φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Στο τέλος του δεύτερου βιβλίου του συγγράματος Περί ουρανού (298a10) ο Αριστοτέλης γράφει τα εξής: “Για όλους αυτούς τους λόγους, δεν λένε πράγματα αστήρικτα και αβάσιμα όσοι υποθέτουν ότι μετά την περιοχή των Ηρακλείων στηλών (σημερινό Γιβραλτάρ) βρίσκεται η Ινδία και ότι μία είναι η θάλασσα που τις ενώνει”. (Διό τους υπολαμβάνοντας συνάπτειν τον περί τας Ηρακλείας στήλας τόπον τω περί την Ινδικήν, και τούτον τον τρόπον είναι την θάλασσαν μίαν, μη λίαν υπολαμβάνειν άπιστα δοκείν). Είναι βέβαιο ότι αυτές τις γραμμές είχε διαβάσει ο Χριστόφορος Κολόμβος και αποφάσισε να πάει στην Ινδία πλέοντας δυτικά. Εκείνο που δεν ήξεραν, και έμαθαν, ήταν ότι μεταξύ Ευρώπης και Ινδίας υπήρχε μια άλλη ήπειρος. Σύμφωνα με αυτά που γράφει ο Αριστοτέλης είναι βέβαιο ότι τον 4ο π. Χ. αιώνα υπήρχαν κάποιοι που υπέθεταν, και ο Αριστοτέλης συμφωνούσε μαζί τους, ότι η Γη ήταν σφαιρική. Εφ΄όσον λοιπόν ήταν σφαιρική, η Ινδία θα βρισκόταν δυτικά της Ευρώπης. Δεν ήταν μόνο σφαιρική αλλά ήταν ακίνητη και στο κέντρο του πεπερασμένου σύμπαντος. Πώς έφτασε σε αυτά τα συμπεράσματα ο Αριστοτέλης; Πώς σκέφτηκε και έφτασε σε ένα σωστό συμπέρασμα (σφαιρική) και σε δύο που δεν ήταν σωστά, όπως αποδείχτηκε πολλούς αιώνες μετά; Είναι δυνατόν οι συλλογισμοί μας να είναι λαθεμένοι και να φτάσουμε σε σωστά συμπεράσματα; Ναι, είναι. Με τον ίδιο τρόπο, σκεφτόμενος λαθεμένα, ο Κοπέρνικος έφτασε στο σωστό συμπέρασμα, ότι η Γη δεν είναι ακίνητη και ότι δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, ότι κινείται γύρω από τον ήλιο.
ΠΡΙΝ ασχοληθούμε με τον τρόπο σκέψης του Αριστοτέλη, ας δούμε συνοπτικά την περίπτωση του Κοπέρνικου. Ο Κοπέρνικος ήταν πολύ θρήσκος, καθολικός χριστιανός, και μάλιστα συντηρητικός. Αυτά που υποστήριξε ερχόταν σε ευθεία αντίθεση και με την χριστιανική θρησκεία και με τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, δηλαδή της ύστερης ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. Στα συμπέρασματά του δεν έφτασε μέσα από παρατηρήσεις αλλά μέσω της θεωρίας – οδήγησε τον αρχαιοελληνικό τρόπο σκέψης στα άκρα του, σκέφτηκε, κατά κάποιο τρόπο, ακραία αριστοτελικά. Ο Κοπέρνικος έθεσε ξανά το ερώτημα που απασχολούσε την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα και δη τους φιλοσόφους και τους αστρονόμους. Ποιος κινείται γύρω από ποιον; Ποιος κινεί ποιον; Η απάντηση είναι και γνωστή και απλή και σαφής: ο ανίσχυρος κινείται γύρω από τον ισχυρό, ο ισχυρός κινεί, κινητοποιεί τον ανίσχυρο. Αυτοί είναι οι προκείμενοι λογικοί συλλογισμοί. Λογικοί. Γιατί; Θα δούμε παρακάτω. Ρωτάμε λοιπόν, ποιος είναι πιο ισχυρός, ο Ήλιος ή η Γή; Τι θα γίνει, εάν σβήσει ο Ήλιος; Τι θα γίνει, εάν μας πλησιάσει; Και στις δύο θα πεθάνουμε, είτε από το κρύο είτε από τη ζέστη. Η Γη θα γίνει ή πάγος ή θα καεί αλλά ο Ήλιος θα συνεχίσει να υπάρχει. Άρα, ποιος είναι πιο ισχυρός; Ο Ήλιος φυσικά! ‘Αρα; Άρα, η ανίσχυρη Γη κινείται γύρω από τον ισχυρό Ήλιο. Μα εμείς βλέπουμε τον Ήλιο να κινείται γύρω από τη Γη! Κάνουμε λάθος! Αυτό που βλέπουμε δεν είναι η πραγματικότητα, οι αισθήσεις μας μάς προδίδουν, αυτό που βλέπουμε δεν είναι η πραγματική πραγματικότητα, το πλατωνικό και αριστοτελικό όντως όν! Άλλο το φαινόμενο κι άλλο η πραγματικότητα.
