in Θεολογία του αυτοκινήτου

το αυτοκίνητο δεν είναι αμάξι, car, vehicle, Wagen – δεν είναι όχημα: τι είναι;

βλήμα, ε βλήμα! (νεοελληνική βρισιά)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ εμφανίστηκαν τα πρώτα αυτοκίνητα στους δρόμους των πόλεων της Ευρώπης και της Αμερικής, στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα, οι άνθρωποι βρέθηκαν σε αμηχανία: πώς να το ονομάσουν αυτό το καινοφανές μεταφορικό μέσο; Τα πρώτα αυτοκίνητα ήταν άμαξες από τις οποίες είχαν αφαιρεθεί τα ζώα και είχε προστεθεί μια κινητήρια μηχανή. Οι άμαξες ήταν οχήματα –  όχημα είναι ένα δίτροχο ή τετράτροχο μεταφορικό μέσο που το έλκουν, το σύρουν άλογα ή αγελάδες. Εάν ένα μεταφορικό μέσο δεν σύρεται από ζώα, τότε δεν είναι όχημα, κυριολεκτικά μιλώντας. Παρ΄όλο που δεν ήταν όχημα και επειδή δεν υπήρχε κάποια λέξη, κάποιο σημαίνον, που να αναφέρεται στο νέο σημαινόμενο, στο αυτοκίνητο, οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν τις υπάρχουσες λέξεις: car, vehicle, Wagen, αμάξι. Ονοματίζοντάς το όμως με αυτόν τον τρόπο, το έβλεπαν και το εξελάμβαναν ως όχημα. Και συνεχίζουμε να το εκλαμβάνουμε ως όχημα. Όποιο λεξικό κι αν ανοίξουμε, οποιασδήποτε γλώσσας, θα διαβάσουμε ότι το αυτοκίνητο είναι όχημα. Προφανώς η λέξη όχημα διευρύνθηκε σημασιολογικά και αναφέρεται σε μεταφορικά μέσα που δεν είναι οχήματα.

ΕΠΙΝΟΗΘΗΚΕ όμως κι ένας νέος όρος: automobile (Auto στα γερμανικά). Στα ελληνικά αποδόθηκε ως αυτοκίνητο. Η λέξη είναι ουσιαστικοποιημένο επίθετο: αυτοκίνητο όχημα. Είναι ένα όχημα που κινείται μόνο του. Τα πράγματα περιπλέχθηκαν ακόμα περισσότερο: ούτε όχημα είναι το αυτοκίνητο ούτε μόνο του κινείται. Δεν το έλκουν ζώα, το κινεί μια μηχανή. Εάν αφαιρέσουμε τη μηχανή, το αυτοκίνητο δεν μπορεί να κινηθεί. Ποια είναι η συνέπεια της χρήσης των λέξεων αμάξι και αυτοκίνητο (όχημα); Δεν μας λένε τι ακριβώς είναι το αυτοκίνητο. Εάν λοιπόν το αυτοκίνητο δεν είναι όχημα, με την πρωταρχική σημασία της λέξης, τι είναι;

ΥΠΑΡΧΕΙ τρόπος να μάθουμε τι είναι όντως το αυτοκίνητο; Υπάρχει. Θα μάθουμε τι είναι το αυτοκίνητο μόνο εάν στρέψουμε την προσοχή μας στα ατυχήματα. Τα ατυχήματα, που δεν είναι ατυχήματα, όπως θα δούμε, θα μας φανερώσουν την πραγματική φύση του αυτοκινήτου. Τι είναι το αυτοκινητιστικό ατύχημα; Πότε δεν έχουμε ατύχημα; Δεν έχουμε ατύχημα όταν ο οδηγός ελέγχει το αυτοκίνητο. Τι σημαίνει ελέγχει το αυτοκίνητο; Σημαίνει ότι το αυτοκίνητο κινείται όπως επιθυμεί ο οδηγός. Ξεκινά και σταματά όταν θέλει ο οδηγός, κινείται με την ταχύτητα που θέλει ο οδηγός, κινείται στη λωρίδα που θέλει ο  οδηγός και στρίβει όπου και όταν θέλει ο οδηγός. Ο οδηγός όμως  δεν κάνει ό,τι θέλει, δεν είναι μόνος, υπάρχουν κι άλλα αυτοκίνητα. Η επιθυμία του οδηγού περιορίζεται από τους κανόνες της οδικής κυκλοφορίας. Δεν μπορεί να τρέχει με 100 μέσα στη πόλη, πρέπει να σταματά στο STOP, να σταματά στα φανάρια, να μην κινείται με 70 στην αριστερή λωρίδα του αυτοκινητοδρόμου. Όταν λοιπόν ελέγχει το αυτοκίνητο, θα ξεκινήσει και θα φτάσει εκεί πού θέλει σώος και αβλαβής. Μερικές φορές όμως δεν το ελέγχει, δεν μπορεί να το ελέγξει. Κι όταν δεν το ελέγχει, γίνονται ατυχήματα –  σύγκρουση με άλλο αυτοκίνητο, πρόσκρουση σε δέντρο, βράχο ή οικία, πτώση σε χαράδρα, σε ποταμό, στη θάλασσα.  Σε αυτές τις περιπτώσεις λέμε ότι ο οδηγός έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου. 

