in 21ος αιώνας

από τη στρατηγική της Σοβιετικής Ένωσης στη στρατηγική του σύγχρονου ρωσικού κράτους

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η κατανόηση ενός πολέμου, η επισήμανση δηλαδή των σκοπών των εμπόλεμων στρατοπέδων και του ιστορικού πλαισίου μέσα στο οποίο αυτός διεξάγεται, είναι μια δυσχερής, απαιτητική  διανοητική εργασία. Η διαπίστωση αυτή δεν ισχύει μόνο για το παρόν αλλά και για το παρελθόν, η απόσταση από το οποίο θα βοηθούσε το έργο των ιστορικών. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Πελοποννησιακός πόλεμος μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης στα τέλη του 5ου π. Χ. αιώνα –  οι διαμάχες μεταξύ των ιστορικών δεν έχουν παύσει και δεν παύσουν.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ δύο τρόποι να κατανοήσουμε έναν πόλεμο. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τον πρώτο τρόπο ως μια προσέγγιση που είναι γνωστή ως αστυνομική αντίληψη της ιστορίας. Σύμφωνα με αυτήν η εστίαση γίνεται στα πρόσωπα και στις επιδιώξεις τους, τις φιλοδοξίες τους.  Ο πόλεμος γίνεται μόνο επειδή τον θέλει κάποιος –  εάν δεν υπήρχε ο Περικλής, δεν θα γινόταν ο Πελοποννησιακός πόλεμος· εάν δεν υπήρχε ο Χίτλερ,  ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος δεν θα γινόταν. Είμαστε όμως βέβαιοι ότι οι προαναφερθέντες πόλεμοι θα γίνονταν ακόμα κι αν δεν υπήρχαν αυτά τα πρόσωπα. Ο δεύτερος τρόπος ερευνά την ευρύτερη οικονομική, κοινωνική, πολιτική και στρατιωτική συγκυρία και επιχειρεί να εντοπίσει τις σχέσεις του διεξαγόμενου πολέμου με αυτή τη συγκυρία, την οποία και τροποποιεί στη συνέχεια. Ο τρόπος αυτός δεν αρνείται την ιδιαίτεση συμβολή κάποιων πρωταγωνιστών, δεν παύει όμως να δέχεται ότι ακόμη και η σκέψη και η δράση των ιδιοφυών πολιτικών περιορίζονται από παράγοντες που δεν μπορούν να ελέγξουν, να υπερβούν. Η σκέψη και η δράση των αντιπάλων, το απρόβλεπτο και η τύχη είναι κάποιοι από αυτούς.

ΚΑΤΑ τον ίδιο τρόπο δυσχερής είναι και η κατανόηση του πολέμου που γίνεται στην Ουκρανία μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας. Απορρίπτουμε κατηγορηματικά την αστυνομική αντίληψη της ιστορίας, που θεωρεί τον πόλεμο μια εγκληματική πράξη κατά την οποία οι αντίπαλοι είναι εγκληματίες. Διότι, εάν δεχτούμε τον ορισμό του Κλάουζεβιτς, ότι ο πόλεμος ( άρα και ο εμφύλιος και ο εθνικοαπελευθερωτικός και ο δίκαιος και ο άδικος, ο επιθετικός και ο αμυντικός) είναι συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, θα πρέπει να χαρακτηρίσουμε και την πολιτική ως έγκλημα, κάτι που δεν νομίζω πως επιτρέπεται να το κάνουμε. Εκτός εάν δεν αποδεχτούμε τον ορισμό του Κλάουζεβιτς και αναζητήσουμε κάποιον άλλον. Μέχρι να επινοήσουμε κάποιον άλλον, εμείς θα υιοθετήσουμε τον υπάρχοντα. Και εάν οι ρίζες της πολιτικής εισχωρούν βαθιά μέσα στην κοινωνία και απλώνονται παντού, σε όλα τα πεδία, η σχέση της πολιτικής, κατά συνέπεια και του πολέμου, με την κοινωνία είναι κάτι παραπάνω από ολοφάνερη.