ΔΕΝ ήταν θρήσκος και πιστός χριστιανός μόνο ο Κοπέρνικος – και ο Κέπλερ ήταν και ο Γαλιλαίος και ο Καρτέσιος και ο Νεύτων. Άκουγαν ή πρόφεραν τη λέξη Θεός και έλιωναν από ηδονή. Πώς να κατανοήσουμε το γεγονός ότι πίστευαν στον παντοδύναμο και πάνσοφο Θεό αλλά με τις θεωρίες τους απομακρύνονταν από τη χριστιανική θρησκεία και την αριστοτελική αστρονομία και φιλοσοφία; Πώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι η φιλοσοφική επανάσταση του 16ου αιώνα (και όχι επιστημονική, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται, από τον Κοπέρνικο μέχρι τον Καρτέσιο και τον Νεύτωνα), και η επιστημονική επανάσταση που ακολούθησε (τον 17ο-19ο αιώνα), προήλθαν μέσα από τους κόλπους του καθολικισμού, προήλθαν από την αλλαγή του τρόπου σκέψης καθολικών χριστιανών; Ότι η σύγχρονη δυτική επιστήμη προήλθε μέσα από τη χριστιανική Θεολογία, ότι ήταν το έργο πιστών χριστιανών καθολικών;
ΜΟΝΟ μία απάντηση υπάρχει. Ο καθολικισμός διαιωνίζει, μέσω του αριστοτελισμού – και στην Αναγέννηση, του πλατωνισμού και του νεοπλατωνισμού – την κομβική λατρεία της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας και της φιλοσοφίας (μεταφυσικής και θεολογίας) συγκεκριμένα: τη λατρεία της ισχύος, την επιθυμία της αύξησης της ισχύος. Ο Θεός έχει δύο πλευρές: από τη μια είναι πανίσχυρος και πάνσοφος και παντοδύναμος και από την άλλη αγαθός, πανάγαθος, ελεήμων και φιλάνθρωπος και αγάπη και δίκαιος. Ο καθολικισμός εστιάζει στην ισχύ, η ορθοδοξία στην αγαθότητα, την φιλανθρωπία και την αγάπη. Ο πρώτος συνεχίζει τη φιλοσοφία της ισχύος, η δεύτερη τη φιλοσοφία της παραμυθίας, της υπομονής και της φιλανθρωπίας του Θεού.
ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ότι ο Μέγας Κωσταντίνος λάτρευε ως εθνικός, ως παγανιστής, ειδωλολάτρης, τον Αήττητο Ήλιο – Sol invictus. Οι εθνικοί ισχυροί γαιοκτήμονες και αυτοκράτορες έγιναν χριστιανοί γιατί κατανόησαν ότι ο Θεός των χριστιανών και των Ιουδαίων ήταν προσωποποίηση της ισχύος, όπως και ο Ζεύς. Η λατρεία του Ήλιου απαντάται σε όλες τις κυριαρχικές κοινωνίες (στην Αίγυπτο, στους Ινκα [ η λέξη σημαίνει, γιος του Ήλιου]. Η λατρεία του Ήλιου δεν ήταν παρά η λατρεία της ύπατης ισχύος. Η πλατωνική και η αριστοτελική φιλοσοφία είναι εκτεταμένο σχόλιο πάνω στη λατρεία της ισχύος – η μεταφυσική και η θεολογία είναι θυγατέρες της.
ΕΑΝ ρωτήσουμε γιατί ο Θεός έχει αυτές τις δύο πλευρές που σημειώσαμε, θα απαντήσουμε ότι ο επίγειος Κύριος έχει αυτές τις δύο πλευρές – ο δουλοκτήτης γαιοκτήμονας, ο φεουδάρχης Κύριος. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: η ισχύς αυξάνεται μεν αλλά και μειώνεται, φθίνει, χάνεται επίσης (θάνατος). Τι είναι η ισχύς; Είναι η δυνατότητα να εκπληρώνει ο Κύριος τις επιθυμίες του. Αυτή η μείωση και η απώλεια της ισχύος, η αδυναμία να πραγματοποιεί αυτό που επιθυμεί, ήταν πολύ ενοχλητική. Θα ήθελαν να μην υπήρχε. Αυτή είναι η επιθυμία της αύξησης της ισχύος. Η λογική της κατάληξη είναι η σωματική αθανασία. Ο Θεός είναι αθάνατος – αυτό θα ήθελα και εγώ να ήμουν, ο ισχυρός Κύριος.
