‘Ηλθον γάρ εις Αθήνας και ου τις μέ έγνωκεν
Ήρθα στην Αθήνα και κανένας δεν με γνώριζε
Δημόκριτος (απ. 116)
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΜΙΑ από τις πρώτες απόψεις που έχω υποστηρίξει, τότε που άρχισα να τις δημοσιοποιώ στην Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών, πριν 14 χρόνια, ήταν η θέση ότι, εάν τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα επιλυθούν, ο καπιταλισμός και ο δυτικός πολιτισμός θα αποδιοργανωθούν, θα αποσυντεθούν, θα καταρρεύσουν. Προκειμένου να αποτραπεί κάτι τέτοιο, τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα θα πρέπει όχι μόνο να συντηρηθούν αλλά και περισσότερα να γίνουν και να επιδεινωθούν. Έχω υποστηρίξει ότι, εάν κάποιο κοινωνικό πρόβλημα δεν επιλύεται έγκαιρα, τότε προκαλεί άλλο ή άλλα προβλήματα. Είναι στη φύση των προβλημάτων να γίνονται προβληματογόνα. Τη στάση αυτή της δυτικής καπιταλιστικής κυριαρχίας, να πολλαπλασιάζει, να συντηρεί και να επιδεινώνει τα προβλήματα την ονόμασα Προβληματουργική. Θα εξετάσουμε σήμερα δύο ζητήματα: γιατί θα καταρρεύσει ο καπιταλισμός και ο δυτικός πολιτισμός, εάν επιλυθούν τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα; Και: τι θα συμβεί στο μέλλον, όταν προκρίνεται η διατήρηση, πολλαπλασιασμός και επιδείνωσή τους;
ΑΣ δούμε όμως πρώτα τον όρο Προβληματουργική (τέχνη). Φαίνεται, μάλλον είναι βέβαιο, πώς την έχει επινοήσει ο Πλάτων – αρχαιότερη μαρτυρία δεν υπάρχει. Την διαβάζουμε στον διάλογο Πολιτικός (280 d) και προϋποθέτει τη λέξη προβληματουργός, η οποία όμως δεν μαρτυρείται σε κανένα κείμενο της αρχαιοελληνικής γραμματείας. Προβληματουργός είναι αυτός που κατασκευάζει προβλήματα. Κατασκευάζει προβλήματα; Η αρχική σημασία της λέξης πρόβλημα είναι “αυτό που τίθεται προ του βλήματος” – κατά συνέπεια, τα αμυντικά όπλα (ασπίδα, θώρακας, κνημίδες, περικεφαλαία). Είναι ακραιφνής πολεμικός όρος. Η αρχαιότερη μαρτυρία εντοπίζεται στον Αισχύλο, στους Επτά επί Θήβας (στ. 540), όπου ο ποιητής χαρακτηρίζει την ασπίδα ως ” σώματος πρόβλημα”. Η σημασία της λέξης διερύνθηκε και πρόβλημα είναι ό,τιδήποτε μας προστατεύει από κάτι ενοχλητικό ή δυσάρεστο. Ένα τείχος, ένας τοίχος, ένας μανδύας, ένα μπουφάν θα λέγαμε σήμερα, μια ομπρέλα, μια κουνουπιέρα και άλλα πολλά, είναι πρόβλημα. Η οπλοποιϊκή, γράφει ο Πλάτων στον Πολιτικόν, είναι μέρος (τμήμα ουσαν) της προβληματουργικής δυνάμεως, όπου με τη λέξη δύναμις ο Πλάτων εννοεί την τέχνη, με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης (ικανότητα κατασκευής), συγγενικής ετυμολογικά με τη λέξη τέκτων – ο ξυλουργός.
Η περαιτέρω σημασιολογική εξέλιξη της λέξης μας είναι γνωστή. Αυτό που εμένα με προστατεύει και με σώζει, τον αντίπαλο του προκαλεί δυσκολία. Έτσι, πρόβλημα σημαίνει δυσκολία. Όπου λοιπόν, και όταν, φίλες και φίλοι, υπάρχει κάποιο πρόβλημα, σε πολεμικά και κοινωνικά συμφραζόμενα, εκεί κάποιος τρώει το αγγούρι και δροσίζεται και κάποιος το τρώει και ζορίζεται. Εάν για μένα είναι πρόβλημα το χαμηλό μεροκάματο ή η χαμηλή σύνταξη, για άλλους δεν είναι: είναι επιτυχία και κέρδος. Εάν ο πόλεμος είναι πρόβλημα για τούς στρατιώτες και τον πληθυσμό των χωριών και των πόλεων, γι’ αυτούς που τον ξεκίνησαν και τον κάνουν δεν είναι – κάθε άλλο. Εάν στερούμαστε, υποφέρουμε και ταλαιπωριόμαστε εξ αιτίας κάποιου προβλήματος, κάποιοι άλλοι κερδίζουν, χαίρονται και γλεντάνε θριαμβολογώντας και κομπάζοντας.