ΠΟΤΕ, πώς ο οδηγός χάνει τον έλεγχο του αυτοκινήτου; Και τι γίνεται όταν χάνει τον έλεγχο; Αν κοιμηθεί, χάνει τον έλεγχο. Αν πάθει έμφραγμα, αν τον τσιμπήσει μέλισσα. Τι θα συμβεί, εάν ο οδηγός μας κινείται με 120 χιλιόμετρα την ώρα, ακούει Vivaldi, απολαμβάνει το τοπίο  και μπροστά του στα τριάντα μέτρα εμφανιστεί τρακτέρ που διασχίζει το δρόμο; Ξέρουμε πολύ καλά τι θα συμβεί: ο οδηγός μας δεν θα προλάβει να κάνει τίποτα, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να ζήσει. Κι αν δεν μπορέσει να σταματήσει ή να στρίψει λόγω υπερβολικής ταχύτητας; Θα χάσει τον έλεγχο του αυτοκινήτου. Οι συνέπειες γνωστές: μπορεί να τραυματιστεί ελαφρά, σοβαρά, να ακρωτηριαστεί και να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του σε αναπηρικό αμαξίδιο, να πεθάνει. 1. 250.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο στους δρόμους του πλανήτη και πάνω από 3 εκ. ακρωτηριάζονται.

ΟΤΑΝ ελέγχουμε το αυτοκίνητο, το διατάζουμε, κατά κάποιο τρόπο, κι αυτό υπακούει στις εντολές μας. Το κατασκευάσαμε με τέτοιο τρόπο ώστε να υπακούει. Εμείς ρυθμίζουμε την ταχύτητα, με τον έλεγχο της μηχανής και των φρένων, εμείς το διευθύνουμε με τους μηχανισμούς που έχουμε επινοήσει. Εάν συμβεί κάποια βλάβη, κολλήσει το γκάζι, για παράδειγμα, τότε δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Αυτές όμως είναι σπάνιες περιπτώσεις. Όταν δεν μπορούμε  να το ελέγξουμε, το αυτοκίνητο συνεχίζει να κινείται με την ταχύτητα που έχει. Και ερωτώ: το αυτοκίνητο που πέφτει πάνω στο τρακτέρ, επειδή δεν μπορούμε να ελέγξουμε την ταχύτητά του και την διεύθυνσή του, τι είναι; Ως τι πέφτει;

ΕΑΝ ρίξουμε μια πέτρα πάνω σε μια τζαμαρία, μπορούμε να ελέγξουμε την πέτρα; Όχι, σε καμία περίπτωση. Τι είναι η πέτρα; Η πέτρα βάλλεται, όπως βάλλεται ένα δόρυ ή ένα βέλος ή μια σφαίρα ή μια βόμβα από το κανόνι. Όπως βάλλεται ένα πιάτο που εκσφενδονίζεται κατά συζύγου. Όλα αυτά είναι βλήματα. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε την ταχύτητα και την κατεύθυνση του βλήματος. Το βλήμα αποκτά δική του οντότητα, δεν υπόκειται πια στον έλεγχό μας, δεν μπορούμε να το διατάξουμε να σταματήσει ή να αλλάξει κατεύθυνση. Είναι ένα απλό βλήμα. Όταν χάνουμε τον έλεγχο του αυτοκινήτου, αυτό περιέρχεται στην κατάσταση του απλού, ανεξέλεγκτου βλήματος.

