in κοινωνία της αεργίας

ο εργάτης δεν θέλει να είναι εργάτης, ο Κύριος θέλει εργοστάσια χωρίς εργάτες

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΖΟΥΜΕ, και τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας  ζουν και θα ζήσουν ακόμα πιο έντονα, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εποχές όχι μόνο του δυτικού πολιτισμού αλλά της ανθρωπότητας. Ζούμε την εποχή της εκπλήρωσης της επιθυμίας του εργάτη, του εργαζόμενου, να μην είναι εργάτης, ζούμε και την επιθυμία του Κυρίου να μην εξαρτάται από τους Υποτελείς εργάτες, να έχει εργοστάσια χωρίς εργάτες. Με αυτές τις δύο επιθυμίες θα ασχοληθούμε σήμερα, όπως και με την κοινωνία της αεργίας ως τόπο συνάντησης αυτών των δύο επιθυμιών.

ΓΙΑ να κατανοήσουμε την ιστορία του δυτικού πολιτισμού δεν αρκούν οι πολλών ειδών ιστορικές πηγές. Απαιτείται και κάτι άλλο που οι ιστορικοί δεν το έχουν λάβει υπ΄ όψει τους. Πρόκειται για την μελέτη της κυριαρχικής σχέσης, της σχέσης που επικρατεί στον δυτικό πολιτισμό. Η κυριαρχική σχέση είναι η σχέση μεταξύ Κυρίου και Υποτελούς, είναι η σχέση που επιβάλλει ο Κύριος στον Υποτελή. Η μορφή αυτής της σχέσης είναι η διαταγή: ο Κύριος (δουλοκτήτης, φεουδάρχης, καπιταλιστής) διατάζει και ο Υποτελής υπακούει και εκτελεί, ενώ το κομβικό κοινωνικό περιεχόμενο είναι ο συντονισμός και η οργάνωση της παραγωγής του κοινωνικού πλούτου και η αρπαγή ενός μεγάλου μέρους του. Ο απώτερος σκοπός, η κομβική του επιθυμία είναι η αρπαγή, η κατοχή του κοινωνικού πλούτου. Η επιθυμία αυτή είναι η απάντηση στο ερώτημα, γιατί ο Κύριος επιβάλλει αυτή τη σχέση. Η ένδεια του Κυρίου την επιβάλλει, η αδυναμία του. Πώς μπορεί και την επιβάλλει;  Ασκεί βία, είναι πιο ισχυρός πολεμικά –  οι (νομάδες κυρίως) ποιμένες κατακτητές ήταν πολεμοχαρείς και φιλόπολεμοι αλλά ενδεείς. Δεν μπορούσαν να επιβιώσουν παρά μόνο  με την αρπαγή του ξένου κοινωνικού πλούτου. Η ισχύς τους αποκαλύπτει την ένδειά τους, την αδυναμία τους. Η επιβολή της κυριαρχικής σχέσης είναι ταυτόχρονα εγκαθίδρυση της εξάρτησης του Κυρίου από τους Υποτελείς. Την οποία εξάρτηση φέρει πολύ βαρέως. Θα ήθελε να μην ήταν εξαρτημένος από αυτούς και κατά καιρούς φαντασιώθηκε την με πολλούς τρόπους εκπλήρωση αυτής της επιθυμίας. Ποιοι όμως θα τους αντικαταστήσουν; Ποιος θα παράγει;  Η Ιλιάδα περιγράφει μια από τις πρώτες φαντασιώσεις του Κυρίου. Στο εργαστήριο του μεταλλουργού θεού Ηφαίστου δεν υπάρχουν ζωντανοί εργαζόμενοι αλλά ρομπότ και αυτόματα οχήματα! Υπάκουα, δεν διαμαρτύρονται, δεν αρρωσταίνουν, δεν πεθαίνουν.

