in 21ος αιώνας

το παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής δεν πρέπει να επιλυθεί και δεν θα επιλυθεί

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο τίτλος του σημερινού κειμένου είναι μία από τις απαντήσεις που διατυπώνουμε στα παρακάτω ερωτήματα: Είναι δυνατή και εφικτή (η σταδιακή και μερική κατ’  αρχήν) επίλυση του προβλήματος της ανθρωπογενούς (δεχόμαστε ότι είναι ανθρωπογενής) κλιματικής αλλαγής; Εάν είναι, ποιοι είναι οι τρόποι; Η γνώμη μου είναι ότι είναι και δυνατή και εφικτή και ότι υπάρχουν τρόποι. Θα την εκθέσω παρακάτω. Υπάρχουν όμως κι άλλα ερωτήματα, πολύ πιο σημαντικά. Τι θα γίνει, εάν επιλυθεί το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής; Να ποια είναι η γνώμη μου: θα συρρικνωθεί ή ακόμα και θα καταρρεύσει ο καπιταλισμός –  και ο δυτικός πολιτισμός. Το γιατί θα το εξετάσουμε ευθύς αμέσως. Θέλουμε όλοι και όλες  να επιλυθεί το παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής; Η απάντηση: όχι, δεν θέλουμε. Άλλοι θέλουν κι άλλοι δεν θέλουν –  ξέρουμε ποιοι είναι, και οι μεν και οι δε. Και: πρέπει να επιλυθεί; Άλλοι λένε ότι πρέπει κι άλλοι ότι δεν πρέπει –  ξέρουμε ποιοι είναι. Ποιος από τους δύο αυτούς δρώντες είναι ισχυρότερος, ώστε να επιβάλει τη βούλησή του; Αυτός που λέει ότι δεν πρέπει, αυτός που δεν θέλει – ξέρουμε ποιος είναι, αν και δεν είναι μόνο αυτός που νομίζουμε ότι είναι. Γιατί δεν θέλει, γιατί δεν πρέπει να επιλυθεί το υπό συζήτηση πρόβλημα; Δώσαμε μια απάντηση αλλά δεν είναι η μόνη. Υπάρχει και άλλη μία πτυχή του ζητήματος.

ΠΡΙΝ εξετάσουμε όλα αυτά τα ζητήματα, τα ερωτήματα και τις απαντήσεις, θα θέσουμε άλλο ένα ερώτημα: θα υπήρχε βιομηχανικός καπιταλισμός, εάν δεν υπήρχαν τα ορυκτά καύσιμα (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο); Δεν νομίζω ότι θα διαφωνήσουμε –  όχι, δεν θα υπήρχε. Εντάξει, δεν θα υπήρχε καπιταλισμός των ορυκτών καυσίμων, μήπως όμως θα υπήρχε καπιταλισμός του ατμού; Όχι, κατηγορηματικά όχι. Διότι για να βράσεις νερό, χρειάζεσαι ενέργεια, πρέπει να κάψεις ξύλα. Ακόμα κι αν υπήρχε καπιταλισμός του ατμού, μέσα σε λίγες δεκαετίες δεν θα υπήρχε πάνω στον πλανήτη ούτε οδοντογλυφίδα να κάψουμε για να βράσουμε νερό. Θα ήταν η μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή που θα είχε γίνει στην ιστορία της ανθρωπότητας.

ΘΑ υπήρχε όμως χειροτεχνικός καπιταλισμός. Η μόνη ενέργεια που θα διέθεταν ο καπιταλιστές θα ήταν η ανθρώπινη. Και υπήρξε τέτοιος καπιταλισμός –  ο καπιταλισμός της χειροτεχνίας, της μανουφακτούρας (Μαρξ). Η σταδιοδρομία αυτού του καπιταλισμού θα ήταν πολύ σύντομη: ο ανταγωνισμός μεταξύ των καπιταλιστών, η διαρκής μείωση του μισθού, ως προϋπόθεση για την αύξηση των κερδών, θα μετέτρεπε τους μισθωτούς εργάτες σε δούλους. Θα αναβίωνε η δουλοκτητική χειροτεχνία της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. Θα υπήρχε λοιπόν μόνο ο εμπορικός (και, κατ΄ ανάγκην, ο χρηματοπιστωτικός) καπιταλισμός (αγοράζω φτηνά ή αρπάζω με τη βία και πουλάω ακριβά). Ας μην ξεχνάμε ότι ο χειροτεχνικός καπιταλισμός ήταν δημιουργία του εμπορικού καπιταλισμού. Η ύπαρξη και η χρήση των ορυκτών καυσίμων μετέτρεψε τον χειροτεχνικό σε βιομηχανικό καπιταλισμό. Το ότι δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός χωρίς ορυκτά καύσιμα σημαίνει ότι ο καπιταλισμός παραμένει βιομηχανικός, καπιταλισμός των ορυκτών καυσίμων. Οι μεταμοντέρνοι φιλόσοφοι της μεταβιομηχανικής κοινωνίας βενζίνα και πετρέλαιο βάζουν στα αυτοκίνητά τους, με φυσικό αέριο ζεσταίνουν τα σπίτια τους. Και όσοι προτιμούν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ξέρουν πολύ καλά ότι αυτά παράγονται με τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