ΜΠΟΡΟΥΜΕ να ελέγξουμε την ταχύτητα και την κατεύθυνση ενός βλήματος –  μιας βόμβας ή ενός πυραύλου, λόγου χάριν; Ναι, μπορούμε. Ήταν μια επιθυμία που εκπληρώθηκε προς τα τέλη του 20ού αιώνα. Επινοήσαμε έξυπνα όπλα, έξυπνα βλήματα δηλαδή. Δεν είναι έξυπνα, τα λέμε έξυπνα –  και τα λέμε γιατί μπορούμε να τα κατευθύνουμε είτε από μακριά είτε με μηχανισμό που διαθέτει το ίδιο το βλήμα. Εκσφενδονίζουμε λοιπόν ένα βλήμα κι αυτό πάει και πέφτει εκεί που θέλουμε εμείς. Έτσι, αίρεται το μειονέκτημα της αστοχίας του απλού βλήματος. Ελέγχουμε το έξυπνο βλήμα και εξασφαλίζουμε την πολυπόθητη ευστοχία, την αποτελεσματικότητα.

ΟΤΑΝ χάνουμε τον έλεγχο του αυτοκινήτου, αυτό περιέρχεται στην κατάσταση του απλού βλήματος. Δεν αποκαλούμε βολίδα ένα πολύ γρήγορο αυτοκίνητο; Όταν το ελέγχουμε, το αυτοκίνητο είναι ένα έξυπνο βλήμα. Πάει εκεί που θέλουμε εμείς να πάει. Το ανεξέλεγκτο αυτοκίνητο, το ανεξέλεγκτο απλό βλήμα μας τραυματίζει, μας ακρωτηριάζει, μας σκοτώνει. Το υπό έλεγχο αυτοκίνητο, το έξυπνο βλήμα μας πάει εκεί που θέλουμε να πάμε, σώοι και αβλαβείς. Εγείρεται όμως το εξής ερώτημα: εάν το αυτοκίνητο είναι βλήμα, απλό ή έξυπνο, πώς βάλλεται; Το ανθρώπινο χέρι βάλλει το δόρυ, το χέρι και το τόξο βάλλει το βέλος, το κανόνι βάλλει την οβίδα.

ΤΟ αυτοκίνητο είναι βλήμα διότι το βάλλει, το εκσφανδονίζει η κινητήρια μηχανή. Ο τετράχρονος βενζινοκίνητος κινητήρας, ο τετράχρονος, ή όποιος άλλος, κινητήρας είναι μια μηχανή εσωτερικής έκρηξης. Το αυτοκίνητο κινείται επειδή μέσα στη κινητήρια μηχανή του γίνονται κάθε λεπτό της ώρας πολλές χιλιάδες εκρήξεις. Η έκρηξη εκσφενδονίζει το πιστόνι, αυτό τη μπιέλα, η παλινδρομική κίνηση γίνεται κυκλική κι αυτή με τη σειρά της ευθύγραμμη. Τα γρανάζια την υποπολλαπλασιάζουν, ενώ ο συμπλέκτης απομονώνει τη μηχανή από το κιβώτιο των ταχυτήτων. Το πρότυπο του τετράχρονου κινητήρα ήταν το μεσαιωνικό κανόνι, το οποίο επίσης είναι τετράχρονης λειτουργίας: εισαγωγή καυσίμου, συμπίεση, έκρηξη, κίνηση. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι όλες οι προσπάθειες να κατασκευαστεί μια κινητήρια μηχανή που θα μετέτρεπε τα ζωήλατα οχήματα (άμαξες) σε μηχανοκίνητα έγιναν από στρατιωτικούς μηχανικούς. Να σημειώσουμε επίσης ότι η εξέλιξη των πρώτων κινητήρων και των αυτόματων όπλων ήταν παράλληλη και ταυτόχρονη. Ο κινητήρας εσωτερικής έκρηξης (καύσης) ήταν επίτευγμα του συνδυασμού δύο μεσαιωνικών τεχνικών επινοήσεων: του πυροβόλου κανονιού και του ρολογιού.

ΝΟΜΙΖΩ πως εάν αρχίσουμε να βλέπουμε το αυτοκίνητο ως αυτό που είναι, ως βλήμα δηλαδή, έξυπνο όταν το ελέγχουμε, απλό και φονικό όταν δεν το ελέγχουμε, θα αρχίσουμε αφενός να κατανοούμε πολλά φαινόμενα σχετικά με το αυτοκίνητο που μας φαίνονται παράξενα και ακατανόητα και αφετέρου να αλλάζουμε τον τρόπο που το χρησιμοποιούμε. Στην Αμερική και την Αγγλία το αυτοκίνητο λεγόταν saloon –  το αυτοκίνητο δεν είναι τετράτροχο σαλόνι! Ποιος ξέρει, μπορεί έτσι να μειωθεί κατά πολύ ο αριθμός των θυμάτων στους δρόμους και να περιοριστεί εν πολλοίς ο οδικός εμφύλιος πόλεμος.

 

Σχολιάστε ελεύθερα!