ΠΡΙΝ δύο αιώνες ο Κύριος καπιταλιστής άρχισε να αντικαθιστά τους ζωντανούς εργάτες με μηχανές. Ενώ η επιθυμία απεξάρτησης από τους Υποτελείς εργάτες υπέφωσκε, λάνθανε, η επιθυμία των καπιταλιστών ήταν η αύξηση της κερδοφορίας. Στην αρχή ο εργάτης χρησιμοποιούσε με τις δεξιότητές του και τις ικανότητές του τα εργαλεία του, διεύθυνε και έλεγχε ο ίδιος την παραγωγική διαδικασία, μετά έγινε εξάρτημα της μηχανής, μετά αντικαταστάθηκε από τις μηχανές. Οι δεξιότητές του, οι ικανότητές του αρπάχτηκαν και αφομοιώθηκαν από τις μηχανές, από το κεφάλαιο. Έτσι, φτάσαμε στο σημείο ακόμα και οι αντιθέσεις χειρωνακτικής εργασίας- πνευματικής εργασίας και εκτελεστικής εργασίας-διευθυντικής εργασίας να αρθούν, να εξαλειφθούν. Οι εργάτες πια είναι περιττοί. Δεν θα απομείνει καμιά εργασία που να μην αυτοματοποιηθεί, αν και κάποιες μπορεί να μην προσφέρονται για αυτοματοποίηση –  είναι λίγες και δευτερεύουσας σημασίας. Χωρίς να το θέλει συνειδητά, χωρίς να το επιθυμεί συνειδητά, η εγγενής στην κυριαρχική σχέση επιθυμία του Κυρίου να καταργήσει την εξάρτησή του από τους Υποτελείς πραγματοποιήθηκε! Και τώρα αρχίζει το δράμα του!

ΠΟΙΟ είναι το δράμα του Κυρίου, φίλες και φίλοι;  Η ταυτόχρονη εκπλήρωση της επιθυμίας του εργάτη να μην είναι εργάτης. Θα παραμείνει Υποτελής αλλά δεν θα είναι εργάτης! Δεν θα εργάζεται για να ζήσει, εάν βέβαια του επιτραπεί! Δεν τον ενδιαφέρει τόσο η υποτέλεια όσο η καταναγκαστική εργασία. Δεν υπάρχει πιο δυστυχισμένο πλάσμα από τον εργάτη πάνω στον πλανήτη, έγραψε ο Μαρξ. Δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, δεν θα υπάρξει εργάτης πάνω στη Γη που ήθελε, θέλει, θα θέλει να είναι εργάτης! Ποιος εργάτης θέλει να γίνει το παιδί του εργάτης, εργάτρια; Πόση και τι βία άσκησαν οι καπιταλιστές για να κλείσουν μέσα στα εργοστάσια όχι μόνο τον άεργο, αγροτικής προέλευσης, πληθυσμό αλλά και τους ίδιους τους αγρότες! Τι μεγαλειώδης που ήταν η αντίσταση και η αντίδραση των εργατών μέσα στο εργοστάσιο ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας και να μειώσουν τον χρόνο εργασίας! Τι κάνουν οι γόνοι των εργατών και των εργατριών να μην γίνουν εργάτες, εργάτριες! Να εργάζονται αλλά να μην εργάζονται στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στις κατασκευές. Ο ιμάντας μεταβίβασης στα φορντιστικά εργοστάσια ήταν ο απόλυτος εφιάλτης του προλεταριάτου! Μόνο η καταδίκη σε θάνατο ήταν χειρότερη ποινή. Η άρνηση όχι μόνο της μισθωτής βιομηχανικής εργασίας αλλά εν γένει της εργασίας διαμόρφωσε μια μεγαλειώδη πολιτισμική παράδοση. Ο συνδυασμός της  επιθυμίας του Κυρίου καπιταλιστή να απεξαρτηθεί από τους εργάτες και της επιθυμίας του εργάτη να μην είναι εργάτης επέφερε την κοινωνία της αεργίας. Και ενώ πάμε να απαλλαχτούμε, έχουμε ήδη απαλλαχτεί κατά πολύ, από το δράμα μας, από την καταναγκαστική εργασία, η απαλλαγή αυτή δημιουργεί ένα νέο δράμα.