ΟΥΤΩΣ εχόντων των πραγμάτων, δεν εκπλησσόμεθα που από τότε που άρχισε η χρησιμοποίηση των ορυκτών καυσίμων, από τα τέλη του 19ου αιώνα, εδώ και 150 χρόνια, η κατανάλωσή τους διαρκώς αυξάνεται. Το 2021 καταναλώσαμε περισσότερα από το 2020 και το 2020 περισσότερα από το 2019 –  και το 2022 θα καταναλώσουμε περισσότερα από το 2021. Μετρημένα κουκιά. Και αναρωτιέμαι και ερωτώ: μπορούμε να περιορίσουμε άμεσα τη χρήση των ορυκτών καυσίμων, έστω ένα 10%; Τι λέτε; Εγώ λέω ότι δεν μπορούμε. Να περιορίσουμε άμεσα σημαίνει να σταματήσουμε, να μειώσουμε 10%, ή 5%,  άμεσα τη χρήση των ορυκτών καυσίμων. Τι να μειώσουμε άμεσα;  Την παραγωγή τροφής, ρούχων, εργαλείων, αυτοκινήτων, οικιακών συσκευών; Να περιορίσουμε τις πτήσεις, τα αεροπορικά ταξίδια; Να περιορίσουμε τη χρήση του αυτοκινήτου; Να περιορίσουμε την υπεραστική συγκοινωνία, τις μεταφορές αγαθών προς τις πόλεις; Να έχουμε καθημερινές ολιγόωρες διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος; Θέλετε, Σουηδοί και Γερμανοί και άλλοι πολλοί,  να κρυώνουμε μια μέρα τη βδομάδα για να μην καίμε φυσικό αέριο; Είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε όλες αυτές τις περικοπές; Είναι πρόθυμοι οι καπιταλιστές να περιορίσουν την παραγωγή των προίόντων τους; Είμαστε πρόθυμοι για μια μερική αλλά συνεχή πτώση του βιοτικού επιπέδου; Δε νομίζω.

ΘΑ μπορούσαμε να περιορίσουμε τη χρήση των ορυκτών καυσίμων σταδιακά χωρίς να υποχωρήσει το βιοτικό επίπεδο –  όπως κι αν το κρίνουμε και το αξιολογούμε; Ναι, θα μπορούσαμε. Θα μπορούσαμε να αυξήσουμε τον χρόνο ζωής των διαρκών αγαθών (παντός είδους οχήματα, οικιακές συσκευές, εργαλεία, ρούχα, σπίτια, υποδομές και άλλα πολλά). Εάν το κάναμε αυτό, θα μειωνόταν δραστικά η παραγωγή εμπορευμάτων χωρίς να υποχωρήσει το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού. Εμείς θα λέγαμε ναι, καλή λύση. Οι καπιταλιστές βιομήχανοι και οι έμποροι τι θα έλεγαν; Θα συμφωνούσαν; Ούτε με σφαίρες. Ποιες θα ήταν οι συνέπειες αυτής της λύσης; Μείωση κερδών για τους μεν, ανεργία για τους δε. Κι ας υποθέσουμε ότι επιλέγουμε την α(ν)εργία,  μπορούμε να επιβάλουμε αυτή τη λύση; Πώς; Δεν ξέρω. Αν ξέρετε εσείς,  θα ήθελα να το μάθω.

ΘΑ μπορούσαμε να ενισχύσουμε την κοινοχρησία έναντι της ιδιοχρησίας. Θα μπορούσαμε να μετακινούμαστε με μαζικά μέσα συγκοινωνίας και όχι με αυτοκίνητα. Θα δεχόμασταν μια απαγόρευση μετακίνησης εκτός των πόλεων και των χωριών με το αυτοκίνητο; Μόνο με τρένα και λεωφορεία! Θα μπορούσαμε να έχουμε στις πόλεις κοινόχρηστα αυτοκίνητα, άρα πολύ λιγότερα.

Θα μπορούσαμε να περιορίσουμε τις μετακινήσεις και τις μεταφορές αγαθών προς τις πόλεις, να καταργούσαμε δηλαδή τις αποστάσεις, εάν παραγάγαμε εμείς οι ίδιοι ένα μέρος της τροφής και κάποιων άλλων αναγκαίων αγαθών, εάν ενισχύαμε την τοπική οικονομία, εάν εγκαταλείπαμε τις πόλεις και ζούσαμε στα χωριά, εάν ζούσαμε και στα χωριά και στις πόλεις. Ναι, και η γιαγιά μου εάν είχε αρχίδια, θα ήτανε παππούς.

