιάδα (ξέτρα) Κούρου, κοντά στο σημερινό Δελχί, ο Κρίσνα (σημαίνει “μελαμψός”), το Υπέρτατο Ον, το Υπέρτατο Πρόσωπο, η Αιτία των αιτιών, μία από τις ενσαρκώσεις (αβατάρα) του θεού Βίσνου, απαντά στις ερωτήσεις του Αρτζούνα (“Αργυρόχρωμος”), του αρχηγού της μίας παράταξης, των Πάνταβα, πριν πάρει τα ηνία του άρματος του Αρτζούνα. Η συνομιλία αυτή είναι ένα πολύ μικρό μέρος των 180.000 στίχων της Μαχαμπαράτα (οι στίχοι της Ιλιάδας είναι 15.963), και είναι γνωστή με το όνομα Μαγκαβάντ-Γκιτά (Θείο Τραγούδι, Θεϊκή Δοξολογία, Θεϊκός Ύμνος). Ο Άρτζουνα μεταξύ των πολλών άλλων ζητά να μάθει ποιος είναι ο Κρίσνα και πώς μπορεί να τον γνωρίσει. Μία από τις απαντήσεις που δίνει ο Κρίσνα είναι η προμετωπίδα του σημερινού κειμένου.

ΔΕΝ υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι ο ινδουιστής πάμπλουτος  πρωθυπουργός της Βρεταννίας Ρίσι (σημαίνει “σοφός”) Σούνακ γνωρίζει απέξω κι ανακατωτά την Μαγκαβάντ-Γκιτά κι έχει διαβάσει την Μαχαμπαράτα στα νιάτα του. Να σημειώσω ότι η Μαχαμπαράτα είναι για τους ινδουιστές  ό,τι είναι για μας τους δυτικούς η Ιλιάδα: είναι πολύ εντυπωσιακό πόσα κοινά σημεία έχουν η ινδουιστική και η δυτική κυριαρχία, τα οποία και θα εξετάσουμε στο κοντινό μέλλον. Είμαι επίσης βέβαιος ότι μεταξύ των πολλών στίχων που τον εντυπωσίασαν τα μάλα είναι και ο στίχος που παρέθεσα. Θα τον παραθέσω άλλη μια φορά, διότι φωτογραφίζει έξοχα τον νέο σοφό πρωθυπουργό:

Είμαι το τυχερό παιχνίδι των απατεώνων και το μεγαλείο της μεγαλοπρέπειας. Είμαι η νίκη, η περιπέτεια και η δύναμη του ισχυρού.

Continue reading

η ομαδική συμβίωση των συνταξιούχων στη Γερμανία ως τρόπος αντιμετώπισης της μοναξιάς και της ακρίβειας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΔΩ και λίγους μήνες παρατηρείται στη Γερμανία μια νέα κοινωνική πρακτική, κοινωνική συμπεριφορά: οι συνταξιούχοι, άνδρες και γυναίκες, αφήνουν την κατάρα της μονήρους ευδαιμονίας, τη φρίκη της αυτάρκους μακαριότητας και ζουν ομαδικά, από 3 έως και 7, στο ίδιο σπίτι, ο καθένας, η καθεμία με το δωμάτιο του/της και περνώντας τον περισσότερο χρόνο στους κοινόχρηστους χώρους της κουζίνας και του σαλονιού. Η ομαδική συμβίωση ήταν, και συνεχίζει να είναι,  πολύ συνηθισμένη πρακτική στις μεγάλες γερμανικές πόλεις, κυρίως μεταξύ των αζευγάρωτων ανδρών και γυναικών ή των ζευγαριών. Στο σπίτι στο Βερολίνο που έζησα ένα κάποιο διάστημα συμβιώναμε τέσσερα “νοικοκυριά”: δύο ζευγάρια (το ένα με παιδί), ένας άντρας και μια γυναίκα.  Τέσσερα νοικοκυριά, ένα ψυγείο –  όχι τέσσερα νοικοκυριά, τέσσερα ψυγεία· ένα πλυντήριο, μία ηλεκτρική κουζίνα –  όχι τέσσερα πλυντήρια, τέσσερις κουζίνες. Ο ατομικισμός και ο εργενισμός αυξάνει την παραγωγή και την κατανάλωση, κατασπαταλά ενέργεια  και εργασία, και βέβαια αυξάνει την κερδοφορία –  η συλλογική ζωή, η ομάδική συμβίωση τα ελαχιστοποιεί όλα αυτά: ζήτω η μοναξιά και οι εργένηδες, βροντοφωνάζει ο καπιταλισμός, ζήτω η ομαδική συμβίωση διακηρύσσει η κοινωνική επανάσταση της συμβίωσης που εκκίνησε και θα κλιμακωθεί –  ειδάλλως δεν την βγάζουμε καθαρή.