ΤΟ δικό μας δράμα είναι η συνέχιση της υποτέλειας. Έχοντας ο Κύριος στη κατοχή του, στη κυριότητα του και στη νομή του τα μέσα παραγωγής του κοινωνικού πλούτου και όλον σχεδόν τον παραγόμενο κοινωνικό πλούτο, επιβάλλει την εξάρτηση των Υποτελών από αυτόν. Δεν (θα) εργαζόμαστε πια αλλά θα είμαστε εμείς τώρα εξαρτημένοι από τον Κύριο –  εάν μας ταΐσει θα επιβιώσουμε, εάν όχι, θα λιμοκτονήσουμε. Εάν αποφασίσει να μην μας ταΐζει, θα μας εξοντώσει ως περιττούς και άχρηστους πληθυσμούς. Ή να τα κάνει και τα δύο –  και μάλλον αυτό θα κάνει. Είμαστε χαρούμενοι που δεν (θα) δουλεύουμε, είμαστε λυπημένοι γιατί η ύπαρξή μας εξαρτάται από την καλή θέληση του Κυρίου μας. Εάν η αποχή (απεργία, απουσία) από την εργασία ήταν το πιο αποτελεσματικό μας όπλο κατά την διεξαγωγή του κοινωνικού πολέμου, δεν ήταν λίγες οι νίκες, τώρα αυτό το μέσο χάθηκε. Πώς θα διεξάγεται ο κοινωνικός πόλεμος μεταξύ Κυρίου και αέργων Υποτελών στη κοινωνία της αεργίας; 

ΔΕΝ το γνωρίζουμε. Εάν όμως σκεφτούμε ότι το νέο μας δράμα θα φέρει στο προσκήνιο μια νέα επιθυμία, την επιθυμία της απεξάρτησής μας από τον Κύριο, οι νέοι τρόποι διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου θα προσδιοριστούν από αυτή την επιθυμία. Πώς θα μπορέσουμε να την πραγματοποιήσουμε;  Με την απεργία δεν μπορούμε. Με την ένοπλη πάλη δεν μπορούμε –  ο Κύριος είναι συντριπτικά ισχυρότερος σε στρατιωτικό επίπεδο. Μία μόνο διέξοδος υπάρχει: το πέρασμα στην πράξη –  στη γενίκευση της συνεργασίας μεταξύ των ίσων και μη ανταγωνιστικών αέργων, στη επινόηση και δημιουργία νέων τρόπων συμβίωσης, παραγωγής, έκφρασης, ζωής. Είναι όμως εφικτό το πέρασμα στην πράξη όταν οι Κύριοι εκεί έχουν στραμμένο το βλέμμα τους, τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους, την επιτήρησή τους, την παρακολούθησή τους, τα δακρυγόνα και τα όπλα τους;

ΣΤΗΝ κοινωνία της αεργίας θα έρθει αδυσώπητα στο προσκήνιο η επιθυμία των Υποτελών. Η ένταση της επιθυμίας θα προσδιοριστεί από την ένταση της αντίφασης μεταξύ της ελευθερίας από την εργασία και της ανελευθερίας του οικιακού εγκλεισμού. Θα είμαστε ελεύθεροι και ανελεύθεροι, θα είμαστε χαρούμενοι και λυπημένοι, θα είμαστε ικανοποιημενοι και ανικανοποίητοι. Η αντιφατική αυτή κατάσταση θα προκαλέσει και παθητικότητα και ενεργητικότητα, και πρωτοβουλία και αδιαφορία, και ελπίδες και απελπισία, και ασθένεια και υγεία, και εσωστρέφεια και εξωστρέφεια. Θα εκτιμήσουμε τώρα περισσότερο το ενδιαφέρον πολλών στοχαστών της φιλοσοφίας και της κοινωνικής θεωρίας για την επιθυμία (Ντελέζ-Γκουαταρί, λόγου χάριν) αλλά και θα κατανοήσουμε σε τι αναφερόταν, σε τι αναφέρεται αυτή η πρόθεση μετα– που διαβάζουμε και ακούμε σε λέξεις όπως μεταμοντερνισμός, μετανεωτερικότητα, μετακαπιταλισμός, μεταφορντισμός, μεταδομισμός, μεταδημοκρατία και πιθανόν και άλλες: στην κοινωνία της αεργίας –  η απόλυτη μετανεωτερικότητα! Σε αυτήν αναφέρεται επίσης και ο νεοφιλελευθερισμός, η προληπτική αντεπανάσταση του Κυρίου πριν και στις πρώτες μέρες της κοινωνίας της αεργίας. Εάν είναι έτσι, η γενικευμένξη αεργία  είναι μια μεγαλειώδης κοινωνική επανάσταση, ημιτελής προφανώς. Με την αεργία ως κοινωνική επανάσταση θα ασχοληθούμε ένα άλλο πρωινό.

 

Σχολιάστε ελεύθερα!