ΕΑΝ περιορίζαμε άμεσα 10% τη χρήση των ορυκτών καυσίμων, η συνέπεια θα ήταν άμεση συρρίκνωση του καπιταλισμού, μείωση κερδών, αύξηση ανεργίας και άμεση πτώση  του βιοτικού επιπέδου –  αυτή τη λύση δεν θα την επικροτούσαν ούτε οι καπιταλιστές (και δεν την επικροτούν) ούτε και ο πληθυσμός. Θα μου πείτε, διαμαρτύρονται. Θα το δούμε παρακάτω αυτό το ζήτημα. Εάν περιορίζαμε σταδιακά τη χρήση των ορυκτών καυσίμων, σταδιακή θα ήταν και η συρρίκνωση του καπιταλισμού και η μείωση των κερδών και η αύξηση της ανεργίας. Και, το σημαντικότερο, θα έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος ζωής μας. Η αλλαγή αυτή όμως συνεπάγεται τον περιορισμό της άνεσης και της ευκολίας, της ιδιοκτησίας και της ιδιοχρησίας! Είμαστε πρόθυμοι και έτοιμοι να τα αμπεπολήσουμε όλα αυτά; Δε νομίζω.

ΤΟ παγκόσμιο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής πρέπει να επιλυθεί διότι θα γεννήσει άλλα, πολλά και σοβαρότατα προβλήματα. Πολύ ωραία. Εάν όμως επιλυθεί, είτε με την επιλογή της άμεσης μείωσης της χρήσης των ορυκτών καυσίμων είτε της σταδιακής,  πάλι πολλά προβλήματα θα προκύψουν. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Επιλέγουμε το ρέμα: ούτε εμείς, το πλήθος των καταναλωτών, ούτε οι καπιταλιστές προκρίνουν τη μία ή την άλλη επιλογή. Το ξέρουν αυτό –  και γι΄ αυτό τα ξύνουν στις συνόδους κορυφής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΑΣΤΕ όμως. Ναι, διαμαρτυρόμαστε, είμαστε όμως βέβαιοι και βέβαιες ότι οι ισχυροί δρώντες, καπιταλιστές και κράτος, δεν πρόκειται να περιορίσουν ούτε άμεσα ούτε σταδιακά την χρήση των ορυκτών καυσίμων. Η κατανάλωση των οποίων ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ, χωρίς καμία απολύτως αμφιβολία, κάθε χρόνο! Αυξάνεται κάθε χρόνο και εμείς διαμαρτυρόμαστε! Να διαμαρτυρόμαστε, δε λέω, αλλά μην έχουμε και αυταπάτες!

ΕΜΕΙΣ δεν θέλουμε γιατί και το βιοτικό μας επίπεδο θα πέσει και γιατί θα πρέπει να υιοθετήσουμε κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής και σκέψης που δεν θέλουμε και δεν μπορούμε να τις υποστούμε. Οι καπιταλιστές δεν θέλουν γιατί θα μειωθεί η παραγωγή, θα μειωθούν τα κέρδη και θα αυξηθεί η ανεργία. Εμείς γνωρίζουμε τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της μη επίλυσης του προβλήματος και ανησυχούμε. Αλλά δεν μπορούμε, και δεν θέλουμε, να κάνουμε κάτι. Και οι καπιταλιστές γνωρίζουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της μη επίλυσης του προβλήματος αλλά δεν ανησυχούν, όπως εμείς. Τουναντίον, χαίρονται. Όσο πιο πολλά προβλήματα, τόσο πιο ισχυρή, τόσο πιο νομιμοποιημένη και αποδεκτή από τους υποτελείς η καπιταλιστική κυριαρχία.

ΑΥΤΗ νομίζω πως είναι η στρατηγική τους: εάν τα παγκόσμια προβλήματα επιλυθούν, ο καπιταλισμός και ο δυτικός πολιτισμός θα παρακμάσουν, θα αποσυντεθούν, θα καταρρεύσουν. Επειδή  όμως δεν πρέπει να καταρρεύσουν, όσο πιο πολλά προβλήματα, τόσο το καλύτερο. Αυτοί δεν αντιμετωπίζουν κάποιο δίλημμα, εμείς το αντιμετωπίζουμε: ή καπιταλισμός και δυτικός πολιτισμός  ή επίλυση των πολλών και παγκόσμιων κοινωνικών προβλημάτων. 

Η στρατηγική τους είναι η στρατηγική της επιδείνωσης, η στρατηγική της Κόλασης. Εμείς δεν έχουμε στρατηγική.

Σχολιάστε ελεύθερα!