Continue reading

παρόν, μοναξιά, κατάθλιψη, ανία κι άλλα δεινά που προκαλεί η αποφυγή των συγκρούσεων

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΙ να έκανε άραγε ο Θεός πριν τη Δημιουργία του Κόσμου, πώς περνούσε τον χρόνο του; Σκέφτομαι ότι δεν ήταν απλά Ένας, ήταν και Μόνος. Δεν υπήρχε τίποτα άλλο να σχετιστεί μαζί του, να εξαρτηθεί, αφού κάθε σχέση είναι εξάρτηση, δέσμευση, όχι στιγμιαία ή εφήμερη αλλά μιας κάποιας διάρκειας, όπως είναι μια ερωτική σχέση, μια φιλική, μια σχέση συνεργασίας. Όταν δεν υπήρχε τίποτα, καμία σχέση, καμία διαδικασία, δεν υπήρχε καμία απολύτως αλλαγή, δεν υπήρχε παρελθόν και μέλλον, άρα ζούσε σ’ ένα αιώνιο παρόν. Όταν δεν υπάρχει τίποτα, δεν μπορεί να κάνει και τίποτα, δεν μπορεί να συνδυάσει, δεν μπορεί να δημιουργήσει, να επινοήσει. Σε τέτοιες συνθήκες ευρισκόμενος ο Θεός ήταν Απόλυτος, λυμένος από κάθε σχέση και εξάρτηση. Ο Θεός, ως Απόλυτος, ήταν Άσχετος.

Η έννοια του Απολύτου, που επινόησε η δυτική φιλοσοφία, είναι προϊόν της φαντασίωσης κατάργησης κάθε σχέσης και εξάρτησης, δέσμευσης. Είναι ένα ιδεώδες, ένας σκοπός. Κάθε ισχυρός Κύριος θα ήθελε να ήταν Απόλυτος, να μην εξαρτάται από τίποτα και από κανέναν. Μια εκδήλωση, σε έκπτωση, αυτής της φαντασίωσης είναι η επιθυμία της σωματικής αθανασίας, προς την εκπλήρωση της οποίας εργάζονται σκληρά τόσο οι υπερανθρωπιστές (βιολογική αθανασία) όσο και οι μετανθρωπιστές (ψηφιακή αθανασία).

Continue reading

κοινωνίες χωρίς εργασία και ελεύθερο χρόνο (σχόλη)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΟΣ τα τέλη του 20ού αιώνα (μετά το 1984) κάποιοι κοινωνιολόγοι στράφηκαν προς τη μελέτη των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου (σχόλη), με αποτέλεσμα να θεμελιωθεί ένας κλάδος που είναι γνωστός ως σπουδές του ελεύθερου χρόνου (σχόλης, Leisure Studies). Τα χρόνια εκείνα διατυπώθηκε για πρώτη φορά η άποψη ότι οδεύουμε προς μια κοινωνία ελεύθερου χρόνου, μιας και ο αριθμός των ανθρώπων που θα συμμετέχουν στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου θα τείνει να μειώνεται δραστικά και αναπόφευκτα.  Την οποία είχε ήδη προβλέψει ο Μαρξ, ας μην το ξεχνάμε –  από την κοινωνία της ανάγκης, της εργασίας, θα φτάσουμε, λόγω της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, στη κοινωνία της ελευθερίας, των ελεύθερων δραστηριοτήτων.  Από το 2000 και μέχρι σήμερα ο αριθμός των μελετών με αντικείμενο τις δραστηριότητες σχόλης είναι ενυπωσιακός.

Continue reading

η κοινωνία της αεργίας, η συρρίκνωση του καπιταλισμού, η (μετακαπιταλιστική) διανεμητική κοινωνία (Τρίτο Μέρος)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η διαρκώς διευρόμενη αεργία στις καπιταλιστικές κοινωνίες, η επιταχυνόμενη, άλλοτε με αργό άλλοτε με γρήγορο ρυθμό, συρρίκνωση του καπιταλισμού και η διαρκώς διευρόμενη διανομή χρήματος και υπηρεσιών προς τους αέργους, οι πρώτες ενδείξεις της διανεμητικής κοινωνίας είναι τρεις στιγμές της ίδιας διαδικασίας,  τρεις πτυχές της ίδιας οικονομικής και κοινωνικής εξέλιξης. Στο τρίτο μέρος της πραγματείας μου καταπιάνομαι με την γένεση, την εξέλιξη και τα βασικά χαρακτηριστικά της διανεμητικής κοινωνίας, που θα διαδεχθεί την καπιταλιστική κατά τις προσεχείς δεκαετίες. Θα είναι το εκτενέστερο μέρος μιας και τα ζητήματα που πρέπει να εξετάσουμε και να επανεξετάσουμε είναι πολλά.