ΑΣΧΟΛΟΥΜΑΙ με την κατανόηση του πολέμου στην Ουκρανία διότι συμμερίζομαι τη βεβαιότητα πολλών ότι ο πόλεμος αυτός θα επηρεάσει τη ζωή όλων των κοινωνιών, όλου του παγκόσμιου πληθυσμού ( δεν υπάρχει ανθρωπότητα, εάν με τον όρο αυτό εννοούμε μια κοινότητα συμφερόντων, που είναι βέβαιο ότι δεν υπάρχει) και μάλιστα με πολύ αρνητικό τρόπο. Θα είναι ένα από τα πολλά επεισόδια της σύγκρουσης μεταξύ του συνασπισμού της Δύσης και της Ρωσίας και των συμμάχων της, τωρινών και του μέλλοντος, σύγκρουση που θα διαρκέσει καθ΄ όλη τη διάρκεια του 21ου αιώνα και θα παραταθεί και στον επόμενο. Η γνώμη μου είναι ότι ο πόλεμος άρχισε κατά την έναρξη της μετάβασης από την εποχή της  ευημερίας, της  αφθονίας, της σπατάλης και της σχετικής σταθερότητας στην εποχή της ένδειας, της σπάνης και των αναταράξεων, αιματηρών και μη: οι φυσικοί πλουτοπαραγωγικοί πόροι (ενέργεια, ορυκτός πλούτος, έδαφος, δάση)  και ο εξ αυτών  παραγόμενος κοινωνικός πλούτος λιγοστεύουν καθώς αυξάνεται ο παγκόσμιος πληθυσμός (αν και ο ρυθμός αύξησης έχει μειωθεί κάπως) και η κατοχή τους θα είναι το επίδικο αντικείμενο αυτής της σύγκρουσης. Δύση και Ρωσία-Κίνα θα πολεμήσουν για τον έλεγχο αυτών των φυσικών πόρων, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων βρίσκονται στην επικράτεια της Ρωσίας. Ξέρετε πώς ονομάζεται ο αγωγός που προμηθεύει με φυσικό αέριο την Κίνα; “Δύναμη της Σιβηρίας 1”. Και μόλις πριν λίγες μέρες αποφασίστηκε στη Μόσχα η κατασκευή και δεύτερου με την ονομασία “Δύναμη της Σιβηρίας 2”!

ΓΙΑ να κατανοήσουμε τον πόλεμο στην Ουκρανία, τους σκοπούς και τη στρατηγική των αντιπάλων στρατοπέδων και ιδιαίτερα της Ρωσίας θα πρέπει να στρέψουμε την ερευνητική μας ματιά στο 1917. Με την λεγόμενη επανάσταση των Μπολσεβίκων έληξε ο πολλών αιώνων επεκτατισμός του ρωσικού απολυταρχικού κράτους, αποτέλεσμα του οποίου ήταν να σχηματισθεί η μεγαλύτερη σε έκταση κρατική οντότητα –  έχει υπό τον έλεγχό της το 1/9, ένα ένατο της επιφάνειας της Γης! Η αχανής αυτή έκταση έχει ένα μειονέκτημα κι ένα πλεονέκτημα: πάντα θα υπάρχουν κάποιοι που θα επιθυμούν την κατάκτησή του, μόνο που η κατάκτησή του θα είναι δυσχερής, πιθανόν και αδύνατη. Το πλεονέκτημα αυτό το κατανόησαν μόνο εκ των υστέρων όσοι επιχείρισαν να την κατακτήσουν –  εννοώ τη Γαλλία του Ναπολέοντα (1812-3) και τη Γερμανία του Χίτλερ (1942-3). Αυτό το έχει εμπεδώσει η Δύση, η γνώση αυτή είναι αποφασιστικής σημασίας για τη συγκρότηση της στρατηγικής της. Θα δούμε παρακάτω ποια είναι αυτή.