Η δυτική Τεχνική και η δυτική Επιστήμη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την μεταφυσική και την θεολογία – με τη λατρεία της ισχύος και την επιθυμία αύξησης της ισχύος. Θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε την θεολογία και Ισχυολογία. Η πλατωνική και η αριστοτελική φυσική φιλοσοφία είναι προβολή κοινωνικών αξιών του δουλοκτητικού, αριστοκρατικού πολιτισμού. Ας δούμε συνοπτικά κάποιες πτυχές της. Ο Θεός είναι τέλειος διότι είναι αιώνιος και αμετάβλητος. Ό,τι είναι αιώνιο και αμετάβλητο είναι τέλειο, ό,τι δεν έχει αρχή και τέλος είναι τέλειο, ότι δεν κινείται είναι τέλειο, είναι θείο, θεϊκό. Ο κύκλος είναι τέλειος, η σφαίρα είναι τέλεια (δεν έχουν αρχή και τέλος) – κατά συνέπεια, το σύμπαν είναι τέλειο – είναι σφαιρικό και αμετάβλητο. Όλο το σύμπαν; Όχι όλο. Το σύμπαν, μας λέει ο Αριστοτέλης, αποτελείται από 56 ομόκεντρες κρυστάλλινες σφαίρες, η μία μέσα στην άλλη (κόψτε ένα κρεμμύδι κάθετα και θα δείτε το αριστοτελικό σύμπαν!), οι οποίες κινούνται γύρω από ένα κέντρο, τη Γη. Μόνο η εξωτερική σφαίρα είναι αιώνια και αμετάβλητη διότι δεν αποτελείται από γη, φωτιά, αέρα και νερό αλλά από μια άλλη ουσία, μια πέμπτη, την πεμπτουσία (ή άλλως, αιθέρας). Ποιος την κινεί αυτή την υπέροχη και αιώνια σφαίρα; Υπάρχει μια δύναμη, μία ανυπέρβλητη ισχύς, την οποία ο Αριστοτέλης την ονομάζει πρώτον ακίνητον κινούν – αυτός είναι ο Θεός, μας λέει στα Μετά τα Φυσικά του. Η κινούμενη εξωτερική σφαιρά κινεί την αποκάτω και ούτω καθ΄ εξής. Οι πλανήτες κινούνται επειδή είναι προσκολλημένοι πάνω σε αυτές τις κρυστάλλινες σφαίρες. δεν κινούνται από μόνες τους – αν και αλλού μας λέει ότι τους κινούν οι νόες (μυαλά, με δικά μας λόγια – η λατρεία της ισχύος της σκέψης, όπως θα δούμε μια άλλη μέρα!).
ΕΑΝ συγκρίνουμε το πρώτον ακίνητον κινούν με τον δουλοκτήτη γαιοκτήμονα ή τον αυτοκράτορα θα επισημάνουμε πολλές ομοιότητες- και διαφορές. Θα ασχοληθούμε άλλη μέρα με αυτό το ζήτημα. Γιατί όμως η Γη είναι σφαιρική, ακίνητη και το κέντρο του σύμπαντος; Με λίγα λόγια και απλά συνοψίζω τα βασικά σημεία της αριστοτελικής αστρονομίας: Υπάρχουν, μας λέει ο Αριστοτέλης, κυρίως στο Περί ουρανού, τρεις κινήσεις: από το κέντρο, προς το κέντρο και γύρω από το κέντρο. Όλα τα πράγματα πέφτουν πάνω στη Γη, άρα είναι το κέντρο του σύμπαντος. Όλα όσα βλέπουμε περιστρέφονται γύρω από αυτήν. Επειδή πέφτουν από όλες της κατευθύνσεις προς το κέντρο, αυτό το κέντρο δεν μπορεί παρά να είναι σφαιρικό. Γιατί δεν κινείται; Διότι η σφαίρα είναι ακίνητη, δεν εχει όργανα να κινηθεί. Αφού λοιπόν η Γη είναι σφαιρική, η Ινδία βρίσκεται δυτικά του Γιβραλτάρ.
Η ιδανική, τέλεια ισχύς είναι αυτή που δεν κινείται από κάτι άλλο αλλά κινεί όλα τα άλλα και όχι μόνο τα κινεί αλλά είναι και ακίνητη και αιώνια, αμετάβλητη, αθάνατη. Προβολή της ιδεώδους κοινωνικής ισχύος στη φύση – αυτό και τίποτα άλλο. Με αυτή την προβολή, με αυτόν τον ιστορικά καθορισμένο τρόπο σκέψης, ήρθε αντιμέτωπη η φιλοσοφική επανάσταση του 16ου αιώνα και έθεσε τις βάσεις ενός νέου τρόπου σκέψης που οδήγησε στην επιστημονική επανάσταση του 18ου και 19ου αιώνα. Ο υπερανθρωπισμός και ο μετανθρωπισμός των ημερών μας είναι η λογική συνέχειά τους.
Σχολιάστε ελεύθερα!