Continue reading

η κοινωνία της αεργίας, η συρρίκνωση του καπιταλισμού, η (μετακαπιταλιστική) διανεμητική κοινωνία (Μέρος Β΄)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΠΕΣΗΜΑΝΑ χτες ένα κοινωνικό φαινόμενο που εκτυλίσσεται και εξελίσσεται στις αναπτυγμένες, πλήρως εμπορευματοποιημένες, καπιταλιστικές κοινωνίες, τόσο καινοφανές που αποκτά ανθρωπολογικές διαστάσεις –  την αεργία. Ενώ μέχρι τώρα, εδώ και εκατομμύρια χρόνια, η πλειονότητα του πληθυσμού σε όλες τις κοινωνίες συμμετείχε στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου, εδώ και μερικές δεκαετίες η πλειονότητα δεν συμμετέχει σε αυτή την παραγωγή. Ο κοινωνικός πλούτος παράγεται από μια περιορισμένη μειονότητα, η οποία τείνει να συρρικνώνεται περαιτέρω. Το φαινόμενο αυτό δεν έχει επισημανθεί, δεν έχει μελετηθεί και νομίζω πως μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό. Οι Κύριοι καπιταλιστές και οι σύμβουλοί τους το γνωρίζουν αλλά σιωπούν –  και παίρνουν τα μέτρα τους, όπως θα δούμε στο τρίτο Μέρος. Οι Υποτελείς το ζουν αλλά δεν το έχουν συνειδητοποιήσει.  Ένας από τους σκοπούς της συγγραφής του βιβλίου, των κειμένων που διαβάζετε αυτές τις μέρες, είναι να το φέρει στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου.

ΕΚΤΟΣ όμως από το φαινόμενο της αεργίας εκτυλίσσεται και μια άλλη διαδικασία που αφορά τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Ούτε αυτό έχει επισημανθεί και μελετηθεί. Πρόκειται για τη συρρίκνωση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Με το ζήτημα αυτό καταπιάνομαι στο Δεύτερο Μέρος.

Continue reading

η κοινωνία της αεργίας, η συρρίκνωση του καπιταλισμού, η (μετακαπιταλιστική) διανεμητική κοινωνία (Μερος Α΄)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΡΧΙΣΑ να γράφω ένα βιβλίο για να εκθέσω τις σκέψεις μου για την μετεξέλιξη του καπιταλισμού και των καπιταλιστικών κοινωνιών (κοινωνικών σχηματισμών) που θα εκτυλιχθεί κατά τη διάρκεια των προσεχών δεκαετιών, όλου του αιώνα θα έλεγα. Μιας όμως και υπάρχει  το ενδεχόμενο να μην το τελειώσω ή και να πεθάνω, σκέφτηκα να εκθέσω τις σκέψεις μου και τα επιχειρήματά μου με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σαν να έχετε διαβάσει το βιβλίο.

ΤΟ συμπέρασμα στο οποίο έχω καταλήξει είναι αυτό: μετά από δυο, τρεις δεκαετίες, μπορεί και νωρίτερα, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, ο κοινωνικός πλούτος  θα παράγεται από αυτοματοποιημένες μηχανές που θα χειρίζεται μια πολύ μικρή μειονότητα καλά αμειβόμενων ειδικών (και μη). Αυτό σημαίνει ότι η μισθωτή εργασία που απαιτείται για την παραγωγή του κοινωνικού πλούτου θα συρρικνωθεί, σχεδόν θα εξαφανιστεί. Εάν όμως συμβεί αυτό, ο πλούτος που θα παράγεται δεν θα είναι ένας σωρός εμπορευμάτων: χωρίς το εμπόρευμα εργασιακή δύναμη, χωρίς μισθωτή εργασία,  δεν υπάρχουν εμπορεύματα. Η πλειονότητα του πληθυσμού δεν θα εργάζεται, και να θέλει να εργαστεί δεν θα μπορεί. Θα παράγεται λοιπόν κοινωνικός πλούτος χωρίς  χρησιμοποίηση της εργασιακής δύναμης του πληθυσμού, αυτός ο πλούτος δεν θα είναι εμπορεύματα και ταυτόχρονα η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού δεν θα εργάζεται. Τι θα γίνει όμως με το χρήμα, θα υπάρχει; Εμπορεύματα δεν θα υπάρχουν, πώς θα υπάρχει χρήμα για να ανταλλαχθούν; Πώς θα καταναλώνει ο άεργος πληθυσμός τον κοινωνικό πλούτο;

Continue reading