ΤΟ πρόβλημα δεν είναι πρόβλημα για όλους – για κάποιους είναι, για κάποιους δεν είναι. Δεν νομίζω ότι μας διαφεύγουν αυτές οι δύο πτυχές του προβλήματος. Εάν πάψει να είναι κάτι πρόβλημα για μας, εάν εντοπίσουμε κάποιο πρόβλημα, το κατανοήσουμε, το αντιμετωπίσουμε και το επιλύσουμε τελικά, τότε κάποιοι άλλοι θα έχουν πολύ χοντρό πρόβλημα. Δεν θα έχουν ένα, θα έχουν δύο σε συσκευασία του ενός. Διότι, φίλες και φίλοι, αυτό που θα τους προκαλέσει πονοκέφαλο και θα βλέπουν εφιάλτες το βράδυ και θα τινάζονται στον ύπνο τους δεν θα είναι απλά και μόνο η επίλυση του προβλήματος αλλά η διαδικασία επίλυσής του – ο εντοπισμός, η κατανόηση, η λήψη αποφάσεων για τον τρόπο επίλυσης, η υλοποίηση και εκτέλεση της απόφασης.
ΑΣ δούμε ένα, μόνο ένα, μη σας κουράζω, κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο θα μας απασχολήσει στο αμέσως προσεχές μέλλον: την ανεργία. Δεν υπάρχει καμιά απολύτως αμφιβολία ότι θα αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των ανέργων για πολλούς λόγους – αντικατάσταση εργατών από ρομπότ, συρρίκνωση της παραγωγής, κατακρήμνιση μεγάλων τμημάτων των μικρομεσαίων στα κοινωνικά Τάρταρα. Για μας είναι πρόβλημα, γι΄ αυτούς δεν είναι- και να φάνε έχουν και να πιούνε έχουν. Μπορεί να επιλυθεί αυτό το πρόβλημα της ανεργίας; Ασφαλώς και μπορεί. Ποιος είναι ο τρόπος; Να αυξήσουμε την παραγωγή; Δηλαδή, εάν έχουμε 1 εκ. ανέργους, να κατασκευάσουμε χίλια εργοστάσια που το καθένα θα απασχολεί 1.000 εργάτες; Και τι θα παράγουν αυτά τα εργοστάσια; Μα οι επενδύσεις γίνονται για να αντικατασταθούν οι εργάτες από αυτόματες μηχανές στα ήδη υπάρχοντα εργοστάσια, δεν γίνονται για να αυξηθεί η παραγωγή με την κατασκευή νέων εργοστασίων. Αυτό μας λένε: θα έχουμε ανάπτυξη, κι έτσι θα μειωθεί η ανεργία. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Έχουν σκεφτεί και μια άλλη λύση: να γίνουν οι άνεργοι επιχειρηματίες! Εμείς όμως γνωρίζουμε ότι μία και μόνο μία λύση υπάρχει: η δραστική μείωση του χρόνου εργασίας ώστε να εργάζονται όλοι και όλες, να περιοριστεί ο χρόνος εργασίας στους 9 μήνες ή και στους 6, όσο χρειάζεται για να μην υπάρχει ανεργία. Και, εγώ το υποστηρίζω αυτό, εάν εργαστούν και οι άεργοι (παιδιά, έφηβοι, νέοι, γέροι και άλλοι), τότε θα μπορούμε να εργαζόμαστε όλοι και όλες το πολύ δύο μήνες το χρόνο και να παράγουμε τα βασικά που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε. Τι λέτε, υπάρχει το παραμικρό ενδεχόμενο να προκρίνουν οι καπιταλιστές, οι τραπεζίτες, οι πολιτικοί και η κρατική γραφειοκρατία την δραστική μείωση του χρόνου εργασία για να επιλυθεί το πρόβλημα της ανεργίας; Ποτέ των ποτών. Είσαι άνεργος; Πολύ ωραία, σε λίγο θα γίνεις άεργος, θα σου δίνουμε λίγα χρήματα για να επιβιώνεις έγκλειστος μέσα στο σπίτι, τρώγοντας μακαρόνια και ρύζι μόνο και βλέποντας όλη τη μέρα το breaking bad. Εάν διανοηθείς να διαμαρτυρηθείς εντόνως ή βιαίως, εάν τολμήσεις να εξεγερθείς, θα σε εξοντώσουμε. Υπάρχουν πολλοί τρόποι.
ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ το πετρέλαιο και το ηλεκτρικό ρεύμα δεν επαρκεί; Πρόβλημά σας, όχι δικό μας. Το τελευταίο πετρέλαιο και το λίγο ηλεκτρικό ρεύμα εμείς θα το καταναλώσουμε, εμείς οι πλούσιοι, όχι οι φτωχοί. Εσείς θα εγκαταλείψετε το αυτοκίνητό σας και θα κλείστε τα μαγαζάκια σας και τις επιχειρησούλες σας, όχι εμείς, ούτε ο στρατός και η αστυνομία. Στο Πέραμα και στο Αιγάλεω θα γίνονται οι διακοπές, όχι στην Εκάλη και στην Κηφισσιά. Στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, όχι στη Γερμανία και την Ολλανδία.
Η διαιώνιση των πολλών κοινωνικών προβλημάτων αφενός νομιμοποιεί την ύπαρξη όλων των προσώπων (πολιτικών και επιστημόνων) και των θεσμών που έχουν αναλάβει το καθήκον και την υποχρέωση της επίλυσης των προβλημάτων μέσω της μη επίλυσής τους και αφετέρου αποσπά τη συναίνεση του πληθυσμού: αυτοί ξέρουν και αυτοί θα μας σώσουν. Η παραμύθα αυτή αρχίζει να ξεφτίζει – το ξέφτισμα θα επιταχυνθεί ιλλιγιωδώς στα επόμενα δέκα, είκοσι χρόνια. Θ’ αρχίσει από φέτος. Ποιον κίνδυνο όμως διατρέχουμε με τη διαιώνιση και την επιδείνωση των κοινωνικών προβλημάτων για να παραταθεί η ζωή του καπιταλισμού και του δυτικού πολιτισμού; Τρέχουμε ολοταχώς προς μια κατάσταση κατά την οποία πολλά, τα περισσότερα, κοινωνικά προβλήματα θα συμπέσουν, θα αλληλοτροφοδοτηθούν, θα αλληλοενισχυθούν, θα συντονιστούν και η επιδείνωση θα κλιμακωθεί: η γέφυρα θα σπάσει. Η λέξη φρίκη είναι πολύ λίγη για να περιγράψει αυτό το μέλλον. Αυτή θα είναι, είναι ήδη, η ζοφερή κατάληξη της αυτοκτονικής, αυτοκαταστροφικής δυτικής κυριαρχίας. Εάν ζήσω άλλα είκοσι χρόνια, πιθανόν να βιώσω παρόμοιες καταστάσεις. Τα παιδιά μας όμως και τα εγγόνια μας δεν θα τα αποφύγουν όλα αυτά. Η μεγάλη μου κόρη θα είναι το 2044 στην ηλικία μου (64), τα παιδιά από τον δεύτερο γάμο το 2066 και τα εγγόνια μου το 2086.
ΜΠΟΡΕΙΤΕ να φανταστείτε τη ζωή το 2044, το 2066 και το 2086; Εγώ δεν μπορώ. Κανείς δεν μπορεί. Ποιος ξέρει όμως; Μπορεί στα τέλη του αιώνα, μετά από μια μεγάλης ή μικρής διάρκειας Αποκάλυψης και Κόλασης, οι άνθρωποι να ζουν σε ομάδες των 50- 100 μελών, να παράγουν την τροφή τους με τα χέρια τους, καταναλώνοντας πολύ λίγη ενέργεια και να ζούνε μια χαρά. ‘Ετσι όπως έχουν τα πράγματα, άλλη λύση δεν βλέπω. Εάν δεν μας εξοντώσουν ή δεν μας κάνουν δούλους.
Σχολιάστε ελεύθερα!