Μετά την κατάκτηση και τον έλεγχο του κράτους από την εργατική τάξη, σύμφωνα με τους μπολσεβίκους, μετά την απόκρουση της επίθεσης της Γερμανίας και των συμμάχων κατά του νεοσύστατου σοσιαλιστικού κράτους, μετά τον εμφύλιο πόλεμο, κατά τον οποίο ο Κόκκινος Στρατός κατατρόπωσε τους Λευκούς αντεπαναστάτες (Ρώσους και άλλους Ευρωπαίους) οι θεωρητικοί του κόμματος και του στρατού, πολιτικοί και στρατιωτικοί, έκριναν ότι οι καπιταλιστές δεν θα σταματήσουν να επιτίθενται κατά της νεοσυσταθείσας Σοβιετικής Ένωσης. Πώς θα έπρεπε να αμυνθούν; Διατυπώθηκαν δύο στρατηγικές. Σύμφωνα με την πρώτη, του Τρότσκι, ο καλύτερος τρόπος άμυνας ήταν η παγκόσμια επανάσταση, που θα άρχιζε στη Γερμανία. Το εργατικό, σοσιαλιστικό, σοβιετικό κράτος θα έπρεπε να συνδράμει τους επαναστάτες όλων των καπιταλιστικών κοινωνιών. Η ήττα όμως της επανάστασης στη Γερμανία και στην Ιταλία και ο συμβιβασμός των κομμουνιστικών κομμάτων και της εργατικής τάξης σε δυτικές χώρες με τις αντίστοιχες αστικές τάξεις  μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, ενίσχυσε τη δεύτερη στρατηγική, κύριος υπέρμαχος της οποίας ήταν ο Στάλιν, του κατ΄ εξοχήν υποστηρικτή της θεωρίας του σοσιαλισμό σε μία μόνο χώρα. Γνωρίζουμε ότι επικράτησε η στρατηγική του Στάλιν και ενισχύθηκε περαιτέρω με την άνοδο του φασισμού στην Ιταλία και τη νίκη του Φράνγκο στην Ισπανία.  Εφόσον είναι βέβαιο ότι καπιταλιστές με τους στρατούς τους θα επανέλθουν με τα όπλα στο χέρι, θα πρέπει να προετοιμαστούμε για πόλεμο. Η προετοιμασία αυτή είχε τρεις πτυχές: θα συγκροτήσουμε στρατό σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα (επαγγελματικό και αυστηρά πειθαρχημένο), θα τον εξοπλίσουμε με σύγχρονα όπλα, με αυτά που πρώτοι κατασκεύασαν οι δυτικοί (μεγάλα πυροβόλα, τανκς, πολεμικά αεροσκάφη), θα ιδρύσουμε δηλαδή πολεμική βιομηχανία που θα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν που κατασκευάζει μέσα παραγωγής (γεωργικά μηχανήματα, μέσα μεταφοράς και άλλα) και, τρίτον, θα πρέπει όλη η κοινωνία να συνειδητοποιήσει ότι οι καπιταλιστές δεν θα πάψουν ποτέ να στρέφονται κατά της σοσιαλιστικής πατρίδας, να αποδεχτεί και να συμμετάσχει σε αυτή την προετοιμασία. Διαρκής πολεμική οικονομία, διαρκής εγρήγορση και ετοιμότητα. Δεν είναι ευρύτερα γνωστό και γι΄ αυτό πρέπει να το επισημάνουμε: ο Στάλιν έκρινε επιλέον ότι η άμυνα θα είναι ακόμα πιο αποτελεσματική εάν υπάρχει γύρω από τη Σοβιετική ένωση ένας δακτύλιος φιλικών χωρών, ο οποίος θα λειτουργήσει ως ασπίδα, που θα καθυστερήσει τους επιτιθέμενους ώστε να δοθεί χρόνος για να οργανωθεί η άμυνα.

ΜΕ αυτόν τον τρόπο, φίλες και φίλοι, συγκροτήθηκε η στρατηγική του σοσιαλιστικού κράτους, του πολιτικού και στρατιωτικού επιτελείου της Σοβιετικής Ένωσης. Η επίθεση που περίμεναν τελικά έγινε –  από τη Γερμανία. Σκοπός της δεν ήταν μόνο η καταστολή της επανάστασης και η καταστροφή του σοβιετικού κράτους αλλά και η κατάκτηση των εδαφών όπου υπήρχαν τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου –  στην περιοχή γύρω από την Κασπία και στη Μέση Ανατολή. Χωρίς το πετρέλαιο δεν ήταν δυνατόν να διεξαχθεί ο πόλεμος ούτε να σταθεροποιηθεί ο έλεγχος των κατακτημένων περιοχών.

Η μεγαλειώδης νίκη του Κόκκινου στρατού ήταν συνδυασμός της πολύχρονης προετοιμασίας όλης της σοβιετικής κοινωνίας, της μεγάλης έκτασης και του κλίματος. Ο δακτύλιος των φιλικών χωρών δεν υπήρχε αλλά δημιουργήθηκε με την αμυντική τακτική της καμμένης γης: για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών τα εργοστάσια αποσυναρμολογούνταν και μεταφέρονταν σε περιοχές που δεν θα έφταναν ποτέ οι Γερμανοί ενώ ταυτόχρονα η καταστροφή κάθε πόρου που θα βοηθούσε τον γερμανικό στρατό επέβαλε τον εφοδιασμό από τη Γερμανία, με αποτέλεσμα τις ελλείψεις και την καθυστέρηση. Με την τακτική της καμμένης γης οι σοβιετικοί δημιούργησαν μια αχανή τάφρο, στις εκτάσεις της οποίας η διεξαγωγή του πολέμου γινόταν δυσχερής.

Η στρατηγική του σοβιετικού κράτους δεν ακυρώθηκε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης: η Δύση δεν θα πάψει ποτέ να εποφθαλμιά τους φυσικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους της αχανούς Ρωσίας. Μετά την κατάρρευση επιχειρήθηκε να λεηλατηθούν αυτοί οι πόροι μέσω των επενδύσεων του δυτικού κεφαλαίου κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Γέλτσιν, στη δεκαετία του 1990. Στην απόπειρα αυτή αντέδρασε η ρωσική κοινωνία και οι θεωρητικοί της στρατηγικής του σύγχρονου ρωσικού κράτους. Συντονιστής αυτής της αντίδρασης ήταν ο Πούτιν. Η στρατηγική της Δύσης άλλαξε –  ένας από τους επινοητές της ήταν ο Μπρζεζίνκσι: εφόσον η στρατιωτική κατάκτηση είναι αδύνατη, θα πρέπει η Δύση να περικυκλώσει, να αποδυναμώσει και να κατακερματίσει τη Ρωσία. Η επέκταση του ΝΑΤΟ ήταν το πρώτο βήμα. Το δεύτερο βήμα θα ήταν ένας μακροχρόνιος πόλεμος, οι οικονομικές κυρώσεις, η δυσφήμιση των συντονιστών της αντίδρασης στη Δύση.

Η επίθεση στην Ουκρανία δεν μπορεί να έγινε χωρίς να έχει υπάρξει ένας μεσοπρόθεσμός και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, για τον οποίο όμως μόνο εικασίες μπορούμε να διατυπώσουμε, και  χωρίς να έχει  προετοιμαστεί η ρωσική κοινωνία και ο ρωσικός στρατός. Είναι βέβαιο ότι η ρωσική πολεμική βιομηχανία εργάζεται νυχθημερόν. Για να ακυρωθεί η στρατηγική της αποδύναμωσης του ρωσικού κράτους, της ρωσικής οικονομίας και κοινωνίας, η διάρκεια του πολέμου θα πρέπει να είναι περιορισμένη, εφόσον βέβαια κατατροπωθεί ο αντίπαλος. Ο αντίπαλος όμως δεν κατατροπώνεται: εφοδιάζει με όπλα και πυρομαχικά, με τανκς και πολεμικά αεροσκάφη, με τεράστια χρηματικά ποσά τον ουκρανικό στρατό και την ουκρανική οικονομία και κοινωνία. Ο πόλεμος θα παραταθεί και θα κλιμακωθεί. Ένας από τους δύο θα ηττηθεί, συμβιβασμός δεν μπορεί να υπάρξει. Εάν νικήσει η Δύση, θα αρχίσει η διαδικασία του κατακερματισμού του ρωσικού κράτους σε πολλά και μικρά. Εάν νικήσει η Ρωσία, η Ουκρανία θα μετατραπεί σε μια αχανή τάφρο, μέσα στην οποία δεν θα μπορεί να Δύση να διεξάγει κάποιον μελλοντικό πόλεμο. Το κρίσιμο σημείο είναι η χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία, ώστε να πετύχει την νίκη, και η αντίδραση της Δύσης σε αυτή τη χρήση.  Όπως κι αν εξελιχθεί ο πόλεμος και η σύγκρουση Δύσης -Ρωσίας είναι βέβαιο ότι οι επιπτώσεις στη ζωή μας θα είναι πολύ δυσμενείς –  το επίθετο δυσμενείς είναι ευφημισμός.

Σχολιάστε ελεύθερα!